B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH
BỐIăTHăVYăUYểN
NỂNGăCAOăHIUăQUăQUNăTRăRIăROă
THANHăKHONăTIăNGỂNăHĨNGăTMCPă
PHÁTăTRINăTHĨNHăPHăHăCHệăMINH
LUNăVNăTHCăSăKINHăT
TP. H Chí Minh – Nm 2014
DCăVĨăĨO TO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH
BỐIăTHăVYăUYểN
NỂNGăCAOăHIUăQUăQUNăTRăRIăROă
THANHăKHONăTIăNGỂNăHĨNGăTMCPă
PHÁTăTRIN THĨNHăPH HăCHệăMINH
Chuyên ngành : TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
Mã s : 60340201
LUNăVNăTHCăSăKINHăT
NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS.HOÀNG C
TP. H Chí Minh – Nm 2014
LIăCAMăOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca tôi, các s liu, kt qu nêu
trong lun vn là trung thc, có ngun gc rõ ràng và có đ chính xác cao nht trong
phm vi hiu bit ca tôi. Lun vn không nht thit phn ánh quan đim ca Trng
i hc Kinh t thành ph H Chí Minh.
Tp. HCM, ngày 05 tháng 09 nm 2014
Tác gi
Bùi Th Vy Uyên
MC LC
TRANG PH BÌA
LIăCAMăOAN
MC LC
DANH MC BNG BIU
CÁC CH VIT TT
LI M U 1
CHNGăI:ăTNG QUAN V THANH KHON, QUN TR THANH KHON
CAăNGỂNăHĨNGăTHNGăMI VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU 4
1.1 THANH KHON CA NHTM 4
1.1.1
Khái nim thanh khon 4
1.1.2
Cung thanh khon 5
1.1.3
Cu thanh khon 5
1.1.4
Trng thái thanh khon 6
1.1.5
Nhân t tác đng đn thanh khon 7
1.1.6
Vai trò ca thanh khon ti NHTM 9
1.2
RI RO THANH KHON 10
1.2.1
Khái nim 10
1.2.2
Nguyên nhân gây ra ri ro thanh khon 11
1.3
QUN TR RI RO THANH KHON 12
1.4
NÂNG CAO HIU QU QUN TR RI RO THANH KHON 16
1.4.1
Các nguyên tc nâng cao hiu qu qun tr ri ro thanh khon 16
1.4.2
Các ch tiêu xác đnh nâng cao hiu qu qun tr ri ro thanh khon 17
1.4.3 ụ ngha ca vic nâng cao hiu qu ri ro thanh khon 24
1.5 BÀI HC QUN TR RI RO THANH KHON CA CÁC NGÂN HÀNG
LN TRÊN TH GII 26
1.5.1 Kinh nghim qun tr ri ro thanh khon ti các ngân hàng nc ngoài 26
1.5.2 Kinh nghim qun tr ri ro thanh khon ti Anh 27
1.5.3 Bài hc qun tr ri ro thanh khon ti các ngân hàng Vit Nam ACB 28
Kt lun chng 1 33
CHNGăII:ăTHC TRNG NÂNG CAO HIU QU 34
QUN TR RI RO THANH KHON TI NGÂN HÀNG TMCP PHÁT TRIN
THÀNH PH H CHÍ MINH 34
2.1 Tng quan v Ngân hàng TMCP Phát trin Thành ph H Chí Minh (HDBank)
34
2.1.1 Quá trình hình thành và phát trin 34
2.1.2 C cu t chc hot đng 35
2.2 Thc trng nâng cao hiu qu qun tr ri ro thanh khon ti HDBank 41
2.2.1 T chc qun tr ri ro thanh khon ca HDBank 41
2.2.2 Nhng kt qu đt đc 52
2.2.3 Nhng hn ch và tn ti 55
CHNGăIII:ăGII PHÁP NÂNG CAO HIU QU QUN TR RI RO THANH
KHON TI NGÂN HÀNG TMCP PHÁT TRIN TP.HCM 61
3.1 nh hng phát trin ca HDBank đn nm 2015 và tm nhìn đn nm 2020
59
3.2 Gii pháp nâng cao hiu qun tr ri ro thanh khon ti HDBank 62
3.2.1
Nhóm gii pháp do bn thân HDBank t chc thc hin 62
3.2.2
Nhóm gii pháp h tr 73
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
DANH MC BNG BIU
Bng 2.1: Mt s ch tiêu chính v hotăđng kinh doanh ca HDBank 39
Bng 2.2: Chcănngănhim v ca caăcácăđnăv chu trách nhim chính công tác
qun tr ri ro thanh khon HDBank 43
Bng 2.3: Mt s ch tiêuăbáoăcáoătƠiăchínhăHDBankăgiaiăđon 2011 ậ 2013 48
Bng 2.4: Bng h s ri ro thanh khon caăHDBankăgiaiăđon 2011 ậ 2013 49
Bng 3.1: Mc tiêu phát trinăđnănmă2020 62
CÁC CH VIT TT
Stt
Chăvitătt
TingăAnh
TingăVit
1
NHTW
Ngân hàng Trung ng
2
NHTM
Ngân hàng thng mi
3
NH
Ngân hàng
4
TCTD
T chc tín dng
5
HDBank
Ngân hàng TMCP Phát trin H
Chí Minh
6
CAR
Capital Adequacy
Ratio
H s an toàn vn
7
NIM
Net Interest Margin
T l thu nhp lưi thun
8
ALCO
Asset Liability
Committee
y ban Qun lỦ Tài sn Có-Tài
Sn N
9
ALM
Asset Liability
Management
Qun LỦ Tài sn N-Tài sn Có
1
LI MăU
1. Lý do chnăđ tài
Ngân hàng thng mi là mt t chc trung gian tài chính làm cu ni gia
khu vc tit kim vi khu vc đu t ca nn kinh t, hay nói c th hn thì NHTM
là mt t chc kinh doanh tin t, nhn tin gi t các tác nhân trong nn kinh t
sau đó thc hin các nghip v cho vay và đu t vào các tài sn có kh nng sinh
li khác đng thi thc hin cung cp đa dng các danh mc dch v tài chính tín
dng thanh toán cho các tác nhân trong nn kinh t.
Vn đ nâng cao cht lng qun lý ri ro thanh khon nhm gim thiu ri ro
v n là mi quan tâm hàng đu, là bài toán đt ra không ch vi mt ngân hàng.
Không có đ ngun vn kh dng đ đáp ng nhu cu đòi hi ca th trng có th
khin ngân hàng mt kh nng thanh toán, mt uy tín và dn đn s sp đ ca toàn h
thng. Tuy nhiên, lng vn d tr quá ln s tác đng trc tip làm gim kh nng
đu t, sinh li ca bn thân ngân hàng. Ngân hàng có kh nng thanh khon tt khi nó
có đc ngun vn kh dng vi chi phí hp lỦ vào đúng thi đim đáp ng nhu cu
chi tr khi cn. Mt trong nhng nhim v quan trng mà các nhà qun tr ngân hàng
phi thc hin là đm bo kh nng thanh khon hp lý cho ngân hàng. Trong thi gian
gn đây, ri ro thanh khon đư và đang đc các Ngân hàng thng mi chú trng vào
công tác vn hành qun tr hn trong bi cnh tái c cu, sáp nhp ngân hàng.
2. Mc tiêu và câu hi nghiên cu
Xut phát t thc t trên, lun vn “Nâng cao hiu qu qun tr ri ro
thanh khon ti NH TMCP Phát trin Thành ph H Chí Minh” đc thc hin
nhm tìm gii pháp, chính sách đm bo thanh khon trong điu hành hot đng.
Nghiên cu s tp trung tr li các câu hi:
(1) Ri ro thanh khon ca Ngân hàng HDBank xut phát t nhng
nguyên nhân nào?
(2) Cn có giiăpháp,ăchínhăsáchănƠoăđ nâng cao hiu qu qun tr ri
ro thanh khon ti HDBank?
2
đt đc mc tiêu nghiên cu, ni dung s bao gm: (i) H thng hóa các
vn đ lý thuyt c bn và mô hình nghiên cu v ri ro thanh khon và hot đng
qun tr ri ro thanh khon; (ii) Phân tích thc trng công tác qun tr ri ro thanh
khon ti Ngân hàng TMCP Phát trin H Chí Minh, các nhân t và mc đ nh
hng ca nó đn hot đng qun tr ri ro thanh khon vay Ngân hàng TMCP Phát
trin H Chí Minh; (iii) xut nhng gii pháp nhm nâng cao hiu qu công tác
qun tr ri ro thanh khon trong hot đng ca Ngân hàng TMCP Phát trin H Chí
Minh.
3. iătng và phm vi nghiên cu
Lun vn tp trung phân tích công tác qun tr ri ro thanh khon ti ti Ngân
hàng TMCP Phát trin H Chí Minh, nhng mt đt đc và hn ch.
Các s liu, thông tin tp trung nghiên cu trong giai đon 2010 - 2013.
4. Lc kho các công trình nghiên cu
Liên quan đn công tác qun tr ri ro thanh khon đư có khá nhiu công
trình nghiên cu, các đ tài, đ án có giá tr cao đc thc hin. Mt s công trình
đin hình:
- A Vento (2009) đư phân tích k thut qun lý và giám sát thanh khon ti mt
s nc Châu Âu đ tìm ra các yu t nh hng đn hiu qu qun tr thanh
khon và cng ch ra rng nguyên tc qun tr ri ro thanh khon cn phi
đc xây dng chin lc, áp dng phng thc đánh giá thanh khon thng
xuyên và các kch bn ng phó trong tình hung khng hong.
- Shen (2009) nghiên cu bng phng pháp xây dng mô hình phân tích nhng
tác đng ca chính sách chính ph đn s la chn mc thanh khon ca các
NHTM ch ra chính sách ng cu ca chính ph đi vi các ngân hàng yu
kém s làm gim đng lc nm gi tài sn thanh khon ca các ngân hàng có
tình hình tài chính lành mnh.
- Các nghiên cu Vit Nam ch yu tp trung vào thc trng qun tr r ro
thanh khon khía cnh ni b các NHTM. Nguyn Duy Sinh (2009) đư s
3
dng phng pháp tip cn ch s thanh khon đ đánh giá các mt hn ch
trong qun tr ri ro thanh khon ca các NHTM.
5. Phngăphápănghiênăcu
Phng pháp đc s dng chính trong nghiên cu là phng pháp đnh tính
: phân tích d liu thu thp t báo cáo tài chính t nm 2010 - 2013 gm 36 mu
quan sát, đc tng hp t c s d liu và báo cáo tài chính ca ngân hàng TMCP
Phát trin TP H Chí Minh đ xác đnh nhng yu t có nh hng trc tip đn
kh nng thanh khon ca ngân hàng đ tìm ra nhng mt thun li cng nh khó
khn t đó đa ra các khuyn ngh cho vn đ thanh khon có th áp dng cho ngân
hàng nghiên cu.
6. ụănghaăca nghiên cu
Làm rõ thc trng công tác qun tr ri ro thanh khon ti Ngân hàng TMCP
Phát trin H Chí Minh da trên cách tip cn hin đi, ch ra nhng thành công
hay khim khuyt ca hot đng này, t đó đ xut nhng gii pháp phù hp.
óng góp cho quy trình c bn ca hot đng qun tr tài sn N - tài sn Có
(ALM) ca các NHTM, trong đó mt ni dung quan trng là qun tr thanh khon.
7. Kt cu lunăvn
Ngoài phn m đu, kt lun, danh mc tài liu tham kho và ph lc, lun
vn đc kt cu thành 3 chng:
Chng 1: Tng quan v thanh khon, qun tr ri ro thanh khon ca
NHTM và mô hình nghiên cu.
Chng 2: Thc trng hot đng qun tr ri ro thanh khon ti Ngân hàng
TMCP Phát trin Thành ph H Chí Minh.
Chng 3: Gii pháp nâng cao hiu qu qun tr ri ro thanh khon ti NH
TMCP Phát trin Thành ph H Chí Minh.
4
CHNGăI:ăTNGăQUANăVăTHANHăKHON, QUNăTRăTHANHă
KHONăCAăNGỂNăHĨNG THNGăMI VĨăMỌăHỊNHăNGHIểNăCU
1.1 THANHăKHONăCA NHTM
1.1.1 Kháiănim thanhăkhonă
Có nhiu đnh ngha v thanh khon, theo U ban Basel v giám sát NH:
“Thanh khon ca ngân hàng là kh nng ca ngân hàng có th tng thêm tài sn và
đáp ng các ngha v n khi đn hn mà không b thit hi quá mc
”
(Basel, 2008).
Theo ngha này, thanh khon đi din cho yu t đnh tính v sc mnh tài chính
ca mt NH. “Thanh khon là kh nng có đ tin mt đ cho vay và x lý nhng
yêu cu rút tin ký gi mt chi phí va phi trong mt khung thi gian hp lỦ”.
iu đó có ngha, thanh khon ca mt ngân hàng liên quan đn tin mt và các
dòng lu chuyn tin t đ thc hin các ngha v thanh toán ti mt thi đim. Mt
tài sn dc gi là có tính thanh khon cao khi chi phí chuyn hoá thành tin thp
và có kh nng chuyn hoá ra tin nhanh.Mt ngun vn đc coi là có tính thanh
khon cao khi chi phí huy đng thp và thi gian huy đng nhanh.
Nh vy, mt cách tng quát, thanh khon là kh nng ngân hàng đáp ng
kp thi và đy đ các ngha v tài chính phát sinh trong quá trình hot đng kinh
doanh nh chi tr tin gi, cho vay, thanh toán và các giao dch tài chính khác.
Tính thanh khon có s khác bit vi kh nng thanh toán ca NHTM đó là
tính cht thi đim, NH vn còn kh nng thanh toán trong điu kin có vn đ
trang tri các khon chi phí.Tuy nhiên, nu không có kh nng thanh toán các khon
n vào thi đim đn hn thì NH s ri vào tình trng thiu thanh khon. Mt NH
có th mt kh nng thanh khon trong khi vn có kh nng thanh toán, hay nói
cách khác, vn là điu kin cn nhng cha đ đ mt NH đm bo kh nng thanh
khon. Nh vy, thanh khon th hin phm v kh nng thc hin các ngha v
thanh toán ca mt NH. Trái ngc vi thanh khon là “thiu kh nng thanh
khon” ngha là NH thiu kh nng thc hin các ngha v thanh toán.
5
1.1.2 Cungăthanhăkhon
Là các khon vn làm tng kh nng chi tr ca NH, là ngun cung cp
thanh khon cho NH bao gm:
- Các khon tin gi đang đn (S1): đây đc xem là ngun cung thanh khon
quan trng và chim t trng cao nht trong nhóm cu thanh khon ca NH
đ đáp ng nhu cu thanh khon thng xuyên.
- Doanh thu t vic bán các khon dch v (S2): là thu nhp t các dch v
khác nh thanh toán, bo lãnh, chuyn tin …
- Thu hi các khon tín dng đư cp (S3): đây đc xem là ngun cung thanh
khon quan trng th hai sau S1. Hot đng tín dng là hot đng chính ca
NH, mang li ngun thu ln nht cho NH nhng cng tim n ri ro nht
đnh, nh hng đn kh nng thanh toán cui cùng ca NH. Nu nhng
khon tín dng đc thanh toán đúng hn là ngun cung thanh khon n
đnh trong k hoch ca NH.
- Bán các tài sn đang kinh doanh và s dng (S4): đ đáp ng nhu cu thanh
khon, NH có th chuyn hoá mt phn tài khon thanh khon thành tin
mt. Tài sn thanh khon ch yu ca NH bao gm tin mt ti qu, tin gi
ti NHTW, tin gi không k hn hoc các T chc tín dng khác, trái phiu
chính ph, trái phiu kho bc.
- Vay mn t th trng tin t (S5): Ngân hàng có th tng ngun cung vn
thanh khon bng cách đi vay trên th trng tin t bao gm các khon vay
mi, gia hn và tun hoàn n vay … Các giao dch din ra gia các NH vi
NH khác hay vi NHTW.
1.1.3 Cuăthanhăkhon
Là nhu cu vn cho các mc đích hot đng ca ngân hàng, các khon gim
qu ca ngân hàng. Các ngun cu thông thng trong hot đng kinh doanh ngân
hàng bao gm:
- Các khon tin gi khách hàng rút (D1): đây là nhu cu thanh khon có tính
thng xuyên, tc thi, bao gm các loi tin gi không k hn, tin gi
6
thanh toán, tin gi có k hn có th rút trc hn. Trong đó, tin gi không
k hn và tin gi thanh toán NH luôn phi chú Ủ đm bo mt khon tin
mt ti qu đ đáp ng nhu cu thanh toán hàng ngày.
- Các cam kt tín dng và hn mc tín dng gii ngân (D2): đây là các khon
tín dng mà NH cam kt cho khách hàng vay trong tng lai. Khi đn hn
hay có đ ngh ca khách hàng, NH cn phi đáp ng kp thi đ to uy tín
và duy trì quan h vi khách hàng, đc bit là khách hàng tt.
- Hoàn tr các khon vay mn phi tin gi (D3): là khon tin mà NH phi
hoàn tr cho các khon đi vay t các t chc kinh t, cá nhân, các t chc tín
dng khác t NH Trung ng.
- Chi phí phát sinh khi kinh doanh các sn phm dch v và hoàn tr thu
(D4): bao gm các khon chi phí liên quan đn hot đng qun lý, tin
lng, tin bo him, tin mua sm, tin tr các loi thu.
- Thanh toán c tc cho các c đông (D5): là các khon c tc đn hn thanh
toán cho các c đông.
1.1.4 Trngătháiăthanhăkhon
Hot đng kinh doanh ca Ngân hàng luôn tn ti hai dòng tin là dòng tin
vào, gi là cung thanh khon, và dòng tin ra, gi là cu thanh khon. Cung và cu
ti các ngân hàng có lúc cân bng nhng có lúc li không cân bng, điu đó to nên
các trng thái thanh khon.
Trng thái thanh khon ròng NPL (net liquidity position) đc xác đnh nh sau:
NPL = Tng cung v thanh khon – Tng cu v thanh khon.
- Thng d thanh khon: xy ra khi cung thanh khon vt quá cu thanh
khon (NPL > 0). Trong trng hp này, ngân hàng phi tìm các kênh s
dng vn hiu qun đ gii quyt ngun thanh khon d tha đ mng li
hiu qu cho đn khi ngun thanh khon d tha này đc s dng đ đáp
ng nhu cu thanh khon trong tng lai. Thông qua các kênh: mua chng
khon d tr th cp, cho vay trên th trng tin t, gi tin ti các TCTD
khác …
7
- Thâm ht thanh khon: xy ra khi cu thanh khon ln hn cung thanh
khon (NPL < 0). Ngân hàng phi tìm các ngun tài tr thanh khon bù đp
kp thi vi chi phí thp nht thông qua các công c: S dng d tr bt
buc, bán các khon d tr th cp, vay qua đêm, huy đng t th trng tin
t …
- Cân bng thanh khon: xy ra khi cung thanh khon cân bng vi cu thanh
khon (NPL = 0). Trong thc t, cung và cu thanh khon ca NHTM him
khi trng thái cân bng, NH thng xuyên đi mt vi tình trng thâm ht
hay thng d thanh khon
1.1.5 Nhơnătătácăđngăđnăthanhăkhon
Các nhân t bên trong nh hng đn thanh khon
Các nhân t bên trong ngân hàng thng mang tính ch quan, xut phát t
các yu t ni ti t chính ngân hàng vì nó nh hng ti chính ngân hàng
đó.
- Chin lc qun lý thanh khon ca ngân hàng: các ngân hàng khác nhau s
có chin lc qun tr ri ro thanh khon khác nhau. Tu thuc vào đc
đim, quy mô hot đng, mc tiêu kinh doanh, mc tiêu li nhun mà các
ngân hàng s theo đui chin lc qun lý thanh khon khác nhau.
- Chin lc kinh doanh ca ngân hàng: chin lc kinh doanh là nhân t
quan trng nh hng đn ngun cung và cu thanh khon. Ví d: chin lc
phát trin sn phm huy đng và cho vay, là hai ngun cung cu thanh khon
chính ca ngân hàng. Vic phát trin c ch chính sách sn phm tu thuc
vào chin lc ca ngân hàng tng thi k. Các sn phm huy đng có thu
hút đc khách hàng hay không tu thuc vào s hp dn ca tin ích sn
phm, chng trình khuyn mãi, chính sách lãi sut … so vi ngân hàng
khác. Tng t nh vy, tu vào chin lc tng trng tín dng mà ngân
hàng s tip cn th trng các gói cho vay phù hp tng thi k da trên
cu thanh khon ca ngân hàng.
8
- Uy tín, thng hiu ca ngân hàng: ngân hàng có uy tín thng hiu tt có
kh nng thu hút ngun tin gi d dàng vi chi phí r. c bit trong điu
kin khng hong, bin đng v môi trng kinh t, lm phát … uy tín ngân
hàng s gi chân khách hàng gi tin. Ngc li, khi ngân hàng đi mt vi
thông tin bt li, uy tín st gim khách hàng có xu hng rút tin khi ngân
hàng. Vic rút tin có th gây hiu ng dây chuyn nh hng trc tip đn
kh nng chi tr ca ngân hàng gây ri ro nghiêm trng đn hot đng và có
kh nng dn đn phá sn ngân hàng. Uy tín còn giúp ngân hàng có kh nng
vay mn trên th trng liên ngân hàng trong ngn hn, đc bit trong bi
cnh ng phó vi khng hong.
- Nhân t con ngi: nhân s và cht lng nhân s đóng vai trò rt quan
trng trong công tác qun tr thanh khon ngân hàng. Nhà qun tr thiu kin
thc, yu kém, thiu thông tin … trong công tác qun lý ri ro thanh khon
có th đa ngân hàng đn nguy c mt thanh khon. Vic điu hành thanh
khon đ xy ra tình trng thiu kh nng thanh khon thng xuyên hay d
tha vn cng làm hiu qu kinh doanh ca ngân hàng suy gim.
Các nhân t bên ngoài nh hng đn thanh khon
Các nhân t bên ngoài mang tính khách quan, ngân hàng buc phi chp
nhn s tác đng ca các nhân t đó và nhng điu chnh tng thi k.
- Chính sách tin t ca NHNN: ngân hàng là mt ngành kinh doanh đc bit
trong đó chính sách tin t là công c điu tit ca NHNN đi vi NHTM.
Tu vào mc tiêu phát trin kinh t xã hi tng thi k mà NHNN s dng
chính sách tin t m rng hay thc cht. Ví d: khi lm phát tng cao đ
kim ch lm phát, NHNN thc thi các bin pháp tht cht tin t bng cách
gim lãi sut c bn, kim soát tng trng tín dng, phát hành trái phiu
bt buc … Nhng chính sách tin t này làm nh hng trc tip đn thanh
khon ca NHTM.
- Môi trng hot đng kinh doanh ca ngân hàng: hot đng ca NHTM luôn
gn lin vi môi trng kinh doanh. Môi trng đó bao gm nhng đc thù
9
v kinh t, chính tr, pháp lỦ, … nh hng trc tip đn chin lc phát
trin cng nh các quyt đnh kinh doanh ca mi ngân hàng. Các hot đng
ca NHTM, trong đó công tác thanh khon luôn chu tác đng ln và nhy
cm vi mi thay đi ca môi trng.
- S phát trin ca th trng tin t: th trng tin t là phng tin giao dch
và chuyn giao qu tin t trong ngn hn nhm đáp ng nhu cu vn ngn
hn và duy trì thanh khon gia đn v thng d vn và đn v thiu ht vn.
Các NHTM có th vay vn ngn hn trên th trng liên ngân hàng đ đáp
ng nhu thanh khon thiu ht tm thi.
- Yu t th trng: bao gm các yu t thuc nhu cu, tâm lý, thói quen, hành
vi … nh hng đn ngun cung cu thanh khon ca NHTM. Chng hn:
hành vi gi tin vào các NHTM có thng hiu ln, uy tín; khi giá tr tin
đng gim thì ngi dân có xu hng tích gi vàng, ngoi t … các yu t
này tác đng trc tip đn thanh khon ngân hàng.
1.1.6 VaiătròăcaăthanhăkhonătiăNHTM
H thng NHTM đóng vai trò nh là trung gian to thanh khon cho nn
kinh t thông qua các hot đng ch yu là nhn tin gi, cho vay và nhiu hot
đng liên quan đn dch v tài chính khác, do đó ri ro thanh khon ca mt ngân
hàng s có nh hng đn c h thng và toàn b nn kinh t. NHTM cn d tr
thanh khon đ đáp ng các nhu cu chi tr hàng ngày theo nhu cu rút tin, chi phí
thng xuyên, gii ngân các khon vay và đm bo an toàn cho nhng cú sc thanh
khon không mong đi. Bên cnh đó, đôi khi ngân hàng có đ tài sn đ thanh toán
nhng vn ri vào tình trng mt kh nng thanh khon do các khon đu t cho
vay thu hi không kp đ đáp ng ngha v thanh toán. Khi đó, ri ro thanh khon
có th xy ra dn đn ngân hàng phi đi mt vi mt s h qu:
- Làm tng chi phí do NH phi huy đng vi lãi sut cao hn t dân c hoc
trên th trng liên ngân hàng đ đáp ng nhu cu thanh khon; làm gim thu
nhp do NH phi bán chng khoán và các tài sn vi giá thp, t đó làm gim
giá tr th trng vn ch s hu cng nh tài sn ca NHTM.
10
- Nu thiu vn kh dng kéo dài và chm khc phc s nh hng đn uy tín
ca NH trên th trng, tình trng thiu ht thanh khon tm thi có th dn
đn thanh khon ca NH nhanh chóng cn kit và NH s ri vào tình trng mt
kh nng chi tr. Khi đó, vic h tr thanh khon ca NHTW cho các NH này
s làm tng thêm ri ro h thng và tng chi phí cu tr.
- Trong mt s trng hp nghiêm trng, ri ro thanh khon có th đy NH vào
tình trng mt kh nng thanh toán mc dù kh nng tài chính ca NH đó vn
đm bo kinh doanh có li nhun, nh hng đn lòng tin ca ngi gi tin
và hu qu là hin tng rút tin t và đa đn tình trng phá sn, b bán
hoc sáp nhp.
- Nghiêm trng hn, ri ro thanh khon có hiu ng lan truyn có th đy
NHTM đn b vc phá sn gây đ v h thng NH do các NH thng vay
mn ln nhau. Khi mt NH không đ kh nng chi tr các khon vay n s
làm nh hng đn các NH khác và t đó kéo theo s sp đ ca toàn h
thng.
Do vy mt khía cnh nào đó, tình trng thiu kh nng thanh khon đc
xem là loi ri ro nghiêm trng nht trong các loi ri ro đi vi hot đng kinh
doanh ca mt NH.
1.2 RIăROăTHANHăKHON
1.2.1 Kháiănim
Là loi ri ro xut hin trong trng hp ngân hàng thiu kh nng chi tr
không chuyn đi kp các loi tài sn ra tin hoc không có kh nng vay mn đ
đáp ng yêu cu ca các hp đng thanh toán.
Ri ro thanh khon đc hiu là
nguy c không th thc hin các ngha v thanh toán, theo đó vic không th thc
hin này s kéo theo nhng hu qu không mong mun.
Mt trong nhng nhim v quan trng ca bt k ngân hàng nào là bo đm
kh nng thanh khon đy đ. Các khon thanh toán phi đc chi tr vào ngày đn
hn, nu không th tr đc ngân hàng s xem nh không có kh nng thanh khon.
Ngân hàng hoc có sn lng vn kh dng trong tay, hoc có th tip cn d dàng
11
các ngun vn vay mn bên ngoài vi chi phí hp lỦ và đúng lúc; hoc có th
nhanh chóng bán bt mt s tài sn mc giá tho đáng đ đáp ng kp thi nhu
cu vn cho hot đng kinh doanh. T khái nim này cho thy đ đc xem là
thanh khon thì NH phi đáp ng đc các điu kin sau:
- Có sn trong tay mt lng tài sn cn thit (lng tài sn d tr thanh
khon bên tài sn có – Stored Liquidilites); hoc
- Có kh nng đi vay hay huy đng tc thi đc ngun vn thanh khon hay
bán đc các tài sn thuc bên có.
1.2.2 Nguyênănhơnăgơyăraăriăroăthanhăkhon
- Do s mt cân xng gia có cu tài sn có và tài sn n. Trong bn cht ca
hot đng kinh doanh, trong c cu tài sn ca ngân hàng thng xy ra tình
trng huy đng vn k hn ngn nhng li cho vay và đu t trung dài hn
dn đn s khác bit, mt cân xng gia ngày đáo hn gia các lung tin ra
vào. Bên cnh đó, do s st gim v ngun vn huy đng hoc t phía tài sn
do các khon n xu không thu hi đc, t đó nh hng lan truyn đn c
h thng NH.
- Do s nhy cm ca tài sn tài chính vi s bin đng lãi sut. Khi lãi sut
đu t tng, ngi gi tin có khuynh hng rút tin đ tng đu t vào các
kênh có t sut sinh li cao. Khi lãi sut vay gim, khách hàng vay tin s
tích cc tip cn các khon tín dng đ tng đu t. Nh vy, s thay đi lãi
sut nh hng đng thi đn hành vi khách hàng t đó tác đng đn lung
tin gi cng nhng lung tin vay, t đó tác đng trc tip đn thanh khon
ngân hàng. Bên cnh đó, s tng gim lãi sut còn nh hng đn giá tr th
trng ca các tài sn mà ngân hàng chuyn nhng đ đáp ng thanh khon
và trc tip nh hng đn chi phí đi vay trên th trng tin t. Trên th
trng tin t, tình trng kém thanh khon đc th hin vic tng lưi sut
huy đng vn làm cho lãi sut th trng mc cao. Ngoài ra, tình trng
thiu thanh khon làm cho các NH ct gim cho vay gây nên hin tng khó
tip cn ngun vn tín dng hoc tip cn vi lãi sut cao.
12
- Do quy trình qun tr điu hành đi phó thanh khon ca ngân hàng cha
chuyên nghip bài bn dn đn vic ra quyt đnh sai hoc không kp thi,
kém hiu qu … Các tài sn, chng khoán nm gi tính thanh khon không
đc cao nh k vng, tính toán d tr thanh khon không đ đáp ng nhu
cu chi tr. Ngoài ra thanh khon các ngân hàng còn b nh hng trc tip
bi chính sách tin t điu hành bi NHNN, không có hng dn điu chnh
kp thi làm cho ngân hàng b mt thanh khon, chng hn chính sách ni
lng, sit cht tin t thông qua công c trn lãi sut huy đng/cho vay, áp
đt t l tng trng tín dng cho các ngân hàng thng mi …
1.3 QUNăTRăRIăROăTHANHăKHONă
1.3.1 Kháiănim
Qun tr ri ro thanh khon là vic qun lý có hiu qu cu trúc tính thanh
khon (tính lng) ca tài sn và qun lý tt cu trúc danh mc ca ngun vn. Bn
cht ca công tác qun tr thanh khon trong NH có th đúc kt hai ni dung sau:
- Him khi nào ti mt thi đim tng cung bng tng cu thanh khon. Do
đó, ngân hàng phi thng xuyên đi phó vi tình trng thâm ht hoc thng
d thanh khon.
- Thanh khon và kh nng sinh li là hai đi lng t l nghch vi nhau. Mt
tài sn có tính thanh khon càng cao thì kh nng sinh li ca nó s càng
thp và ngc li, mt ngun vn có tính thanh khon cao thng có chi phí
huy đng ln nên làm gim kh nng sinh li khi s dng đ cho vay. Qun
lý thanh khon tt đng ngha vi vic NH cân nhc s đánh đi gia “kh
nng sinh li ca dòng vn” và “tính thanh khon”.
Thông thng, hin tng thiu ht thanh khon là mt trong nhng du
hiu đu tiên cho thy ngân hàng đi mt vi tình trng khó khn tài chính
nghiêm trng và đó là nguyên nhân chính đa đn vic phá sn. iu này
khng đnh mt ln na, qun tr ri ro thanh khon trong ngân hàng là vô
cùng quan trng.
13
1.3.2 Niădungăqunătrăriăroăthanhăkhon
Qun tr ri ro thanh khon cng ging nh qun tr các loi ri ro khác, bao
gm nm bc: nhn dng ri ro, phân tích ri ro, đo lng ri ro, kim soát, phòng
nga và tài tr ri ro.
Th nht, nhn dng ri ro thanh khon:
Mt NH đang đi mt vi ri ro thanh khon có các du hiu sau:
- Buc phi chy đua huy đng vn dn đn lãi sut huy đng cao;
- Lãi sut huy đng cao buc lãi sut cp tín dng cao và khó cho vay;
- Khi buc phi tr lãi sut huy đng nhng không th cho vay thì tt yu dn
đn kinh doanh l;
- Không đáp ng đc nhu cu rút tin dn đn mt nim tin ca ngi gi
tin (k c các giao dch liên ngân hàng);
- Không đáp ng nhu cu gii ngân cho các khon cp tín dng.
- Sn sàng đi vay trên th trng liên ngân hàng vi lãi sut cao.
- Gim giá c phiu vì s k vng ca nhà đu t vào NH gim.
- NH bán tài sn gp và sn sang chu l, vic bán tài sn xy ra thng xuyên
đ bù đp thiu ht thanh khon.
Th hai, phân tích ri ro thanh khon:
Phân tích ri ro thanh khon đ xác đnh đc nhng nguyên nhân gây ra ri ro
nhm tìm ra bin pháp hu hiu đ phòng nga ri ro thanh khon. Ri ro thanh
khon có th do nguyên nhân ch quan và nguyên nhân khách quan gây ra:
- Nguyên nhân ch quan:
Vic qun lý thanh khon không cht ch dn đn mt kh nng thanh toán,
c th: Ngân hàng vay mn quá nhiu các khon tin gi ngn hn t các
cá nhân và đnh ch tài chính khác, sau đó chuyn hoá chúng thành nhng tài
sn đu t dài hn t đó phát sinh tình trng mt cân đi gia ngày đáo hn
các khon s dng vn và ngày đáo hn ca các ngun vn huy đng mà
thng gp nht là dòng tin thu hi t các tài sn đu t nh hn dòng tin
14
phi chi ra đ tr cho các món tin gi đn hn. Nói cách khác, ri ro xut
phát t chênh lch kích thc và k hn ca tài sn và n.
Chính sách qun tr ri to thanh khon không phù hp vi chin lc tng
th, chin lc kinh doanh dài hn ca NH: các chng khoán NH đang s
hu có tính thanh khon thp, d tr ca NH không đ cho nhu cu chi tr;
không nhn đc s phn hi t b phn trc tip kinh doanh và các b phn
có liên quan.
Ri ro thanh khon không đc qun tr đng thi, đng b vi các loi ri
ro khác nh ri ro tín dng, ri ro lãi sut …
Kh nng điu hành, qun tr yu kém, thiu phân tích, chin lc kinh
doanh không hp lý dn đn s st gim uy tín cng NH làm tác đng
nghiêm trng lên tài sn và n. Chi phí huy đng vn tng và NH có th
không đc cho vay t các NH khác hoc đòi hi vay phi có th chp.
Cht lng, trình đ đo đc ca cán b NH yu kém tác đng đn lòng tin
ca khách hàng.
- Nguyên nhân khách quan:
Do tin gi NH rt nhy cm vi s thay đi ca lãi sut đu t. Khi lưi sut
đu t tng, mt s ngi gi tin rút vn ca h ra khi NH đ đu t vào
ni có t sut sinh li cao hn, còn các khách hàng vay tin s tích cc tip
cn các khon tín dng vì có lãi sut thp hn. Nh vy, s thay đi lãi sut
nh hng đn c khách hàng gi tin và vay tin t đó tác đng đn trng
thái thanh khon ca NH. Ngoài ra, xu hng v s thay đi lãi sut còn nh
hng đn giá tr th trng ca các tài sn mà NH có th đem bán đ tng
thêm ngun cung cp thanh khon và trc tip nh hng đn chi phí vay
mn trên th trng tin t.
S bt n ca h thng chính tr nh: chin tranh, bo lon, thiên tai, lm
phát làm mt lòng tin ca ngi dân vào tính n đnh ca đng tin.
nh hng t môi trng hot đng kinh doanh nh: lm phát, t giá, quy
đnh d tr bt buc và các quy đnh liên quan ca NHNN.
15
Th ba, đo lng ri ro thanh khon
Phng pháp tính toán nhu cu thanh khon da trên kinh nghim riêng có ca tng
NH và các ch s trung bình ngành. i vi các NH, cu v thanh khon gm các
yêu cu chính v vn đáp ng khi khách hàng rút tin ra khi NH và các khách
hàng mun vay vn t NH. Ngun vn mà các NH có th s dng đ đáp ng nhu
cu v thanh khon là các khon tin gi ca khách hàng và các khon vay trên th
trng liên ngân hàng. Trong trng hp ngun cung thanh khon không đ đ đáp
ng nhu cu, NH s ri vào trng thái thiu ht v thành khon và phi tìm cách
huy đng vn đ b sung vn thanh khon. đm bo kh nng chi tr tc thi ti
mi thi đim, các NH phi giám sát hàng ngày d tr thanh khon ca mình. D
tr thanh khon bao gm c d tr s cp bng tin (tin mt ti qu, tin gi
NHNN, tin gi các TCTD khác) và d tr th cp (giy t có giá đu điu kin đ
tái cp vn hoc tái chit khu, hn mc tín dng đc cp bi t chc tài chính
khác …). ng thi các NH cn xây dng chính sách qun lý tài sn đ đm bo
duy trì ngun vn n đnh và có tính thanh khon cao trong dài hn.
Các ch s đánh giá s lành mnh v thanh khon ca NH bao gm:
- Ch s tài sn thanh khon trên tng tài sn (h s tài sn thanh khon):
đo lng mc thanh khon ca NH và kh nng đáp ng nhu cu rút tin mt
theo d tính và bt thng ca khách hàng.
- Tài sn thanh khon trên ngun vn ngn hn: kh nng đáp ng vic rút
vn ngn hn ca khách hàng mà không nh hng đn thanh khon ca
NH.
- Tng tin gi ca NH so vi tng d n: dùng đ phát hin nhng vn đ
thanh khon, t l này cho thy nguy c cng thng trong h thng NH và có
th là du hiu dn đn s duy gim nin tin ca ngi gi tin vào h thng
NH.
16
-
Chênh lch gia lãi sut liên ngân hàng cao nht và thp nht: đánh giá
các vn đ thanh khon và ri ro ca h thng NH, nu chênh lch này càng
ln cho thy mt s NH đang gp vn đ thanh khon
1
.
- H s an toàn vn ti thiu (CAR): đc đo lng bng Vn t có trên tài
sn có đư điu chnh ri ro. Th hin mc đ ri ro mà NH đc phép mo
him trong s dng vn cao hay thp tu thuc vào đ ln vn t có ca NH.
CAR th hin kh nng chng li nhng cú sc tài chính ca các NH, CAR
ti thiu 9%
2
Th t, kim soát và phòng nga ri ro thanh khon
Kim soát ri ro là trng tâm ca qun tr ri ro. ó là vic s dng các bin pháp,
k thut, công c, chin lc, các chng trình hot đng đ ngn nga, phòng
tránh hoc gim thiu nhng tn tht, nhng nh hng không mong đi có th xy
ra đi vi ngân hàng. Các bin pháp kim soát có th là: phòng tránh ri ro, ngn
nga tn tht, chuyn giao ri ro, đa dng ri ro, qun tr thông tin,
Th nm, tài tr ri ro thanh khon
Mc dù đư thc hin các bin pháp phòng nga, nhng ri ro vn có th xy ra. Khi
đó, trc ht cn theo dõi, xác đnh chính xác nhng tn tht v tài sn, ngun nhân
lc hoc v giá tr pháp lỦ. Sau đó, cn thit lp các bin pháp tài tr phù hp. Nhìn
chung, các bin pháp này đc chia làm hai nhóm: t khc phc và chuyn giao ri
ro.
1.4 NỂNGăCAOăHIUăQUăQUNăTRăRIăROăTHANHăKHON
1.4.1 Cácănguyênătc nơngăcaoăhiuăquăqunătrăriăroăthanhăkhon
nâng cao hiu qu qun tr ri ro thanh khon, các nguyên tc sau cn
đc tôn trng:
- Nhà qun tr cn kim soát thng xuyên hot đng huy đng vn và s
dng vn trong h thng ngân hàng, nhà qun tr thanh khon thng xuyên
bám sát hot đng ca các b phn qun lỦ huy đng vn t đó nm bt đc
1
B ch s lành mnh tài chính theo tiêu chun IMF
2
Thông t 13/2010/TT-NHNN ngày 20/5/2010 ca NHNN
17
ngun gc, hành vi ca ca khách hàng. Hành vi ca khách hàng th hin
qua dòng tin gi tin, rút tin, vay vn; chu k ca các dòng tin; các nhân
t nh hng đn dòng tin … đ t đó có k hoch chun b ngun và điu
phi các b phn đc nhp nhàng. Thc hin nguyên tc này cho phép nhà
qun tr hoch đnh đón đu x lý hiu qu hn đi vi phn thanh khon
thng d hoc thâm ht.
- Nhu cu thanh khon ca ngân hàng và các quyt đnh liên quan đn thanh
khon phi đc phân tích trên c s liên tc đ tránh kéo dào mt trong hai
trng thái thng d hoc thâm ht, nhà qun tr phi thng xuyên cân đi
nhu cu thanh khon và kim soát các quyt đnh liên quan đn thanh khon.
Thanh khon thng d không đc đu t tt yu dn đn kt qu thu nhp
ca ngân hàng gim; thanh khon thâm ht cn phi đc x lý nhanh chóng
đ gim thiu chi phí c hi phi bán tài sn hoc vay mn vi chi phí cao.
1.4.2 Cácăchătiêuăxácăđnhănơngăcaoăhiuăquăqunătrăriăroăthanhăkhon
Th nht, các phng pháp đo lng trng thái thanh khon ca ngân hàng
- Phng pháp tip cn ngun vn và s dng vn
Cách đo lng này bt đu vi thc t: kh nng thanh khon tng khi tin
gi tng và cho vay gim và ngc li kh nng thanh khon gim khi tin
gi gim và cho vay tng. Cân đi các yu t làm tng gim thanh khon
trong mt khon thi gian nht đnh đ xách đnh đ lch thanh khon:
lch thanh khon = Tng cung thanh khon (A) – Tng cu thanh khon (B)
(A) = (B): thanh khon cân bng.
(A) > (B): đ lch thanh khon dng, ngân hàng trng thái tha thanh
khon. Ngân hàng s cân nhc đu t phn thanh khon thng d đ sinh
li trong khong thi gian nht đnh cho đn khi ngân hàng có nhu cu s
dng đ chi tr.
(A) < (B): đ lch thanh khon âm, ngân hàng trng thái thiu thanh
khon. Phn thanh khon thiu ht này s đc bù đp bng nhng ngun
sn có vi chi phí thp nht.
18
S chênh lch gia tài sn và n to nên khe h thanh khon (hay còn gi
là khe h tài tr_financing gap) và đc đo lng bng hiu s d d
kin gia tài sn và n:
Khe h tài tr = Tng d n trung bình – Tng ngun vn huy đng trung bình.
- Phng pháp tip cn cu trúc vn
Vi phng pháp này, bc đu tiên là tin gi và các ngun vn khác nhau
ca ngân hàng đc chia thành nhiu nhóm da trên kh nng d đoán khách
hàng rút vn khi ngân hàng.
Nhà qun lý thanh khon dành riêng mt phn vn thanh khon đi vi mi
nhóm đ làm c s xác đnh d tr thanh khon theo công thc:
D tr thanh khon vn = ∑ T l d tr thanh khon xác đnh ca nhóm
x (nhóm vn tin gi và phi tin gi – d tr bt buc)
Tng yêu cu thanh khon ca ngân hàng = ∑ T l d tr thanh khon
xác đnh ca nhóm * (nhóm vn tin gi và phi tin gi – d tr bt buc)
+ 100 * (quy mô cho vay ti đa tim nng – tng d n hin ti)
- Phng pháp tip cn ch s thanh khon
Ch s thanh khon: đo lng tn tht mà mt ngân hàng gánh chu khi phi
bán tháo tài sn đ đáp ng nhu cu thanh khon so vi mc giá ca tài sn
đó trên th trng trong điu kin bình thng. Công thc:
Iă=ă∑[w
i
*(P
i
/P*i)]
Trong đó:
w
i
: t trng ca tài sn th i trong danh mc tài sn.
P
i
: Giá bán tháo tài sn th i.
P*i: giá tr th trng ca tài sn th i.
Các ch tiêu này thng đc các NHTM s dng đ phân tích và đo lng
ch tiêu thanh khon
- T l cam kt tín dng/tng tài sn
T l này càng cao phn ánh nhu cu thanh khon cao.