Luận văn thạc sĩ 2014 TÁC ĐỘNG CỦA CHI NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG CỦA NGƯỜI DÂN LUẬN VĂN THẠC SĨ

BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăT THĨNHăPHăHăCHệăMINH


PHAN TH MINH HU


TÁC NG CA CHI NGÂN SÁCH A PHNG
N CHT LNG CUC SNG CA NGI DỂN



LUN VN THC S KINH T







THĨNHăPHăHăCHệăMINHă– NMă2014
BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTHĨNHăPHăHăCHệăMINH

PHAN TH MINH HU


TÁC NG CA CHI NGÂN SÁCH A PHNG
N CHT LNG CUC SNG CA NGI DỂN

Chuyên ngành : Tài chính ậ Ngân hàng
Mã s : 60340201


LUN VN THC S KINH T

Ngi hng dn khoa hc: PGS. TS Bùi Th Mai HoƠi



THĨNHăPHăHăCHệăMINHă– NMă2014


CNG HọA XÃ HI CH NGHA VIT NAM
călpă- Tădoă- Hnhăphúc

LI CAM OAN
  
n
.



Tácăgiălunăvn



PhanăThăMinhăHu

CNG HÒA XÃ HI CH NGHAăVIT NAM
c lp – T do – Hnh phúc

BN CAM OAN
H tên hc viên: PHAN TH MINH HU
Ngày sinh: 19/04/1989. Niăsinh:ăăPhúăYên
Trúng tuyn đuăvàoănm:ă2011
Là tác gi caăđ tài lunăvn:ăTác đng ca chi ngân sách đa phng
đn cht lng cuc sng ca ngi dân.
Giáoăviênăhng dn: PGS.TS. Bùi Th Mai Hoài
Ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã ngành: 60340201
Bo v lunăvnăngày:ăă09ăătháng 07ănmăă2014
im bo v lunăvn:ăPhòngăA012,ăTrng i hc Kinh t, 59C Nguyn
ình Chiu, Qun 3, TP. H Chí Minh
Tôiăcamăđoanăđưăchnh sa ni dung lunăvnăthcăsăkinhăt viăđ tài
trên, theo góp ý ca Hiăđng chm lunăvnăthcăs.
TP. H Chí 
Ngiăcamăđoan Ch tch Hiăđng chm lunăvn
(Ký và ghi rõ h tên) (Ký và ghi rõ h tên)



Hiăđng chm lunăvnă05ă(nm)ăthànhăviênăgm:

Ch tch:
Phn bin 1:
Phn bin 2:
ThăkỦ:
y viên:


LI CM N

t nhi


 ng dn trong
sut quá trình thc hin lut nghip.
Em chân thành ci hc Kinh t TP. H
c bit là các thy cô trong khoa Tài chính nhà n tình
truyt kin thc trong nhc tp va qua. Vn kin thc
tip thu trong quá trình hc không ch là nn tng cho quá trình nghiên cu
lu tr em trong công tác sau này.


Và vô cùng cng nghip, các anh ch lp
t tình 
trong t nghip.
Xin c

MC LC
Trang
Trangăphăbìa
Liăcamăđoan
Bn cam đoan chnh sa lun vnătheo góp ý ca Hi đng
Li cm n
Mcălc
DanhămcăcácăkỦăhiu,ăchăvitătt
Danhămcăcácăbng,ăbiu
Danhămcăcácăhìnhăv,ăđăth
LI NịI U 1
Chng 1: TNG QUAN V  TÀI NGHIểN CU 3
1.1. LỦădoăchnăđătài 3
1.2. Mcătiêuănghiênăcu 5
1.3. Phngăphápănghiênăcu 5
1.4. iătngănghiênăcu 6
1.5. Phmăviănghiênăcu 6
1.6. ụănghaăthcătinăcaăđătài 7
1.7. Băccăcaălunăvn 9
Chng 2: C S Lụ THUYT 10
2.1. Chiăngânăsáchăđaăphng 10
2.2. Chtălngăcucăsng 16


2.3. Tácăđngăca cácăkhonăchiă ngânăsáchăđnă chtălngă cucă
sng caăngiădân 25
Chng 3: PHNG PHÁP NGHIểN CU 34

3.1. Dăliu 34
3.2. Môăhìnhănghiênăcu 34
3.3. Cácăbinăsătrongămôăhình 38
3.3.1. Binăphăthuc 38
3.3.2. Binăđcălp 39
3.4. Phngăphápăphânătích 40
Chng 4: KT QU NGHIểN CU VÀ THO LUN 47
4.1. Thngăkêămôăt 47
4.2. Phânătíchăbngăđăth 48
4.3. Ktăquăphân tích hiăquy 50
KT LUN 57
1. Ktăquănghiênăcu 57
2. GiăỦăchínhăsách 58
3. óngăgóp 59
4. Hnăch 59
5. Hngăphátătrinănghiênăcu 60
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC





DANH MC CÁC Kụ HIU, CH VIT TT

GDP Tngăsnălngăqucăni
GNP Tngăsnălngăqucăgia
HDI Chăsăphátătrinăconăngi
GDI Chăsăphátătrinăliênăquanătiăgiiă
HPI Chăsănghèoătngăhp

IHDI Ch s phát trinăconăngiăcóăđiu chnh s btăbìnhăđng
UNDP ChngătrìnhăphátătrinăconăngiăcaăLiênăHpăQuc
HDRO Vnăphòngăbáoăcáoăphátătrinăconăngi
OLS Phngăphápăbìnhăphngăbéănht
Pooled OLS Mô hình hi quy kt hp tt c các quan sát
FEM Mô hình nh hng c đnh (Fix effect model)
REM Mô hình nh hng ngu nhiên (Random effect model)










DANH MC CÁC BNG, BIU
Bngă4.1. Bngătómăttăcácăchăsătrungăbình,ăđălchăchunăcaămu. 47
Bng 4.2. Kt qu hiăquyătheoăcácăphngăpháp 50

DANH MC CÁC HÌNH V,  TH
Hình 3.1. Môă hìnhă tácă đng ca các khonăchiăngânăsáchăđn cht
lng cuc sng 36
Hình 4.1. Chiăngânăsáchăđaăphngăchoăgiáoădcăđàoăto và HDI 48
Hình 4.2. Chiăngânăsáchăđaăphngăchoăyăt và HDI 49
Hình 4.3. Chiăngânăsáchăđaăphngăcho s nghip kinh t và HDI 49
Hình 4.4. Kt qu kimăđnh Hasman 51
Hình 4.5. Ktă quă hiă quyă đaă bină theo mô hình nh hng nguă
nhiên (REM) 52
Hình 4.6. Kt qu kimăđnh phát hin nh hng nguănhiênăđi vi
REM (Breusch and Pagan Lagrangian multiplier test). 53
Hình 4.7. Ktăquăhiăquyăđaăbinătheoămôăhìnhătácăđngănguănhiênăđiu
chnh,ăđưăkhc phc phngăsaiăthayăđi 54
Hình 4.8. Kt qu kimăđnh t tngăquanătrongămôăhìnhăREM. Kt qu
kimăđnh t tngăquanătrongămôăhìnhăREM 55


1

LI NịI U
Theo tin trình phát trin ca lch s,ăđnhăhng phát trin ca
xã hiăchúngătaăđưăcóănhiu binăđi. Vào nhngănmăthuc thp niên 60,
s phát trin chú trngăvàoătngănngăsut sn xut, ly sn xut kinh t
làm trng tâm phát trin, t đóăthúcăđyă tngă trng kinh t trong giai
đonănàyătngătrngătngăđiăcao.ăBc sang nhngănmă1970,ăcácămôă
hình phát trin li nhn mnh vào s phân b ngun lc, phân phi sn
phm. Thp niên 80, s phát trin chuyn hng vào các nhu cuăcăbn
trongăđi sng. T nhngănmăcui ca th k XX tr liăđây, bên cnh
vic tp trung vào các vnăđ tngătrng kinh t, các hotăđng ci cách
kinh t, thì cngăđng quc t, các qucăgiaăđangăngàyăcàngăchúăỦăhnă
đn khía cnhăconăngi, lyăconăngi là trung tâm trong tin trình phát
trin kinh t xã hi. Cùng viăđóălàăn lcăđ nâng cao đi sng, toăđiu
kinăđ conăngi phát trin toàn din. Th nên, phát trinăconăngi và
nâng cao chtălng cuc sng caăngiădânăđangălàăch đ rtă đc
quan tâm. âyăkhôngăch là vnăđ ca toàn th gii, ca các quc gia mà
cngălàăvnăđ cn quan tâm ca miăđaăphng,ămi chính quyn.
Vì nhngăhànhăđng thc thi tài chính  cácăđaăphngălàăkhácă
nhau,ădoăđiu kin riêng bit ca mi vùng min, mcăđ quanătâmăđn
vnăđ conăngi ca chính quynăđaăphngăcngăkhácănhau, nên s
phát trinăconăngi  tngăniălà khác nhau, chtălng cuc sng ca
dân c cngăkhôngăđngăđu. Vy nên, tác gi đưăla chnăđ tài “Tác
đng ca chi tiêu ngân sách đa phng đn cht lng cuc sng ca
ngi dân” đ làmăđ tài lun vn. Da trên nhng lý thuyt sn có kt
hp cùng nghiên cuăđnhălng vi tình hung thc t tiăcácăđaăphngă
VităNamăđ xem xét mi quan h gia các khon chi tiêu công vi cht
2

lng cuc sng ca cădân.ăTrênăcăs đó,ăgi ý mt s chính sách mang
tính cht tham khoăchoăcácăđaăphng.

Da trên s liu caăcácăđaăphngăti VităNamătrongăgiaiăđon
t nmă2004 đnănmă2010,ătác gi hi quy đaăbinăđ călng và phân
tíchă tácă đng ca các khonă chiă ngână sáchă đaă phngă đn chtă lng
cuc sng caă ngi dân trong khu vc. Do gii hn v s liu nên
nghiên cu này ch miăđaăvàoătính toán, phân tích chi tiêu công  ba
lnhăvc là giáo dcăđàoăto, y t và s nghip kinh t.ăTheoăđó,ăkt qu
nghiên cu cho thy nhng khon chi caăđaăphngădànhăchoăcácălnhă
vc giáo dcăđàoăto, y t và s nghip kinh t ca các chính quyn tnh,
thành ph trc thuc trungăng  Vit Nam có mi liên h tích cc và có
tácă đng ci thin chtă lng cuc sng caă că dână đa phng trong
khong thi quan quan sát. Nhnăđnh này da trên kt qu thuăđc t
môăhìnhăđ xut mà không bàn ti các vnăđ khácăcóăliênăquanănhăcôngă
tác qun lý thu chi hay hình thc chi th nào là hiu qu nht. Kt qu này
đng thun vi các nghiên cuătrcăđâyătrên th gii. T đóăbàiănghiênă
cuăđaăraămt s gi ý chính sách cho chính quynăđaăphng.







3

Chng 1:
TNG QUAN V  TÀI NGHIÊN CU

1.1. LÝ DO CHN  TÀI
Ngày nay, song hành vi mc tiêu phát trin kinh t Chính ph
đangătpătrungăhnăđn phát trinăconăngi. Vnăđ chtălng cuc sng

và nâng cao chtă lng cuc sng caă ngi dân là ni dung ch yu
trong chinălc phát trinăconăngi. ó đưătr thành mcătiêuăhàngăđu
trong chinălc phát trin kinh t - xã hi ca mi quc gia, là vnăđ
đc nhiuă nc trên th giiă cngă nhă Vit Nam ht sc quan tâm.
Trongăđiu kin gii hn ngun lc, miănhàănc, mi chính quynăđa
phngăđu cn phi cân nhc k lng khi tin hành chi tiêu, phân b
ngân sách cho các lnhăvc kinh t - chính tr - xã hiăkhácănhauănhăană
ninh quc phòng, y t, giáo dc đàoăto, phát thanh truyn hình, th dc
th thao, kinh t, qun lý hành chính,ămôiătrng…ănhm hngăđn mc
tiêu trng tâm là nâng cao chtălng cuc sng caăngi dân.
Nhiu nghiên cu trên th gii cho thy rng chi tiêu công cho
lnhăvc giáo dc, y t, hotăđng qun lý xã hi, bo v môiătrng…ăcóă
miă tngă quană trc tip hoc gián tip vi các ch s phát trin con
ngi. Ti Vit Nam, hin có nhiu báo cáo riêng l nhăchiăchoăyăt nh
hngăđn tui th nhăth nào, chi tiêu cho giáo dcătácăđngăđn trình
đ hc vn caă ngi dân ra sao, chi tiêu cho qun lý hành chính liên
quan gì đn thu nhp bình quân, đn chtă lng cuc sng caă ngi
dân….ănhng chaăcóănghiênăcu nào xem xét tng hpătácăđng ca các
4

khon chiăngânăsáchăđn chtălng cuc sng caăngi dân  cpăđ
tnh, thành ph.
Thc tin ti Vit Nam, vnăđ conăngi rt đcăng và nhà
nc chú trng. Quan đim ca ng và nhà nc Vit Nam đư đc nêu
rõ trong Chin lc Phát trin bn vng Vit Nam giai đon 2011 - 2020
nh sau: Nhm phát trin bn vng giai đon 2011 – 2020 thì trc tiên
phi đt i là trung tâm ca phát trin bn vng. Phát huy ti
 i vi vai trò là ch th, ngun lc ch yu và là mc
tiêu ca phát trin bn v u vt
cht và tinh thn ca mi tng lp nhân dân; xây d c giàu

mnh, xã hi dân ch, công bng nn kinh t c lp
t ch và ch ng hi nhp quc t  phát trin bn vc.
Trong nhngă nmă qua, ncă taă đưă đtă đc khá nhiu thành tu trong
phát trină conăngi,ă xóaă đóiă gimă nghèo,ă bìnhă đng gii ăđc cng
đng quc t đánhăgiáăcao.ăTuyănhiên,ănhng thành tích này vnăchaătht
s đngăđu giaăcácăđaăphng, các vùng trong c nc. Bên cnh đó,ă
theo các s liu thng kê gnăđâyăchoăthy chi tiêu ngân sách ca Vit
Nam trong nhngănmăgnăđâyăcóăxuăhngătngănhanhăvàăchim t trng
ln trong GDP. S giaă tngă chiă tiêuă ngână sáchă làm giaă tngă sc ép v
thâm ht ngân sách và lm phát. Xut phát t vic nhn thc rõ yêu cu
caătngătrng kinh t phi gn lin viănângăcaoăđi sng nhân dân. Do
vy, mt trong nhng nhim v quan trngăđt ra cho các nhà hochăđnh
chínhăsáchătrc khi tinăhànhăcácăchngătrìnhăciăcáchăcăcu chi ngân
sách là phiăđánhăgiáăđc tm quan trng hay hiu qu tngăđi ca các
khonăchiătiêuăkhácănhauăđi viătngătrng kinh t và công cuc nâng
cao chtălng sng caăngi dân  Vit Nam.
5

Lunăvnă này khngăđnh s cn thit khách quan phi nghiên
cu v lý lun và thc tin ca vnăđ nâng cao chtălng cuc sng ca
ngi dân, s cn thit phi gii quyt tt mi quan h gia phân b ngân
sáchă đaă phngă vàă nângă caoă chtă lng cuc sng caă ngiă dână đa
phngă trongă thi gian ti,ă đc bit là trong bi cnh Vită Namă đangă
đngătrc yêu cu phát trin nhanh và bn vng. Nghiên cu này s góp
phnăđaăraăgi ý gii pháp giúp ci thin chtălng cuc sng caăngi
dânăhnăna. Chính vì l đóămàătác gi chnăđ tàiăđ thc hin lunăvnă
tt nghipălà:ă “Tácăđng caăchiăngânăsáchăđaăphngăđn chtă lng
cuc sng caăngiădân”. âyălàămt nghiên cu tình hung ti cácăđa
phngă Vit Nam.

1.2. MC TIÊU NGHIÊN CU
 tàiăđc thc hin nhmăđt các mc tiêu sau:
- ánhăgiáătácăđng ca các khon chiăngânăsáchăđn chtălng
cuc sng caăngi dân  cpăđ đaăphngă(cp tnh, thành ph trc
thuc Trungăng); ch ra lnhăvc chi có vai trò quan trng nhtăđi vi
chtălng cuc sng caăngi dân.
- aă raă gi ý h tr chính quynă đaă phngă trongă vic ci
thin chtălng cuc sng caăngi dân trong khu vc.

1.3. PHNG PHÁP NGHIểN CU
Da trên các nghiên cuătrc đây, bài lunăvnănày xây dng
mô hình nghiên cu đnhălng vi bin ph thuc (HDI)ăđi din cho
chtălng cuc sng caăngiădânăđaăphngăvàăbaăbinăđc lp là các
6

khon chi ngân sách cho lnhăvc giáo dcăđàoăto, y t và s nghip kinh
t.
Tác gi tin hành hi quy mô hình nghiên cu đ thu đc các
că lng cn thită vàă dùngăchúngă đ khái quát các mi quan h gia
bin ph thuc vi các binăđc lp.
Phngă phápă đc s dngă đ că lngă môă hìnhă làă phngă
pháp hi quy đaăbin vi mô hình călng là mô hình hi quy kt hp
tt c các quan sát (mô hình Pooled OLS), môăhìnhătácăđng c đnh (Fix
effect model - FEM)ă vàă môă hìnhă tácă đng ngu nhiên (Random effect
model – REM).

1.4. I TNG NGHIÊN CU
Phân tích nhăhng ca các binăchiăngânăsáchăđn chtălng
cuc sng caăngi dân.
Bin ph thuc: HDIă(chăsăphátătrinăconăngiăđaăphngăcpă

tnh, thànhăphătrcăthucătrungăng)ăđiădinăchoăchtălngăsngătrongă
miăliênăhăviăcácăkhonăchiăngânăsáchăđaăphng.
Cácăbinăđcălpăgm:
- Chiăngânăsáchăđaăphngăchoălnhăvcăgiáoădcăđàoăto.
- Chiăngânăsáchăđaăphngăchoălnhăvcăyăt.
- Chiăngânăsáchăđaăphngăchoăsănghipăkinhăt

1.5. PHM VI THU THP D LIU
- Phm vi v không gian:
Nghiên cu thc hin vi d liu ca 52 tnh, thành ph trc
thuc trungăng ca Vit Nam. âyălàănhngăđaăphngăcóăs liu công
7

khaiăngânăsáchăđaăphngărõăràngăvàăvà tngăđi đyăđ trongăgiaiăđon
nghiên cuăcngănhăkhôngăcóăs chi cao hoc thpăđt bin so vi các
đaăphngăkhác.ă
- Phm vi v thi gian:
D liuădùngăđ vit lunăvnănày đc thu thp trong khong
thi gian t nmă2004ăđnă2010,ătrongăđóăgm các d liuăđưăcóăsn trong
cácăbáoăcáoăcôngăkhaiăngânăsáchăđaăphng,ăbáoăcáoăphátătrinăconăngi
Vit Nam caăChngătrìnhăphátătrin Liên hp quc (UNDP) và tài liu
chuyên khoăđc xut bn bi Tng cc thng kê và Vin Thng kê Vit
Nam.

1.6. ụ NGHA CA  TÀI
 tài nghiên cu mang li mt s Ủănghaăv lý lunăcngănhă
thc tin cho các nhà hochăđnh chính sách, nhà nghiên cu liên quan.
C th nhăsau:
- V mt lý lun:
Trên th giiăđưăcóănhiu kt qu nghiên cu cho thy miătngă

quanăcngănhătm quan trng ca hành vi chi tiêu, phân b ngân sách
ca chính ph đn s phát trinăconăngi và chtălng cuc sng ca
ngi dân. Tuy nhiên, hu ht các bài nghiên cu ch xemăxétătácăđng
riêng l ca mt khon chi ngân sách hocă călng chtă lng cuc
sng  mt hoc mt vài khía cnh nhtăđnhănhăkhíaăcnh kinh t, sc
khe, Ngay chính ti Vit Nam hinăcngăch có nhngăbáoăcáoădi
dng thng kê mô t và hi quy đn bin cho thy y t nhăhngăđn
tui th, chi tiêu cho giáo dcătácăđngăđnătrìnhăđ hc vn caăngi
dân, chi tiêu cho qunălỦăhànhăchínhătngăquanăđn thu nhp bình quân,
8

đn chtălng cuc sng caăngi dân Các nghiên cuătrcăđâyăch
yu đc tin hành  cp quc gia, nghiên cu thc hin  cpă đa
phngăchaănhiu,ăđc bit là  Vit Nam vnăchaăcó.
Bài nghiên cu này lnăđuătiênăxemăxétăđng thiătácăđng ca
ba khonăchiăngânăsáchăđaăphngămàăc th là chi cho giáo dcăđàoăto,
chi y t, chi cho s nghip kinh t góp phn ci thin chtălng cuc
sngăngi dân trong khu vc. âyălà nghiên cu tình hung thc hin
trên phm vi các tnh, thành ph trc thuc Trungăng  nc ta. Kt
qu ca nghiên cu s b sungăvàoăcăs lý thuyt v mi quan h gia
chi tiêu ngân sách và chtălng cuc sng caădânăc.
- ụănghaăthc tin:
Chtălng cuc sng caăngiădânăđangălàăvnăđ đcăng,
nhàănc rt chú trng. Kt qu nghiên cu s góp phn giúp cho các nhà
hochăđnh chính sách nmăđc sát thcăhnăv tácăđng ca tng khon
chiăngânăsáchăđaăphngăđn chtălng sng caăngi dân ti các tnh,
thành ph  Vit Nam. Bên cnhăđó,ăcácănhàăhochăđnh chính sách có th
nm btăđc khon chi nào có nhăhng mnh m nht, khon chi nào
ít tác đng đn chtălng cuc sng caăcădân.ăQuaăđó, các nhà hoch
đnh chính sách, các đa phng s có thêm mt kênh tham kho trc khi

đa ra quyt đnh phân b ngân sách, xác đnh cu trúc chi tiêu ngân sách
ca đa phng mình, t đó, tìm ra gii pháp giúp ci thin chtălng
cuc sng caăngi dân ti đa phng nói riêng và nâng cao cht lng
cuc sng chung ca ngi dân ti Vit Nam.



9

1.7. B CC CA LUN VN
Lunăvn trình bày theo kt cu gm li m đu, 4 chng và
phn kt lun vi các ni dung c th nhăsau:
Li nóiăđu
Chngă1:ăTng quan v đ tài
Chngă2:ăCăs lý lun
Chngă3:ăPhngăphápănghiênăcu
Chngă4: Kt qu nghiên cu và tho lun
Kt lun

10

Chng 2:
C S LÝ LUN

2.1. CHI NGỂN SÁCH A PHNG
S can thip ca chính ph vàoăđi sng kinh t xã hi vn đưă
đc tha nhn rng rãi. Nmă2007,ă nhómătácă gi Samuelson, Paul A.
and Nordhaus,Wiliam D trong tác phm Kinh t hc có khái quát v các
vnăđ liênăquanăđnăngânăsáchănhàănc.ăTheoăđó,ăchính ph có th dùng
chínhăsáchătàiăkhóa,ădi hình thcăthuăchiăngânăsáchănhàănc,ăđ can
thip vào nn kinh t cngănhăđi sng xã hi. Trongăđó,ăchiăngânăsáchă
nhàă nc chính là vic phân phi và s dng qu ngână sáchă nhàă nc
nhmăđm bo thc hin các chcănngăcaănhàănc theo nhng nguyên
tc nhtă đnh.ă Chiă ngână sáchă nhàă nc là quá trình phân phi li các
ngunătàiăchínhăđưăđc tpătrungăvàoăngânăsáchănhàăncăvàăđaăchúngă
đn mcăđíchăs dng.ăDoăđó,ăchiăngânăsáchănhàănc là nhng vic c
th không ch dng liătrênăđnhăhng mà phi phân b cho tng mc
tiêu, tng hotăđng và tng công vic c th thuc chcănngăca nhà
nc.
Hoàng Th ChinhăThonăvàăđng s (2010), đư tóm lc v chi
tiêuăngânăsáchănhàăncănhăsau:ăVicăchiătiêuăngânăsáchănhàănc ch
yuălàăđ cung cp các dch v hàng hóa dch v công. Các hàng hóa dch
v nàyăthng có hiu qu vnăđuătăthp, vn ln, thi gian thu hi vn
dài,ănhngănóăli rt cn thit cho s phát trin kinh t xã hiăcngănhă
đápăng các nhu cuăcăbn trong cuc sng caăngi dân. Các hàng hóa
và dch v côngăđinăhìnhămàănhàănc cung cp bao gm:ăđng giao
11

thông, bnh vin,ătrng hc, h thngăđinăli quc gia, h thng thc
thi pháp lut, quânăđi, an ninh qucăphòng,ăvnăhóaăth thao, Tngă
ng viăđó,ăchiăngânăsáchăđc chia ra nhiu thành phn khác nhau, mi
thành phn liăcóătácăđngăkhácănhauăđnăđi sngăcădân.
Theo tác gi S ình Thành và đng s (2005), tùy vào tiêu chí
mà chi tiêu ngân sách đc phân thành nhiu nhóm chi khác nhau. Vic
phân loi chi tiêu ngân sách nhm: Giúp cho nhà nc thit lp đc
nhng chng trình hànhăđng; Tngăcng tính hiu qu trong vic thi
hành ngân sách nói chung và chi tiêu công nói riêng; Quy đnh trách
nhim trong vic phân phi và s dng ngun lc tài chính nhà nc; Cho
phép phân tích nhăhng nhng hot đng tài chính ca chính ph đi
vi nn kinh t - xã hi.
- Cn c chc nng v mô ca nhà nc, chi tiêu công đc chi
cho các hot đông:
+ Xây dng c s h tng
+ Tòa án và vin kim soát.
+ H thng quânăđi và an ninh xã hi.
+ H thng giáo dc.
+ H thng an sinh xã hi.
+ H tr cho các doanh nghip.
+ H thng qun lý hành chính nhà nc.
+ Chi tiêu cho các chính sách đc bit (vin tr nc ngoài ngoi
giao, chính tr, )
+ Chi khác.
Cách phân loi này giúp cho chính ph thit lp nhng chng
trình hot đng mt cách hp lý, theo nhng mc đích hay li ích mun
12

đt ti. Mt khác, cách phân loi này cho phép đoă lng nhng bin
chuyn v bn cht ca nhng chng trình và nhng bin đi trong vic

phân phi ngun lc ca chính ph gia các chng trình và gia các khu
vc công quyn.
- Cn c vào tính cht kinh t, chi ngân sách đc phân chia ra
thành:
+ Chi thng xuyên: ây là nhóm chi phát sinh thng xuyên,
cn thit cho hot đng ca các đn v khu vc công. Nó bao gm các
khon chi lng, chi nghip v, chi qun lý cho các hot đng:
 S nghip kinh t, giáo dc và đào to, nghiên cu khoa hc
và công ngh, y t, vn hóa, ngh thut, th dc th thao;
 Chi hành chính: bao gm các khon chi lng cho đi ng
công chc nhà nc; các khon chi hàng hóa đ đáp ng nhu cu hot
đng ca b máy nhà nc.
 Chi chuyn giao: bao gm các khon chi kinh t xã hi, an
sinh xã hi, bo him xã hi, các khon tr cp.
 An ninh, quc phòng
+ăChiăđu t phát trin: ây là nhóm chi gn lin vi chc nng
kinh t ca nhà nc. Là khon chiăđ tngăcngăcăs vt chtănhăđu
tăphátătrin kinh t và kt cu h tng,ătrongăđóăphn ln là xây dngăcă
bn, khu hao tài sn xã hi.ăQuaăđó,ăchiăđuătăphátătrin toăthêmănngă
lc phát trin kinh t, xã hi trong dài hn cho qucăgia,ăđaăphng. Mt
khác,ăchiăđuătăphátătrinăcóăđcăthùălàăcóăđ tr v thi gian (vic thc
hin các hng mc công trình d án cn thi gian dài), vnăđuătănm
khêăđngătrongăgiaiăđon tin hành d ánăđuăt.ăCóăth nhăhng ca
13

đuătăphátătrinătrongănmă(giaiăđonăđangăxét)ălàătiêuăccăđi vi tngă
trng, phát trin kinh t xã hi, tuy nhiên không th kt lun ngay là phi
ct gim thành phn này mà phiăcnăc vào tình hình kinh t - xã hi ca
đaăphngăhayăcácăchngătrìnhăca chính ph.
 Chi xây dng các công trình thuc kt cu h tng kinh t -

xã hi – u tiên cho nhng công trình không có kh nng thu hi vn.
 u t, h tr cho các doanh nghip thuc các lnh vc cn
thit có s tham gia qun lý và điu tit ca nhà nc.
 Chi h tr cho các qu h tr tài chính ca nhà nc.
 Chi d tr nhà nc.
Công dng ca phân loi theo tính cht kinh t cung cp nhng
thông tin hu ích v s nhăhng ca chính sách chi tiêu côngăđi vi
mi hot đng ca nn kinh t - xã hi. Cách phân loi này là điu kin tt
yu giúp chính ph thit lp các chng trình chi tiêu và kt hp hài hòa
gia các nhóm chiăđu t và chi thng xuyên nhm nâng cao hiu qu
chi tiêu công.
Bên cnhăđó,ăđ thúcăđyătngătrng và phát trin, vic chi tiêu
 cp chính quynănàoăcngălàăđiu cn cân nhc. Phân cp tài khóa (vic
chuyn sc mnh ca chính quyn cp trên ti chính quyn cpădi) là
mt phn trong nhóm gii pháp ci cách khu vc công, toăđiu kin ch
đng cho chính quynăđaăphngătrongăphânăb ngun lc cho phát trin
kinh t, xã hi.ăi vi các hàng hóa không mang tính cht quc gia, thì
dngănhăchínhăquynăđaăphngăcóăhiu qu hnătrongăvic phân phi
và cung ngăhàngăhóaăđóă(Oates,ă1972).ăiuănàyăđc khngăđnh da
trên nn tng: nhim v chi ca chính quynăđaăphngăcóăth đápăng
14

đc các s thích và nhu cuăđaădng caăđaăphng và vì vyăđm bo
tính hiu qu trong phân b ngun lc. Chính quyn đa phng có th ra
nhng quyt đnh tt nht v nhng khon chi tiêu công phc v tng
trng, phát trin trong nhng lnh vc nh giáo dc, y t và c s h
tng, vì h có thông tin tt hn v đc đim ca đa phng và s khác
bit gia các vùng (Oates, 1972 và Tiebout, 1956). Thc t  các nn dân
ch, chính quynă đaă phngă doă nhână dână đaă phngă bu ra. Chính
quyn này hiu rõ nhng nhu cu và nguyn vng caăngi dân, nhng

đcăđim ca tình hình kinh t, xã hi  đa bàn mình qun lý. Nhng
quytăđnh ca chính quynăđaăphngăcóăth phn nhăđúngănhu cu ca
đôngăđo nhân dân đaăphngăvàăphùăhp vi tình hình kinh t, xã hi
caăđaăphngăđó.ăCácăquytăđnh trên có th cóătácăđng rt ln tiătngă
trng kinh t xã hi tiăcácăđaăphng.ăNênăvic phân cp chi tiêu v
đaăphngăcóăth thúcăđy tngătrng kinh t xã hi lnăhnălàăđ tp
trung các khon chi  chính quyn cp cao. Phân cp chi ngân sách xung
cp chính quynă đaă phngăkhină ngiă dână quană tâmă hnă ti nhng
ngiă đi din cho h. Nhngă ngiă đi dină cóă nngă lc tt thì các
khon chi mi thc s đemăli nhiu liăíchăchoăngiădânăđaăphng.ă
Nhăvy, trong công tác phân cp tài chính cho các chính quyn, hiu qu
phân phi các dch v công cng ph thuc vào hiu qu và trách nhim
caăcăquanăhànhăchínhă(Bird và Wallich, 1993). Ngi dân s thn trng
trong vic bu chính quynăđaăphngămình.ăDn ti, các chính quyn
đaăphngăyu kém có th đc thay th bng chính quynăcóănngălc
ttăhn.ăNhăvy, phân cpăchiăngânăsáchăđaăphngăcóăỦănghaăc v
mt kinh t và v mt chính tr - xã hi. Nó va giúp s dng có hiu qu
hnăngun lc hn hp caă ngânăsáchănhàănc, va xây dngăđc ý
15

thc dân ch giám sát các hotăđng caăcăquanăhànhăchínhăvàădn xây
dngăđc mt chính quyn tht s cóănngălc. Tuy nhiên, các hàng hóa
công cngăcngănhăcácăkhon thu ngân sách có nhăhng ln vt ra
ngoài phm vi caăđaăphngăđóăthìănênăđ chính quyn trungăng đm
nhim.ă Vàă cácă nc có ch đ kém dân ch và vic qun lý giám sát
chính quynăđaăphngăkém,ăchínhăsáchănàyăcóăth làm nhăhng xu
tiătngătrng kinh t. Vì các khon chi tiêu ca chính quynăđaăphngă
sai mcăđíchăhayăkémăhiu qu doăthamănhng.ă phân cp qun lý tht
s phát huy cao nht nhng nhăhng tích cc tiătngătrng kinh t xã
hi caăcácăđaăphngăcn có th ch qunălỦăngânăsáchăđaăphngătt

vàăcăcu phân b hp lý (Hoàng Th ChinhăThonăvàăđng s, 2010).
Xut phát t vic phân cp tài khóa, ngânăsáchănhàăncăđc
phân thành: ngân sách trungăng vàăngânăsáchăđaăphng.ăNgân sách
trungă ngă làă ngânăsáchă ca các b,ă căquanăngangă b,ă căquană thuc
Chính ph vàăcácăcăquanăkhácă trungăng. Ngânăsáchăđaăphngăbaoă
gm ngân sách caăđnă v hành chính các cpă di chính quyn trung
ng.ăTheo t đin kinh t hc:ă“Ngânăsáchăđaăphngălàăd toán và thc
hin các khon thu chi ngân sách hngănmăca chính quynăđaăphngă
theo ch đ phân cp qunălíăngânăsáchăđ boăđm thc hin các chc
nng,ănhim v ca chính quynăđaăphng.ăTu theo th ch kinh t, tài
chính ca miănc, ngân sách đa phng đc cu to và qun lí khác
nhau.  Vit Nam, ngân sách đa phng là mt b phn ca ngân sách
nhàănc, có nhng ngun thu và nhim v chi do lutăphápăquyăđnh, và
do hiăđngănhânădân,ăcăquanăchínhăquynăđaăphngăquytăđnh, và
đc Chính ph phê chun nu không trái vi lut ngân sách và các lut
cóăliênăquanăkhácăđnăthuăchiăngânăsách.”