Luận văn thạc sĩ Kiểm tra mức độ dự báo kiệt quệ tài chính tại Việt Nam của các mô hình hiện hữu

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. HCM




TRN NGC THIN


KIM TRA MCă D BÁO
KIT QU TÀI CHÍNH TI VIT NAM
CA CÁC MÔ HÌNH HIN HU



LUNăVNăTHCăSăKINHăT








TP.H Chí Minh ậ Nm 2014
B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. HCM



TRN NGC THIN

KIM TRA MCă D BÁO
KIT QU TÀI CHÍNH TI VIT NAM
CA CÁC MÔ HÌNH HIN HU

Chuyên ngành: Tài chính ậ Ngân hàng
Mã s: 60340201


LUNăVNăTHCăSăKINHăT


NGIăHNG DN KHOA HC:
TS. NGUYN TH UYÊN UYÊN






TP.H Chí Minh ậ Nm 2014

LIăCAMăOAN
Tôi xin cam đoan lun vn Thc S Kinh T Kim tra m d báo kit qu tài
chính ti Vit Nam ca các mô hình hin hu là công trình nghiên cu ca riêng
tôi, có s h tr t ngi hng dn khoa hc là TS. Nguyn Th Uyên Uyên, và
cha tng đc công b trc đơy. Các s liu đc s dng đ phơn tích, đánh giá
trong lun vn có ngun gc rõ rƠng vƠ đc tng hp t nhng ngun thông tin
đáng tin cy. Ni dung lun vn đm bo không sao chép bt c công trình nghiên
cu nào khác.

TP. HCM, ngày 14 tháng 04 nm 2014
Tác gi


Trn Ngc Thin


MC LC
TRANG PH BÌA Trang
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CÁC T VIT TT
DANH MC CÁC HÌNH
DANH MC CÁC BNG
TÓM TT 1
CHNG 1: GII THIU  TÀI NGHIÊN CU 3
1.1. Lý do chn đ tài 3
1.2. Mc tiêu và các vn đ nghiên cu 4
1.3. ụ ngha vƠ đim mi ca nghiên cu 4
1.4. B cc ca đ tài 5
CHNG 2: CÁC BNG CHNG THC NGHIM V KIT QU TÀI CHÍNH
VÀ CÁC MÔ HÌNH D BÁO KIT QU TÀI CHÍNH TRÊN TH GII 7
2.1. Các bng chng thc nghim v kit qu tài chính 7
2.1.1. Các quan đim v kit qu tài chính 8
2.1.2. Các du hiu đ nhn bit kit qu tài chính 13

2.1.3. nh hng ca kit qu tài chính 14
2.2. Các bng chng thc nghim v mô hình d báo kit qu tài chính 16
2.2.1. Mô hình da trên phân tích phân bit 17
2.2.1.1. Phân tích phân bit đn bin ca Beaver (1966) 18

2.2.1.2. Mô hình Z-score ca Altman (1968) 19
2.2.2. Mô hình phân tích logit ca Ohlson (1980) 22
2.2.3. Mô hình da trên th trng MKV-Merton (1974) 24
2.2.4. Các nghiên cu khác v d báo kit qu tài chính trên th gii 27
2.2.5. Tóm tt các mô hình d báo kit qu tài chính 33
CHNG 3: PHNG PHÁP NGHIÊN CU 37
3.1. Các bc thc hin nghiên cu 37
3.2. Các mô hình nghiên cu 39
3.2.1. Mô hình phân tích phân bit Z-score ca Altman (1968) 41
3.2.1.1. Mô t mô hình 41
3.2.1.2. Cách xác đnh giá tr các bin s đc lp ca mô hình 42
3.2.2. Mô hình phân tích logit ca Ohlson (1980) 42
3.2.2.1. Mô t mô hình 42
3.2.2.2. Cách xác đnh giá tr các bin s đc lp ca mô hình 43

3.2.3. Mô hình da trên th trng MKV-Merton (1974) 45
3.2.3.1. Mô t mô hình 45
3.2.3.2. Cách xác đnh giá tr các bin s đc lp ca mô hình 46
3.3. La chn mu và thu thp d liu đu vào 48
3.3.1. La chn mu cho nghiên cu 48
3.3.2. Thu thp d liu cho nghiên cu 50
CHNG 4: NGHIÊN CU CÁC MÔ HÌNH D BÁO KIT QU TÀI CHÍNH
CHO CÁC DOANH NGHIP VIT NAM 52
4.1. Thng kê mô t 52
4.2. Xác đnh ắkt qu d báo lý thuytẰ ca tng mô hình 58
4.3. Xác đnh ắmc đ d báo chính xácẰ ca tng mô hình 64
4.4. ánh giá kh nng d báo kit qu tài chính gia các mô hình 67
CHNG 5: TNG KT VÀ HN CH CA  TÀI 71
TÀI LIU THAM KHO
PH LC

Ph lc 1: Danh sách 50 công ty trong mu nghiên cu
Ph lc 2: Phng trình gii tìm bin A, VA, µ, DD, DPt ca mô hình KMV-
Merton, theo thut toán Newton Raphson trên phn mm MatLab

Ph lc 3: Phng pháp nhp d liu đu vƠo đ gii tìm bin A, VA, µ, DD, DPt
ca mô hình MKV-Merton trên phn mm MatLab
Ph lc 4: Tng hp kt qu tính toán giá tr các bin đc lp, bin ph thuc và
ắkt qu d báo lý thuytẰ ca mô hình Altman (1968) vƠ Ohlson (1980) đi vi 50
công ty trong mu, giai đon 2005 ậ 2012
Ph lc 5: Tng hp kt qu tính toán giá tr các bin đc lp, bin ph thuc và
ắkt qu d báo lý thuytẰ ca 50 công ty trong mu nghiên cu theo mô hình
MVK-Merton (1974) ti thi đim 1 nm trc khi kit qu xy ra


DANH MC CÁC T VIT TT
DA ậ Phân tích phân bit
FED ậ Cc D tr Liên bang Hoa K
GDP ậ Tng sn phm ni đa
GNP ậ Tng sn phm quc dân
HNX ậ Sàn giao dch chng khoán Hà Ni
HSX ậ S giao dch chng khoán Thành Ph H Chí Minh
MDA ậ Phân tích phân bit đa bin
SEC - y ban chng khoán quc gia Hoa K
UpCom ậ Sàn giao dch c phiu ca công ty đi chúng cha niêm yt



DANH MC CÁC HÌNH
Hình Trang
Hình 2.1: Mi quan h c bn gia V

A
, V
E
và X 24
Hình 2.2: Mô t cách xác đnh DD và PD
t
ca mô hình MKV-Merton 26


DANH MC CÁC BNG
Bng Trang
Bng 2.1: Kt qu d báo ca mô hình Altman (1968) 20
Bng 2.2: So sánh kt qu ca mô hình ZETA (1977) và mô hình Z-score ca
Altman (1968) 21
Bng 2.3: ụ ngha v du ca các bin s trong mô hình Altman (1968) và Ohlson
(1980) 35
Bng 3.1: Ch s gim phát GDP trong giai đon 2005 ậ 2012 (nm gc: 2003) 50
Bng 4.1: Thng kê giá tr trung bình ca các bin đc lp gia các công ty kit qu
và không kit qu trong mu 53
Bng 4.2: Kt qu kim đnh so sánh s khác bit ca giá tr trung bình gia các
công ty kit qu và các công ty không kit qu trong mu 54
Bng 4.3: Kt qu d báo lý thuyt ca mô hình Altman và Ohlson  thi đim 3
nm trc khi kit qu xy ra 59
Bng 4.4: Kt qu d báo lý thuyt ca mô hình Altman và Ohlson  thi đim 2
nm trc khi kit qu xy ra 60
Bng 4.5: Kt qu d báo lý thuyt ca mô hình Altman, Ohlson, MKV-Merton 
thi đim 1 nm trc khi kit qu xy ra 62
Bng 4.6: Mc đ d báo chính xác ca mô hình Altman 64
Bng 4.7: Mc đ d báo chính xác ca mô hình Ohlson 65
Bng 4.8: Mc đ d báo chính xác ca mô hình MKV-Merton 65

Bng 4.9: So sánh ắmc đ d báo chính xácẰ gia mô hình Altman và Ohlson 
thi đim 3 nm trc khi kit qu xy ra 68
Bng 4.10: So sánh ắmc đ d báo chính xácẰ gia mô hình Altman và Ohlson 
thi đim 2 nm trc khi kit qu xy ra 68
Bng 4.11: So sánh ắmc đ d báo chính xácẰ gia mô hình Altman, Ohlson và
Merton  thi đim 1 nm trc khi kit qu xy ra 68
Bng 4.12: So sánh ắmc đ d báo chính xácẰ gia mô hình Altman và Ohlson
theo thi gian 69


1

TÓM TT
Nghiên cu này đánh giá kh nng d báo ca các mô hình d báo kit qu tài
chính đƣ đc phát trin trên th gii trong thi gian qua cho các doanh nghip Vit
Nam, đó lƠ: mô hình phân tích phân bit Z-score ca Altman (1968), mô hình phân
tích logit ca Ohlson (1980) và mô hình da trên th trng MKV-Merton (1974).
c bit, giá tr các bin s đc lp trong mô hình KMV-Merton s đc xác đnh
da trên phng pháp ca Shumway (2004). Mu ca nghiên cu là 50 công ty đƣ
vƠ đang đc niêm yt trên S Giao Dch Chng Khoán Thành Ph H Chí Minh
(HSX), Sàn giao dch chng khoán Hà Ni (HNX), Sàn giao dch c phiu ca công
ty đi chúng cha niêm yt (UpCom). Trong đó, có 22 công ty đc xác đnh là kit
qu tƠi chính vƠ 28 công ty đc xác đnh là không kit qu tài chính. C s đ mt
công ty đc xác đnh là kit qu tài chính khi la chn mu s da trên quan đim
ca Aktan (2011), đó lƠ nhng công ty gp phi mt trong các s kin sau: thua l 3
nm liên tip, hoc có vn ch s hu âm, hoc đƣ bán ht tài sn đ tr n ri gii
th, hoc đƣ đc tòa án chp thun phá sn. Khong thi gian ly d liu là giai
đon 2005 ậ 2012. D liu đc ly vào thi đim cui nm tƠi chính ca mi nm.
Kt qu nghiên cu cho thy rng các mô hình trên đu rt phù hp trong vic d

báo kit qu tài chính cho các doanh nghip Vit Nam, vi đ chính xác trong d
báo đt mc khá cao. Trong đó, mô hình phơn tích phơn bit Z-score ca Altman có
kh nng d báo kit qu tài chính tt nht đi vi khong thi gian d báo là 3
nm trc khi kit qu xy ra, còn mô hình phân tích logit ca Ohlson li phù hp
nht trong vic d báo kit qu tài chính  khong thi gian lƠ 1 nm vƠ 2 nm
trc khi kit qu xy ra. Cui cùng, sau khi xem xét tng th v kh nng d báo
cùng các u nhc đim ca tng mô hình thì mô hình phân tích logit ca Ohlson là
mô hình tt nht đ d báo kit qu tài chính cho các doanh nghip Vit Nam.
Kt qu ca nghiên cu này cng đóng góp rt nhiu cho nn kinh t Vit Nam vì
đƣ khng đnh kh nng d báo kit qu tài chính ca các mô hình khi chúng đc
2

áp dng cho các doanh nghip Vit Nam. T đó, giúp cho các nhƠ qun tr, nhƠ đu
t, ngân hàng, t chc cp tín dng, v.v… có th đánh giá kh nng xy ra kit qu
tài chính ca tng công ty, nhm giúp đa ra quyt đnh chính xác nht đ gim
thiu ri ro mt vn và phòng nga ri ro xy ra kit qu tài chính.
T khóa: kit qu tài chính, mô hình d báo kit qu tài chính, mô hình phân tích
phân bit z-score ca altman, mô hình phân tích logit ca ohlson, mô hình mkv-
merton.

3

CHNGă1:ăGII THIUă TÀI NGHIÊN CU
1.1. Lý do chnăđ tài
Trong thi gian gn đơy, các doanh nghip ln b phá sn ti M vƠ Chơu Âu, nh
Enron, WorldCom, Lehman Brothers, WaMu, Swissair, ABB, Parmalat đƣ to cú
sc đi vi các nhƠ đu t khp th gii.  Vit Nam, tình hình kinh t cng b nh
hng bi xu hng suy thoái toàn cu, s lng doanh nghip trong nc lâm vào
kit qu dn đn phá sn liên tc gia tng. Chi phí ca kit qu gây ra cho nn kinh
t là không h nh. Các dn chng trên càng cho thy tm quan trng ca vic d

báo kit qu tài chính trong c hc thut và kinh t. Mc tiêu ca các mô hình d
báo kit qu tài chính là cho phép các nhà phân tích thc hin hƠnh đng da trên
kt qu, đ can thip sm vào các bin nhm tác đng lên kt qu d báo. Theo
quan đim này, mô hình d báo kit qu tài chính cho phép các nhà phân tích có
đc hng đi hp lý da trên kt qu thu đc; vì không th thay đi đc xu
hng kinh t v mô; vic can thip sm vào các bin trên bng cơn đi k toán và
báo cáo thu nhp giúp trin khai các chin lc ca doanh nghip nhm ngn nga
kit qu. Vì vy, vic d báo kit qu tƠi chính vƠo lúc nƠy dng nh cn thit hn
bao gi ht nhm đ phát trin h thng cnh báo sm, giúp các doanh nghip có
bin pháp ng phó kp thi đ gim thiu nguy c kit qu tài chính và phá sn.
ng thi, h thng nƠy cng s giúp cho các nhà đu t, ngơn hƠng, nhƠ cung cp
tín dng, v.v… có th la chn nhng doanh nghip tt đ có th hp tác, tài tr và
đu t vn.
Chính vì vy, tác gi đƣ chn la đ tài u các mô hình d báo kit qu
tài chính cho các doanh nghip Vi vi mc đích khám phá sơu các mô hình
d báo sm kit qu tài chính đƣ đc phát trin trên th gii. Thông qua đó, tin
hành kim tra đánh giá kh nng d báo ca tng mô hình. T đó nhn din đc
mô hình d báo kit qu tài chính phù hp đi vi các doanh nghip Vit Nam
trong tình hình kinh t hin nay.
4

1.2. Mc tiêu và các vnăđ nghiên cu
Nghiên cu nƠy đc thc hin vi mc tiêu là kim đnh kh nng d báo ca các
mô hình d báo sm kit qu tài chính đƣ đc phát trin trên th gii khi chúng
đc áp dng cho các doanh nghip Vit Nam, t đó, xác đnh mô hình d báo kit
qu tài chính phù hp cho các doanh nghip Vit Nam trong giai đon hin nay.
Vi mc tiêu nh trên, có nhng vn đ cn nghiên cu là:
 Làm rõ th nào là kit qu tài chính, nhm giúp xác đnh mu nghiên cu đ
đánh giá các mô hình.
 Tìm kim nhng mô hình d báo sm kit qu tƠi chính đƣ đc phát trin

trên th gii trong thi gian qua và nhng bng chng nghiên cu thc tin v kh
nng d báo sm kit qu tài chính ca các mô hình này.
 K tha nhng mô hình d báo sm kit qu tƠi chính đƣ đc phát trin trên
th gii trong thi gian qua, áp dng nhng mô hình d báo này cho các doanh
nghip Vit Nam, đo lng mc đ chính xác trong vic d báo sm kit qu tài
chính ca các mô hình này, t đó, xác đnh đc mô hình d báo kit qu tài chính
phù hp cho các doanh nghip Vit Nam trong giai đon hin nay.
1.3.ăụănghaăvƠăđim mi ca nghiên cu
Các nghiên cu v d báo kit qu tài chính cho các công ty Vit Nam thng ch
hn ch  vic c lng kh nng xy ra kit qu tài chính cho vƠi công ty đi
chúng, và các nghiên cu thng s dng mô hình Z-score ca Altman (1968).
Khác vi các nghiên cu trc đơy, nghiên cu này s dng tt c 3 mô hình đ
đánh giá v kh nng d báo kit qu tƠi chính, đó lƠ: mô hình phân tích phân bit
Z-score ca Altman (1968), mô hình phân tích logit ca Ohlson (1980) và mô hình
da trên th trng MKV-Merton (1974). Mc tiêu chính ca nghiên cu này là
đánh giá kh nng d báo kit qu tài chính ca 3 mô hình nƠy đi vi các doanh
5

nghip đang đc niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam. T đó, nghiên
cu giúp tìm ra mô hình phù hp đ d báo kit qu tài chính cho các doanh nghip
Vit Nam, giúp cnh báo sm cho các doanh nghip Vit Nam trc nguy c kit
qu dn đn phá sn, đ h có bin pháp đi phó kp thi. Không ch vy, mô hình
d báo kit qu tƠi chính còn giúp các nhƠ đu t, ngơn hƠng, t chc tín dng,
v.v… có th phân loi gia công ty ắttẰ vƠ công ty ắkit quẰ đ ra đc nhng
quyt đnh đu t và tài tr đúng đn, nhm làm gim nguy c mt vn.
1.4. B cc caăđ tài
 Chngă1:ăGii thiuăđ tài nghiên cu: Nêu lý do chn đ tài, mc tiêu
và các vn đ ca nghiên cu, cùng vi đó lƠ Ủ ngha vƠ đim mi ca nghiên cu.
 Chngă2:ăCác bng chng thc nghim v kit qu tài chính và các mô
hình d báo kit qu tài chính trên th gii: Trình bày các bng chng thc

nghim v kit qu tài chính, cùng các mô hình và kt qu nghiên cu thc nghim
v d báo kit qu tài chính trên th gii. Trên c s đó, s đa ra phng pháp
nghiên cu, chn mu và ly bin.
 Chngă 3:ă Phngă phápă nghiênă cu:  cp chi tit v phng pháp
nghiên cu, các bc thc hin nghiên cu, các mô hình, các bin s đc lp ca
mô hình, ngun d liu đu vào, cách xác đnh giá tr các bin đc lp và các
chng trình thut toán máy tính đc s dng đ phc v vic nghiên cu.
 Chngă4:ăNghiên cu các mô hình d báo kit qu tài chính cho các
doanh nghip Vit Nam: Trình bày kt qu nghiên cu. u tiên, cho thy kt qu
d báo lý thuyt ca tng mô hình v vic công ty nào là kit qu tài chính và công
ty nào là không kit qu tài chính. Tin hành so sánh kt qu d báo lý thuyt ca
tng mô hình vi kt qu thc t đ xác đnh đc mc đ chính xác trong vic d
báo ca tng mô hình. Da trên mc đ chính xác trong d báo, nghiên cu s xác
đnh đc mô hình d báo kit qu tài chính phù hp cho các doanh nghip Vit
Nam trong giai đon hin nay.
6

 Chngă5:ăTng kt và hn ch caăđ tài: Trình bày tóm tt các kt qu
mà nghiên cu đt đc, cùng các hn ch ca nghiên cu.

7

CHNGă2:ăCÁC BNG CHNG THC NGHIM V KIT
QU TÀI CHÍNH VÀ CÁC MÔ HÌNH D BÁO KIT QU
TÀI CHÍNH TRÊN TH GII
2.1. Các bng chng thc nghim v kit qu tài chính
Trong nn kinh t th trng, vic tham gia vƠ đi khi th trng ca các công ty to
nên nn tng ca quá trình cnh tranh. Quá trình cnh tranh đm bo rng s duy trì
đ s lng công ty trong ngành, tha mãn nhu cu th trng vi giá cnh tranh và
đm bo quy trình sn xut hiu qu. Tuy nhiên, vic tham gia hay đi khi th

trng ca mt công ty không phi lúc nƠo cng lƠ quy lut t nhiên. Vic tham gia
hay đi khi th trng có th đc quan sát nh hot đng kinh doanh thay đi,
ngun lc thay đi, lnh vc kinh doanh thay đi. Trong bi cnh này, quá trình
cnh trnh có th đc hiu nh lƠ vic gi li hay tng thêm các ngun lc hiu
qu vào ngành và loi b các tác nhân không hiu qu ra khi ngành. Nói cách
khác, s suy gim trong hot đng kinh doanh vƠ sau đó b đƠo thi khi th trng
ca mt công ty có th đc coi nh mt quá trình kit qu tƠi chính vƠ đích đn
cui cùng là phá sn. Trong nn kinh t th trng cnh tranh, điu này đc th
hin nh lƠ mt dòng chy hoc mt s dch chuyn t khu vc kém hiu qu sang
khu vc hiu qu.
V mt lý thuyt, kit qu tài chính là bao gm: tht bi (failure), mt kh nng
thanh toán (insolvency), v n (default), phá sn (bankruptcy), và gii th. Tuy
nhiên, nhng trng thái này li khó có th quan sát thy (Hashi, 1997). Chính vì
vy, có khá nhiu quan đim khác nhau v kit qu tài chính và các du hiu khác
nhau đ nhn bit kit qu tài chính. Chúng có th khác nhau theo thi gian, theo
đc đim th trng, hoc theo din bin ca các giai đon kit qu tài chính.
Trong phn này, tác gi s ln lt trình bày các quan đim v kit qu tài chính và
các du hiu nhn bit kit qu tài chính trong các nghiên cu thc nghim trên th
8

gii, cùng vi đó lƠ nhng nh hng ca kit qu tài chính lên nn kinh t, ngành
và công ty. T đó, có th thy đc tm quan trng ca vic d báo sm kit qu tài
chính cho các doanh nghip Vit Nam.
2.1.1.ăCácăquanăđim v kit qu tài chính
Theo lý thuyt kinh t ph bin, kit qu tƠi chính lƠ trng thái mƠ mt công ty
không th đáp ng hoc có đáp ng nhng đáp ng mt cách khó khn các ngha v
tƠi chính ca mình đi vi các ch n. Tuy nhiên, quan đim này li có s thay đi
qua các nghiên cu khác nhau trên th gii. Vic này xut phát t vn đ la chn
mu cho các mô hình nghiên cu v d báo kit qu tài chính. Chính vì vy, cn
thit phi trình bƠy đy đ các quan đim và vn đ liên quan v kit qu tài chính

đ có cái nhìn đy đ nht v kit qu tài chính.
Nh ta bit, da trên lý thuyt, doanh nghip đc gi đnh là hot đng kinh doanh
vnh vin và mc tiêu c bn lƠ có đc li nhun. Trong khi mt s doanh nghip
tip tc hot đng thành công, thì mt s khác không th đt đc mc tiêu li
nhun và lâm vào tht bi tƠi chính (financial failure) trong 2 nm đu ca vòng đi.
Nhng s tng trng và m rng ca các công ty còn li không có ngha rng
chúng s không bao gi ri vƠo tht bi hay kit qu (Gitman, 1992). Tht bi ca
doanh nghip có th tn ti di nhiu hình thc khác nhau, và nh hng khác
nhau đn các bên liên quan tùy thuc vào mc đ tht bi và hình thc tht bi. S
gia tng ca tht bi kinh doanh di nhiu hình thc khác nhau đƣ dn đn vic s
dng khá nhiu đnh ngha khác nhau v tht bi. ó lƠ nguyên nhơn lƠm cho các
quan đim v kit qu tài chính tr nên ln xn (Wruck, 1990). Vì vy, cn làm rõ
các quan đim liên quan nhm loi b s nhm ln.
Theo Altman và Hotckis (2005), các công ty không thành công có th đc xác
đnh thông qua các giai đon khó khn mƠ chúng tri qua. Có bn giai đon khái
quát đc phát hin trong các tài liu nghiên cu liên quan đ phân loi các công ty
không thƠnh công, đó lƠ: ắtht biẰ (failure), ắmt thanh khonẰ (insolvency), ắv
9

nẰ (default), và ắphá snẰ (bankruptcy). Các giai đon nƠy đôi khi đc s dng
thay th nhau, nhng chúng đu cho thy các ni dung khác nhau ca ắkit qu tài
chínhẰ (financial distress).
Tht bi (failure): Altman và Hotckiss (2005) đnh ngha ắtht biẰ theo chun
kinh t hc, ngha lƠ ắt sut sinh li thc t trên vn đu t, cùng vi các t s
khác đ đánh giá ri ro, là thp hn liên tc vƠ đáng k so vi các t s ca các đu
t tng đng trên th trng, hoc doanh thu không đ bù đp chi phí ca công
tyẰ. Tuy nhiên, đnh ngha nh trên vn cha đ, bi vì mc dù có doanh thu không
đ bù đp chi phí hoc t sut sinh li thc trên vn đơu t thp hn so vi t s ca
các đu t tng đng trên th trng thì mt công ty trong tình hung nƠy cng
có th tip tc hot đng kinh doanh nu các nhƠ đu t đng ý chp nhn mc t

sut sinh li thp. Vì vy, rt khó đ phân loi mt công ty đi mt các tình hung 
trên nh mt doanh nghip kit qu tài chính.
Mt quan đim khác, da theo chun tài chính, ắtht biẰ là vic dòng tin ca
doanh nghip không đ đ tha mƣn ngha v tài chính hin ti. Các ngha v tài
chính này bao gm vic không th gii quyt n đi vi các nhà cung cp tín dng
vƠ ngi lao đng, hoc gánh chu tn tht t quá trình pháp lý din ra dai dng,
hoc không th hoàn tr n gc và lãi vay (Wruck, 1990).
T các quan đim trên, ắtht biẰ ca công ty đc chia làm 2 loi, đó lƠ: ắtht bi
kinh tẰ (economic failure) và ắtht bi tài chínhẰ (financial failure). Andrade và
Kaplan (1998) nhn mnh cn thit phi phân bit gia ắtht bi tài chínhẰ và ắtht
bi kinh tẰ. Hai ông đnh ngha rng mt công ty vi phm vic tr n là ắtht bi tài
chínhẰ, còn mt công ty đang thua l trong hot đng kinh doanh là ắtht bi kinh
tẰ.
 mt quan đim ph bin khác, ắtht bi tài chínhẰ đc đnh ngha lƠ vic công ty
bt lc trong vic hoƠn thƠnh các ngha v n. Tuy nhiên, mt công ty không đ
kh nng thanh toán các khon n cng có th xy ra ngay c khi công ty có giá tr
10

tài sn ròng dng (Gaughan, 2011). Nh vy, có th hiu rng bên cnh tình trng
ắbt lcẰ ca công ty trong vic tr n, thì tình trng ắkhó khnẰ ca công ty trong
vic thanh toán các khon n cng đc xem là ắtht bi tài chínhẰ.
Cui cùng, cn nhn mnh rng ắtht bi tài chínhẰ không đng ngha vi ắphá snẰ
hay ắgii thẰ. Bi vì, tt c các công ty khi gp khó khn trong hot đng kinh
doanh thì đu s tri qua ắtht bi tài chínhẰ và ắtht bi kinh tẰ, nhng ch mt s
công ty trong s đó s đi đn ắphá snẰ hay ắgii thẰ ch không phi tt c.
Mt thanh khon (insolvency): là mt dng khác đ mô t kt qu hot đng kinh
doanh tht bi và kit qu tài chính. Mt công ty ắmt thanh khonẰ có th đc
đnh ngha lƠ không đ kh nng đ hoƠn thƠnh các ngha v tài chính bao gm c
các khon n đi vi ngi lao đng, nhà cung cp, ch n (Shrader và Hickman,
1993).

nh ngha trên ging vi đnh ngha ắtht bi tài chínhẰ ca Whitaker (1999) và
Wruck (1990). Thc t, Wruck (1990) nhn mnh rng, mc dù ắmt thanh khonẰ
là khác bit so vi ắtht bi tài chínhẰ, nhng 2 khái nim này vn đc s dng
thay th ln nhau. Wruck (1990), Ross và cng s (2003) chia khái nim ắmt thanh
khonẰ thƠnh 2 dng: do giá tr và do dòng tin.
Quan đim ắmt thanh khon do giá trẰ cho rng vic mt thanh khon xy ra khi
giá tr th trng các tài sn ca công ty là thp hn so vi giá tr các khon n, theo
đó, khái nim này còn đc hiu là giá tr kinh t ròng âm.
Ngoài ra, kit qu tài chính cng có th bt ngun t ắmt thanh khon do dòng
tinẰ; nói cách khác, công ty này không th to ra đ dòng tin đ đm bo các
ngha v tài chính hin ti. Trng hp này còn đc gi là ắmt thanh khon k
thutẰ (technical insolvency).
11

V n (default): là mt khái nim tài chính khác liên quan đn kit qu tài chính.
ắV nẰ đc th hin nh lƠ tình trng khi mt công ty không th tr đc n gc
hay lƣi đi vi ch n khi chúng đn hn, vƠ do đó, vi phm điu kin ca hp đng
tín dng, dn đn các hƠnh đng pháp lý (Altman và Hotchkiss, 2005).
Gilson và cng s (1990) và Altman và Hotchkiss (2005) tách khái nim ắv nẰ ra
làm 2 phm trù riêng: ắv n thanh toánẰ do không th tr n gc vƠ lƣi đn hn, và
ắv n k thutẰ do vi phm các điu khon hp đng tín dng ca công ty.
Ngoài ra, có s nhm ln ph bin gia ắmt thanh khonẰ và ắv nẰ. Cn có s
phân bit rõ ràng gia hai khái nim nƠy. Theo đó, đ phân bit gia ắv nẰ
(default) và ắmt thanh khonẰ (insolvency), cn tham chiu đn thi đim đáo hn
(date of maturity) ca n. Mt công ty có th  trong tình trng ắmt thanh khonẰ
trong mt khong thi gian dài. Tuy nhiên, ch đn thi đim n đáo hn, công ty
mi đc xem là ắv nẰ, và khi đi mt vi vi s kin này, công ty s c gng tái
thng tho hp đng tín dng và tái cu trúc n (đo n) trc khi tình trng ắphá
snẰ (bankruptcy) bt đu.
Phá sn (bankruptcy): cng là khái nim tƠi chính liên quan đn kit qu tài chính.

ắPhá snẰ là vic công ty đ trình đn xin phá sn chính thc đn tòa án và đc tòa
án phê duyt cho phép phá sn. Din bin sau đó s theo 2 hng: công ty bán tài
sn đ tr n (thanh lý tài sn) hoc n lc thc hin mt chng trình tái cu trúc
(Altman và Hotchkiss, 2005).
Trong các nghiên cu thc tin, ắphá snẰ (bankruptcy), ắtht bi tài chínhẰ
(financial failure), ắv nẰ (default) và ắkit qu tài chínhẰ (financial distress) đc
s dng thay th nhau. Vic s dng ắtht bi tài chínhẰ hay ắkit qu tài chínhẰ đ
cung cp tính linh đng trong phng din nghiên cu. ắKit qu tài chínhẰ là mt
đnh ngha linh đng hn so vi ắphá snẰ và giúp nghiên cu gia tng kích c mu;
ngc li, ắphá snẰ là mt hình thái đc bit ca ắkit qu tài chínhẰ, ắphá snẰ tp
trung vào các nghiên cu gim kích c mu. Vic s dng ắkit qu tài chínhẰ cung
12

cp mnh hn không ch trong thc tin mà còn trong lý thuyt, bi vì không phi
tt c các công ty kit qu tƠi chính đu đi đn ắphá snẰ. ắPhá snẰ ch là s la
chn cui cùng đi vi các công ty khi mà chúng không th gii quyt các vn đ
tài chính (Aktas, 1993).
Da trên các quan đim trên, có th tóm tt rng, kit qu tài chính là bao gm các
ng h
t bi tài chính);
 p chi phí hoc t sut sinh li thc t trên vn
 là th so vi các t s c
trên th ng (tht bi kinh t); công ty không th to ra  dòng tin  m bo
 tài chính hin ti (mt thanh khon k thut); giá tr th ng ca
các tài sn ca công ty là thi giá tr các khon n (mt thanh khon do
giá tr); công ty không th tr c n gi vi ch n n hn
(v n); công ty thanh lý tài sn hoc thc hin tái cu trúc sau khi c tòa án phê
duyt phá sn.
Ngoài ra, Karels và Prakash (1987) trong các nghiên cu thc nghim ca hai ông
v c lng tht bi tài chính, đƣ lit kê các đnh ngha ca tht bi tài chính, các

đnh ngha đó lƠ giá tr ròng (net value) âm, mt thanh khon (insolvency), v n
(default) đi vi gc hoc lãi, phát hành các t séc xu, hoãn chi tr c tc, vic
qun lý chuyn giao cho các ch n, v.v… Tng t, Lin và McClean (2000) lit kê
các đnh ngha v tht bi tài chính và kit qu tài chính ph bin nh: doanh nghip
phi tái cu trúc, không đ kh nng tr lãi, báo cáo kim toán b đánh giá xu, bán
tài sn đ tr n ri gii th, thua l trong hot đng kinh doanh, thua l nm hin
ti, thua l liên tip 2 nm, thua l liên tip 3 nm, v.v… Các đnh ngha khác nhau
ca kit qu tài chính dn đn vic la chn mu khác nhau đ nghiên cu trong
lnh vc này.
13

T vic tng hp các quan m v kit qu   
m cho rng mc xem là kit qu tài chính khi: thua l 3
p, hoc có vn ch s hu âm, hoc bán ht tài s tr n ri gii
th, hoc tòa án chp thun phá sn. Nghiên c da trên
m c nh mt công ty là kit qu tài chính khi la
chn mu nghiên cu.
2.1.2. Các du hiuăđ nhn bit kit qu tài chính
Các công ty vi sc khe tài chính kém và có nhiu vn đ v n vay thì có th d
dàng lâm vào kit qu tƠi chính, vƠ hn th, mt s s phá sn (bankruptcy) khi
khng hong kinh t xy ra. Tuy nhiên, ngay c trong nhng nn kinh t n đnh, có
li nhun tt, vic qun lý không phù hp vi xu hng hin ti thì cng có th xy
ra kit qu tài chính. Bt ng hn, đôi khi, ngay c khi áp dng các phng pháp
qun lý khoa hc
1
, cng không th giúp công ty loi b kh nng phá sn
(bankruptcy). Perold (1999) nhn mnh rng mt công ty phòng nga bng chng
khoán phái sinh thì cng có th phá sn, ngay c khi đc qun tr bi mt nhà khoa
hc đot gii Nobel. Thc t, đ loi b kh nng sp đ trong h thng tài chính,
FED đƣ phi chuyn mt s lng ln tin cho các công ty này.

Quá trình kit qu tài chính thng kéo dƠi vƠ thay đi liên tc, có th bt đu vi
mt s kin nghiêm trng trong thi gian ngn hoc các s kin kéo dài liên tc
hoc mt s kin lp đi lp li trong thi gian dài, làm tình hình tài chính ca công
ty gim xung ngng chp nhn. Các doanh nghip kit qu tài chính s tri qua
các giai đon khác nhau. Mi giai đon có đc đim khác nhau, đóng góp mt cách
khác nhau đn tht bi ca doanh nghip. Tuy nhiên, đim bt đu hay các đim
trung gian gia các giai đon kit qu tài chính, vƠ các đc đim  tng giai đon là

1
Qun lý khoa hc (còn đc gi là Ch ngha Taylor) là lý thuyt qun lý da trên quá trình phân tích và
tng hp các quy trình công vic nhm nơng cao nng sut lao đng (hp lỦ hóa lao đng); nhng ni dung
c bn nht ca lý thuyt, bao gm Ủ tng v phân tích, tng hp, lp lun, cng nh v tinh thn lao đng
ca nhân công, vn có vai trò quan trng trong nhiu ngành công nghip cng nh phng pháp qun lý ngày
nay.    (1911), Principles of Scientific Management, New York and London,
Harper & brothers