NGHIÊN CỨU HIỆU ỨNG TRUYỀN DẪN TỶ GIÁ ĐẾN LẠM PHÁT TẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2000-2012

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH


PHM THANH GIANG


NGHIÊN CÚU HIU NG TRUYN DN T GIÁ
N LM PHÁT TI VIT NAM
(GIAI ON 2000-2012)


LUN VN THC S KINH T





TP. H CHÍ MINH – NM 2013
B
B




G
G
I
I
Á

Á
O
O


D
D


C
C


V
V
À
À




À
À
O
O


T
T



O
O


T
T
R
R




N
N
G
G






I
I


H
H



C
C


K
K
I
I
N
N
H
H


T
T
 THÀ
 THÀ
N
N
H
H


P
P
H
H





H
H




C
C
H
H
Í
Í


M
M
I
I
N
N
H
H

P
P
H
H


M
M


T
T
H
H
A
A
N
N
H
H


G
G
I
I
A

A
N
N
G
G




NGHIÊN CU HIU NG TRUYN DN T GIÁ N
LM PHÁT TI VIT NAM (GIAI ON 2000-2012)

C
C
h
h
u
u
y
y
ê
ê
n
n


n
n
g
g

à
à
n
n
h
h : Tài chính - Ngân hàng
M
M
ã
ã


s
s


:
:




6
6
0
0
3
3
4
4

0
0
2
2
0
0
1
1








LUN VN THC S KINH T


N
N
G
G




I
I

H
H




N
N
G
G


D
D


N
N


K
K
H
H
O
O
A
A

H
H


C
C
:
:


P
P
G
G
S
S
-
-
T
T
S
S
.
.


T
T
R

R




N
N
G
G


Q
Q
U
U
A
A
N
N
G
G


T
T
H
H
Ô
Ô
N

N
G
G








T
T
P
P
.
.


H
H




C
C
H
H
Í

Í


M
M
I
I
N
N
H
H


–
–


N
N


M
M


2
2
0
0
1

1
3
3




Li cam đoan
Tôi xin cam đoan lun vn “Nghiên cu hiu ng truyn dn t giá đn
lm phát ti Vit Nam (giai đon 2000-2012) ” là công trình nghiên cu ca
riêng tôi. Các s liu trong đ tài này đc thu thp và s dng mt cách
trung thc. Kt qu nghiên cu đc trình bày trong lun vn này không sao
chép ca bt c lun vn nào và cng cha đc trình bày hay công b  bt
c công trình nghiên cu nào khác trc đây.
TP.HCM, tháng 09-2013
Tác gi lun vn

Phm Thanh Giang



Li cm n
Tôi xin chân thành cám n các thy cô trng i hc Kinh t TP.HCM,
đc bit là Khoa Ngân Hàng đã truyn đt cho tôi nhng kin thc quí báu
giúp tôi có th hoàn tt lun vn này.
Tôi đc bit cám n PGS.TS Trng Quang Thông đã tn tình hng
dn, ch bo tôi trong sut quá trình thc hin đ tài lun vn này.
Tôi cng xin chân thành cm n tt c bn bè, đng nghip và nhng
ngi thân đã giúp đ, đng viên tôi có th hoàn thành lun vn này.

Phm Thanh Giang



Danh mc t vit tt
ERPT : Hiu ng truyn dn t giá đn lm phát (Exchange Rate Pass
Through)
VAR : Mô hình c lng t hi quy (Vector Autoregression)
PPP : Ngang giá sc mua (Purchasing Power Parity)
OIL : Giá du th gii
M2 : Cung tin m rng (Broad Money)
GAP :  bin đng sn lng
IMP : Ch s giá nhp khu (Import Price Index)
PPI : Ch s giá bán nhà sn xut (Producer Price Index)
CPI : Ch s giá tiêu dùng (Consumer Price Index)
REER : T giá thc đa phng (Real Effective Exchange Rate)
NEER: T giá danh ngha đa phng (Nominal Effective Exchange Rate)
GDP : Tng sn phm trong nc (Gross Domestic Product)
IFS : C s d liu tài chính quc t

Danh mc các bng biu
Bng 1.1: T giá bình quân liên ngân hàng và ch s lm phát  Vit Nam
2007-2011
Bng 3.1: Kt qu kim đnh tính mùa v các bin
Bng 3.2: Kt qu kim đnh nghim đn v
Bng 3.3: Kt qu phân tích nhân qu Granger đi vi sai phân cung tin
(di dng log)
Bng 3.4: Kt qu phân tích nhân qu Granger đi vi sai phân t giá thc đa
phng (di dng log)
Bng 3.5: Kt qu phân tích nhân qu Granger đi vi sai phân ch s giá
nhp khu(di dng log)
Bng 3.6: Kt qu phân tích nhân qu Granger đi vi sai phân ch s giá bán
nhà sn xut (di dng log)
Bng 3.7: Kt qu phân tích nhân qu Granger đi vi sai phân ch s giá
ngi tiêu dùng (di dng log)
Bng 3.8: Kt qu hiu ng truyn dn t giá







Danh mc các đ th
 th 1.1: Tình hình thâm ht cán cân thng mi ca Vit Nam giai đon
2000-1012
 th 1.2: Tình hình đu t trc tip nc ngoài vào Vit Nam
 th 1.3: Tc đ tng CPI ca Vit Nam trong giai đon 2000-2012
 th 1.4: Kênh trc tip tác đng truyn dn t giá

 th 2.1 : D liu giá du
 th 2.2 : Tình hình cung tin giai đon 2000-2012
 th 2.3: T giá thc đa phng giai đon 2000-2012
 th 2.4: So sánh gia t giá danh ngha đa phng và t giá thc đa
phng trong giai đon 2000-2012


Danh mc các ph lc
Ph lc 1: Các bin trong mô hình
Ph lc 2: Danh sách 30 nc đc chn đ tính t giá thc đa phng
Ph lc 3: Bng s liu chy mô hình
Ph lc 4 : Kim đnh yu t mùa v
Ph lc 5 : Kim đnh tính dng
Ph lc 6 : Kim đnh nhân qu Granger
Ph lc 7 :  tr
Ph lc 8 : Hàm phn ng xung ca b 3 ch s lm phát đi vi cú sc REER
Ph lc 9 : Phân rã phng sai

MC LC
Li cam đoan
Li cm n
Danh mc t vit tt
Danh mc các bng biu
Danh mc các đ th
Danh mc các ph lc
Mc lc
PHN M U 1
1. Lý do chn đ tài 1
2. Mc tiêu nghiên cu 2
3. Phng pháp nghiên cu 2

4. i tng và phm vi nghiên cu : 3
5. im mi ca lun vn 3
6. Kt cu lun vn 4
Chng 1 5
C S LÝ THUYT & BNG CHNG THC NGHIM V HIU NG
TRUYN DN T GIÁ HI OÁI N LM PHÁT 5
1.1 Tng quan tình hình thâm ht cán cân thng mi giai đon 2000-2012 và
chính sách t giá ca Vit Nam 5
1.2 Lý thuyt hiu ng truyn dn t giá hi đoái tác đng lên lm phát  Vit
Nam 9
1.2.1 Công thc tính lm phát 9
1.2.2 Thc trng và tranh lun v nguyên nhân gây ra lm phát 10


1.2.3 Khái nim hiu ng truyn dn t giá 12
1.2.4 Hc thuyt ngang giá sc mua (PPP) và nguyên nhân làm cho t giá
lch khi PPP: 13
1.2.5 Gii thích hiu ng truyn dn không hoàn ho: 13
1.2.6 Bng chng thc nghim v tác đng ca hiu ng truyn dn t giá lên
lm phát 16
1.2.6.1 Nghiên cu ti các nc phát trin 16
1.2.6.2 Nghiên cu ti các nc đang phát trin 16
1.2.6.3 Các nghiên cu  Vit Nam 18
1.3 Mô hình nghiên cu đ xut 21
1.4 Tóm tt 22
Chng 2 23
PHNG PHÁP NGHIÊN CU 23
2.1Thit k nghiên cu 23
2.1.1Mô hình t hi qui vector VAR 23
2.1.2 ng dng mô hình VAR 23

2.1.3 ánh giá mô hình VAR 24
2.2 Thit lp mô hình 26
2.3 Mô hình các nhân t tác đng đn lm phát Vit Nam giai đon 2000-
2012 (mô hình VAR 7 nhân t) 27
2.3.1 Giá du 27
2.3.2  bin đng sn lng đu ra 28
2.3.3  bin đng chính sách tin t - Cung tin M2 29
2.3.4 T giá thc đa phng (REER) 30


2.3.5 Ch s giá nhp khu (IMP), ch s giá sn xut (PPI) và ch s giá tiêu
dùng (CPI) 33
2.4 Tóm tt 34
Chng 3 35
KT QU NGHIÊN CU &  XUT 35
3.1 Kim đnh yu t mùa v 35
3.2 Kim đnh tính dng 36
3.3 Kim đnh nhân qu Granger 38
3.4 c lng hiu ng truyn dn t giá bng mô hình VAR 44
3.4.1Xác đnh đ tr ti u cho mô hình 44
3.4.2 Phân rã phng sai (Variance Decomposition) 45
3.4.3 Hàm phn ng xung ca các ch s lm phát đi vi cú sc REER 46
3.5 Các kt qu nghiên cu chính ca đ tài 49
3.6 Tho lun và đ xut 50
3.7 Hn ch ca đ tài 52
3.8 Hng phát trin ca đ tài 53
3.9 Tóm tt 53
DANH MC TÀI LIU THAM KHO 55
Tài liu ting Vit 55
Tài liu ting Anh 56

PH LC 59
Ph lc 1: Các bin trong mô hình 59
Ph lc 2: Danh sách 30 nc đc chn đ tính t giá thc đa phng 59


Ph lc 3: Bng s liu chy mô hình 60
Ph lc 4 : Kim đnh yu t mùa v 62
Ph lc 5 : Kim đnh tính dng 69
Ph lc 6 : Kim đnh nhân qu Granger 76
Ph lc 7 :  tr 78
Ph lc 8 : Hàm phn ng xung ca b 3 ch s lm phát đi vi cú sc REER
79
Ph lc 9 : Phân rã phng sai 82


1

PHN M U
1. Lý do chn đ tài
Tng trng kinh t, n đnh kinh t v mô, đm bo an sinh xã hi và
kim ch lm phát luôn là mc tiêu ca ng, Nhà nc, Quc hi đt ra
trong qun lý điu hành kinh t v mô.  phát trin kinh t phi tng cu kích
thích tng trng, tng xut khu, tng đu t, tiêu dùng,… h ly đi kèm là
lm phát tng cao. Lý thuyt b ba bt kh thi cng đã đ cp vn đ này.
Trong đó t giá hi đoái cng là mt bin s kinh t quan trng đc đ cp.
Vic điu hành mt chính sách t giá đúng đn s góp phn n đnh kinh t v
mô, thúc đy phát trin sn xut. Do đó, ti bt k mt quc gia nào, t giá
cng đc xem là bin s có vai trò cc k quan trng.
Nn kinh t hàng nm phi nhp mt lng ln nguyên, nhiên vt liu,
máy móc, hàng tiêu dùng t nc ngoài nhm phc v nhu cu sn xut và

tiêu dùng ni đa. Nhng mt hàng nhp khu này đc đnh giá bng ngoi
t ca nc bn đa và đc qui đi ra tin đng khi nhp khu vào Vit Nam
thông qua c ch t giá hi đoái.
Nh vy, vic m ca kinh t vi chính sách t giá đc la chn và tình
hình lm phát có mi quan h vi nhau hay không? Quan h vi nhau nh th
nào? Mc đ đó ra sao, là mnh hay yu? Khi đó, mc đ m ca ca nn
kinh t càng ln thì nh hng ca s thay đi t giá lên lm phát s càng cao
hay không? Khi đng ngoi t ca nhng bn hàng ln ca Vit Nam tng
giá, mi quan h ngoi t - tin đng thay đi, t giá hi đoái đc hiu chnh
đ phn ánh mi quan h mi. Nu điu này xy ra, ngi Vit s tn nhiu
tin hn cho hàng hóa nhp khu. Vy s thay đi ca t giá hi đoái theo
bng trên là có nh hng đn lm phát hay không? Vy thì s nh hng y
tác đng ra sao?

2

 làm sáng t vn đ này, tác gi chn nghiên cu đ tài “Nghiên cu
hiu ng truyn dn t giá đn lm phát ti Vit Nam giai đon 2000 - 2012”.
2. Mc tiêu nghiên cu
Trong thi gian qua, liu Vit Nam thc hin chính sách gim giá tin VN
có giúp kim soát lm phát, n đnh th trng ngoi hi, ci thin d tr
ngoi hi, hn ch nhp siêu và kim ch lm phát đang gia tng hay không?
T đó có th đa ra nhng c c đy đ khi d báo v lm phát và nhng
chính sách tin t phù hp vi mc tiêu phát trin bn vng kinh t v mô
trong thi gian ti. Vic xác đnh s thay đi t giá nh hng đn lm phát
bng cách đo lng mc đ nh hng và thi gian ca bt k cú sc t giá
hi đoái lên lm phát là mc tiêu nghiên cu ca đ tài.
3. Phng pháp nghiên cu
Da vào các nghiên cu tin đ trên th gii và  Vit Nam, nh McCarthy
(2000), nghiên cu ti các nc phát trin, c th các nc ti Châu Âu; Ito &

Sato (2006) cho các nc ông Á, Belaisch (2003) cho Brazil và Leigh &
Rossi (2002) cho Turkey, trong bài nghiên cu này, tác gi s dng mô hình
VAR đ nghiên cu ERPT ti Vit Nam
- u tiên, tác gi đo lng mc đ truyn dn t giá hi đoái vào các ch s
giá (ch s giá nhp khu, ch s giá sn xut và ch s giá tiêu dùng).
- K đn, phân rã phng sai đ xác đnh tm quan trng ca cú sc t các
bin đn s gia tng lm phát ti Vit Nam.
Nghiên cu s dng mô hình VAR cùng s h tr ca phn mm Eview đ có
th phân tích sâu hn phn ng ca CPI vi nhng thay đi ca t giá hi
đoái cng nh các bin kinh t v mô khác. S liu hàng quí t nm 2000 đn
nm 2012 (52 quan sát) đã đc s dng trong nghiên cu, bao gm : giá du,

3

khong cách sn lng, cung tin VN, t giá hi đoái thc đa phng, ch
s giá nhp khu, ch s giá sn xut và ch s giá tiêu dùng.
Nhng s liu này đc thu thp t Thng kê tài chính th gii (IFS_IMF),
riêng ch s giá nhp khu IMP và ch s giá sn xut PPI đc ly t Tng
cc thng kê Vit Nam (GSO).
4. i tng và phm vi nghiên cu :
i tng nghiên cu là tác đng ca nhng ln điu chnh t giá hi đoái lên
lm phát ti Vit Nam
Phm vi nghiên cu là din bin t giá và lm phát t nm 2000-2012. Tp
trung nghiên cu vào giá nhp khu, giá sn xut và giá tiêu dùng trong nc.
T đó, xác đnh mi quan h t giá hi đoái và lm phát  Vit Nam. C th,
tác gi nghiên cu đ co giãn ca giá trong nc so vi t giá thông qua hai
khía cnh : (1) có th nghiên cu mi tng quan gia giá hàng nhp khu và
t giá; (2) mi quan tâm đc bit là tác đng t giá đn mc giá chung (đc
biu hin thông qua ch s giá sn xut PPI và ch s giá tiêu dùng CPI).
5. im mi ca lun vn

Các đ tài nghiên cu v hiu ng truyn dn t giá vào lm phát  Vit Nam
đa s s dng bin t giá là t giá hi đoái danh ngha đa phng NEER nh
Võ Vn Minh (2009), Bch Th Phng Tho (2011), Võ Th Thanh Trúc
(2012), Ngô Th Thanh Trang (2012), Nguyn Huy 2012. Tác gi Lâm Th
M Dung (2011) thì s dng REER vi 20 đi tác có quan h thng mi vi
Vit Nam, và không đ cp bin ch s giá sn xut PPI, đng thi nghiên cu
ch  giai đon 2005-2010.
Trong bài nghiên cu này, tác gi gii quyt nhng vn đ tn ti ca nhng
nghiên cu trên, s dng bin t giá thc đa phng REER (s liu t 30

4

nc có quan h thng mi vi Vit Nam) và d liu nghiên cu đc cp
nht đn quý 4 nm 2012.
6. Kt cu lun vn
Không k phn m đu và kt lun, lun vn đc chia thành 3 chng:
Chng 1: C s lý thuyt và nghiên cu thc nghim v hiu ng truyn dn
t giá hi đoái đn lm phát
Chng 2: Phng pháp nghiên cu
Chng 3: Kt qu nghiên cu và đ xut



5

Chng 1
C S LÝ THUYT & BNG CHNG THC NGHIM V HIU
NG TRUYN DN T GIÁ HI OÁI N LM PHÁT
1.1 Tng quan tình hình thâm ht cán cân thng mi giai đon 2000-
2012 và chính sách t giá ca Vit Nam

Vic nc ta tr thành thành viên th 150 ca t chc thng mi th gii
WTO vào tháng 11/2006 m ra mt thi k hi nhp sâu rng cha tng có,
khin mc đ giao lu thng mi và đu t quc t tng . Tuy nhiên, nu xét
v con s tuyt đi, kim ngch xut nhp khu hàng hóa và dch v luôn b
nhp siêu trong giai đon 2000 – 2012. Có thi đim nhp siêu tng vi tc
đ cao nh trong giai đon 2007 – 2010 vi mc nhp siêu bình quân hn 16
t USD/nm. Mt trong nhng nguyên nhân ch yu đc xét đn ca giai
đon này là đánh du bc hi nhp ca kinh t Vit Nam khi gia nhp WTO.
Tình hình thâm ht cán cân thng mi ca Vit Nam giai đon 2000-2012
đc khái quát trong biu đ sau:

 th 1.1: Tình hình thâm ht cán cân thng mi ca Vit Nam giai đon
2000-2012

6

Bên cnh đó, ngun vn đu t trc tip nc ngoài cng liên tc tng. Biu
đ bên di hin th tình hình đu t trc tip nc ngoài vào Vit Nam trong
giai đon 2000-2011
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
2000
2001
2002

2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
S

b

2012

 th 1.2: Tình hình đu t trc tip nc ngoài vào Vit Nam (đn v: triu
USD) . Ngun: tng hp t GSO
Trong bi cnh đó, t giá hi đoái ni lên nh mt công c quan trng trong
vic n đnh giá tr tin đng và n đnh kinh t v mô. Mt c ch qun lý t
giá phù hp s góp phn thu hút đu t t bên ngoài, k c đu t trc tip và
gián tip, góp phn đm bo mt chính sách tin t đc lp và chính sách tài
chính vng mnh, gii quyt mt cách hiu qu và ch đng các vn đ nh
n đnh ngân sách, n đnh giá tr đng tin…T giá hi đoái cng cho phép
chúng ta so sánh giá c ca hàng hóa và dch v  nhng nc khác nhau.
V mt phân loi, t giá hi đoái bao gm: t giá hi đoái danh ngha, t giá
hi đoái thc, t giá hi đoái danh ngha đa phng, t giá hi đoái thc đa
phng. Trong đó, t giá hi đoái thc đa phng là thc đo phn ánh chính
xác sc mua ca đng ni t hn c. T giá hi đoái thc gim, làm cho sc

7

mua tng đi ca tin VN tng lên, nên tin VN lên giá thc, khi đó mi
mt đng tin Vit Nam s mua đc nhiu hàng hóa hn  nc ngoài so
vi trong nc; hay nói cách khác, t gi hi đoái thc tng s khuyn khích
xut khu, hn ch nhp khu, do hàng hóa nc ngoài tr nên đt hn so vi
hàng hóa Vit Nam. Ngc li, nu tin VN đc đnh giá thc cao s h
thp v th cnh tranh thng mi ca Vit Nam so vi các nc bn hàng,
làm tng nhp khu, gim xut khu.
Có nhiu công c khác nhau đ thc hin c ch tác đng ca chính sách t
giá hi đoái. Ngoài các bin pháp có tính cht hành chính mà các nc
thng dùng đ điu chnh t giá hi đoái thì có hai công c c bn và mang
tính kinh t thun túy thng đc các nc phát trin s dng đ can thip
vào điu chnh t giá hi đoái. Hai công c đó là lãi sut chit khu và nghip
v th trng m.
- Công c lãi sut tái chit khu: dùng đ điu chnh t giá hi đoái vi mong
mun to ra s thay đi tc thi v t giá. Lãi sut tái chit khu thay đi kéo
theo s thay đi cùng chiu ca lãi sut th trng, làm thay đi hng chy
ca các dòng vn đu t bng vic các nhà đu t trong mt nc s chuyn
đi đng tin mình đang s hu sang đng tin có lãi sut cao hn, cung - cu
ngoi t thay đi làm cho t giá thay đi theo (phân tích trong ngn hn). C
th, khi lãi sut trong nc tng, dòng vn ngn hn trên th trng tài chính
quc t s đ vào trong nc, các nhà đu t trong nc cng chuyn vn ca
mình sang đng ni t. Ngc li, khi mun điu chnh t giá hi đoái tng, ta
s tin hành gim lãi sut tái chit khu.
- Công c nghip v th trng m ngoi t: là hot đng ca NHNN can
thip vào th trng ngoi hi đ điu chnh t giá hi đoái. Các Chính ph
thc hin can thip vào t giá hi đoái thông qua vic điu chnh mc d tr

8

ngoi t. Tùy theo mc tiêu mun tng hay gim giá đng ni t mà NHNN s
bán ra hay mua vào đng ngoi t, thay đi mc d tr ngoi t và thay đi t
giá hi đoái. Có hai kh nng có th xy ra khi NHNN tin hành can thip
vào th trng ngoi hi. ó là, can thip hu hiu và can thip vô hiu hóa:
(1) Can thip hu hiu ca Chính ph vào th trng ngoi hi din ra khi
NHNN tin hành mua, bán đng ni t trên th trng ngoi hi, nh đó làm
thay đi c s tin, làm thay đi mc cung tin, lãi sut và làm thay đi t giá
hi đoái. (2) Can thip vô hiu hóa s din ra khi hành đng mua bán này ca
NHTW đc phi hp vi nghip v th trng m trên th trng tin t
tng ng. Vic mua bán đng ni - ngoi t din ra đng thi vi vic mua
bán chng khoán. Kt qu ca s phi hp các nghip v này ch dn đn s
thay đi trong mc d tr quc t ca mt nc, ch không làm thay đi mc
cung tin và do đó không dn đn s thay đi trong t giá hi đoái và giá tr
ca các đng tin. Trong nhng nm qua, NHNN đã liên tc điu chnh t giá,
c th đc cho  bng sau :
Bng 1.1: T giá bình quân liên ngân hàng và ch s lm phát  Vit
Nam 2007-2012. Ngun : NHNN và Tng cc thng kê
Nm
T giá bình
quân liên NH (VN/
USD)
Tng/ gim so vi
nm trc (%)
Ch s lm
phát (%)
2007 16,114 100% 100%
2008 16,987 + 5.42 + 22.97
2009 17,941 + 5.62 + 6.88
2010 18,932 + 5.52 + 9.19
2011 20,828 + 10.01 +18.58

2012 20,828 + 0 +6.81

9

Tuy nhiên, vic s dng công c t giá hi đoái đòi hi mt s thn trng cao
đ vì nhng s tác đng ca nó đn ngoi thng và lm phát là rt sâu rng.
i vi ngoi thng, t giá hi đoái thay đi tác đng lên c cu, kim
nghch xut khu, sc cnh tranh ca hàng xut khu, c cu, kim nghch
nhp khu. i vi lm phát, t giá hi đoái thay đi nh hng đn s n
đnh ca giá c. c bit, trong bi cnh kinh t v mô nhng nm gn đây,
lm phát luôn là mt vn đ nhc nhi mà các nhà hoch đnh và qun lý kinh
t  Vit Nam phi đi mt. Vn đ này s đc tác gi đ cp sâu hn trong
phn sau ca đ tài.
1.2 Lý thuyt hiu ng truyn dn t giá hi đoái tác đng lên lm phát 
Vit Nam
1.2.1 Công thc tính lm phát
Theo Mankiw, lm phát là s tng lên theo thi gian ca mc giá chung ca
nn kinh t. Trong mt nn kinh t, lm phát là s mt giá th trng hay
gim sc mua ca đng tin. Khi so sánh vi các nn kinh t khác thì lm
phát là s phá giá tin t ca mt loi tin t so vi các loi tin t khác.
T l lm phát đc tính toán rng rãi bng cách tính toán s thay đi trong
ch s giá, thng là ch s giá tiêu dùng (CPI). Ví d, đ tính toán t l lm
phát nm 2012, ta có công thc sau:
%100
01_2012
01_201201_2013
2012












CPI
CPICPI

Trong đó,
2012
 : lm phát nm 2012

10

CPI
2012_01
, CPI
2013_01
: ch s giá tiêu dùng tháng 1 nm 2012, ch s giá tiêu
dùng tháng 1 nm 2013
1.2.2 Thc trng và tranh lun v nguyên nhân gây ra lm phát
Nn kinh t Vit Nam trong mt thi gian dài phi đi mt vi vn đ lm
phát tng cao, làm cho giá hàng hóa tiêu dùng tng đáng k, nh hng đn
cht lng dân sinh. K t nm 2000, lm phát liên tc tng và gn nh bùng
n vào nm 2008. Vic kim soát v mô trong giai đon này t ra lúng túng.
Cng vi nhng tác đng to ln ca cuc khng hong kinh t th gii, trong
hai nm 2008-2009, nn kinh t phi hng chu thi k tng trng kinh t 

mc thp đi lin vi lm phát cao. Tc đ tng CPI trong giai đon 2000-
2012 đc hin th trong đ th bên di:
-5
0
5
10
15
20
25
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

 th 1.3: Tc đ tng CPI ca Vit Nam trong giai đon 2000-2012 (đn v
tính: % ). Ngun: tng hp t GSO.
Nguyên nhân ca vic lm phát tng cao trong giai đon này đc tranh lun
vi nhng ý kin trái chiu nh sau:
(1) Lm phát tng cao là do tính toán các ch s giá. Lm phát cao bt ngun
t t trng ca các hàng hóa thit yu trong r hàng hóa tính ch s giá tiêu

11

dùng (CPI) là quá cao và có th không còn phù hp. Vì th cn phi thay đi
t trng này hoc phi có mt ch s nào đó trung thc hn, ví d nh tính
lm phát c bn (core inflation).
(2) Lm phát tng cao là do nhp khu. Giai đon lm phát Vit Nam tng cao
cng là lúc giá du thô trên th gii tng cao kéo theo giá c ca mt lot mt
hàng tng lên nhanh chóng. Do vy nó nh hng sâu rng đn các mt hàng
nhp khu ca Vit Nam.
(3) Lm phát là do hin tng tin t. iu này hàm ý rng lm phát trong
nn kinh t tng nhanh là do in quá nhiu tin, mi nguyên nhân khác đu là
th yu hoc mt cú sc tm thi.

(4) Do k vng lm phát. Ngi dân có xu hng lu gi n tng v các lm
phát trong quá kh, đng thi có k vng nhy cm v lm phát trong tng
lai. K vng này chi phi mc lm phát hin ti.
(5) Do s chênh lch sn lng. Mc chênh lch sn lng dng hàm ý rng
nn kinh t phát trin nóng, ngha là mi ngun lc trong nn kinh t đu đã
đc s dng ti đa. Ngc li, mc chênh lch sn lng âm ngha là nn
kinh t đang vn hành mt cách kém hiu qu, không s dng ht các ngun
lc. Tn ti mc chênh lch sn lng, dù âm hay dng đu có mt tác đng
nht đnh đn lm phát.
(6) Do chính sách qun lý t giá. S tác đng ca chính sách t giá hi đoái
đn ngoi thng và lm phát là rt sâu rng. i vi ngoi thng, t giá hi
đoái thay đi tác đng lên c cu, kim nghch xut khu, sc cnh tranh ca
hàng xut khu, c cu, kim nghch nhp khu. i vi lm phát, t giá hi
đoái thay đi nh hng đn s n đnh ca giá c.

12

1.2.3 Khái nim hiu ng truyn dn t giá
Nu hiu ng truyn dn hoàn ho, khi t giá thay đi 1% s dn đn s
thay đi ca ch s giá c là 1%.
Theo nghiên cu ca Nicoleta (2007), nhng thay đi ca t giá hi đoái
s nh hng đn lm phát thông qua 2 kênh : trc tip và gián tip.
- Kênh trc tiêp : có th xem cú sc này chính là s mt giá đng ni t,
điu này làm cho hàng hóa, nguyên vt liu nhp khu tr nên đt hn, khi giá
nguyên vt liu nhp khu tng thì chi phí sn xut s tng, dn ti tng giá
tiêu dùng. Và giá hàng hóa tiêu dùng nhp khu s phn ánh ngay vào s tng
lên ca ch s giá tiêu dùng.

 th 1.4: Kênh trc tip tác đng truyn dn ca t giá
- Kênh gián tip : Khi đng ni t gim giá, hàng ni đa s tr nên r

hn so vi hàng quc t, khin cu tng lên dn đn gia tng giá theo c ch
cung - cu th trng; hoc kích thích gia tng sn xut, tng cu lao đng,
tin lng dn đn gia tng tng cu, kt qu là tng lm phát. Tuy nhiên, tác
đng này ch yu là trong dài hn do giá th trng cha phn ng kp trong
ngn hn.
Mt kênh gián tip quan trng khác (c trong ngn hn và dài hn) là t
l đô la hóa nn kinh t, tc là ngi dân nm gi các tài sn tính bng ngoi
Hàng hóa tiêu dùng
cui cùng nhp
khu (Ch s giá
Hàng hóa
nhp khu
(Ch s giá
n

c
ngoà
i

–

Hàng hóa
nhp khu
(Ch s giá
n

c
ngoà
i

-

Nguyên vt
liu sn
xut(Ch s
giá s
n xu

t
-
Hàng tiêu
dùng cui
cùng (Ch s
giá
ti
êu
dù
ng

13

t. Gi d, khi t giá hi đoái tng, tc là đng ni t gim giá, ngoi t tng
giá, ngi dân có xu hng chuyn sang nm gi các tài sn bng ngoi t,
đy giá các tài sn tính bng ngoi t tng, thng là bt đng sn, các mt
hàng xa x, và mt bng giá lên hay CPI tng lên.
1.2.4 Hc thuyt ngang giá sc mua (PPP) và nguyên nhân làm cho t giá
lch khi PPP:
Theo hc thuyt ngang giá sc mua thì s trung chuyn tác đng ca t
giá sang giá trong nc phi là toàn phn (đ co giãn phi bng 100%) và
hoàn toàn không có mt c hi nào cho kinh doanh chênh lch giá trong dài

hn. Vì vy, nghiên cu ERPT đng ngha vi nghiên cu PPP. Quy lut mt
giá gia mt quc gia vi phn còn li ca th gii có th minh ha nh sau :
P = P* x E
Trong đó, P- giá trong nc, P* - giá nc ngoài, E - t giá đc đo
bng s đn v ni t trên mt đn v ngoi t (t giá trc tip)
Tuy nhiên, trong khuôn kh mô hình cung cu gin đn, khi quy lut
mt giá đc tuân th thì vn có nhng khác bit v hiu ng trung chuyn
tác đng ca t giá vi giá trong nc (ERPT) gia các nc. Trong mt nn
kinh t ln, hiu ng lm phát do s gim t giá ni t đc kt hp vi gim
giá toàn cu (do cu th gii gim), t đó làm gim ERPT. Trong mt nn
kinh t nh, mt s gim t giá ni t không nh hng đn giá th gii, do
đó, ERPT phi là toàn phn (100%) trong mô hình này. Do đó, ngay c trong
khuôn kh mô hình đn gin này (mô hình ng h quy lut mt giá), ERPT
không đng nht  các quc gia và s cao hn  các nn kinh t nh so vi
các nn kinh t ln.
1.2.5 Gii thích hiu ng truyn dn không hoàn ho:
Hiu ng truyn dn không hoàn ho xy ra khi t giá thay đi 1%
không dn đn s thay đi ca ch s giá c là 1%.Hiu ng truyn dn  các