Luận văn thạc sĩ Tác động của FDI đến sự rời ngành của doanh nghiệp trong nước

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT

PHM QUANG SÁNG


TÁCăNG CAăFDIăN S RI NGÀNH
CA DOANH NGHIPăTRONGăNC



LUNăVNăTHC S CHÍNH SÁCH CÔNG








TP H Chí Minh - Nm 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT

PHM QUANG SÁNG


TÁCăNG CAăFDIăN S RI NGÀNH
CA DOANH NGHIPăTRONGăNC

Mã ngành chính sách công: 60340402


LUNăVNăTHC S CHÍNH SÁCH CÔNG


NGI HNG DN KHOA HC:
TS. INH CÔNG KHI



TP H Chí Minh - Nm 2014
i

LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan lun vn nƠy hoƠn toƠn do tôi thc hin. Các đon trích dn
và s liu s dng trong lun vn đu đc dn ngun vƠ có đ chính xác cao trong phm vi
hiu bit ca tôi.
Lun vn nƠy không nht thit phn ánh quan đim ca trng i hc Kinh t
thành ph H Chí Minh hay Chng trình ging dy kinh t Fulbright.
TP. H Chí Minh, tháng 05 nm 2014


Phm Quang Sáng

ii

LI CMăN
Tôi xin chân thành cm n Tin s inh Công Khi, ngi đư tn tình hng dn cng
nh đư h tr tôi trong sut quá trình thc hin lun vn.
Tôi xin gi li cm n đn quý Thy Cô, nhng ging viên và tr ging ca Chng
trình ging dy kinh t Fulbright đư truyn đt cho tôi nhng kin thc b ích trong hai nm
hc va qua.
Xin cm n c quan công tác lƠ trng Trung hc ph thông Phan Chu Trinh, huyn
Eah’leo, tnh klk đư to điu kin cho tôi đc dành toàn thi gian hc tp đ nâng cao
nng lc chuyên môn.
Xin gi li cm n đn các anh ch hc viên và các bn đng nghip đư ht lòng giúp
đ và to điu kin thun li cho tôi trong vic thu thp s liu đ thc hin lun vn.
Cui cùng, tôi xin chân thành cm n gia đình vƠ ngi thơn đư đng viên và h tr
tôi trong sut quá trình hc tp cng nh thc hin lun vn này. Cm n cuc sng đư cho
tôi tht nhiu may mn cng nh nhng tri nghim tuyt vi khi tôi tham gia hc tp ti
Chng trình ging dy kinh t Fulbright.

TP. H Chí Minh, tháng 05 nm 2014

Phm Quang Sáng

iii

TÓM TT
u t trc tip nc ngoài (FDI) có vai trò quan trng trong vic m rng và phát
trin kinh t xã hi  các nc đang phát trin, trong đó có Vit Nam. FDI đc k vng
không ch cung cp lng vn đu t ln, to nhiu vic làm cho xã hi mƠ còn thúc đy các
hot đng xut khu cng nh mang li s thay đi v công ngh và k nng qun lý hin
đi đi vi quc gia tip nhn đu t.
Bên cnh nhng kt qu mang li, FDI cng to ra nhng tác đng nht đnh đi vi
các doanh nghip trong nc, trong đó có tác đng ln át đi vi nhng doanh nghip này.
S có mt ca ngun FDI dù di hình thc 100% vn nc ngoài hoc liên doanh cng đư
to nên nhng áp lc cnh tranh đi vi các doanh nghip trong nc. Vi li th lƠ đc
tn dng nhng u đưi nht đnh trong chính sách thu hút FDI cng nh s khác bit v nng
sut lao đng vƠ trình đ công ngh, các doanh nghip FDI đư có mt khong cách nht đnh
so vi các doanh nghip trong nc.
Nghiên cu này s dng mt phân tích thc nghim, s dng mô hình đnh lng vi
b s liu ca Tng cc Thng kê Vit Nam (GSO) t nm 2002 đn nm 2010. Nghiên cu
c gng lng hóa tác đng ca ngun vn FDI đi vi s ri ngành ca các doanh nghip
trong nc. Kt qu thu đc t mô hình hi quy Probit cho thy rng ngoài nhng yu t
nh thi gian hot đng, quy mô, tình trng xut nhp khu, mc đ tp trung ngƠnh, nng
sut lao đng thì th phn FDI trong ngƠnh cng có tác đng đn kh nng ri ngành ca các
doanh nghip trong nc. Tác gi phân tích nhng nguyên nhân mà FDI tác đng đn s ri
ngành ca các doanh nghip trong nc nh s khác bit v nng lc cnh tranh, h cách v
công ngh vƠ nng sut lao đng, chính sách u đưi, liên kt gia FDI và doanh nghip trong
nc cng nh liên kt gia các doanh nghip trong nc vi nhau T đó, tác gi đ xut
nhng gi ý chính sách nhm hn ch tác đng ln át ca FDI đi vi doanh nghip trong
nc c th là nhng gii pháp h tr ngun vn, gia tng mi liên kt gia FDI và doanh

nghip trong nc, n đnh v mô, to môi trng kinh doanh bình đng, khuyn khích s
tham gia ca khi doanh nghip t nhơn, gia tng nng sut lao đng ca doanh nghip trong
nc, đnh hng và nâng cao cht lng ngành công nghip ph tr đ to s liên kt vi
doanh nghip FDI.
iv

MC LC
LIăCAMăOAN i
LI CMăN ii
TÓM TT iii
MC LC iv
DANH MC T VIT TT vi
DANH MC CÁC BNG vii
DANH MC HÌNH V viii
CHNGă1:ăGII THIU 1
1.1. Bi cnh và vn đ nghiên cu 1
1.2. Mc tiêu và câu hi nghiên cu 4
1.3. i tng, phm vi nghiên cu 5
1.4. Phng pháp nghiên cu 5
1.5. Cu trúc lun vn 6
CHNGă2:ăCăS LÝ THUYT VÀ CÁC NGHIÊN CUăTRCăÂY 7
2.1. Mt s khái nim v FDI 7
2.2. Phân loi FDI 7
2.3. Các nghiên cu trc đơy v tác đng ca FDI đi vi doanh nghip trong nc . 8
CHNGă3:ăMÔăHỊNHăVÀăCHINăLCăCăLNG 13
3.1. La chn mô hình 13
3.2. Chin lc c lng 13
3.3. Ngun d liu 19
CHNGă4:ăKT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 20
4.1. Thng kê mô t 20

v

4.2. Kt qu hi quy 23
4.3. Phân tích kt qu 24
CHNGă5:ăKT LUN VÀ KHUYN NGH CHÍNH SÁCH 27
5.1. Kt lun 27
5.2. Khuyn ngh chính sách 28
5.3. Gii hn ca nghiên cu 31
TÀI LIU THAM KHO 32
PH LC 35


vi

DANH MC T VIT TT
T vit tt Tên Ting Anh Tên Ting Vit
AFTA ASEAN Free Trade Area Khu vc Mu dch t do ASEAN
CDF Cumulative Distribution Function Hàm xác sut tích ly
CN Công nghip
CSHT C s h tng
DN Doanh nghip
DNNN Doanh nghip nhƠ nc
DNTN Doanh nghip t nhơn
TNN u t nc ngoài
FDI Foreign Direct Investment u t trc tip nc ngoài
GDP Gross Domestic Product Tng sn phm quc ni
GSO General Statistics Office Tng cc Thng kê Vit Nam
IMF International Moneytary Fund Qu tin t quc t
KCN Khu công nghip
KTTN Kinh t t nhơn

LFI Law on Foreign Investment Lut đu t nc ngoài
MNCs Các công ty đa quc gia
UBND y ban nhân dân
VCCI Phòng công nghip và
Thng mi Vit Nam
WTO World Trade Organization T chc Thng mi Th gii
vii

DANH MC CÁC BNG
Bng 3.1: Tóm tt mi quan h gia bin ph thuc và các bin đc lp 18
Bng 4.1: Bng s liu chéo gia tình trng XNK và kh nng ri ngành 22
Bng 4.2: Kt qu hi quy (bin ph thuc là Exit, xem thêm Ph lc 14) 23
Bng 4.3: Bng c lng tác đng biên khi các bin đc lp thay đi 1 đn v 24

viii

DANH MC HÌNH V
Hình 1.1: S doanh nghip gp khó khn, gii th và ngng hot đng nm 2013 (tng
gim so vi 2012) 2
Hình 4.1: S Doanh nghip còn hot đng và ri ngƠnh giai đon 2002-2009 20
Hình 4.2: Thng kê s DN theo s nm hot đng 21


1

CHNGă1: GII THIU
1.1. Bi cnh và vnăđ nghiên cu
u t trc tip nc ngoài (FDI) là hot đng đu t đc thc hin nhm đt đc li
ích lâu dài trong mt doanh nghip hot đng trong mt nn kinh t khác nn kinh t nc ch
đu t, mc đích ca ch đu t lƠ giƠnh quyn qun lý doanh nghip (IMF, 2003).

K t sau chính sách “i mi” ca nm 1986, Vit Nam đư tri qua quá trình tng trng
kinh t; cùng vi xut khu, đu t trc tip nc ngoài đc coi lƠ đóng góp đáng k vào s
phát trin gn đơy ca nn kinh t Vit Nam. Lut u t nc ngoài ca Vit Nam (LFI) đóng
vai trò quan trng trong vic thu hút mt lng đáng k ca ngun vn FDI vào Vit Nam.
Nghiên cu kinh t v FDI thng tp trung vào yu t quyt đnh ca FDI đó lƠ làm th nƠo đ
thu hút FDI đn Vit Nam, đơy có th xem nh mt vn đ trung tâm ca các mi quan tâm
trong nhiu nghiên cu. Ngoài ra, vic phân tích nhng tác đng ca FDI nhm mc đích s
dng ngun vn FDI hiu qu hn cng khá quan trng trong quá trình phát trin đt nc. Tuy
vy, các nghiên cu v vn đ này đi vi trng hp ca Vit Nam vn còn khiêm tn.
FDI có th đc s dng nh mt phng tin đ thúc đy tng trng nng sut (Bitzer
và Görg, 2004). Bên cnh đó, FDI có th mang li s chuyn giao công ngh mi cho các nc
đang phát trin, đng thi FDI có th ci thin kin thc và k nng ca ngi qun lý hoc
ngi lao đng, FDI cng có th nâng cao hiu qu vƠ nng sut trong sn xut (Mansfield và
Romeo, 1980). Hu ht các nghiên cu v tác đng ca FDI thng tp trung vƠo tác đng lan
ta nng sut (vn hoc công ngh).
Trong nhng nm gn đơy, mt cách tip cn mi v lan ta vn và công ngh đư đc gii
thiu trong mt s công trình thc nghim trên th gii. Nghiên cu ca Görg và Strobl (2004)
điu tra các c ch truyn ti và các kênh mƠ qua đó nhng yu t bên ngoƠi tác đng vào s
tn ti ca các doanh nghip trong nc. ơy lƠ mt ch đ quan trng vì s tn ti ca các
doanh nghip vƠ nng lc cnh tranh ca nn kinh t có nh hng đn phúc li xã hi trong
nn kinh t.
2

Vit Nam đư thay đi sang nn kinh t theo đnh hng th trng t nm 1986 vƠ gia
nhp khi ASEAN vào tháng 7 nm 1995, hoƠn thƠnh chng trình t do hóa thng mi trong
Khu vc Mu dch t do ASEAN (AFTA) vào tháng 1 nm 2006. Ngoài ra, k t khi tham gia
vào T chc Thng mi Th gii (WTO) vƠo nm 1991, Vit Nam đư đc chp nhn là thành
viên đy đ chính thc gia nhp WTO vƠo nm 2007. Chính ph Vit Nam thc hin mc tiêu
thu hút vn và công ngh cao t các quc gia nh M, EU, Nht Bn, vi hy vng quá trình
chuyn giao công ngh s đóng góp tt hn cho các doanh nghip trong nc thông qua ngun

vn FDI.
Tuy vy, trên thc t theo s liu ca Tng cc Hi quan Vit Nam, tng kim ngch xut
nhp khu ca c nc trong nm 2013 đt 250,93 t USD, tng 15,2% so vi cùng k nm
2012. Trong đó, kim ngch xut khu đt 125,79 t USD, tng 15,4%, xut siêu 650 triu USD.
Kim ngch xut khu ca doanh nghip FDI đt 77,3 t USD, chim 61,44% tng kim ngch
xut khu. Da vào nhng các con s, có th thy rng các doanh nghip Vit Nam đang “lép
v” trên lnh vc xut khu linh kin đin t, máy nh, dt may Theo đó, vi máy vi tính, linh
kin vƠ hƠng đin t, doanh nghip FDI đóng góp 98,2%; giƠy dép chim 77,4%, hàng dt may
chim 60%, máy nh lên ti 99,6%
H̀nhă1.1: S doanh nghip gpăkhóăkhn,ăgii th và ngng hotăđngănmă2013ă
(tngăgim so vi 2012)

Ngun: Tính toán ca tác gi t s liu Tng cc thng kê (2013)
3

Theo báo cáo ca Tng cc thng kê và B K hoch u t thì trong nm 2013, s doanh
nghip gp khó khn phi gii th hoc ngng hot đng là 60.737 doanh nghip, tng 11,9%
so vi nm 2012 (Hình 1.1). Nm 2011 mi tháng có 4.498 doanh nghip gii th và tm ngng
hot đng, đn nm 2012 lƠ 4.517 doanh nghip vƠ bình quơn 5 tháng đu nm 2013 là 4.646
doanh nghip.
Mt thc t cho thy, t nm 2007 đn nay tc đ tng trng kinh t nc ta chm li,
trong khi hàng vn doanh nghip trong nc kinh doanh kém hiu qu và phi ngng hot đng
thì FDI vn đang đc xem lƠ đng lc tng trng, vn hành tt vƠ điu nƠy đã làm ny sinh
vn đ cn quan tơm, đó lƠ hot đng ca doanh nghip FDI có ln át doanh nghip trong nc
và cn lƠm gì đ gii quyt vn đ nƠy?  tìm đc câu tr li đúng, cn có cách tip cn khoa
hc đi vi ch trng thu hút FDI ca nc ta.
Nhiu quc gia trên th gii cng đư có nhng nghiên cu v tác đng ca FDI đi vi
các doanh nghip trong nc (c th là tìm hiu v tác đng lan ta và tác đng ln át), nh
nghiên cu ca Görg và Greenaway (2003), Bloomstrom và Kokko (1997), Ferragina, Pittiglio
và Reganati (2009), Aitken và Harrison (1999), Franco và Gelübcke (2013)… Nhng nghiên

cu nƠy đư tìm hiu v s tác đng ca FDI đi vi các doanh nghip trong nc đi vi nhng
quc gia khác nhau, các kt lun cho thy có s khác bit v s tác đng ca FDI đi vi các
doanh nghip trong nc bao gm c tác đng lan ta và tác đng ln át.
Nghiên cu này thc hin mt phân tích thc nghim v vic liu rng s hin din ca
dòng vn FDI có nh hng tiêu cc đn s tn ti ca doanh nghip trong nc, khi mà qui
mô vƠ nng lc cnh tranh các doanh nghip trong nc còn cha cao. Tác gi cho rng nu tn
ti s gia tng nng sut ca các doanh nghip trong nc thông qua hiu ng lan ta công ngh
do đu t nc ngoài mang li s làm gim chi phí trung bình các doanh nghip trong nc sn
xut. Tuy nhiên , mt mt khác thì s có mt ca dòng vn FDI cng có th có tác đng tiêu cc
đn nhng hot đng và s sng còn ca các doanh nghip trong nc, FDI có th gây nên tác
đng ln át (crowding out effect) đi vi nhng doanh nghip này. Mt s ý kin lo ngi v tác
đng tiêu cc ca FDI ti tng trng kinh t, cho rng s xut hin ca doanh nghip có vn
FDI có th gây cnh tranh khc lit vi các doanh nghip trong nc mà phn thua thit thng
4

là các doanh nghip trong nc. Các doanh nghip trong nc b mt th trng, mt lao đng
có k nng vƠ vì vy có th dn đn phá sn. Ngoài ra, vn FDI có th lƠm cho đu t trong
nc b thu hp do nhiu doanh nghip b mt c hi đu t hoc đu t không hiu qu do trình
đ công ngh thp kém, vn ít (Nguyn Th Tu Anh và cng s, 2006).
i vi Vit Nam, cho đn nay vn cha có nghiên cu đnh lng nào thc s rõ ràng
nhm ch ra đc s tác đng ln át ca FDI đi vi các doanh nghip trong nc mà ch yu
là các nghiên cu v lan ta nng sut và tng trng. Do vy, nghiên cu này s c th hóa
bng cách xác đnh xem s hin din nc ngoài th hin thông qua dòng vn FDI có tác đng
tích cc hay tiêu cc đn s sng còn ca doanh nghip trong nc. Các nghiên cu trc đơy
v tác đng ca FDI trên bi cnh ca tng đa phng đư tp trung vƠo tác đng lan ta nng
sut (công ngh hoc bng tin) trên vic phân tích các yu t quyt đnh đn thu hút FDI.
Vi cách tip cn khác, nghiên cu nƠy đánh giá v tác đng ca đu t trc tip nc
ngoƠi đi vi s ri ngành
1

ca các doanh nghip  Vit Nam thông qua nhng s liu c th.
Ch đ này khá thích hp cho Vit Nam khi thc trng hin nay là s doanh nghip trong nc
đóng ca khá cao vƠ vai trò ngƠy cƠng tng ca dòng vn FDI trong nhng nm qua.
Nghiên cu c gng đánh giá mt mt khác ngoƠi tác đng lan ta nng sut và tìm hiu
các yu t bên trong cng nh bên ngoƠi tác đng đn s tn ti ca các doanh nghip trong
nc. ơy lƠ mt ch đ quan trng vì s sng còn ca các doanh nghip trong nc có liên
quan đn công vic ca lao đng và c nhng vn đ có nh hng đn phúc li xã hi trong
nn kinh t.
1.2. Mc tiêu và câu hi nghiên cu
Mc tiêu ca nghiên cu này nhm điu tra tác đng ca FDI vào các doanh nghip sn
xut và dch v  Vit Nam, xem xét tác đng ca s hin din các doanh nghip có vn đu t
nc ngoài đi vi s sng còn ca các doanh nghip trong nc và t đó đ xut nhng hàm


1
Markusen và Venables (1999) cung cp mt trong nhng mô hình chính thc đu tiên mà kt hp tác đng
khác nhau. H cho rng FDI to ra mt hiu ng cnh tranh, tác đng mnh m trong th trng hàng hóa cui
cùng và s dn đn giá th trng thp hn, điu này có th buc doanh nghip trong nc kém hiu qu ri khi
th trng, tác đng nƠy đc xem là s ri ngành ca doanh nghip.
5

ý chính sách nhm gim tác đng tiêu cc (nu có) ca FDI đi vi các doanh nghip trong
nc.



Nghiên cu tp trung tr li hai câu hi:
 Câu hi 1: S xut hin đu t trc tip nc ngoài (FDI) trong ngành tác đng đn
vic ri ngành (firm exit) ca các doanh nghip trong nc nh th nào?
 Câu hi 2: Nhng gi ý chính sách nào đ gim tác đng tiêu cc t FDI đi vi s ri

ngành doanh nghip trong nc?
1.3. iătng, phm vi nghiên cu
Nghiên cu v tác đng ca FDI đn s tn ti ca các doanh nghip trong nc ti Vit
Nam.  tài tp trung nghiên cu các vn đ đó lƠ c s lý thuyt v FDI và tác đng ln át ca
FDI đi vi các doanh nghip trong nc. Trên c s khai thác nhng kt qu ca các nghiên
cu trc đơy trên th gii v tác đng ca FDI đi vi s tn ti ca các doanh nghip trong
nc.
1.4. Phngăphápănghiênăcu
Nghiên cu s dng phng pháp phơn tích đnh lng da trên d liu bng nhm ch ra
đc s tác đng ca dòng FDI đi vi các doanh nghip trong nc ti Vit Nam.  đa ra
đc mô hình phù hp, tác gi cn c da trên nhng nghiên cu trc đơy v s tác đng ca
FDI đn các doanh nghip trong nc, nhng mô hình này tp trung  hai dng đó lƠ mô hình
t l nguy c Cox (Cox proportional hazard model) vƠ mô hình hi quy Probit (Probit estimates
for exit).
C th, các nghiên cu ca Görg và Strobl (2001, 2003), Beveren (2007), Mata và Portugal
(2004), Chen và Wu (1996), Taymaz và Özler (2007), Ferragina và Filippo Reganati (2009) s
dng mô hình t l nguy c Cox. NgoƠi ra, nhng nghiên cu ca Baldwin và Yan (2011),
6

Wagner và Gelübcke (2011), Chiara Franco và Gelübcke (2013) s dng mô hình hi quy
Probit.
1.5. Cu trúc lunăvn
Nghiên cu gm có 5 chng. Tip theo, chng 2 s trình bày v c s lý thuyt FDI,
phân loi FDI cùng nhng tác đng ca FDI đn doanh nghip trong nc đc th hin thông
qua các nghiên cu trc đơy ti nhiu quc gia trên th gii. Chng 3 đi vƠo trình bƠy v d
liu, la chn mô hình thc nghim, mô t các bin cng nh phng pháp nghiên cu đc s
dng trong lun vn. Chng 4 trình bƠy kt qu và nhng phát hin chính ca nghiên cu, kt
qu ca mô hình hi quy và nhng tho lun, d báo thông qua mô hình. Cui cùng, trong
chng 6, tác gi s tng kt li nhng phát hin chính ca nghiên cu đng thi đ xut nhng
khuyn ngh chính sách c th da trên các lp lun, cùng vi đó lƠ nhng hn ch vƠ hng

phát trin ca đ tài.


7

CHNGă2: CăS LÝ THUYT VÀ CÁC NGHIÊN CUăTRCăÂY
2.1. Mt s khái nim v FDI
Theo Qu tin t quc t (IMF), đu t trc tip nc ngoài là hot đng đu t đc thc
hin nhm đt đc li ích lâu dài trong mt nn kinh t khác nn kinh t nc ch đu t, mc
đích ca ch đu t lƠ giƠnh quyn qun lý doanh nghip (IMF, 2003).
Theo T chc Thng mi Th gii (WTO), FDI xy ra khi mt nhƠ đu t t mt nc
(nc ch đu t) có đc mt tài sn  mt nc khác (nc thu hút đu t) cùng vi quyn
qun lý tài sn đó. Phng din qun lý là th đ phân bit FDI vi các công c tài chính khác.
Trong phn ln trng hp, c nhƠ đu t ln tài sn mƠ ngi đó qun lý  nc ngoài là các
c s kinh doanh. Trong nhng trng hp đó, nhƠ đu t thng hay đc gi lƠ “công ty m”
và các tài sn đc gi lƠ “công ty con” hay “chi nhánh công ty”.
Theo Lut u t nc ngoài ti Vit Nam nm 1987 (đc sa đi b sung nm 2000):
“FDI là vic t chc, cá nhơn nc ngoƠi đa vƠo Vit Nam vn bng tin nc ngoài hoc bt
k tài sn nƠo đc Chính ph Vit Nam chp thun đ hp tác kinh doanh trên c s hp đng
hoc thành lp xí nghip liên doanh hoc DN 100% vn nc ngoƠi theo quy đnh ca lut nƠy”.
2.2. Phân loi FDI
Theo Lut u t nc ngoài ti Vit Nam nm 2005, FDI tn ti di nhiu hình thc,
các hình thc ch yu là hp đng hp tác kinh doanh, doanh nghip liên doanh, doanh nghip
100% vn nc ngoài.
- Hp đng hp tác kinh doanh: LƠ vn bn ký kt gia hai hoc nhiu bên (gi là bên hp
doanh) quy đnh rõ trách nhim và phân chia kt qu kinh doanh cho mi bên đ tin hƠnh đu
t sn xut kinh doanh  nc tip nhn đu t mƠ không thƠnh lp mt pháp nhân.
- Doanh nghip liên doanh: Là loi hình doanh nghip do hai bên hoc các bên nc ngoài
hp tác vi các nc tip nhn đu t cùng góp vn, cùng kinh doanh, cùng hng li nhun và
chia s ri ro theo t l góp vn. Doanh nghip liên doanh đc thành lp theo hình thc công

ty trách nhim hu hn, có t cách pháp nhơn theo pháp lut ca nc tip nhn đu t.
8

- Doanh nghip 100% vn nc ngoài: Là doanh nghip thuc s hu đu t nc ngoài
(t chc hoc cá nhơn nc ngoƠi) do nhƠ đu t nc ngoài thành lp ti nc tip nhn đu
t, t qun lý và t chu trách nhim v kt qu sn xut, kinh doanh.  Vit Nam, hình thc
nƠy có xu hng gia tng c v s lng d án và vn đng kỦ.
2.3. Các nghiên cuătrcăđơyăv tácăđng ca FDI đi vi doanh nghip trongănc
Các nghiên cu trc đơy trên th gii đánh giá s tác đng ca FDI đi vi s ri ngành
ca các doanh nghip trong nc khá đa dng và phong phú.  tách bit tác đng ca dòng vn
FDI đi vi s sng còn ca các doanh nghip trong nc, nhng nghiên cu trc đơy đư da
trên nhiu yu t liên quan đn doanh nghip nh nghiên cu ca Evans (1987); Dunne và cng
s (1988); Dunne và Hughes (1994), bên cnh đó lƠ nhng yu t th hin đc đim ca ngành
nh vn, nng sut, tc đ tng trng và mc đ tp trung ca ngành (Audretsch và Mahmood
(1995); Mata và Portugal (2002)).
Ngoài ra, nghiên cu ca Aldrich và Auster (1986) ch ra rng nhng doanh nghip ni
đa có quy mô nh d b đánh bt khi th trng hn so vi nhng doanh nghip có quy mô
ln hn. Nhng công ty có quy mô ln thng s dng công ngh tiên tin hn, có nng sut
cao hn, d dàng áp dng nhng phng pháp sn xut mi và do vy s có kh nng sng còn
cao hn các doanh nghip quy mô nh.
Nhng nghiên cu ca Görg và Strobl (2001, 2003); Mata và Portugal (2002), Bernard và
Sjöholm (2003) đư cung cp nhng bng chng cho thy s “ht chơn” (“footloose”) ca các
công ty đa quc gia  nc nghiên cu là B Ơo Nha, Indonesia vƠ Ai-len. Mata và Portugal
(2002) nghiên cu nhng yu t quyt đnh s sng còn ca các công ty mi thành lp  B
Ơo Nha trong giai đon 1983-1989, nghiên cu s dng mt mô hình gi là mô hình t l nguy
c Cox (Cox proportional hazard model).
2

Tip theo đó, trong nghiên cu ca Audretsch vƠ Mahmood (1995) cng s dng mô hình
này. Mô hình cho thy đc rng kh nng sng còn ca doanh nghip đc quyt đnh bi mt

2
Có th tham kho thêm mt s nghiên cu và kt qu ti Ph lc 6.
9

s li th v quyn s hu thông qua quy mô doanh nghip, tc đ tng trng doanh nghip,
s nm thƠnh lp, bên cnh đó lƠ đc đim ngành công nghip và các yu t nh quy mô kinh
t, xut nhp khu, và mt yu t quan trng đó lƠ mc đ hin din ca yu t nc ngoài.
Các tác gi ca nghiên cu trc đơy sau khi kim tra nhng yu t quyt đnh đn s
sng còn ca doanh nghip thì nhng kt lun cui cùng cng có s khác bit đi vi quc gia
nghiên cu. Görg và Strobl (2003) thy rng các doanh nghip nc ngoài ca Ai-len, quan sát
t nm 1973-1986, có kh nng ri ngƠnh cao hn so vi các doanh nghip trong nc.
Mt phng pháp tng t cng đc s dng trong nghiên cu ca Görg (2003) đi vi
ngành công nghip thc phm và ngành thit b đin t ti Vng quc Anh trong giai đon
1980-1993, tuy nhiên kt lun cho thy không có s khác bit v kh nng sng còn ca các
doanh nghip trong nc di tác đng ca FDI. Kt lun nƠy cng tng t nh nghiên cu
ca Özller và Taymaz (2004, 2007) v các ngành công nghip sn xut ca Th Nh K giai
đon 1983-2001. Dng nh s hin din ca các doanh nghip nc ngoài không có nh hng
lơu dƠi đn kh nng tn ti ca các doanh nghip trong nc.
Nói v mi liên h gia các doanh nghip FDI và doanh nghip trong nc, có hai phát
hin quan trng có th k đn trong nghiên cu ca Alvarez và Görg (2005) khi nghiên cu v
mi liên h gia các công ty đa quc gia vƠ công ty trong nc  Chile. Th nht, các doanh
nghip nc ngoài có kh nng sng còn cao hn các doanh nghip trong nc xét trên nhóm
ngành công nghip sn xut Chile giai đon cui nhng nm 90, giai đon mà nn kinh t Chile
tri qua cuc suy thoái ln, nghiên cu ch ra rng các doanh nghip nc ngoài có nhiu kh
nng phn ng vi cuc khng hong kinh t. Th hai, xác sut ri b ngành ca các doanh
nghip nc ngoài ph thuc vào vic đnh hng xut khu, ngha lƠ các doanh nghip này
không b “ht chơn” vƠ tránh đc các cú sc tiêu cc nh vào hot đng xut khu. Bernard
and Jensen (2007), trong nghiên cu thc hin phân tích v “nhng cái cht” ca các nhà máy

sn xut ti M (“US manufacturing plants’ deaths”) s dng các mu trong nc, đư ch ra
rng các công ty đa quc gia có xác sut sng còn cao hn các công ty trong nc.
Bandick (2007) đư s dng mt b s liu ca Thy in trong khong thi gian t 1993
đn 2002. Nhng mc tiêu c th đ cp trong nghiên cu là: i) Kim tra xem các doanh nghip
10

đa quc gia nc ngoài, doanh nghip đa quc gia ca Thy in và doanh nghip đa quc
nc ngoƠi đt ti Thy in có xác sut sng còn khác vi các doanh nghip trong nc hay
không ; ii) S hin din ca ngun vn nc ngoài nh hng nh th nƠo đn s tn ti ca
các doanh nghip đa quc gia trong nc cng nh các doanh nghip trong nc.
Kt qu cho thy các doanh nghip thuc s hu ca doanh nghip đa quc gia, bt k
quc tch ca ch s hu, có xác sut ri khi th trng cao hn các doanh nghip thuc s
hu ca Thy in. Bên cnh đó, kt qu cho thy rng doanh nghip đa quc gia nc ngoài
và các doanh nghip có hot đng xut khu có t l sng sót cao nht vƠ đc bit là các doanh
nghip đa quc gia trong nc có t l thp nht. Nghiên cu cng ch ra rng các nhà máy lâu
đi, có qui mô ln hn vƠ hot đng hiu qu hn, đng thi thy rng các doanh nghip trong
các ngành công nghip xut khu có t l sng sót cao nht. Cui cùng, nghiên cu phát hin
thy s hin din ca các doanh nghip nc ngoƠi đư gii thích mt phn đi vi nguy c ri
ngành ca các doanh nghip trong nc ch không phi đi vi doanh nghip đa quc gia ca
Thy in và các nhà xut khu ca Thy in.
Cùng quan đim vi Bandick (2007), Van Beveren (2006, 2007) cng cho thy s khác
bit gia kh nng sng còn ca doanh nghip nc ngoài và doanh nghip trong nc ti B.
Kt qu ch ra rng các công ty đa quc gia nc ngoài có nhiu kh nng ri ngành hn so vi
các công ty quc gia trong nc xét trong c các ngành sn xut và các ngành dch v; bên cnh
đó, các công ty đa quc gia trong nc cng th hin t l ri b ngƠnh cao hn đáng k so vi
các công ty trong nc nhng ch trong các ngành công nghip sn xut.
Nh nhng phân tích  trên, nhng tác đng ca s hin din ca nc ngoài là không rõ
ràng. Mt mt, s hin din ca ngun vn nc ngoài có th lƠm tng kh nng sng còn ca
các doanh nghip nc ch nhà nu xy ra hiu ng lan truyn công ngh, kin thc, nng sut,
t nc ngoài cho các công ty doanh nghip bn đa. Mt khác, các doanh nghip bn đa s

khó tn ti trong kinh doanh do s cnh tranh áp đt bi doanh nghip đa quc gia nc ngoài.
Mt gi đnh ph bin thc hin trong các nghiên cu đó lƠ tn ti mt khong cách v công
ngh gia các doanh nghip trong nc và doanh nghip nc ngoài, do vy k vng s có s
lan ta công ngh gia hai nhóm doanh nghip này. S gia tng nng sut lao đng thông qua
11

lan ta công ngh s làm gim chi phí trung bình mt công ty nc ch nhà, to ra mt hiu ng
tích cc đi vi s tn ti ca doanh nghip (Audretsch, 1991, 1995). Tuy nhiên, kh nng hp
thu vn và công ngh  mi quc gia là khác nhau.
Markusen và Venables (1999) lý gii s hin din ca nc ngoài có ba nh hng đn
nn kinh t nc ch nhà: Th nht, có s cnh tranh ca các doanh nghip nc ngoài vi các
nhà sn xut trong nc, do s gia tng tng sn lng do sn lng sn xut bi công ty nc
ngoài làm gim giá th trng, dn đn s ri ngành ca mt s doanh nghip trong nc. Th
hai, các doanh nghip nc ngoài to ra nhu cu b sung cho hàng hóa trung gian sn xut trong
nc thông qua các mi liên kt vi các nhà cung cp trong nc. iu nƠy gơy nên tác đng
th ba, khi có s st gim chi phí ca sn phm trung gian to nên s gia nhp ca các doanh
nghip sn xut hàng hóa tt trong nc.
Nhng tác đng tiêu cc đi vi s sng còn ca các doanh nghip trong nc đc mô
t bi Aitken và Harrison (1999). H cho rng các doanh nghip nc ngoài sn xut vi chi
phí cn biên thp hn so vi các doanh nghip bn đa, do vy h có đng c đ tng sn lng.
iu này s làm các doanh nghip nc ch nhà phi ct gim phn sn lng đó, h phi đi
mt vi chi phí c đnh ca sn xut, lƠm tng chi phí trung bình ca h, và do vy, làm gim
kh nng sng còn. Bên cnh đó, s hin din ca các doanh nghip nc ngoài dn đn nhu
cu lng cao hn trong nn kinh t, điu này s lƠm tng chi phí trung bình ca mt doanh
nghip trong nc, làm gim xác sut sng còn ca nó.
Mt nghiên cu cung cp bi Backer và Sleuwaegen (2003) phân tích các công ty xut
nhp khu qua các ngành công nghip sn xut ca B và ch ra rng cnh tranh nhp khu và
đu t trc tip nc ngoài không khuyn khích nhp khu và kích thích xut khu ca các
doanh nghip trong nc. Các kt qu này phù hp vi lý thuyt mô hình la chn ngh nghip
trong nn kinh t m (Grossman, 1994) đư d đoán rng đu t trc tip nc ngoài s ln át

các doanh nghip trong nc thông qua các la chn ca h trong th trng sn phm và lao
đng. Tuy nhiên, các kt qu thc nghim cng cho thy hiu ng ln át này có th đc kim
soát hay thm chí s tr thành hiu ng lan ta trong dài hn do s tác đng tích cc lâu dài ca
12

FDI trên tinh thn kinh doanh trong nc nh lƠ mt kt qu hc tp, hp tác mng li và liên
kt hiu qu gia nc ngoài và doanh nghip trong nc.
Nghiên cu ca Görg vƠ Strobl (2000 vƠ 2004) xem xét các tác đng ca s hin din ca
các doanh nghip nc ngoài trên tn ti vng chc trong ngành công nghip sn xut Ai-len.
C hai nghiên cu xác nhn rng s hin din nc ngoài nhiu hn trong mt ngành công
nghip, có xác sut sng còn cao hn đi vi các doanh nghip trong nc. Tuy nhiên, theo các
tác gi nƠy thì điu này ch đúng đi vi các nhà máy trong các ngành công nghip công ngh
cao, điu này cho thy rng các doanh nghip trong ngành công nghip công ngh thp không
có đ kh nng hp th s lan ta t khong cách công ngh. Nhng phát hin nƠy cng tng
t nh trong nghiên cu Konings và Walsh cho Ai-len (1997).
i vi các nghiên cu ti Vit Nam, có nhiu nghiên cu v FDI nói chung nhng rt ít
các nghiên cu sâu v tác đng FDI và doanh nghip trong nc, nht là s dng phng pháp
đnh lng. im qua mt vài nghiên cu trc đơy nói v s tác đng ca FDI đi vi tng
trng, nng sut lao đng,… nh nghiên cu ca Nguyn Mi (2003) đư xem xét tác đng ca
FDI đn tng trng kinh t bng vic s dng s liu thng kê v FDI ca Vit Nam trong thi
k 1988-2003, nghiên cu d báo đn nm 2005 vƠ đ xut nhng gii pháp đ thúc đy tình
hình thu hút FDI  Vit Nam. Nghiên cu ch ra rng, đ thu hút FDI, Vit Nam cn m rng
th trng vƠ tìm đi tác mi.
Mt nghiên cu ca Freeman (2002) v FDI ti Vit Nam đư đim li nhng kinh nghim
gn đơy trong vic thu hút FDI và nêu nhng đim yu

trong khung kh chính sách v FDI 
Vit Nam, cng nh rút ra nhng yu t tác đng ti

FDI  Vit Nam, cho kt lun rng các

chính sách ci cách kinh t và t do hoá kinh

doanh đã thc hin có tác đng tích cc đn
môi trng kinh doanh cho các nhà đu t. Nghiên cu ca Nguyn Th Phng Hoa (2004)
kho sát tác đng ca FDI đn

tng trng v nng sut ca c nn kinh t, trong khuôn
kh ca phân tích v quan h

gia FDI và đói nghèo kt lun rng FDI có tác đng tích cc
ti tng trng kinh t ca

các đa phng thông qua hình thành và tích ly tài sn vn và có
s tng tác tích cc

gia FDI và ngun vn nhân lc….
13

CHNGă3: MÔ HÌNH VÀ CHINăLCăCăLNG
3.1. La chn mô hình
Nghiên cu này la chn mô hình s dng là mô hình Probit
3

đi vi d liu bng (Panel
Data) đ thc hin hi quy nhm đánh giá tác đng ca các bin đc lp đn bin ph thuc.
Mô hình có hàm hi quy mu (SRF) có dng (Xem thêm Ph lc 1):
ln





 




































Trong đó: P
0
: T l DN ri ngƠnh ban đu
X
1i
: S nm thƠnh lp ca DN
X
2i
: Quy mô DN
X
3i
: Nng sut lao đng ca DN
X
4i
: Tình trng xut nhp khu ca DN
X
5i
: Ch s Herfindahl
X
6i
: Th phn FDI trong DN
3.2. Chinălcăcălng
 thc hin nghiên cu này, tác gi tìm hiu v nhng môi hình liên quan đó lƠ mô hình

t l nguy c Cox vƠ mô hình Probit. Mô hình t l nguy c Cox lƠ dng mô hình hi quy bán
tham s s dng c lng Maximun likelihood (MSE), đc da trên mt hàm s toán hc gi
là hàm Hazard. Mô hình Probit là dng mô hình hi quy da trên hàm phân phi tích ly CDF,
s dng c lng Maximum likelihood (MSE), dùng cho bin ph thuc có 2 tính cht (mang
giá tr 1 hoc 0).


3

Mô hình probit là mt mô hình phi tuyn, h s không th đc gii thích mt cách trc tip.
14

V mt lý thuyt, mô hình Cox xut phát t khái nim t l nguy c Odd (Odds ratios)
vƠ đc gii thích da trên Logit. Tuy nhiên, mô hình Logit vƠ mô hình Probit cng tng t
nhau, ch khác là mô hình Probit s dng hàm CDF chun thay vì hàm CDF
4
thng nh
trong mô hình Logit
5
và h s hi qui c lng ca mô hình Probit nhân vi 1,81 chúng ta
s đc h s hi qui c lng trong mô hình Logit (Gujarati, 2003).
Do vy, vic s dng hƠm Probit đ c lng là phù hp vi vn đ nghiên cu. Trong
mô hình nghiên cu này, tác gi s dng các bin c th nh sau:
Bin ph thuc
Exit - Bin ph thuc trong nghiên cu này là mt bin đnh tính, mang giá tr 1 nu nh
doanh nghip đc xem là ri khi ngành, mang giá tr 0 trong trng hp ngc li (nhng
doanh nghip có mã s doanh nghip trong nm t nhng không còn tn ti trong nm t+1 thì
đc xem nh ri ngành (Görg, 2003). Ngha lƠ ngay ti nm t, bin Exit s mang giá tr 1, đn
nm t+1 s không còn tn ti mã s doanh nghip ca doanh nghip này na.
Ngoài ra, trong nhng trng hp doanh nghip chuyn ngành hot đng hoc chuyn

hot đng ra nc ngoài thì doanh nghip y không còn thc hin báo cáo, do vy doanh nghip
đó vn đc xem nh đư ri khi ngành (Franco và Gelübcke, 2013). im cn lu Ủ trong b


4
HƠm phơn phi tích ly (CDF - Cumulative Distribution Function) chính lƠ xác sut đ mt bin X có
giá tr nh hn hay bng x, vƠ nó đc biu din di dng hƠm mt đ sau:

Hàm CDF chun chun hóa, qui c vit lƠ , ch lƠ t dng CDF tng quát vƠ đc tính vi µ=0 và  =1,

Hàm CDF nghch đo, hay hƠm "quantile", có th đc biu di dng nghch đo ca hƠm sai s:

Hàm "quantile" nƠy còn gi lƠ hƠm "Probit".
5

Theo nghiên cu ca Giáo s Marco R. Steenbergen (2012) v các mô hình Logistic dành cho bin ph
thuc nh phân.
15

s liu nghiên cu nƠy lƠ đi vi nhng doanh nghip di 10 lao đng đư không s dng
phng pháp điu tra toàn b mà s dng phng pháp điu tra ly mu, do vy vi cách hình
thành bin Exit nêu trên thì cn b qua nhng doanh nghip di 10 lao đng vì s không kim
soát đc tình trng ri ngành ca nhng doanh nghip này.
Các binăđc lp và k vng du
Age - Bin đnh lng, có đn v là s nm, đc đo lng bng cách ly nm đang hot
đng ti thi đim kho sát tr đi nm thƠnh lp doanh nghip, cho phép chúng ta phân bit
đc s nm hot đng ca các doanh nghip khác nhau. Theo nhng lý thuyt tiên nghim thì
kh nng ri ngành ca các doanh nghip ph thuc vào s nm hot đng ca doanh nghip.
Nguyên nhân là nhng doanh nghip hot đng lơu nm thng có nhiu kinh nghim qun lý
và thích ng nhanh hn vi nhng thay đi ca th trng; nhng nghiên cu ca Bellone

(2008), Ferragina và cng s (2009), Fackler (2012), Franco và Gelübcke (2013) cho kt lun
rng nhng doanh nghip mi thành lp và nhng doanh nghip có tui đi thp thng thiu
uy tín hn vƠ gp nhiu khó khn hn khi tham gia vƠo nhng th trng cnh tranh không hoàn
ho. Trong nghiên cu ca mình, Fackler (2012) ch ra rng xác sut ri ngành ca nhng doanh
nghip tr  c cao hn 12% so vi nhng doanh nghip có s nm thƠnh lp trên 25 nm ti
quc gia này. Do vy, trong nghiên cu này, tác gi k vng du âm (-) cho h s hi quy ca
bin Age, ngha lƠ khi s nm hot đng ca doanh nghip cƠng tng lên s làm gim xác sut
ri ngành ca chính doanh nghip y.
Size ậ Bin đnh lng, có đn v là s lao đng, th hin quy mô doanh nghip và đc
đo lng bng s lao đng ca doanh nghip ti thi đim kho sát. Quy mô doanh nghip có
th đc coi là mt yu t làm cho các doanh nghip nh thng có xác sut ri ngành cao hn
so vi các doanh nghip ln (Audretsch và Mahmood, 1995; Mata và Portugal, 1994). Ngoài
ra, Mata và cng s (1995) thy rng quy mô doanh nghip là mt yu t d báo tt tht bi ca
doanh nghip. Do đó nghiên cu này s dng bin quy mô doanh nghip ti thi đim t trong
mô hình hi quy. Fackler và cng s (2012) trong nghiên cu thc nghim v nn kinh t c
đư cho thy kt qu âm (-) đi vi h s hi quy ca bin Size, đơy cng lƠ k vng ca tác gi
đi vi trng hp các doanh nghip Vit Nam. Trên thc t, các doanh nghip nh và va ca