BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTPăHăCHệăMINH
_______________________
TRNăNGCăTRĨăMI
KIMăTRAăSCăCHUăNGăTHANHă
KHONăCÁCăNGỂNăHĨNGăTHNGăMIă
VITăNAMă
LUNăVNăTHCăSăKINHăT
TP H Chí Minh Nm 2014
BăGIÁOăDC VĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTPăHăCHệăMINH
_______________________
TRNăNGCăTRĨăMI
KIMăTRAăSCăCHUăNGăTHANHă
KHONăCÁCăNGỂNăHĨNGăTHNGăMIă
VITăNAMă
CHUYÊN NGÀNH: Tài chính ậ Ngân hàng
Mƣăs: 60340201
LUNăVNăTHCăSăKINHăT
GIÁO VIểN HNG DN
PGS.TSăTRNGăQUANGăTHỌNG
TP H Chí Minh Nm 2014
LIăCAMăOAN
Tác gi xin cam đoan ni dung vƠ s liu phơn tích trong lun vn nƠy lƠ kt
qu nghiên cu đc lp ca tác gi vi s giúp đ ca Thy hng dn. S liu
trong lun vn có ngun gc rõ rƠng, đáng tin cy vƠ kt qu nghiên cu ca lun
vn cha đc công b trong bt k công trình khoa hc nƠo.
ThƠnh ph H Chí Minh, ngƠy tháng nm 2014
Tác gi
Trn Ngc TrƠ Mi
MCăLC
Trang ph bìa.
Li cam đoan.
Mc lc
Danh mc các t vit tt.
Danh mc hình v.
Danh mc bng biu.
PHN M U 1
1.LỦ do nghiên cu 1
2.Mc tiêu nghiên cu 7
3.i tng vƠ phm vi nghiên cu 7
4.Phng pháp nghiên cu 7
5.Kt cu ca lun vn 8
CHNG 1. TNG QUAN V KIM TRA SC CHU NG THANH
KHON TI CÁC NGỂN HÀNG THNG MI. 9
1.1 Tng quan v thanh khon ti các ngơn hƠng thng mi. 9
1.1.1 Thanh khon. 9
1.1.1.1 Khái nim thanh khon. 9
1.1.1.2 Cung cu thanh khon. 10
1.1.1.3 Trng thái thanh khon. 10
1.1.1.4 Vai trò ca thanh khon ti ngơn hƠng thng mi. 11
1.1.2 Ri ro thanh khon. 12
1.1.2.1 Khái nim ri ro thanh khon. 12
1.1.2.2 Phơn loi ri ro thanh khon. 13
1.1.2.3 Các nguyên nhơn dn đn thanh khon có vn đ. 13
1.1.2.4 Tác đng ca ri ro thanh khon đn hot đng ca ngơn hƠng thng
mi 15
1.2. Tng quan v kim tra sc chu đng thanh khon. 15
1.2.1. Tng quan v kim tra sc chu đng 15
1.2.1.1 Khái nim kim tra sc chu đng. 15
1.2.1.2 Stress testing vƠ chng trình đánh giá n đnh tƠi chính (Financial
Stability Assessment Program ậ FSAP). 18
1.2.1.3 Vai trò ca Stress Testing. 18
1.2.1.4 Phơn loi Stress Testing 22
1.2.1.5 Quy trình thc hin Stress Testing 29
1.2.1.6 Các k thut xơy dng kch bn. 30
1.2.1.7 Công b thông tin v kt qu Stress Testing 31
1.2.1.8 Hn ch Stress Testing. 33
1.2.2 Tng quan v kim tra sc chu đng thanh khon 35
1.3 Mô hình kim tra sc chu đng thanh khon. 37
1.3.1 C s lỦ thuyt ca mô hình kim tra sc chu đng thanh khon. 37
1.3.2 D liu. 41
1.3.3 Các bc chy mô hình. 41
Kt lun chng 1 43
CHNG 2. THC TRNG KIM TRA SC CHU NG THANH KHON
TI CÁC NGỂN HÀNG THNG MI VIT NAM 44
2.1 Gii thiu v các ngơn hƠng thng mi Vit Nam. 44
2.2.1 Các ngơn hƠng thng mi đua tng lƣi sut huy đng vn. 47
2.2.2 Các ngơn hƠng khó đáp ng nhu cu vay vn. 49
2.2.3 Lƣi sut trên th trng liên ngơn hƠng tng cao. 50
2.3Thc trng kim tra sc chu đng thanh khon ti Vit Nam ầầầ. .53
2.3.1 Thc trng ti ngơn hƠng NhƠ nc 53
2.3.2 Thc trng ti các ngơn hƠng thng mi. 59
2.4 Áp dng mô hình kim tra sc chu đng thanh khon vƠo h thng ngân hàng
thng mi Vit Nam. 65
2.4.1 D liu. 65
2.4.2 Các gi đnh. 65
2.4.3 Các bc chy mô hình. 66
2.4.4 Kt qu. 68
Kt lun chng 2 71
CHNG 3. GII PHÁP HOÀN THIN KIM TRA SC CHU NG
THANH KHON TI CÁC NGỂN HÀNG THNG MI VIT NAM 72
3.1 Gii pháp c th đi vi ngơn hƠng thng mi. 72
3.1.1 Xơy dng h thng đánh giá sc chu đng nói chung vƠ đánh giá sc
chu đng thanh khon nói riêng. 72
3.1.2 Kt hp kim tra sc chu đng kh nng thanh khon vƠ mc đ vn. 74
3.1.3 Ban hƠnh quy ch qun lỦ h thng đánh giá sc chu đng đi vi ngân
hàng thng miầầầầ. 76
3.1.4 Tng cng đƠo to, cng c ngun nhơn lc hot đng trong lnh vc
qun lỦ ri ro. Ơo to đi ng nhơn viên có trình đ chuyên môn sơu v ni
dung kim tra sc chu đng. 77
3.1.5 Xơy dng h thng công ngh tiên tin. 79
3.2 Mt s kin ngh 80
3.2.1 i vi Chính ph 80
3.2.1.1 n đnh môi trng kinh t v mô. 80
3.2.1.2 Bo đm tng trng kinh t đi lin vi nơng cao hiu qu kinh t xƣ
hiầầầầầầ. 80
3.2.1.3 HoƠn thin h thng pháp lut đáp ng nhu cu hi nhp 81
3.2.2 i vi Ngơn hƠng NhƠ nc 81
3.2.2.1 Tng cng công tác kim tra, giám sát hot đng ca ngơn hƠng
thng mi bao gm c hot đng qun tr ri ro thanh khon. 81
3.2.2.2 Xơy dng các phng án khi xy ra du hiu ca khng hong thanh
khonầầầ. 82
3.2.2.3 Tng cng s dng công c điu hƠnh chính sách tƠi chính tin
tầầầầầ 82
3.2.2.4 Xơy dng chính sách vƠ quy trình thc hin ST vƠ ng dng kt qu
ST trong qun lỦ ri ro. 83
3.2.2.5 Xơy dng h thng d liu cht lng, nht quán, tp trung vƠ đu t
công ngh cn thit đ thc hin ST. 84
3.2.2.6 Xơy dng vƠ đƠo to mt đi ng chuyên trách thc hin Stress testing 85
3.2.2.7 Kim soát vic thƠnh lp, tái cu trúc ngơn hƠng thng mi. 87
Kt lun chng 3 88
KT LUN 89
TƠi liu tham kho
Ph lc 1: Danh sách các ngơn hƠng thng mi Vit Nam.
Ph lc 2: Bng chy mô hình Stress testing thanh khon.
DANHăMCăCÁCăTăVITăTT
ALCO y ban Qun lỦ tƠi sn n - có.
BCKT Bng cơn đi k toán.
BCTC Báo cáo tài chính.
BIS Ngơn hƠng Thanh toán Quc t (Bank for International Settlements).
CAR T l an toƠn vn ti thiu (Capital Adequacy Ratio).
EU Liên minh Châu Âu (European Union)
FSAP Chng trình đánh giá khu vc tƠi chính (Financial Sector
Assessment Program)
GDP Tng sn phm ni đa (Gross Domestic Product)
IMF Qu tin t quc t (International Monetary Fund).
LCR T s đm bo kh nng thanh khon (Liquidity Coverage Ratio).
NH Ngân hàng.
NHLD Ngân hàng liên doanh.
NHNN Ngơn hƠng NhƠ Nc.
NHNNg Ngơn hƠng nc ngoƠi.
NHTM Ngơn hƠng thng mi.
NHTMCP Ngơn hƠng thng mi c phn.
NHTMNN Ngơn hƠng thng mi nhƠ nc.
NHTW Ngơn hƠng Trung ng
NPL Trng thái thanh khon ròng (Net Liquidity Position).
NSFR T l đm bo ca ngun tƠi tr n đnh (Net Stable Funding Ratio).
OMO Th trng m.
Sacombank Ngơn hƠng thng mi c phn SƠi Gòn Thng Tín.
SEACEN Ngơn hƠng Trung ng các quc gia ông Nam Á (The South East
Asian Central Banks).
ST Kim tra cng thng (Stress testing).
TCTD T chc tín dng.
TG Tng Giám c.
TSC TƠi sn có.
TSN TƠi sn n.
WB Ngơn hƠng th gii (World Bank).
WTO T chc thng mi Th gii World Trade Organization)
DANHăMCăHỊNHăVă
Hình 1.1 Stress testing đánh giá các s kin bt thng nhng có kh nng xy
ra 19
Hình 1.2 ng dng Stress Testing vƠo vic phơn b vn ngơn hƠng 21
Hình 1.3 Thng kê vic s dng Top-down hay Bottom-up 27
Hình 1.4 Mô hình Stress testing ca Martin Cihák 38
Hình 2.1 Tc đ tng trng tín dng ca h thng NH giai đon 2005 ậ
2012 46
Hình 2.2 Din bin trn lƣi sut huy đng trong nm 2012 49
Hình 2.3 Lƣi sut liên ngơn hƠng ti Vit Nam giai đon 2008 ậ 2012 51
Hình 2.4 Các mc lƣi sut ch yu ti Vit Nam giai đon 2008 ậ 2012 52
Hình 2.5 Chênh lch thanh khon ly k ca Sacombank theo d kin 65
DANHăMCăBNGăBIU
Bng 1.1 Tóm tt các k thut ST 25
Bng 1.2 Tóm tt s khác bit gia các tip cn Top-down và Bottom- up 27
Bng 1.3 S tham gia, mc đ thng xuyên vƠ ph bin ca ST ti mt s nn
kinh t SEACEN 32
Bng 2.1 Kt qu kho sát vic thc hin ST ti các TCTD 60
Bng 2.2 T l rút tin mi ngƠy đi vi tng loi tin gi 66
Bng 2.3 Minh ha phng pháp ST thanh khon theo thi đim 67
1
PHNăMăU
1. Lýădoănghiênăcu
Kim tra sc chu đng lƠ tp hp các k thut vƠ phng pháp đc s
dng đ đánh giá kh nng chu đng ri ro hay mc đ tn thng ca các t chc
tƠi chính, ngơn hƠng trc nhng s kin, hoƠn cnh rt bt li. Din đt theo mt
cách khác, ST ging nh các th nghim v sc mnh phòng th ca các t chc tín
dng đi vi các cú sc tƠi chính ca nn kinh t.
Trong nhng nm gn đơy, đc bit sau cuc khng hong tƠi chính toƠn cu
nm 2008, ni dung “kim tra sc chu đng” cƠng đc nhn mnh thng xuyên
hn trên các din đƠn nghiên cu khoa hc vƠ các hi tho v qun lỦ ri ro. Nhiu
nghiên cu đƣ ch ra rng, các t chc tƠi chính mc dù thc hin ST thng xuyên
nhng nhng kch bn th nghim ca các ngơn hƠng không đ “nghiêm trng”
hoc không có tính thc tin cao.
ƣ có nhiu cuc nghiên cu tìm kim nhng khuôn kh, công c vƠ k thut
đ đđánh giá s n đnh ca h thng tƠi chính đƣ ra đi, trong đó có stress stest.
Mc dù bt đu xut hin t nhng nm 1990 nhng mãi đn nm 2004, mô hình
stress testing thanh khon mi đcđ xut.
Nm 2004, Martin Cihak cho ra đi các tƠi liu v các phng pháp đnh
lng đc s dng đ đánh giá l hng ca h thng tƠi chính dn đn ri ro. c
bit, tác gi tp trung vƠo vai trò ca cng thng th nghim h thng. Ông tóm tt
nhng phát trin gn đơy, lƠm ni bt ch đ liên quan đi vi trng hp ngân
hàng Czech. Ông trình bƠy các khái nim quan trng liên quan đn cuc kim tra
toƠn h thng, miêu t tng quát các bƠi kim tra cng thng đc thc hin bi
ngân hƠng trung ng vƠ các t chc tƠi chính quc t, vƠ tho lun v các vn đ
liên quan đn khái nim mô hình hóa các yu t nguy c đn l. Theo đó, ông nhn
mnh mt cách tip cn đn gin đ kim tra cng thng thanh khon lƠ gơy sc giá
tr ca ngun thanh khon theo mt t l hoc s tin nht đnh. T l phn trm
hoc s tin có th đc xác đnh da trên s liu trong quá kh ca ngơn hƠng
hoc trên mt quy tc chung, vƠ thng khác nhau cho các k hn khác nhau. Mt
2
nguyên tc chung đc s dng bi mt s giám sát lƠ mt ngơn hƠng có th tn ti
ít nht lƠ 5 ngƠy k t ngƠy chy thanh khon mƠ không cn h tr t bên ngoƠi. LỦ
do đng sau s la chn nƠy ca ngng lƠ các ngơn hƠng co th hot đng cho đn
ngƠy cui tun, khi các ngơn hƠng đu đóng ca. Thi gian nƠy s cho phép các
ngơn hƠng giám sát đ đánh giá tình hình vƠ có nhng hƠnh đng cn thit.
n nm 2007, Martin Cihak hng dn kim tra sc chu đng c th cho
tng loi ri ro. TƠi liu nƠy nhm mc đích giúp lƠm sáng t các bƠi kim tra cng
thng, vƠ minh ha nhng đim mnh vƠ đim yu. S dng Excel đ chy d liu
kim tra cng thng cho ri ro tín dng, lƣi sut vƠ ri ro t giá, ri ro thanh khon
vƠ ri ro lơy lan, vƠ hng dn thit k các kch bn th nghim cng thng. Tài liu
cng mô t mi liên h gia kim tra cng thng vƠ các công c phơn tích khác,
chng hn nh ch s lƠnh mnh tƠi chính vƠ h thng cnh báo giám sát. Hn na,
nó bao gm các cuc điu tra ca kim tra cng thng thc hƠnh ca các ngân hàng
trung ng và IMF.Martin Cihakcho bit kim tra sc chu đng thanh khon ít
ph bin hn trong các báo cáo ngơn hƠng trung ng vƠ trong công vic IMF hn
th nghim cho ri ro đi vi kh nng thanh toán. iu nƠy phn ánh thc t lƠ
hu ht các mô hình ri ro thanh khon lƠ phc tp hn. mô hình đúng bin
đng thanh khon trong ngơn hƠng, cn có d liu chi tit vƠ thng xuyên, trong
khi các d liu nƠy thng đc các ngơn hƠng thng mi t qun lỦ vƠ s dng
vào mô hình thanh khon ca h.
Mt mô hình Stress testing đc xem lƠ th h th hai ca mô hình Martin
Cihak lƠ mô hình ca nhóm Christian Schmieder ra đi vƠo nm 2011. Mô hình
tìm cách lƠm tng ri ro nhy cm ca cuc kim tra cng thng, trong khi vn gi
chúng linh hot, minh bch, vƠ thơn thin. Nhng đóng góp chính ca tƠi liu bao
gm lƠm tng ri ro nhy cm ca kim tra cng thng bng cách thay đi khi
lng ri ro tƠi sn (RWAs) b cng thng, k c đi vi xp hng không da trên
ni b (IRB) ngơn hƠng; cung cp th nghim cng thng vi mt nn tng toƠn
din đ s dng mô hình truyn hình v tinh, vƠ đ xác đnh các gi đnh vƠ các tình
hungkhác nhau; cho phép kim tra cng thng đ chy các kch bn nhiu nm
3
(đn nm nm) cho hƠng trm ngơn hƠng, tùy thuc vƠo s sn có d liu. Khuôn
kh s dng d liu bng cơn đi vƠ đc da trên Excel vi hng dn chi tit.
Nm 2008, Mizuho Kida cho rng stress testing lƠ mt công c dùng đ phơn
tích kh nng phc hi ca h thng tƠi chính sau nhng cú sc ln. Trái ngc vi
nhng mô hình stress testing ngơn hƠng đn l, các mô hình stress testing v mô
(gia h thng tƠi chính vƠ nn kinh t thc) c gng phơn tích ri ro giác đ tng
th bng cách xem xét đn s lơy lan ca các cú sc thông qua các kênh khác.
Khi nói đn tm quan trng ca stress testing, nm 2005, nhóm Philip Bunn
cho rng stress testing đc các đnh ch tƠi chính s dng rng rƣi trong vic đánh
giá mc đ nhy cm đi vi ri ro tín dng vƠ các loi ri ro khác. Stress testing
cng có th giúp các nhƠ lƠm chính sách đánh giá các ri ro tim n đi vi s n
đnh ca toƠn b h thng tƠi chính. Stress testing lƠ công c quan trng đc s
dng đ đánh giá mc đ vng chc ca h thng tƠi chính trc các cú sc ca nn
kinh t. Chúng cung cp mt cu trúc phù hp đ đánh giá nhng mi nguy có kh
nng đe da đn bng cơn đi hoc s n đnh tài chính.
Nhóm Philip Bunn nhn mnh các mô hình ngơn hƠng ngƠy cƠng đc m
rng trong nhng nm gn đơy, cho phép thc hin stress testing ca toƠn b dơy
chuyn t cú sc ca nn kinh t thông qua bng cơn đi ca h thng ngơn hƠng
nhng vn tn ti nhiu hn ch. C th, vic tp trung phơn tích th trng cho vay
ni đa thng b qua các cú sc tim n mƠ chúng thng gơy ra nhng h qu xu
đi vi mc đ nhy cm đi vi ri ro cho vay quc t hoc b qua nhng tác
đng có liên quan đn chc nng ca các th trng tƠi chính. Hi nhp tƠi chính vƠ
ri ro quc t lƠ lnh vc mƠ nhóm mun phát trin nghiên cu trong tng lai.
Nm 2008, nhóm Henrik Andersens dng h thng các mô hình đƣ đc
phát trin đ stress test s n đnh tƠi chính. Mt mô hình v mô có liên kt vi các
mô hình s dng các d liu vi mô v tiêu dùng gia đình, doanh nghip vƠ các ngơn
hƠng. Mô hình ca nhóm Henrik Andersen có cu trúc lp đi lp li; đu ra ca mô
hình v mô s đc s dng lƠm đu vƠo ca các mô hình d liu vi mô. iu nƠy
giúp ta có th hiu đc s truyn dn ca các cú sc v mô ban đu thông qua h
4
thng các mô hình cng nh có th thy rõ hn các h qu kèm theo. Cách thc mƠ
n vƠ kh nng v n lan rng ra các doanh nghip vƠ các h gia đình có vai trò rt
quan trng đi vi công tác đánh giá mc đ n đnh tài chính.
Nm 2009, Antonella Foglias dng li các phng pháp đnh lng, đc
phát trin bi các ngơn hƠng trung ng và các c quan giám sát đƣ đc chnlc
đ đánh giá nhng đim yu ca h thng tƠi chính đi vi ri ro tín dng.
Antonella Foglia cho rng đi vi nhiu ngơn hƠng trung ng, vic stress testing
đc xem nh lƠ mt phn ca Chng trình ánh giá H thng TƠi chính (FSAPs)
đc tin hƠnh bi t chc IMF vƠ WB. Stress test ca FSAP khuyn khích tng
li ích ca các nghiên cu bng cách phát trin nhng k thut mi, cng nh tin
hƠnh nhng nghiên cu b sung hoƠn thin. Antonella Foglia phơn tích vƠ tho lun
mt lot nhng khía cnh phng pháp lun trên phng din hoƠn thin các mô
hình stress testing v mô. c bit, mc tiêu hin ti lƠ phi m rng các phm vi
thi gian vƠ xơy dng nhng hƠnh đng qun tr trong các ngơn hƠng đ điu chnh
các bng cơn đi đáp ng phù hp vi các kch bn stress. Có nh th mi có th
đánh giá đúng mc s lơy lan tim n cng nh mc đ khuch đi ca cú sc t
khu vc tƠi chính đn nn kinh t thc.
n nm 2009, 2010, Van Den Endcó đa ra mt mô hình stress testing kt
hp cht ch vi nhng quy đnh v thanh khon ca Basel III, đc bit lƠ hai bin
LCR và NSFR. Van Den End đƣ dùng mô hình nƠy kho sát cho các ngân hàng Hà
Lan.
Ti Vit Nam, trong thi gian gn đơy cm t “kim tra sc chu đng”
không ít ln đc nhc đn trong các hi tho, din đƠn v qun lỦ ri ro ngơn
hƠng. Vy nhng s rt ngc nhiên nu chúng ta s dng công c tìm kim Google
vi cm t “kim tra sc chu đng ậ ngơn hƠng” hay “kim tra đ cng ậ ngân
hƠng”, “th sc chu đng”ầ. thì li không tìm đc bt c mt tƠi liu nghiên
cu nƠo bng ting Vit v ch đ nƠy. Nh vy mt cách cm tính có th tm kt
lun rng “kim tra sc chu đng trong lnh vc ngơn hƠng” đang đc nhiu
ngi quan tơm, nhng mc đ hiu bit vƠ áp dng ngay đn v qun lỦ cng
5
nh các ngơn hƠng, đc bit các ngơn hƠng ni đa còn hn ch. (Phm Nht
Vinh)
S lng các nghiên cu v ST ti Vit Nam còn rt hn ch. Nm 2012,
nhóm tác gi Dngă Qucă Anh da trên mô hình ca Martin Cihak(2004) và
Christian Schmieder(2011)đa ra mt hng dn c th thc hin ST cho tng
loi ri ro ti các TCTD. ơy có th xem lƠ mt nghiên cu chính thc đu tiên v
ST. i vi ri ro thanh khon, nhóm tác gi đ xut s dng 2 phng pháp: tip
cn theo thi đim vƠ tip cn theo thi k. Trong đó, phng pháp tip cn theo
thi đim đn gin, ch da trên s liu BCTC ca các ngơn hƠng nên có th tin
hƠng đc ngay. ng thi tác gi cng đa các kch bn vƠ l trình thc hin phù
hp vi thc t ti Vit Nam.
Cng trong nm 2012, BùiăìnhăPhngăDungăda trên mô hình kim tra sc
chu đng thanh khon ca Van Den End (2008). Tác gi tìm hiu vƠ ng dng các
quy đnh ca Basel III đi vi vn đ thanh khon ca Ngơn hƠng. Qua đó, tác gi
bc đu kim tra mc đ đáp ng các tiêu chí thanh khon Basel III ca các Ngơn
hàng thng mi Vit Nam da trên 2 bin LCR vƠ NSFR. Tác gi s dng mô
hình stress-testing thanh khon đc đ xut bi Van den End đ kho sát Ngơn
hàng thng mi C phn Á Chơu vƠ Ngơn hƠng thng mi C phn Ngoi
Thng da trên các bng cơn đi k toán nm 2011 ca hai ngân hàng này. Quan
trng hn, tác gi dùng mô hình đ đánh giá mc đ chu đng ca các ngơn hƠng
đótrc các cú sc gi đnh. Kt qu mô phng cho thy khi cha có cú sc, hai
ngân hàng trên đáp ng tt yêu cu ca Basel III. Tuy nhiên, khi b tác đng bi
các cú sc, hai ngơn hƠng nƠy phi phn ng tht mnh mi có th vt qua chúng.
Hn na, nu cùng lúc nhiu ngơn hƠng phn ng vi cú sc thì chc chn các ngơn
hƠng s phi đi mt vi tình trng rt xu, không th t vt qua nu không nhn
đc s h tr t NHNN Vit Nam.
n nm 2013, NguynăThăThuăPhng đƣ tin hƠnh nghiên cu ng dng ST
cho các NHTM Vit Nam. Lun vn thc hin Stress Testing theo phng pháp
Top-down cho 14 ngơn hƠng đ kim đnh sc kháng c ca các NHTM Vit Nam
6
trc nhng bin đng xu có th xy ra ca nn kinh t thông qua đánh giá kh
nng vt qua nhng cú sc v mô. Kt qu nhiên cu cho thy t l an toƠn vn ti
thiu sau tn tht t ri ro th trng vƠ ri ro tín dng ca đa s các NHTM Vit
Nam đuđáp ng quy đnh hin hƠnh ca Chính Ph.
Trong bi cnh hot đng tƠi chính ngơn hƠng Vit Nam đang tng bc m
ca sơu rng vi h thng tƠi chính ngơn hƠng khu vc vƠ th gii, h thng ngân
hƠng s phát trin nhanh c theo chiu sơu vƠ chiu rng. S phát trin đa dng các
công c tƠi chính vƠ hot đng ngơn hƠng cng đa các ngơn hƠng đi mt vi
nhiu ri ro. Vì vy, các ngơn hƠng thng mi Vit Nam rt cn phát trin vƠ áp
dng nhng k thut qun tr ri ro tiên tin đ nơng cao kh nng phát trin bin
vng ca mình vƠ ch đng ng phó trc nhng tình hung bt li trong tng lai.
T tháng 7/2012, Vit Nam đƣ ch đng đngh World Bank/IMF trin khai
chng trình đánh giá n đnh tài chính (Financial Stability Assessment Program ậ
FSAP) và đnh hng phát trin h thng ngơn hƠng theo các chun mc an toƠn
ca Basel 2 (vƠ tin ti Basel 3) thì chc chn Stress Testing lƠ mt ni dung không
th không thc hin.
Hn na, mt trong nhng nhim v quan trng mƠ các nhƠ qun tr ngơn
hƠng phi thc hin lƠ đm bo kh nng thanh khon hp lỦ cho ngơn hƠng. Ngơn
hƠng có kh nng thanh khon tt khi nó luôn có đc ngun vn kh dng vi chi
phí hp lỦ vƠo đúng thi đim mƠ ngơn hƠng cn. Không có đ ngun vn kh dng
đ đáp ng nhu cu đòi hi ca th trng có th khin ngơn hƠng mt kh nng
thanh toán, mt uy tín vƠ dn đn s sp đ ca toƠn h thng. Tuy nhiên, lng
vn d tr quá ln s tác đng trc tip lƠm gim kh nng đu t, sinh li ca bn
thân ngân hàng.
Trong thi gian va qua, trc nhng tác đng tiêu cc ca s bt n đnh
nn kinh t v mô (lm phát leo thang) vƠ các chính sách ca NhƠ nc (kim ch
lm phát), thanh khon ca h thng NHTM đƣ b nh hng nghiêm trng, cá bit
có mt s ngơn hƠng ri vƠo tình trng thiu thanh khon. iu nƠy không ch gơy
nh hng nghiêm trng đn hot đng kinh doanh ca bn thơn ngơn hƠng mƠ còn
7
tác đng đn th trng tin t vƠ toƠn b nn kinh t nói chung. ng trc nhng
vn đ đó, các ngơn hƠng đƣ nhn thc đc tm quan trng ca công tác qun tr
ri ro thanh khon trong hot đng kinh doanh ca mình.
Xut phát t thc t nêu trên, vic tìm hiu phng pháp ST thanh khon vƠ
ng dng nó trong hot đng qun tr ri ro thanh khon trong h thng NHTM
Vit Nam lƠ rt cn thit, góp phn hoƠn thin mt bc quy trình vƠ nơng cao cht
lng qun tr ri ro thanh khon trong ngơn hƠng. tƠi “Kim tra sc chu đng
thanh khon các ngơn hƠng thng mi Vit Nam” đc la chn nhm đáp ng
nhu cu trên.
2. Mcătiêuănghiênăcu
H thng lỦ thuyt v thanh khon vƠ kim tra sc chu đng thanh khon ti
các NHTM.
Thc hin kim tra sc chu đng thanh khon thông qua đánh giá kh nng
vt cú sc rút tin hƠng lot ti các NHTM khi không có s giúp đ t NHNN vƠ
th trng liên ngơn hƠng.
3. iătngăvƠăphmăviănghiênăcu
i tng nghiên cu: Thanh khon ca các NHTM Vit Nam.
Phm vi nghiên cu: Theo thng kê ca NHNN ti thi đim 31/12/2013, tác gi
chn ra 34 NHTMCP ti Vit Nam có BCTC nm 2012. T đó tác gi thc hin
kim tra sc chu đng thanh khon thông qua đo lng s ngƠy ngơn hƠng có th
đáp ng đc nhu cu thanh khon đi vi cú sc rút tin hƠng lot khi không có s
tr giúp t NHNN vƠ th trng liên ngơn hƠng.
Thi gian nghiên cu: Tác gi thc hin lun vn t tháng 4 nm 2013 đn
tháng 9 nm 2013.
4. Phngăphápănghiênăcu
tƠi s dng phng pháp stress testing thanh khon top-down theo cách tip
cn thi đim đc đ xut bi nhóm tác gi Dng Quc Anh áp dng cho h
thng NHTM Vit Nam vi kch bn rút tin hƠng lot. Mô hình nƠy da trên mô
hình ca Martin Cihak(2004) đƣ đa ra mt hng dn c th thc hin ST cho
8
tng loi ri ro ti các TCTD, trong đó có ri ro thanh khon đng thi nhóm tác
gi cng đa ra các kch bn phù hp vi thc t Vit Nam. Mô hình đánh giá kh
nng thanh khon ca ngơn hƠng thông qua s ngƠy ngơn hƠng có th đáp ng đc
nhu cu thanh khon khi không có s tr giúp t NHNN vƠ th trng liên ngơn
hàng.
Chng trình Microsoft Office Excel đc s dng đ h tr tính toán trong
nghiên cu.
5. Ktăcuăcaălunăvn
NgoƠi phn m đu, danh mc tƠi liu tham kho vƠ ph lc, lun vn đc kt
cu thƠnh 3 chng:
Chng 1: Tng quan v kim tra sc chu đng thanh khon ti các ngơn hƠng
thng mi.
Chng 2: Thc trng kim tra sc chu đng thanh khon ti các ngơn hƠng
thng miVit Nam.
Chng 3: Gii pháp đ hoƠn thin kim tra sc chu đng thanh khon ti các ngân
hƠng thng mi Vit Nam
9
CHNGă 1.ă TNGă QUANă Vă KIMă TRAă SCă CHUă NGă THANHă
KHONăTIăCÁCăNGỂNăHĨNGăTHNGăMI.
1.1 TngăquanăvăthanhăkhonătiăcácăngơnăhƠngăthngămi.
1.1.1ăThanhăkhon.
1.1.1.1ăKháiănimăthanhăkhon.
Thanh khon lƠ thut ng tƠi chính nhm đ ch kh nng chuyn đi mt tƠi
sn thƠnhtin nhanh nht mƠ thit hi v giá tr không đáng k. Trong lnh vc ngơn
hƠng, thanh khonlƠ thut ng ch kh nng thanh toán ca ngơn hƠng cng nh kh
nng đáp ng các nhu cunh rút tin, thanh toán, vay mi. Thanh khon ca ngơn
hƠng tt khi đáp ng đc các yêucu nƠy vƠ d dƠng huy đng vn vi mt mc
lƣi sut hp lỦ. Theo đnh ngha ca y ban Basel v giám sát Ngơn hƠng: “Thanh
khon ca ngơn hƠng lƠ kh nng ca ngơn hƠng đtng thêm tƠi sn vƠ đáp ng các
ngha v n khi đn hn mƠ không b thit hi quá mc”.
Nh vy thanh khon ca mt ngơn hƠng liên quan đn tin mt vƠ các dòng
lu chuyn tin t đ thc hin các ngha v thanh toán ti mt thi đim. C th
hn, thanh khon có th đc đnh ngha lƠ kh nng đáp ng tt c các ngha v
thanh toán khi đn hn, các nhu cuv s dng vn kh dng phc v cho hot đng
kinh doanh ti mi thi đim.Thanh khon lƠ kh nng tip cn các khon tƠi sn
hoc ngun vn có th dùng đ chi tr vi chi phí hp lỦ ngay khi nhu cu vn phát
sinh.
Mt ngun vn đc gi lƠ có tính thanh khon cao khi chi phí huy đng
thp vƠ thi gian huy đng nhanh.
Mt tƠi sn đc gi lƠ có tính thanh khon cao khi chi phí chuyn hóa thƠnh
tin thp vƠ có kh nng chuyn hóa ra tin nhanh.
Nh vy, có th hiu rng tính thanh khon ca ngơn hƠng lƠ trng thái luôn
có trong tay mt lng vn kh dng vi chi phí thp đúng ti thi đim ngân hàng
có nhu cu hoc kh nng nhanh chóng huy đng đc vn thông qua con đng
vay n hay bán tƠi sn.
10
1.1.1.2ăCungăcuăthanhăkhon.
Tính thanh khon ca NHTM luôn phi đc nhìn trng thái đng, tc lƠ
xem xét trong tng quan cung - cu thanh khon ca ngơn hƠng trong giai đon
nht đnh. Tng quan cung - cu v vn thanh khon nƠy quyt đnh trng thái
thanh khon ròng ca ngơn hƠng ti bt c thi đim nƠo.Trong đó, cung thanh
khon lƠ các khon vn lƠm tng kh nng chi tr ca ngơn hƠng, lƠ ngun cung
cp thanh khon cho ngơn hƠng, bao gm các khon tin gi; doanh thu t
vic bán các dch v phi tin gi; thu hi các khon tín dng đƣ cp; bán các tƠi sn
đang có; vay mn trên th trng tin t. Trong khi đó, cu thanh khon lƠ nhu cu
vn cho các mc đích hot đng ca ngơn hƠng, các khon lƠm gim qu ca ngơn
hƠng. Nhng hot đng to ra cu v thanh khon bao gm khách hƠng rút tin t
tƠi khon; yêu cu vay vn khách hƠng; thanh toán các khon vay phi tin gi; chi
phí phát sinh khi kinh doanh các sn phm, dch v; thanh toán c tc bng tin.
Nhng nhơn t tác đng đn cung vƠ cu thanh khon s tác đng đn trng thái
thanhkhon ca NHTM. C th nh sau:
Nhân t tác đng đn cu thanh khon:
- Các điu kin kinh t v mô nh tng trng kinh t, lm phát.
- Lƣi sut huy đng vƠ lƣi sut cho vay.
- S khác bit đáng k v li tc gia các khon tin gi vƠ các c hi đu t
khác.
Nhân t tác đng đn ngun cung thanh khon:
- Quy đnh vƠ chính sách tin t ca NHNN.
- Các điu kin kinh t v mô.
- S phát trin vƠ tính d dƠng tip cn ca th trng tin t.
- Hot đng ca các th trng khác nh th trng chng khoán phái sinh.
1.1.1.3ăTrngătháiăthanhăkhon.
Trng thái thanh khon ròng NPL (net liquidity position) đc xác đnh nh
sau:
NPL = Tng cung v thanh khon - Tng cu v thanh khon.
11
Có ba trng hp có th xy ra lƠ thng d thanh khon, thơm ht thanh
khon vƠ cơn
bng thanh khon. Thng d thanh khon xy ra khi cung vt quá cu thanh
khon, tc lƠ NPL dng. Trong trng hp nƠy, nhƠ qun tr ngơn hƠng phi cơn
nhc đu t s vn thng d nƠy đ mang li hiu qu cho ti khi chúng cn
đc s dng đáp ng nhu cu thanh khon trong tng lai. Ngc li, khi cu
thanh khon ln hn cung thanh khon, tc lƠ NPL ơm, ngơn hƠng phi đi mt vi
tình trng thơm ht thanh khon. NhƠ qun tr phi xem xét, quyt đnh ngun
tài tr thanh khon vƠ tit gim chi phí. Cui cùng, khi cung thanh khon
cơn bng vi cu thanh khon tc lƠ NPL=0, trng hp nƠy đc gi lƠ cơn
bng thanh khon. ơy lƠ tình trng rt khó xy ra trên thc tvì cung vƠ cu luôn
có schênh lch nht đnh.
1.1.1.4ăVaiătròăcaăthanhăkhonătiăngơnăhƠngăthngămi.
Thanh khon có Ủ ngha đc bit quan trng bi l NHTM cn d tr thanh
khon đđáp ng tt c nhng bin đng hƠng ngƠy hay theo mùa v v
nhu cu rút tin, chi trnhng chi phí thng xuyên, đáp ng yêu cu vay mi vƠ
đm bo an toƠn cho nhng cú sc thanh khon không mong đi mƠ không cn phi
thu hi nhng khon cho vay trong hn hoc thanh lỦ các khon đu t có k hn
khác. Bên cnh đó, đôi khi các ngơn hƠng có đ tƠi sn đ thanh toán nhng vn ri
vƠo mt kh nng thanh khon do các khon đu t, cho vay không thu hi kp đ
đáp ng ngha v thanh toán n đn hn. Khi đó nguy c phá sn lƠ
điu có th xy ra. Nu không mun mt thanh khon nghiêm trng thì ngân hàng
s chu vay vn vi lƣi sut cao, điu nƠy s gơy thit hi nghiêm trng cho kt qu
kinh doanh ca ngơn hƠng.
Vi tính cht đc thù vƠ hiu ng dơy chuyn trong h thng ngơn hƠng thì
thanh khon đóng vai trò cc k quan trng. Mt khi thanh khon ca mt NHTM
có vn đ thì s lan nhanh cùng vi s lan ta ca thông tin to nên hu qu khôn
lng vƠ s khng hong tơm lỦ. Vic rút tin t xy ra ti mt ngơn hƠng b mt
thanh khon s kéo theo mt lot các ngơn hƠng khác vƠo tình cnh tng t. Khi
12
thanh khon ca h thng ngơn hƠng có vn đ s nh hng đn h thng tƠi chính
quc gia, đn mi lnh vc trong xƣ hi t th trng chng khoán đn th trng
bt đng sn, th trng lao đng, nh hng đn tin gi cangi dơn vƠ nh
hng đn tình hình tín dng cho nn kinh t. Do vy thanh khon trong h thng
ngơn hƠng rt quan trng đi vi s n đnh vƠ phát trin ca mt quc gia.
1.1.2ăRiăroăthanhăkhon.
1.1.2.1ăKháiănimăriăroăthanhăkhon.
Ri ro thanh khon lƠ loi ri ro xut hin trong trng hp ngơn hƠng thiu
kh nng chi tr, không chuyn đi kp các tƠi sn ra tin hoc không có kh nng
vay mn đ đáp ng yêu cu ca các hp đng thanh toán.Ri ro thanh khon
đc hiu lƠ nguy c không th thc hin các ngha v thanh toán, điu nƠy s kéo
theo nhng hu qu không mong mun.
Mt trong nhng nhim v quan trng ca bt k ngơn hƠng nƠo lƠ bo đm
kh nng thanh khon đy đ. iu nƠy có ngha lƠ, ngơn hƠng hoc có sn lng
vn kh dng trong tay, hoc có th tip cn d dƠng các ngun vn vay mn bên
ngoƠi vi chi phí hp lỦ; hoc có th nhanh chóng bán bt mt s tƠi sn mc giá
tha đáng đ đáp ng kp thi nhu cu vn cho hot đng kinh doanh.
Nhng nghiên cu gn đơy chng t rng hin tng thiu ht thanh khon
thng lƠ mt trong nhng du hiu đu tiên cho thy ngơn hƠng đang trong tình
trng khó khn tƠi chính nghiêm trng. Hu qu tip theo có th lƠ ngơn hƠng mt
dn các khon tin gi c vì áp lc rút tin ngƠy cƠng gia tng, không th thu hút
thêm các khon tin gi mi do thái đ dè dt ca công chúng đi vi ngơn hƠng,
mt s ngơn hƠng thì trong tình th cho vay h tr mt cách min cng vì phi
huy đng vn vi lƣi sut cao hn lƣi sut cho vay, cƠng lƠm suy gim hn na li
nhun ca ngơn hƠng.
Ri ro thanh khon cng có th đc hiu lƠ s đánh đi gia li ích ngn
hn ca ngơn hƠng vƠ ri ro tim n trong dƠi hn. ó cng lƠ mt phn h qu ca
tình trng tng trng tín dng nóng nhiu nm lin. Khi bong bóng tín dng xut
hin, ngơn hƠng mt kh nng thanh toán nhng ngha v n đƣ cam kt thì vic đ
13
v ca h thng ngơn hƠng lƠ điu có th xy ra. Vic mt kh nng thanh toán lƠ
kt qu ca mt quá trình qun tr ri ro thanh khon cha phù hp.
Trong nhng nm gn đơy, tình trng thiu ht thanh khon mc đ ln ti
mt s ngơn hƠng vƠ tr thƠnh mt trong nhng nguyên nhơn đa đn phá sn đƣ
khng đnh rng vn đ thanh khon lƠ không th b qua. Do đó ngƠy nay, công tác
qun tr thanh khon tr nên quan trng hn so vi trc đơy rt nhiu, bi vì mt
ngơn hƠng có th b đóng ca nu không đáp ng đ nhu cu thanh khon, mc dù
v mt k thut, nó vn còn kh nng tr n. Hn na, nng lc qun tr thanh
khon lƠ thc đo quan trng v tính hiu qu tng th đ đt đn các mc tiêu dƠi
hn ca ngơn hƠng.
1.1.2.2ăPhơnăloiăriăroăthanhăkhon.
Do ri ro thanh khon có th phát sinh t bên tƠi sn có hoc bên tƠi sn n
ca bng cơn đi ngơn hƠng nên ngi ta thng phơn loi hai loi ri ro thanh
khon: Ri ro thanh khon th trng và ri ro thanh khon huy đng vn.
Ri ro thanh khon th trng lƠ ri ro khi ngơn hƠng không th chuyn đi
hay bán tƠi sn ca mình thƠnh tin mt hoc có th chuyn đi/bán đc nhng
phi chu tn tht ln. iu nƠy thng xy ra khi có nhng bin đng nghiêm
trng các th trng mƠ ngơn hƠng có nm gi tƠi sn nh th trng trái phiu
(trái phiu chính ph Hy Lp lƠ mt ví d), th trng chng khoán, bt đng sn
Ri ro thanh khon huy đng vn lƠ ri ro khi ngơn hƠng không th huy đng
thêm vn đ phc v cho các hot đng phát sinh dòng tin ra (tng tƠi sn có, các
ngha v đn hnầ). iu nƠy có th xy ra do nhiu nguyên nhơn khác nhau nh
danh ting ca ngơn hƠng gim sút, th trng liên ngơn hƠng đóng bng, các ngơn
hƠng không tin tng cho nhau vay, s c rút tin hƠng lotầ
1.1.2.3ăCácănguyênănhơnădnăđnăthanhăkhonăcóăvnăđ.
Tình trng khó khn v thanh khon ca ngơn hƠng xut phát t nhng
nguyên nhơn chính nh sau:
Th nht, ngơn hƠng vay mn quá nhiu các khon tin gi ngn hn t các
cá nhơn vƠ đnh ch tƠi chính khác, sau đó chuyn hóa chúng thƠnh nhng tƠi sn
14
đu t dƠi hn. Do đó, đƣ xy ra tình trng mt cơn xng gia ngƠy đáo hn các
khon s dng vn vƠ ngƠy đáo hn các khon ngun vn huy đng, mƠ thng gp
nht lƠ dòng tin thu hi t các tƠi sn đu t nh hn dòng tin phi chi ra đ chi
tr tin gi đn hn.
Th hai, do tin gi ngơn hƠng rt nhy cm vi s thay đi ca lƣi sut đu
t. Khi lƣi sut đu t tng, mt s ngi gi tin rút vn ca h ra khi ngơn hƠng
đ đu t vƠo ni có t sut sinh li cao hn, còn các khách hƠng vay tin s tích
cc tip cn các khon tín dng vì có lƣi sut thp hn. Nh vy, s thay đi lƣi sut
nh hng đn c khách hƠng gi tin vƠ vay tin, k đó c hai tác đng đn trng
thái thanh khon ca ngơn hƠng. Hn na, nhng xu hng v s thay đi lƣi sut
còn nh hng đn giá tr th trng ca các tƠi sn mƠ ngơn hƠng có th đem bán
đ tng thêm ngun cung cp thanh khon vƠ trc tip nh hng đn chi phí vay
mn trên th trng tin t.
Th ba, do ngơn hƠng có chin lc qun tr thanh khon không phù hp vƠ
kém hiu qu: các chng khoán ngơn hƠng đang s hu có tính thanh khon thp,
d tr ca ngơn hƠng không đ cho nhu cu chi tr,ầ
Ngoi tr ba nhơn t nêu trên, điu c bn lƠ các ngơn hƠng phi đt s u
tiên cao đi vi vic đáp ng nhu cu thanh khon. Mt cnh giác trong lnh vc
nƠy, có th lƠm tn hi nghiêm trng nim tin ca công chúng vƠo ngơn hƠng. Hƣy
tng tng phn ng ca công chúng ra sao, khi vƠo mt bui sáng nƠo đó, các
cánh ca ca ngơn hƠng đu khép kín, vì ngơn hƠng tm thi thiu tin vƠ không th
thanh toán cho các chi phiu np vƠo, hoc không th tha mƣn nhu cu rút tin gi
khách hàng.
D phòng trc nhng tình hung xu nh vy, mt trong nhng nhim v
ca nhƠ qun tr thanh khon lƠ duy trì mi liên h gn gi vi nhng khách hƠng
gi tin có tm c ca ngơn hƠng vƠ nhng khách hƠng vay đang nm gi nhng
hn mc tín dng ln mƠ cha s dng đ xác đnh có hay không vƠ khi nƠo vic
rút vn s xy ra.