FDI, tăng trưởng kinh tế, vai trò của chất lượng thể chế và môi trường vĩ mô

B

GIÁO D
O
I H C KINH T TP. H CHÍ MINH
---

---

Hồng C Phú

CH

NG KINH T , VAI TRÒ C A
NG TH CH

LU

Tp. H Chí Minh

T


B

GIÁO D
O
I H C KINH T TP. H CHÍ MINH
---

---

Hồng C Phú

CH

NG KINH T , VAI TRÒ C A
NG TH CH
Chuyên ngành: Tài chính
Mã S : 60340201

Ngân hàng

LU

NG D N KHOA H C:
TS. Nguy n Kh c Qu c B o
Tp. H Chí Minh


L
uc ab

c xu t

phát t yêu c u phát sinh trong quá trình h c t p
c u. Các s li u có ngu n g c rõ ràng tuân th
bày trong lu
và

c thu th

ng nghiên
c và k t qu trình

c trong quá trình nghiên c u là trung th c

c ai cơng b
Tp. H Chí Minh, tháng 10
Tác gi lu
Hoàng C Phú


M CL C

DANH M

VI T T T .....................................................................................

DANH M C B NG ............................................................................................................
TÓM T T .......................................................................................................................... 1
............................................................................................................................ 2
GI I THI U....................................................................................................................... 2
tv

..................................................................................................................... 2

1.2 M c tiêu nghiên c u ..................................................................................................... 4
ng và ph m vi nghiên c u ................................................................................ 5
u .............................................................................................. 5
c ti n c

a lu

tài .......................................................................................... 5
.................................................................................................... 5

........................................................................................................................ 7
LÝ THUY T VÀ T NG QUAN CÁC NGHIÊN C

.............. 7

lý thuy t ............................................................................................................. 7
2.1.2 Lý thuy t v các nhân t h p th dòng v n FDI ....................................................... 9
2.1.2.1 Mơ hình chi t trung-mơ hình OLI .......................................................................... 9
2.1.2.2 Vai trị c a th
ng tài chính trong m i quan h gi
ng kinh
t ....................................................................................................................................... 10
2.2 T ng quan các nghiên c
ng c

......................................................................... 14
c ti p nh

......................................................... 14

2.2.1.1 FDI và hi u ng lan t a ........................................................................................ 14
ng c

n xu t kh u: ........................................................................ 18

ng c

.......................................................... 21

2.2.2 Các nhân t h p th dòng v n FDI ......................................................................... 25
.................................................................................... 25
............................................................................................... 26


................................................................... 27
..................................................................................... 28
K t lu

............................................................................................................ 29
.......................................................................................................................... 31

D

LI

U ............................................................ 31

3.1 Ngu n d li u ............................................................................................................. 31
............................................................................................ 31
3.2.1 Phân tích h i quy GMM v i d li u b
3.2.2 Ki

ng: .................................................... 31

nh c ng c : ................................................................................................. 36

.......................................................................................................................... 38

K T QU VÀ BÀN LU N ............................................................................................ 38
4.1 Ma tr n h s

........................................................................................... 38

4.2 K t qu h i quy mô hình GMM h th ng v i d li u b

ng .............................. 39

4.3 K t qu h i quy v i mơ hình OLS ............................................................................. 49
4.4 V

n i sinh: .......................................................................................................... 52
.......................................................................................................................... 55

K T LU N ...................................................................................................................... 55
5.1 T ng k t các k t qu c a bài nghiên c u ................................................................... 55
5.2 Bài h c kinh nghi m cho Vi t Nam ........................................................................... 56
m, h n ch

ng nghiên c u ti p theo...................................................... 57
o................................................................................................

.............................................................................................................................
Ph l c 1: Danh sách các qu c gia .......................................................................................
Ph l c 2: Ch s t do kinh t .............................................................................................

FDI

Ngu n v

GDP

T ng s n ph m qu c gia

WB

Ngân hàng th gi i

GMM

Gerneral method of movements

OLS
IMF

c ti p

c ngoài

t


.......................................................................................... 32
B ng 4.1: Ma tr n h s

i kì 1996-2013 ................................................ 38

B ng 4.2: Bi n ph thu
i. T t c các qu
ng: System-GMM. Th i kì 1996-2013 ....................................................... 39
B ng 4.3: Bi n ph thu
B ng 4.4: Bi n ph thu
bình th

c thu nh p trung bình
ng: System-GMM. Th i kì 1996-2013 .................................. 41
c thu nh p th p và trung
ng: System-GMM. Th i kì 1996-2013 ......................... 43

B ng 4.5: Bi n ph thu
i. T t c các qu
ng: OLS. Trung bình th i kì 1996-2013 ..................................................... 49
B ng 4.7: Bi n ph thu
i. T t c các qu
ng: OLS. Trung bình th i kì 2004-2013 ..................................................... 52


TÓM T T
Lu

c hi n nh m nghiên c

ng tr c ti p c a dòng v

ng kinh t

n, t

h c kinh nghi m cho Vi t Nam. Bên c
nh ng y u t v ch

u

u vai trò c a

ng th ch và

i quan h gi a FDI

ng kinh t .
u th c nghi
n, s d ng các bi n

c thi t l p d a trên mơ hình h i

cl pg

c ti

c ngoài, thu nh p

ng dân s , các bi n v c u trúc, th ch và b t n
c th c hi n d
GMM h th ng v i d li u b

i quy

ng. Bên c

nh y c a các k t qu v

li u thu th p bao g m 33

n thu c khu v c Châu Á và Châu M

n 1996-

2013.
K t qu bài nghiên c u cho th

ng tr c ti p c

c ti p

ng kinh t . Bên c
vai trò quan tr ng c a các nhân t n
mô và vài nhân t c u trúc trong m i quan h gi

y
ng th ch , s
ng.


GI I THI U
1.1

ki

tv


k

nhiên Laura Alfaro, Areendam Chand

1

-

. Alguacil, M., Cuadros, A. và Orts, V. (2011)

-

th nh

c nh

1 xem Campos và Kinoshita (2008).


Theo báo cá

a

khu v

y Ban Kinh T Qu c H

suy gi m t
i v i khu v c FDI, m c dù ch chi
ng c a khu v

so v

ng v

u

t m c cao nh
ng là dòng v n này ngày càng t p

trung nhi
t

a

c s n xu t v i nh ng d án có quy mơ l n c a các
c gia.

vi c t

u này càng kh

nh vai trò c a dòng v n FDI trong

ng kinh t .

Trong b i c nh kinh t th gi i h i nh p và s p t i khi Vi t Nam gia nh p

kh i c
l

ng ASEAN

t thách th c

i v i kinh t Vi t Nam. Vi c thu hút dòng v

thi

tv
c hi

c ti p và vi c c i

c p thi t trong quá trình phát tri n kinh t .

tài này nh

thi t cho vi c thu hút và phát huy nh

ng khuy n ngh c n
ng tích c c c a dịng v n FDI.

1.2 M c tiêu nghiên c u
nghiên c u th c nghi
sau:

tài này nh m gi i quy t hai v


Th nh

.

Th
t
1.3

ng và ph m vi nghiên c u

Bài nghiên c u t p trung vào 33
châu M

n thu c châu Á và

n 1996-2013. T

1.4

t lu n cho Vi t Nam.

u

V m

lý lu n và t ng quan các nghiên c

c,

t ng

h p m t cách có h th ng k t qu c a các tác gi trên th gi i.
V nghiên c u th c nghi m, bài nghiên c u s d ng h i quy d li u b ng
và d li

iv

n t châu M Latin, châu Phi và

châu Á b

t và
th ng.

1.5

c ti n c

Bài nghiên c
kinh t

n m nh vai trị tích c c c

ng th

ch

tài

y t m quan tr ng c a vi c c
n

n vi c thu hút và nâng cao l i ích nh
ng kinh t .

1.6

c a lu
Bài lu

1 gi i thi

ng quan các nghiên c

c

ng
ng th
ct


ng kinh t
h
nghiên c u ti p theo.

t qu

ng k t, khuy n ngh , ch ra nh ng m t h n ch

ng


LÝ THUY T VÀ T NG QUAN CÁC NGHIÊN C

C

lý thuy t
2.1.1 Lý thuy t v m i quan h gi
Mơ hình

ng

ng Solow là m t mơ hình v

ng kinh

t do Robert Solow và Trevor Swan (1956) xây d ng r

c các h c gi kinh

t khác b

c gi i Nobel v kinh t

hi n này. Mơ hình này cịn g i là

ng tân c

thi t c a mơ hình d a theo lý lu n c a kinh t h c tân c
có cách g i

m

nh

nh

tr ng thái b n v ng. Ch các y u t
ng m

ct

ng

tr ng thái b n v ng.
Mơ hình

ng Solow m r

ng c a Harrod

Domar (1946) b ng vi
gi

n. Mơ hình này cịn

ng c a m t n n kinh t s h i t

cơng ngh và t
kinh t

n vì m t s gi

ng ngo i sinh, b i vì khơng liên quan

n các nhân t bên trong,
v m tt

c ng

t y u t s n xu t, và t l

ng và v n là không c

u này cho phép tách bi t gi a thâm

d ng v n và ti n trình cơng ngh .
Mơ hình này d a trên m t s gi
Giá c linh ho t trong dài h n
tân c

n. Khi này,

ng L

nh sau:
m c a kinh t h c

c s d ng hoàn toàn, và n n kinh t


ng h t m c ti

M c s

ng th i tồn b ti t ki m s chuy n hóa

ng th c t Y ph thu

b n K vài

ng

ng A. T

t hàm s n xu t

Y =

F(A,L,K). Gi thi t là hàm này có d ng Cobb-Douglas, t c là:

N n kinh t

a và khơng có s can thi p c a Chính ph .

Có s kh

n

ng th i, v
s b

i, tr

ng v

kh u hao theo th

ng v n m i có

ng v n m i t o ra t
nK

n hao mòn.

ng L tuân theo Quy lu t l i t c biên gi m d n. Có

k

uy

nm

m

l i.
M t s k t lu n c a mơ hình Solow:

u tiên, mơ hình này ch ra tr ng thái d ng c a n n kinh t . Tr ng thái
d

m cân b ng mà

ng v n gi

t o ra v n m i m

i, b

bù tr ph n v n b hao mòn. Khi

v

y,
ng v n trên m

ng

ng là c

nh. V

nh, và s

tr ng thái d ng,

ng trên m

ng là c

ng s

qu c a hàm s n xu t có hi u su t biên gi m d n. N u v n ti p t
ng s

v it
it

luôn luôn t n t i m

n

gi m d n. Do v y, thu nh p dành cho ti t ki m

gi m d
ng thái d

it
a n n kinh t

gi m d n. Vì v y,
i bi n s

u


h i t v m t giá tr c
ng dân s

nh.

y, mơ hình Solow d

ng nh

có m c v n và thu nh

c

ng th

trong dài h n.
Mơ hình gi
m ts

c là do t

cs

n c a thu nh p bình quân

ng v cơng ngh . Cịn t

s

ng t ng

ng cơng ngh k t h p.

2.1.2 Lý thuy t v các nhân t h p th dịng v n FDI
2.1.2.1 Mơ hình chi t trung-mơ hình OLI
H c thuy t này

c phát tri n b i Dunning (1980) k th a t t c nh ng

m c a các h c thuy t khác v FDI. M t cơng ty có l i th ti n hành FDI
khi có l i th v
O: L i th v s h u bao g m l i th c nh tranh v
thu t s n xu t, hi u su t theo quy mô.
L: L i th v khu v c bao g m tài nguyên, quy mô, s
th

ng, ch

ng c a

h t ng và các chính sách chính ph .

I : L i th v n i b hóa g m c t gi m chi phí ký k t, ki m sốt và th c
hi n h
ty

c s thi u thông tin d

n chi phí cao cho các cơng

c chi phí th c hi n các b n quy n phát minh, sáng ch . \

Ngu n: Dunning (1981)

Các lo i l i th
S h u

Khu v c

N ib
hóa

Hình th c

C p phép

Có

Khơng

Khơng

thâm nh p

Xu t kh u

Có

Có

Khơng

th

FDI

Có

Có

Có

ng

2.1.2.2 Vai trị c a th

ng tài chính trong m i quan h gi a FDI

ng kinh t
Ph n này tơi s trình bày khung lý thuy t c
Lensink (2003)
economic growth

Foreign direct investment, financial development and
p chí The Journal of Development Studies
t nhân t h p th dòng v n

FDI.

2

--

2

à


-

(

Theo

Borensztein

t hàm ngh ch bi n v i FDI:

= f(F),

F < 0.
.

-

r-


1990);
(Levine, 1991); (Saint-Paul, 1992). H

Huang và Xu, 1999).

(Borensztein,
1998).


2.2 T ng quan các nghiên c
2.2.1

ng c

c ti p nh

2.2.1.1 FDI và hi u ng lan t a
Bài nghiên c u c a Zhiqiang Liu (2006): M c tiêu nghiên c u nh m gi i
quy t ba v

. Th nh t, FDI có t

giao cơng ngh
làm gi

u ki n thu n l i cho quá trình chuy n

ng lan t a hay không. Th
tc

-level effect)

Cu i cùng, ki

c trong ng n h n
i thi n trong dài h n

ng g p c

ng lan t a
ng

ng t l - rate effect). Th ba,

ng này trên khía c nh t ng th c ng n h n và dài h n.
nh hi u ng lan t a trong m i liên k t d

i v i các ngành

khác. D li u nghiên c u bao g m 20,000 công ty trong các ngành công nghi p
c a Trung Qu

n 1995-1999.
i qui OLS v

ng c

c s d ng là
nh v i bi

cl

su t các nhân t t ng h p) và các bi n ph thu c là t tr ng v n c ph n c a FDI

trong các doanh nghi
các k t lu n sau.
su t c a các cơng ty n

c và FDI theo ngành. Bài nghiên c
dịng FDI vào trong m
a trong ng n h

ng tích c c l
nh
gi a

ng tiêu c c nên nhìn chung các cơng ty n

c l i ích t FDI.

ng t l thì cho ra nhi u k t qu khác nhau th m

ng c a FDI là tiêu c

u này gi i thích t i sao các bài nghiên c u

ng khác nhau c
ng m

ài nghiên c u này nh n
ng t l khi nghiên c u FDI.

Cu i cùng, liên k t d c là m t kênh truy n d n quan tr ng nh
lan t a c a FDI.

a

, khi h i quy v i m u g p và không tách bi t

ng

m nh vi c nên tách bi

i c i thi n trong dài h n và

i v i hi u ng


Bài nghiên c u c a Haddad và Ann Harrison (1992 nh m ki

nh tác

ng c a FDI lên các công ty trong ngành s n xu t c a Morocco b
pháp h i quy d li u b ng. Bài nghiên c u rút ra các k t lu n sau. Th nh t, các
c ngoài cho th y m
nhiên t

các nhân t t ng h

ng TFP th

v

u này phù h p

ng h i t trong mơ hình Solow. Th

ng c a các

i v i các ngành có s

a các

c ngồi, tuy nhiên l i khơng tìm th y các b ng ch ng v t
ng c a các ngành này. Th
bi t v

t trong m

c bi

m s khác

i v i ngành v i công ngh th p.

u này cho th y vi c c nh tranh v

y các

i m i công ngh và nâng cao hi u qu s n xu t.

,

ng lan t a c a FDI b gi i h n n u kho ng cách v cơng ngh gi a các

c ngồi l n.
Bài nghiên c u c a Girma (2000) ki

ng lan t

vùng. S

i

n 1986-

t lu

ng lan t a ch u

m vùng mà các công ty ho

ng c a

i v i các vùng kém phát tri n thì tác

ng lan t a th

u này là do các công ty trong vùng này

kh

ti p thu cơng ngh và kh

n thi

áp d ng

vào s n xu

n

có th h n ch

ng c a dòng v n này. Th hai,

ngành và các
ng lan t a. Nh ng ngành

v im

c nh tranh cao

c

ng l i nhi

t

ng lan t a.

Bài nghiên c u c a Girma, Sourafel, David Greenaway, and Katherine
Wakelin (2001). M c tiêu bài nghiên c u nh m gi i quy t hai v

. Th nh t

có t n t i s chênh l ch v

t và m

a các doanh nghi p trong

c ngoài. Th hai, s tham gia c

c ngồi có làm gia

t c a các công ty n
ty t 1991-

a. S d ng d li u b ng v
t lu n sau.

,t nt i

lên các
cơng ty n

a.

,m

cao

thì

thì
Cu i cùng,
P),

Bài nghiên c u c a Görg và Greenaway (2001
Companies and Productivity Spillovers: a Metan xu

s d ng d li u b ng
c

Anh trong giai

n 1991-

1996 nh n th y r ng các công ty v i kho ng cách v công ngh so v i cơng ty
d

u th p s

ng l i t

c ngồi này
c th hi

n
a công nhân trong

c nh tranh qu c t cao thì các cơng ty n
ng l i t
l i, các cơng ty n

c ngồi b t k kho ng cách v cơng ngh
a có kho ng cách v cơng ngh l n so v i công ty d

c
c
u


và ho

th p có th b

ng tiêu

c c t các doanh nghi p FDI.
Bài nghiên c u c a Görg và Strobl (2000)
c ngồi lên s s ng sót c a các công ty
ông l p lu n r

c gia có th

c a các cơng ty n

ng c a các
c ti p nh
ng tích c c lên s t n t i

a thông qua s lan t a công ngh . N

ra, các cơng ty n

a có th ti

ng này di n

c nh ng công ngh tiên ti n và c t gi m

giá thành s n xu t trên m t s n ph m. Tuy nhiên, các cơng
có th

nh

ng tiêu c c lên các công ty n

ph

i di n v i chi phí c

a. C th khi các công ty n

nh l

ng bu c các công ty n

a

c ngoài gia
a ph i c t gi m s n xu

giá thành trung bình trên m t s n ph m. Nghiên c u th c nghi m v
công ty

n 1996. K t qu cho th y r ng s hi n

di n c

s ng sót c a các cơng ty
c công ngh

u này cho th y r ng hi u ng lan t a công ngh

gi a các công ty b

c này b ng cách các

c ti p thu nh ng công ngh tiên ti n và áp d ng vào s n xu t
c t gi m giá thành s n ph m. Bên c

y b t kì b ng

ch ng nào cho th y s hi n hi n c
i c a các công ty b

c công ngh th p. Ti p theo, khơng có

b ng ch ng rõ ràng nào v s hi n di n c
s s ng sót c

c cơng ngh cao, và

ng tiêu c
u này ch

c công ngh th p.
ng l n át c

ngồi khác trong ngành cơng ngh th p.
và Strobl (2002) nghiên c u v s hi n di n c

c


qu c gia lên s gia nh p ngành v i b d li u g

n

1974-1985 và 1985-1995. K t qu cho th

qu c gia thông qua

vi c t o s liên k t v i các nhà cung ng n

ng tích c c

lên s phát tri n c a các nhà cung ng. Bên c
khác quy

truy n th ng

n s gia nh p ngành có kh

nh p ngành c a các cơng ty s n xu t b

a

i thích gi i h n lên s gia
Ireland.

Bài nghiên c u c a Borensztein, De Gregorio, và Lee (1998) ki
v

ng c

ng

69 qu

n 1970-1979, 1980-1989. Ông gi

nh

n trong hai giai

nh r ng

su

c

khác nh

ng l i t chi phí th

u su

i th c nh

ng h

i kèm

v i công ngh tiên ti

qu

kênh truy n d

là m t

c ti p nh

ng c

t qu cho th y r ng tác

ng kinh t ph thu c vào m

t i m i quan h tích c c gi a FDI và v

v

i. T n

i thông qua bi

gi a hai y u t

a v n con
a thì

m

u này ph n ánh s khác bi t v

công ngh gi

y các b ng

ch ng FDI b tr
2.2.1.2

ng này không m nh.
ng c a FDI

M t trong nh
i di n m o v

a dịng v

c ti

c ngồi là

u thành ph n các ngành kinh t . Lipsey (2000) mơ t

vai trị c a các doanh nghi p M
c bi

n xu t kh u:

i v i ngành công nghi

nt

u phát tri n m t ngành công nghi p m

iv i