Các nhân tố ảnh hưởng mức độ công bố thông tin tự nguyện của các doanh nghiệp niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán TPHCM

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH



NGUYN TH THU HO


CÁC NHÂN T NH HNG MC 
CÔNG B THÔNG TIN T NGUYN
TRÊN BÁO CÁO THNG NIÊN CA
CÁC DOANH NGHIP NIÊM YT TRÊN
SÀN GIAO DCH CHNG KHOÁN
THÀNH PH H CHÍ MINH





LUN VN THC S KINH T




T P. H C M – Nm 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
NGUYN TH THU HO
CÁC NHÂN T NH HNG MC 

CÔNG B THÔNG TIN T NGUYN
TRÊN BÁO CÁO THNG NIÊN CA
CÁC DOANH NGHIP NIÊM YT TRÊN
SÀN GIAO DCH CHNG KHOÁN
THÀNH PH H CHÍ MINH
CHUYÊN NGÀNH: K TOÁN
MÃ S: 60340301
LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC
PGS.TS NGUYN VIT
T P. H C M – Nm 2014
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi
Các s liu, kt qu nêu trong lun vn là trung thc và cha tng đc ai
công b trong bt k công trình nào khác

Tác gi lun vn


Nguyn Th Thu Ho

MC LC
TRANG PH BỊA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC Kụ HIU, CH VIT TT
DANH MC BNG BIU, HỊNH V
P H N M U 1
Chng 1 C S LÝ THUYT V CÔNG B THÔNG TIN T NGUYN 6
1.1. Lý thuyt v công b thông tin t nguyn 6
1.1.1 Khái nim công b thông tin t nguyn 6
1.1.2 Vai trò ca vic công b thông tin t nguyn trong th trng vn 8
1.1.3 ng lc thúc đy công b thông tin t nguyn. 10
1.1.4 Yu t cn tr vic công b thông tin t nguyn 12
1.1.5 Ngun công b thông tin t nguyn 12
1.1.6 Các cách thc đo lng mc đ công b thông tin 14
1.2 Các yu t tác đng đn vic công b thông tin 18
1.2.1 Lý thuyt y nhim 18
1.2.2 Lý thuyt tín hiu 19
1.2.3 Lý thuyt nhu cu vn 19
1.2.4 Lý thuyt các bên liên quan 20

1.2.5 Lý thuyt chi phí s hu 20
1.2.6 Lý thuyt tính hp pháp 20
Chng 2: PHNG PHÁP NGHIÊN CU 22
2.1 Xây dng mô hình nghiên cu 22
2.1.1 Nhân t “Quy mô”: 22
2.1.2 Nhân t “Công ty kim toán” 22
2.1.3 Nhân t “Loi hình s hu” 23
2.1.4 Nhân t “òn by tài chính” 23
2.1.5 Nhân t “Li nhun” 24
2.1.6 Nhân t “Hi đng qun tr” 24
2.1.7 Nhân t “T l thành viên không điu hành trong HQT” 25
2.2 Thit k nghiên cu: 26
2.2.1 Các gi thit nghiên cu 26
2.2.2 Cách thc đo lng các nhân t trong mô hình 27
2.3 Quy trình nghiên cu 31
2.3.1 Giai đon nghiên cu s b 31
2.3.2 Giai đon nghiên cu chính thc 32
Chng 3: KT QU NGHIÊN CU 35
3.1. Mô t mu nghiên cu: 35
3.2Mc đ công b thông tin t nguyn ca các doanh nghip niêm yt trên sàn
chng khoán HOSE 36
3.2.1 Kt qu thng kê mô t bin ph thuc (ch s mc đ công b thông tin t nguyn)
36
3.2.2 Phân tích mc đ công b thông tin t nguyn ca các doanh nghip niêm yt trên
sàn chng khoán HOSE 36
3.3 Phân tích các nhân t nh hng ti mc đ công b thông tin 39
3.3.1 Kt qu thng kê mô t bin đc lp 39
3.3.2 Phân tích tng quan các nhân t trong mô hình 40
3.3.3 Phân tích hi quy 42
Chng 4:  XUT ậ KIN NGH 49

4.1 Kin ngh 49
4.1.1 Kin ngh hoàn thin báo cáo thng niên  các doanh nghip niêm yt trên sàn
chng khoán HOSE. 49
4.1.2 Kin ngh liên quan tiêu chí đánh giá báo cáo thng niên 56
4.2  xut 57
4.2.1  xut các bin pháp tng cng s công b thông tin t nguyn  các doanh
nghip 57
4.2.2  xut liên quan đn tín hiu nhn bit mc đ công b thông tin t nguyn trên
báo cáo thng niên 60
4.3 Nhng hn ch còn tn ti vƠ đ xut hng nghiên cu tip theo 61
4.3.1 Nhng hn ch còn tn ti 61
4.3.2 Hng nghiên cu tip theo 62
KT LUN 63
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC
DANH MC KÝ HIU, CH VIT TT

C B T T : C ông b thông tin
B: òn by tài chính
E PS: T hu nhp trên c phn
HQT: Hi đng qun tr
H O SE : Sàn giao dch chng khoán T hành ph H  C hí Minh
K T : C ông ty kim toán
Q M: Q uy m ô
R O E : L i nhun trên vn ch s hu
SH : L oi hình s hu
TLTVKH: T l thành viên không điu hành

DANH MC BNG BIU, HÌNH V

B ng 2.1: T óm tt các nhân t tác đng
B ng 3.1 B ng tóm tt m u
B ng 3.2 B ng thng kê m ô t bin ph thuc
B ng 3.3 B ng thng kê các nhóm thông tin t nguyn công b trên báo cáo thng
niên
B ng 3.4 B ng thng kê m ô t các bin đc lp
B ng 3.5 B ng tng quan các nhân t trong m ô hình
B ng 3.6 G i thuyt và kt qu nghiên cu
H ình 1.1 H ình dòng chy vn và thông tin trên th trng vn
H ình 2.1 Mô hình các nhân t tác đng đn m c đ công b thông tin t nguyn
H ình 2.2 T op 10 công ty kim toán có doanh thu cao nht (thi đim 31/12/2012)


1

PHN M U

1.Tính cp thit ca nghiên cu
Trong thi gian va qua, cùng vi s phát trin kinh t thì th trng khoán
Vit Nam cng hình thành và ngày càng phát trin. Các doanh nghip Vit Nam
niêm yt trên sàn chng khoán vi s lng ngày càng nhiu, tuy nhiên nu so vi
các nc trong khu vc và trên th gii thì quy mô hot đng ca th trng chng
khoán Vit Nam vn còn nhiu hn ch. Th trng chng khoán là ni trung gian
trong hot đng ca các nhà đu t, do đó đ th trng hot đng mt cách hiu
qu thì vic công b thông tin ca các doanh nghip là vô cùng quan trng. C ông b
thông tin là vic tit l thông tin v doanh nghip ra bên ngoài đ các nhà đu t có
th hiu rõ hn v doanh nghip. Chính điu này là mt trong nhng yu t quan
trng trong vic ra quyt đnh ca các nhà đu t.
T hông tin v hot đng ca m t doanh nghip rt đa dng, phong phú, và đ
m inh bch các thông tin này, Nhà nc có nhng quy đnh bt buc đi vi doanh

nghip v thông tin cn công b ra bên ngoài. Tuy nhiên, các thông tin công b trên
báo cáo tài chính ca các doanh nghip hin nay ch yu là các thông tin trong quá
kh, trong khi đó các nhà đu t ngày càng hng ti các thông tin v kh nng
hot đng trong tng lai ca doanh nghip, các thông tin đó th hin phn ln
trong các thông tin m à doanh nghip t nguyn công b.
N gày nay, cùng vi s phát trin ca nn kinh t thì các loi thông tin phi tài
chính ngày càng tr nên quan trng, chúng cung cp thông tin đ nhà đu t có th
d đoán đc tng lai ca doanh nghip, và to k vng ca nhà đu t vào tim
nng phát trin ca doanh nghip. N hng thông tin nh v chin lc, đnh hng
phát trin, sc m nh đi ng nhân viên… ngày càng tr thành các thông tin quan
trng khi đánh giá v m t doanh nghip bt k. C hính vì vy, hin nay các doanh
nghip không ch công b các thông tin theo quy đnh ca pháp lut mà còn hng
ti công b các thông tin t nguyn nhm m inh bch hóa thông tin cho nhà đu t.
2

ây là xu hng chung ca các doanh nghip trên th gii và V it Nam cng không
ngoi l.
C hính vì vy tác gi chn “Các nhân t nh hng đn mc đ công b
thông tin t nguyn trên báo cáo thng niên ca các doanh nghip niêm yt
trên th trng chng khoán thành ph H Chí Minh” làm đ tài nghiên cu
trong lun vn này ca m ình.
2. Mc tiêu nghiên cu
Vi đ tài này, tác gi tp trung vào các mc tiêu sau:
- Xây dng đc mô hình nghiên cu nhng nhân t tác đng đn mc đ
công b thông tin t nguyn ca các doanh nghip niêm yt trên sàn HOSE
- Kim đnh mô hình nghiên cu nhng nhân t tác đng đn mc đ công
b thông tin t nguyn ca các doanh nghip niêm yt trên sàn HOSE bng d liu
thc nghim
- ánh giá thc trng mc đ công b thông tin t nguyn các doanh nghip
niêm yt trên sàn H O SE

-  xut, kin ngh t kt qu nghiên cu
3. i tng, phm vi, thi gian nghiên cu
- i tng nghiên cu: Mc đ công b thông tin t nguyn ca các doanh
nghip niêm yt trên sàn HOSE
- Phm vi nghiên cu:  tài ch kho sát  các doanh nghip niêm yt trên
sàn H O SE
- Thi gian nghiên cu:  tài nghiên cu d kin thc hin t tháng 11 nm
2013 đn tháng 11 nm 2014
4. Phng pháp nghiên cu
S dng phng pháp đnh lng. Bng cách tng hp các nghiên cu trc
đây, tác gi rút ra mô hình nghiên cu và tin hành kim đnh theo thc tin  Vit
N am . T nhng nghiên cu trc đây, tác gi rút ra danh sách các thông tin t
nguyn cn công b trên báo cáo thng niên, và tin hành kho sát đi vi các đi
3

tng làm vic trong ngành k toán-kim toán, tài chính, ngân hàng. Sau đó t d
liu thu thp hoàn thin bng danh mc thông tin t nguyn cn công b.
Tác gi tin hành thu thp 106 báo cáo thng niên ca các doanh nghip
niêm yt trên sàn HOSE. ây là các doanh nghip cung cp đy đ báo cáo thng
niên trong nm 2013 ra đi chúng. T đây tính ch s mc đ công b thông tin t
nguyn, đng thi thu thp thông tin v các nhân t nh hng ti mc đ công b
thông tin t nguyn
Phng pháp thu thp d liu:
+ D liu s cp: thông qua bng kho sát các đi tng làm vic trong
ngành k toán-kim toán, ngân hàng, đu t tài chính
+ D liu th cp: thông qua báo cáo thng niên
Phng pháp phân tích d liu: s dng phng pháp thng kê mô t, phân
tích h s tng quan và phân tích hi quy
5. óng góp ca nghiên cu
V mt khoa hc: Nghiên cu tng hp, b sung c s lý thuyt v các nhân

t nh hng ti mc đ công b thông tin t nguyn trên báo cáo thng niên ca
doanh nghip
V mt thc tin: Kt qu nghiên cu là cn c khoa hc đ các doanh
nghip cung cp thông tin t nguyn trên báo cáo thng niên, đng thi nghiên
cu còn là tài liu giúp các đi tng s dng báo cáo thng niên ca doanh
nghip hiu rõ hn v các thông tin mà doanh nghip t nguyn công b.
V ngi nghiên cu: Nghiên cu giúp tác gi trau di thêm kin thc, và
cng c nng lc ca bn thân
6. Các công trình nghiên cu liên quan
6.1 Các nghiên cu trong nc
n nay các nghiên cu trong nc v vn đ công b thông tin t nguyn
nghiên cu thc nghim ti Vit Nam có không nhiu, ch có nghiên cu ca Ta
Quang Binh (2009) vi đ tài “Voluntary Disclosure Information in the Annual
Reports of Non Financial Listed Companies: The Case of Vietnam”
4

Bài vit ca tác gi Ta Quang Binh nghiên cu v khong cách gia nhng
ngi có nhu cu s dng thông tin (các nhà phân tích tài chính) và nhng nhà cung
cp thông tin (nhng nhà qun lý tài chính). Bài nghiên cu xây dng danh mc các
thông tin t nguyn và kho sát xem các mc thông tin t nguyn nào là quan trng
đi vi ngi s dng thông tin và ngi cung cp thông tin. T đó, bài nghiên cu
ch ra các thông tin t nguyn mà doanh nghip cn cung cp đ thu hp khong
cách vi ngi s dng thông tin.
Bài vit trên là mt trong nhng bài nghiên cu đu tiên v công b thông tin
t nguyn ti Vit Nam. Tuy nhiên bài vit nghiên cu  khía cnh khong cách
thông tin yêu cu gia đi tng s dng thông tin và đi tng cung cp thông tin.
Bài vit không đ cp nghiên cu v mô hình và kim đnh mô hình các nhân t nh
hng ti mc đ công b thông tin t nguyn ti các doanh nghip. Vì th nghiên
cu các nhân t nh hng ti mc đ công b thông tin t nguyn ca các doanh
nghip trên sàn chng khoán HOSE là ni dung mi và cha tng đc nghiên cu

ti Vit Nam trc đây.
6.2 Các nghiên cu trên th gii
Trên th gii có rt nhiu các nghiên cu v mc đ công b thông tin t
nguyn nh ca tác gi Meek et al (1995) vi đ tài “Factors influencing voluntary
annual report disclosures by US, UK and continental European multinational
corporations” đư tìm ra các nhân t nh hng ti s t nguyn công b 3 loi
thông tin chin lc, tài chính, phi tài chính trên báo cáo thng niên ca các tp
đoàn  M, Anh, và các tp đoàn đa quc gia  Châu Âu. Bài nghiên cu ch ra
rng các nhân t nh quy mô doanh nghip, quc gia/khu vc, tình trng niêm yt,
sau đó là loi ngành công nghip mà doanh nghip hot đng có nh hng ti mc
đ công b các thông tin t nguyn ca các doanh nghip.
Bên cnh đó, tác gi Apostolou (2000) vi nghiên cu “Factors On
Voluntary Accounting Information By Greek Companies” thì cho rng các nhân t
quy mô và th trng tiêu th sn phm ca doanh nghip thì liên quan đn vic
doanh nghip công b các thông tin t nguyn, còn các nhân t nh đòn by tài
5

chính, t l giá tr còn li ca tài sn c đnh trong tng tài sn, và đ tui ca doanh
nghip thì không có nh hng đáng k
Ngoài các bài nghiên cu đc thc hin ti các quc gia phát trin, thì đ tài
này cng đc nghiên cu ti mt s quc gia đang phát trin, tác gi Barako et al
(2006) đư thc hin nghiên cu “Factors Influencing Voluntary Corporate
Disclosure by Kenyan Companies”. Nghiên cu này kim tra vic công b thông tin
t nguyn trong báo cáo thng niên ca công ty niêm yt  Kenya giai đon 1992-
2001. Bài nghiên cu điu tra v mc đ nh hng ca thuc tính qun tr doanh
nghip, c cu s hu và đc đim công ty đn vic công b thông tin t nguyn
trong thc t. Kt qu cho thy mc đ công b thông tin t nguyn b nh hng
bi các thuc tính ca công ty nh qun lý, c cu s hu và đc đim công ty. S
hin din ca mt y ban kim toán là mt yu t quan trng liên quan đn mc đ
công b t nguyn, và t l giám đc không điu hành trong hi đng qun tr có

liên quan ngc chiu đn mc đ công b t nguyn
Tóm li, có th thy vn đ nghiên cu các nhân t nh hng ti mc đ
công b thông tin t nguyn là mt ch đ không còn mi trên th gii, và vic
công b các thông tin t nguyn ngày càng tr thành xu hng ca các doanh
nghip trên th gii, tuy nhiên hin nay  nc ta vn cha có mt nghiên cu nào.
Chính vì vy, vic thc hin mt nghiên cu vi đ tài này là cn thit.
7. Cu trúc ca lun vn
Vi phng pháp nghiên cu đc đa ra  trên, tác gi xây dng lun vn
thành 4 chng nh sau:
Phn m đu
Chng 1: C s lý thuyt v công b thông tin t nguyn
Chng 2: Phng pháp nghiên cu
Chng 3: Kt qu nghiên cu
Chng 4:  xut và kin ngh
Kt lun

6

Chng 1
C S LÝ THUYT V CÔNG B THÔNG TIN T NGUYN

1.1. Lý thuyt v công b thông tin t nguyn
1.1.1 Khái nim công b thông tin t nguyn
C ông b thông tin là công b ra công chúng bng các báo cáo tài chính ca
công ty, qua đó công ty truyn ti các thông tin kinh t, tài chính, phi tài chính hoc
các thông tin khác liên quan ti tình hình tài chính và tình hình hot đng ca m ình
ra bên ngoài (O w usu-A nsah,1998).
C ông b thông tin là giai đon cui cùng ca quá trình k toán, các thông tin
tài chính đc thu thp, x lý qua b phn k toán sau đó đc tóm tt đ th hin
cho tình hình tài chính và kt qu hot đng ca doanh nghip nhm chia s thông

tin vi các bên liên quan. N i dung, s lng, đnh dng thông tin công b s đc
điu chnh bi các quy đnh k toán  tng quc gia c th. C ông b thông tin trong
gii hn ti thiu xác đnh theo quy đnh ca pháp lut đc gi là công b thông
tin bt buc, và bt k các thông tin nào công b vt quá các gii hn này đc
gi là công b thông tin t nguyn.
Công b thông tin t nguyn hình thành khi công b thông tin bt buc
không đáp ng đc nhu cu thông tin cho ngi dùng. Nhu cu thông tin ca
ngi s dng càng tng khi s tách bit gia quyn s hu và quyn qun lý càng
ln, khi đó báo cáo tài chính vi các thông tin bt buc không còn đáp ng đc
nhu cu thông tin ca nhà đu t, các nhà phân tích tài chính và các bên liên quan
khác… chính vì vy vic cung cp các thông tin toàn din, bên ngoài các thông tin
theo yêu cu pháp lut ngày càng đc quan tâm .
 xem xét nh th nào là thông tin t nguyn, trc ht khái nim thông tin
bt buc phi đc xác đnh rõ ràng. T hông tin bt buc còn là nhng thông tin nht
đnh phi công b nh hình thc công b, công b cho ai, khi nào công b… và là
7

các quy tc, quy đnh nhm cho phép ngi s dng tip cn vi nhng thông tin c
bn nht ca doanh nghip.
Công b thông tin bt buc đ cp ti nhng khía cnh, nhng thông tin cn
phi công b nh mt h qu bt buc ca các quy đnh pháp lut, theo yêu cu ca
th trng vn, y ban chng khoán hoc quy đnh ca hip hi k toán. Mc đích
ca vic công b thông tin bt buc là đ đáp ng nhu cu thông tin ca ngi s
dng, đm bo kim soát cht lng sn xut thông qua các lut và các tiêu chun
cn chp hành (A dina and Ion, 2008). Các thông tin bt buc cn công b đó là:
- Tên t chc phát hành báo cáo: Tên công ty
- T ên ngi nhn báo cáo: C đông, nhân viên, ch n…
- Các quy đnh liên quan: Lut thng mi, lut k toán, chun mc k toán:
IFR S, U S, G A A P
- Ni dung: đnh dng, đi tng ca báo cáo

- Giai đon công b: hàng nm, đnh k 6 tháng, hàng quý…
- Hình thc công b: trên giy, trang web công ty…
Vic la chn thông tin đ công b t nguyn là s la chn t do ca các
công ty, nó ph thuc vào đc đim vn hóa, yu t kinh t, xư hi, và tùy thuc vào
mi công ty. Tuy nhiên, không vì th mà các thông tin t nguyn tr thành các bt
k thông tin nào, đa s các thông tin t nguyn công b là các thông tin hng v
mc đích cho ngi s dng hiu rõ hn v công ty, v kh nng sinh li trong
tng lai, các ri ro và c hi ca công ty, t đó thu hút s quan tâm đu t (A dina
and Ion, 2008). Công b t nguyn liên quan vic trình bày các thông tin vt quá
yêu cu, bao gm thông tin k toán và các thông tin khác mà nhà qun lý cho là có
liên quan đn nhu cu ca các bên liên quan. Vic công b nh vy nhm mc đích
gim s bt cân xng thông tin gia các nhà qun lý và các nhà đu t, và cung cp
thông tin nhm gii thích cho nhu cu thông tin ca các bên liên quan khác nhau
(Meek et al, 1995)
8

1.1.2 Vai trò ca vic công b thông tin t nguyn trong th trng vn
Công b thông tin là mt trong nhng công c quan trng nht mà các công
ty s dng đ giao tip, truyn thông tin vi các bên liên quan. Chính vì th, công
b thông tin là mt yu t rt quan trng nhm đm bo vic phân b hiu qu các
ngun lc xư hi và gim bt s bt cân xng thông tin gia công ty và các bên liên
quan (A dina and Ion, 2008)
Các nhà đu t, c đông và n ch, v c bn đu mun bo v ngun tin
ca h trong mt doanh nghip hot đng tt. T uy nhiên, liên kt đu t kinh doanh
là mt quá trình phc tp do s bt cân xng thông tin, ni các nhà qun lý có nhiu
thông tin hn so vi các ch s hu (V errecchia, 2001).
Chính s bt cân xng thông tin này là nguyên nhân làm phát sinh vn đ
“th trng nhng qu chanh” A kerlof (1970). iu này có th dn đn nhiu s c
trong th trng vn, ví d khi na doanh nghip có ý tng loi tt, còn na kia có
ý tng loi xu. Gi s các nhà đu t và doanh nghip đu là nhng ngi có

hành vi lý trí và đu t da vào thông tin mình có. Nu các nhà đu t không th
phân bit hai loi thông tin vi nhau, các nhà doanh nghip vi ý tng xu s c
gng đ cho ý tng ca h có giá tr nh nhng ý tng tt. Nhn thy điu này,
các nhà đu t đu đánh giá ý tng tt và xu  mc trung bình. Vì vy, nu vn
đ “th trng nhng qu chanh” A kerlof (1970) không đc gii quyt thì th
trng vn s đánh giá thp các ý tng tt và đánh giá cao các ý tng xu.
Mt trong s cách gii quyt hiu qu cho vn đ này đó là cung cp thông
tin nhiu hn. Nghiên cu ca H ealy and Palepu (2001), đư đa ra mt mô hình
dòng chy ca vn và thông tin trên th trng vn nh hình 1.1
Theo đó, vn có th chy vào các ý tng kinh doanh theo hai cách, đu tiên
là chy trc tip t h gia đình (nói cách khác là nhng ngi tích ly tit kim)
đn doanh nghip, và cách th hai là thông qua trung gian tài chính nh ngân hàng,
qu đu t… phía bên phi trình bày lung thông tin t doanh nghip đn h gia
đình và các trung gian tài chính. Doanh nghip có th truyn thông tin trc tip vi
các nhà đu t qua các phng tin truyn thông nh báo cáo tài chính và thông cáo
9

báo chí, hoc có th truyn thông tin qua các trung gian tài chính, các trung gian tài
chính này s là trung gian truyn đt thông tin đn h gia đình thông qua các bng
phân tích v tài chính ca doanh nghip.

Hình 1.1 Hình dòng chy vn và thông tin trên th trng vn
Ngun: Dch theo nghiên cu ca Healy and Palepu (2001)
Ch đ báo cáo ca mt công ty nhm mc đích cung cp cho các nhà đu t
lng thông tin ti thiu đ có th to thun li cho các quyt đnh đu t ca mình.
T hông tin đc truyn đt đn các nhà đu t bng hai cách, trc tip thông qua báo
cáo tài chính và thông cáo báo chí, hoc gián tip, thông qua trung gian tài chính,
các nhà phân tích tài chính hoc t chc trung gian tài chính nh ngân hàng (H ealy
and Palepu, 2001).
Công b thông tin t nguyn s cung cp mt cái nhìn rõ ràng cho các bên
liên quan v vic kinh doanh bn vng, lâu dài và gim s bt cân đi xng thông
tin và xung đt gia nhà qun lý và các nhà đu t (H ealy and Palepu, 2001). C ác
nhà qun lý s t nguyn công b thông tin nhm đáp ng nhu cu khác nhau ca
các bên liên quan (Meek et al, 1995). T uy nhiên, vic la chn các thông tin đ
Dòng vn
D òng
thông tin
T rung gian
tài chính
H gia đình
Doanh nghip
T rung gian
tài chính
Nhng quy
đnh ca th
trng vn
và t chc
Nhng quy
đnh v k

toán, kim toán
10

công b t nguyn vn ph thuc rt nhiu vào ý kin ch quan, thiên v ca các
nhà qun lý.
1.1.3 ng lc thúc đy công b thông tin t nguyn.
Ngi vit tin hành nghiên cu các lý thuyt trc đây, nhm tìm ra các
đng lc thúc đy cng nh các yu t cn tr vic công b thông tin t nguyn ca
các doanh nghip. Mc đích ca vic nghiên cu này làm c s lý thuyt cho các
kin ngh nhm tng cng mc đ công b thông tin các doanh nghip sau khi
đánh giá mc đ công b thông tin t nguyn ca các doanh nghip niêm yt trên
th trng chng khoán HOSE
1.1.3.1 S bt cân xng thông tin trên th trng giao dch vn
Khi mt công ty mun tng vn bng cách phát hành trái phiu hoc c
phiu thì đánh giá ca các nhà đu t đi vi công ty là rt quan trng (H ealy and
Palepu, 1993). L úc này, nhà qun lý công ty là nhng ngi nm đc thông tin
nhiu hn v trin vng ca công ty so vi các nhà đu t bên ngoài, do vy, nu
các nhà qun lý không t nguyn cung cp nhng thông tin này ra bên ngoài thì chi
phí công ty b ra đ mi gi các nhà đu t s tng lên. Vic tng công b thông tin
t nguyn ra bên ngoài, qua đó gim tình trng bt cân xng thông tin s gii quyt
đc vn đ này (Diamond and Verrecchia,1991; Kim and V errecchia, 1994; H ealy
and Palepu, 2001)
Mt s nghiên cu thc nghim đa ra bng chng v công b thông tin nh
L ang and Lundholm (1993) cho thy các công ty phát hành chng khoán  giai
đon hin ti hoc d đnh phát hành chng khoán trong tng lai thì có t l công
b thông tin t nguyn cao hn các công ty khác. L ang and Lundholm (1993) tin
hành phân tích mt s công ty và nhn thy có s gia tng đáng k trong vic công
b thông tin bt đu t 6 tháng trc đt chào bán, đc bit đi vi các loi thông
tin mà công ty cho rng có tính cht quyt đnh nht đi vi vic mi gi các nhà
đu t.

11

1.1.3.2 Quyn qun lý doanh nghip
DeAngelo (1988) tìm thy rng, các c đông, nhng ngi bt đng ý kin
vi ngi qun lý, hay đang yêu cu s thay đi trong hi đng qun tr, thng
xuyên trích dn lý do tình hình công ty hot đng kém, đ bin minh cho s thay
đi ngi qun lý. Khi đng trc nguy c mt vic kèm theo tình hình công ty và
giá c phiu tr nên xu đi, nhng ngi qun lý s dng vic công b thông tin
nh là mt cách đ gim thiu s đánh giá thp v công ty, và gii thích v tình
hình tài chính không tt ca công ty.
1.1.3.3 Chi phí kin tng
C ác mi đe da kin tng ca c đông có th tác đng vào quyt đnh công
b thông tin ca ngi qun lý. u tiên, các quy đnh pháp lý v trách nhim ca
ngi qun lý khi công b thông tin không đy đ hoc không kp thi có th
khuyn khích các nhà qun lý tng mc đ công b thông tin t nguyn. N goài ra,
khi xy ra tranh chp, kin tng… có th là nguyên nhân khin các nhà qun lý
gim các thông tin t nguyn công b ra bên ngoài, đc bit là các thông tin hng
ti hot đng tng lai ca doanh nghip (H ealy and Palepu, 2001).
1.1.3.4 Tín hiu v tài nng ca ngi qun lý
Giá tr ca nhà qun lý trên th trng lao đng ph thuc vào nhn thc ca
nhà đu t v tài nng ca ngi qun lý, tài nng này có th là các kh nng d
đoán và phn ng ca ngi qun lý vi s thay đi ca môi trng kinh t Cng
vì l đó, các nhà qun lý có đng c đ t nguyn công b thông tin v tình hình
hot đng công ty trong tng lai nhm bc l tài nng ca mình, tng giá tr bn
thân trên th trng lao đng (Truem an, 1986)
1.1.3.5 Hn ch ca vic công b thông tin bt buc
C ác quy đnh ca pháp lut thng không đáp ng đ nhu cu thông tin ca
các nhà đu t thông qua công b thông tin bt buc (G raham et al, 2005). T rong
nhiu trng hp, pháp lut ch quy đnh s lng thông tin ti thiu trong quá trình

ra quyt đnh, vì vy, nhu cu công b thông tin t nguyn phát sinh. Theo đó, công
12

b t nguyn đc coi là lp đy nhng khong trng b qua khi công b thông tin
bt buc (Graham et al, 2005)
1.1.4 Yu t cn tr vic công b thông tin t nguyn
1.1.4.1 Chi phí đc quyn
Mt s nhà nghiên cu cho rng quyt đnh công b thông tin ca các công
ty b nh hng bi mi quan tâm rng vic này có th gây tn hi cho v th cnh
tranh ca công ty trong th trng sn phm hay không (Verrecchia, 1983). Nhng
nghiên cu này kt lun rng các công ty s không công b thông tin khi các thông
tin đó có th làm gim v th cnh tranh ca công ty mình trên th trng, ngay c
khi vic này làm tng chi phí đ huy đng vn.
1.1.4.2 Chi phí công b thông tin
Có nhiu yu t nh hng ti quyt đnh ca công ty khi công b thông tin
t nguyn nh: mc đ, tn sut, phng pháp công b, quy m ô ca công ty, tình
trng liên quan đn vic niêm yt, vn hóa t chc, chi phí công b thông tin; mc
đ các thông tin thun li v công ty; cng đ cnh tranh, th trng và t sut li
nhun thu đc t doanh nghip… nhng quan trng nht vn là chi phí công b
thông tin (A dina and Ion, 2008)
Vic quyt đnh thông tin công b t nguyn trong các báo cáo thng niên
cng nh đa s các quyt đnh kinh doanh khác, cn phi da trên phân tích đánh
giá s phù hp gia chi phí và li nhun ca vic công b thông tin. Tuy vy, ti
này vn cha có mt cách thc đo lng nào mang tính tiêu chun cho mi công ty
khi đo lng chi phí và li nhun ca vic công b thông tin. ó là lý do ti sao quá
trình này rt phc tp, và m ang tính ch quan (A dina and Ion, 2008).
1.1.5 Ngun công b thông tin t nguyn.
Thông tin t nguyn ca công ty có th đc truyn ti trên nhiu ngun
thông tin khác nhau bao gm tp chí, báo, báo chí, báo cáo đnh k, th cho các c
đông, báo cáo phân tích d báo, báo cáo thng niên… (H ealy and Palepu, 2001).

Tuy nhiên,  các nc phát trin và đang phát trin, các báo cáo thng niên đc
13

coi là ngun thông tin t nguyn thng xuyên và quan trng nht so vi các ngun
thông tin khác (L ang and L undholm , 1993; B otosan, 1997; N aser and N useibeh
2003)
Mc dù, các báo cáo khác và các trang web công ty cng có th cung cp,
nhng báo cáo thng niên đc xem là ngun cung cp nhiu thông tin c lõi hn.
Báo cáo thng niên đc coi là ngun thông tin chính thc duy nht  nhiu nc
đang phát trin (Naser and Nuseibeh 2003), mc dù các c đông có th truy cp vào
trang w eb hoc nhn đc thông tin trc tip thông qua vic liên lc vi ngi qun
lý công ty (N aser and N useibeh, 2003).
Báo cáo thng niên nhm mc đích truyn ti thông tin hu ích cho các bên
liên quan, đc bit là các c đông. T heo N aser and N useibeh (2003) thông tin trong
báo cáo thng niên có th đc chia thành hai phn:
Phn đu tiên trình bày các thông tin tài chính, bao gm báo cáo tài chính,
báo cáo kim toán và thuyt minh báo cáo tài chính
Phn th hai trình bày các thông tin phi tài chính, bao gm tt c các báo cáo
khác nh báo cáo ca Ch tch Hi đng qun tr, báo cáo ca ban giám đc, các
tho lun qun lý và phn phân tích… Mc dù, tho lun v qun lý và phn phân
tích là mt trong nhng thông tin phi tài chính, nhng nó đc xác đnh là ngun
thông tin hu ích đc s dng đ phân tích tài chính
T uy nhiên, theo ý kin đi lp thì báo cáo thng niên không cung cp mt
tm nhìn hp lý v tng lai ca công ty, chúng đc s dng cho mc đích qung
cáo và các mc đích quan h công chúng ch không phi đc s dng đ phc v
cho mc đích ra quyt đnh (Jacobson, 1988)
T uy nhiên, theo ý kin ca tác gi hin nay  Vit Nam, báo cáo thng niên
vn là công c cha đng nhiu nht các thông tin t nguyn v các doanh nghip
niêm yt. Chính vì vy, tác gi s dng ngun thông tin này làm ngun d liu th
cp trong nghiên cu ca mính.

14

1.1.6 Các cách thc đo lng mc đ công b thông tin
C ht lng thông tin là m t khái nim phc tp, và m ang tính ch quan
B eattie et al (2004). C ó rt nhiu nghiên cu v cách thc đo lng mc đ công b
thông tin, tuy nhiên không có mt hng dn nào là bt buc chung cho m i cuc
nghiên cu. T rong nghiên cu này, tác gi tìm hiu các nghiên cu trc đây v
cách thc đo lng m c đ công b thông tin nhm làm c s cho vic đo lng ch
s m c đ công b thông tin t nguyn trong m ô hình nghiên cu.
Mt s nhà nghiên cu trc đây t xây dng thit k các ch s đ đo lng
thông tin công b bng nhiu cách nh: đm tt c các d liu, đm s lng các t
hoc câu trong báo cáo thng niên (Marston and Shrives, 1991) hay s dng câu
nh mt đn v phân tích. T uy vy, vn cha có kt lun rõ ràng liu vic s dng
các đn v s lng thông tin là thích hp nht đ đi din cho cht lng thông tin
công b hay cha vì s câu thông tin công b nhiu hn không nht thit cha đng
cht lng thông tin cao hn
H u ht các ch s đc s dng trong các tài liu nghiên cu v m c đ
công b thông tin đu da vào phm vi (hoc m c đ bao ph) nh là đi din cho
cht lng thông tin công b (Singhvi and D esai, 1971; C ooke, 1989; H aniffa and
C ooke, 2002). T uy nhiên càng ngày vic thit k m t ch s bng cách đm s m c
thông tin, đc đo bng bin gi, bng cách xem xét hai kh nng công b (giá tr 1)
và không công b (giá tr 0) càng tr nên ph bin.
T heo m t hng khác, có th đo lng các m c thông tin bng cách gán giá
tr theo tính cht thông tin, các thông tin có tm quan trng cao hn s đc gn
trng s ln hn. Tuy nhiên, trong thc t các nhà nghiên cu thng s dng cách
thc gn bin gi không trng s hn.
G n đây, Beattie et al (2004) cung cp m t cái nhìn m i so vi cách tính đn
gin các m c thông tin công b. T  đó, đ xut ch s đo lng cht lng công b
thông tin, có tính cht đa chiu hn. C h s này đc tính da vào hai phn: s
lng và s phong phú ca thông tin công b. C ác phn này sau đó đc chia thành

các phn nh hn, m c đích là đ bao gm các yu t liên quan đn cht lng
15

thông tin công b. R õ ràng, cht lng là m t khái nim phc tp, ph thuc vào
nhiu yu t khác nhau.
T ip ni các nghiên cu trc, Francisco, Maria and Macro (2010) cho rng
m c đ công b thông tin đc đo lng bng 3 ch s: ch s cht lng, ch s
phm vi , ch s s lng. C  th nh sau:
Ch s cht lng
Ch s cht lng (Q L I) đc thit k hng ti c v s lng và cht
lng ca các thông tin đc công b bi các công ty. Ch s cht lng đc tính
bng trung bình cng ca ch s có liên quan đn s lng và ch s v s phong
phú ca thông tin.
ii
RCNRQTQLI
2
1

Ch s có liên quan đn s lng thông tin (RQT) đc tính toán bi s khác
nhau gia thông tin đư công b và thông tin k vng s công b. Ch s này đc
c tính thông qua phn d đc chun hoá ca hi quy OLS.
Ch s v s phong phú ca thông tin (RCN) nhm hng ti cht lng
thông tin công b. Ch s này đc tính bng trung bình cng chiu rng (WID) và
chiu sâu (DEP) ca thông tin.
iii
DEPWIDRCN
2
1

+ Chiu rng (WID): ph thuc vào c đ bao ph (COV) và đ phân tán

(D IS) ca thông tin đc công b. Giá tr chiu rng bng trung bình cng ca đ
bao ph và đ phân tán
iii
DISCOVWID
2
1


 bao ph (COV) đc tính bng cách chia các ch đ đc công b ít nht
mt ln cho tng s các ch đ đang đc xem xét. C ác ch đ sau đây cn công
b: (1) chin lc, (2) tình hình công ty, bao gm c cu tài chính, (3) c cu hp
nht, (4) c cu t chc, (5) quá trình hot đng, (6) môi trng bên ngoài, gm
16
chính tr, kinh t, tài chính và xư hi, (7) ch đ môi trng, (8) công nghip và (9)
các khía cnh pháp lý.
st
j
iji
INF
st
COV
1
1
nst
npp
DIS
st
j
ijij
i

1
1
1
Vi:
IN F
tj
: mang giá tr 1 nu báo cáo thng niên ca công ty công b các thông
tin hin hành v ch đ j, và 0 nu ngc li.
St: là s ch đ (9 ch đ).
p
ij
: là s thông tin đc công b trong ch đ j (s câu) đc chia cho tng s
thông tin công b ca công ty (tng s câu mang thông tin hin hành)
 sâu (DEP) ph thuc vào loi đo lng đc s dng trong mt đn v
thông tin (MRS), trong mi liên h ca các du hiu kinh t ca các mc đc công
b (ES) và trong quan đim tóm tt s lc (the outlook profile - O L T) ca thông
tin đc công b.  sâu đc tính trung bình ca du hiu kinh t, ch s đo lng
và ch s quan đim trích lc.
iii
O L TE S MD E P
2
1
Du hiu kinh t (ES) và ch s đo lng (ESM) đc tính toán nh sau:
i i
id
j
id
j
ij
i

ij
i
i
ES
id
MSR
id
ESM
1 1
11
2
1
Vi:
+ id
i
tng s thông tin công b (s câu) trong báo cáo ca công ty i
+ MSR
ij
: mang giá tr 1 nu mt đn v ca j thông tin (đnh lng hay đnh
tính) đc công b trong báo cáo thng niên ca công ty hoc 0 nu ngc li
+ E S
ij
m ang giá tr 1 nu tín hiu kinh t ca thông tin j đc công b trong
báo cáo thng niên hoc 0 nu ngc li
Ch s quan đim trích lc (OLT) đc tính:
17
i i
id
j
id

j
ij
i
ij
i
i
FL
id
ACP
id
OLT
1 1
11
2
1
Vi:
+ A C P
ij
: mang giá tr 1 nu j thông tin đc công b bi công ty liên quan
đn vic ra quyt đnh, hành vi hay chng trình hoc 0 nu trng hp khác.
+ FL
ij
: mang giá tr 1 nu j thông tin hin hành đc công b bi công ty i có
hu dng cho d đoán ca nhà đu t (doanh thu, thu nhp, và d liu tài chính
khác).
Ch s phm vi
Ch s phm vi đc Francisco, Maria and Macro (2010) xây dng da trên
các tài liu nghiên cu trc kia, theo đó, các ông đa ra mt danh sách các thông
tin và tính ch s phm vi bng cách chia s lng các khon m c thông tin đc
công b cho tng các khon m c thông tin cn công b.

Tuy nhiên, ch s phm vi không da vào trng s, tm quan trng ca mi
khon mc là nh nhau. Mi khon mc thông tin đc chm 0 nu không đc
công b, chm 0,5 nu thông tin mang tính tng thut, din gii và chm 1 nu
thông tin là đnh lng. Mt công ty công b thông tin  tt c các mc nhng
không phi thông tin đnh lng thì nó s có giá tr ti đa trên phng din đ bao
ph nhng ch đt mt na s đim  ch s phm vi.
Ch s s lng
C h s s lng thông tin (Q N I) đc công b đo lng bi s đn v câu.
H ay nói cách khác, ch s này đn gin ch da vào s câu thông tin đc cung cp
trên báo cáo ca công ty và đc tính nh sau:
m inm ax/m in
ii
flQNI
Vi:
fl
i
là s câu cha đng thông tin tng lai đc công b bi công ty i
Max là s câu ti đa cha đng thông tin tng lai đc công b bi các công ty trong
mu
18

Min là s câu ti thiu cha đng thông tin tng lai đc công b bi các công ty
trong mu
Ch s s lng (Q N I) đc nm trong khong t 0 đn 1
1.2 Các yu t tác đng đn vic công b thông tin
1.2.1 Lý thuyt y nhim
Lý thuyt y nhim nghiên cu mi quan h gia bên y nhim và bên đc
y nhim (Jensen and Meckling, 1976). Trong đó, bên đc y nhim thay mt bên
y nhim thc hin nhim v ca mình thông qua hp đng gia hai bên. Lý thuyt
y nhim cho rng c hai bên y nhim và bên đc y nhim đu mun c x theo

hng ti đa hóa li nhun cho chính mình, vn đ đt ra là làm sao đ bên đc y
nhim hành x theo hng ti đa hóa li ích ca bên y nhim. iu này, làm phát
sinh chi phí giám sát, chi phí liên kt và chi phí khác
Chi phí giám sát là chi phí bên y nhim chi tr nhm kim tra, giám sát các
hành vi ca bên đc y nhim. Chi phí này có th bao gm chi phí kim toán, chi
phí duy trì kim soát ni b…, các chi phí này đc tính vào chi phí hot đng ca
doanh nghip vì vy nó làm gim li nhun ca bên y nhim.
Chi phí liên kt là chi phí đ thit lp và duy trì mt c ch nhm đm bo
ngi đc y nhim đi din cho quyn li ca ngi y nhim. Nh vy, chi phí
liên kt có th là các chi phí phát sinh nhm công b thông tin giúp tng s minh
bch… Chi phí khác phát sinh khi ngi qun lý vn không c gng ht sc vì li
ích ca ngi ch s hu, điu này làm gim đi li ích ca ch s hu, khon gim
đi này xem nh là mt khon chi phí khác
Quan h gia bên y nhim và bên đc y nhim luôn tn ti chi phi y
nhim, hay nói cách khác là do s bt cân xng thông tin gia hai bên nên phát sinh
chi phí y nhim.  gim thiu chi phí này, hai bên có th thc hin hp đng theo
hng khuyn khích bên đc y nhim hành x theo hng ti đa hóa li nhun
công ty cng nh ti đa hóa giá tr ca công ty trên th trng. Hp đng này có th