Luận văn thạc sĩ Phân tích tác động của các yếu tố kinh tế vĩ mô đến lạm phát tại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM

V TH TI
PHÂN TệCH TÁC NG CA CÁC YU
T KINH T V MÔ N LM PHÁT

TI VIT NAM
LUN VN THC S KINH T









TP. HChí Minh ậ Nm 2013

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM

V TH TI
PHÂN TệCH TÁC NG CA CÁC YU
T KINH T V MÔ N LM PHÁT
TI VIT NAM
Chuyên nghành: Tài chính ậ Ngân hàng
Mã s: 60340201
LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
TS. VÕ XUÂN VINH





TP. H Chí Minh ậ Nm 2013
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan đơy lƠ công trình nghiên cu ca riêng tôi. S liu, kt
qu nghiên cu trong lun vn nƠy lƠ hoƠn toƠn trung thc vƠ cha đc s dng

đ bo v mt hc v nào.
Lun vn có s dng thông tin t nhiu ngun khác nhau, các thông tin đƣ
đc trích dn là hoàn toàn chính xác.




TP.H Chí Minh, Ngày tháng nm 2013
Tác gi


V Th Ti






DANH MC T VIT TT

AD Tng cu (Agrregate Demand)
AS Tng cung (Agrregate Supply)
CPI Ch s giá tiêu dùng (Consumer Price Index)
GDP Tng sn phm quc ni (Gross Domectic Product)
NHNN Ngơn hƠng nhƠ nc
OLS Phng pháp bình phng bé nht thông thng (Odinary Least
Squares)
VAR Phng pháp vector t hi quy (Vector Automatic Regression )
VECM Mô hình Vector hiu chnh sai s (Vector Error Correction Model)

DANH MC CÁC BNG
Bng 2.1: Các ch tiêu thng kê mô t ca các bin 40
Bng 2.2: Kt qu kim đnh tính dng các chui d liu (Tiêu chun AIC)
41
Bng 2.3: Kt qu kim đnh tính dng các chui d liu (Tiêu chun SIC)
41
Bng 2.4: Kt qu xác đnh đ tr ti u cho các bin theo AIC và SIC 42
Bng 2.5: Kt qu mô hình hi quy 43
Bng 2.6: Chn lc các bin có Ủ ngha thng kê 45
Bng 2.7: Kt qu h s tng quan gia các bin đc lp trong mô hình 53
Bng 2.8: Kt qu kim đnh tính dng chui phn d theo AIC vƠ SIC 54










DANH MC HÌNH V  TH
Hình 1.1: Lm phát cu kéo 14

Hình 1.2: Lm phát chi phí đy 15
Hình 1.3: Lm phát do khong chênh sn lng 19
 th 2.1 : Tình hình lm phát Vit Nam giai đon 1995 ậ 2006 30
 th 2.2: So sánh Mc lm phát ca Vit Nam,Trung Quc và Malaysia giai
đon 2000-2006 31
 th 2.3 : Mi quan h gia tc đ tng cung tin M2 va tc đ tng GDP ti
Vit Nam giai đon 2000 ậ 2006 32
 th 2.4 và 2.5 : Mi quan h gia tng trng cung tin M2 vƠ tng trng
GDP ca Trung Quc vƠ Malaysia giai đon 2000 ậ 2006 33
 th 2.6 : Mc lm phát Vit Nam giai đon 2007 ậ 2012 34
 th 2.7: So sánh Mc lm phát ca Vit Nam,Trung Quc và Malaysia giai
đon 2000-2006 37
 th 2.8 : Mi quan h gia tc đ tng cung tin M2 va tc đ tng GDP ti
Vit Nam giai đon 2000 ậ 2006 37
 th 2.9 : Mi quan h gia tng trng cung tin M2 vƠ tng trng GDP ca
Trung Quc vƠ Malaysia giai đon 2006 ậ 2011 38

MC LC

PHN M U 1
1. Lý do chn đ tài 1
2. Mc tiêu nghiên cu 2
3. Câu hi nghiên cu 2
4. i tng, phm vi nghiên cu 2
5. Ni dung nghiên cu: 3
Chng 1 4
TNG QUAN V CÁC YU T KINH T V MÔ LIểN QUAN N LM
PHÁT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU 4
1.1. Khái quát chung v lm phát 4
1.1.1. Khái nim v lm phát 4

1.1.2. Phân loi lm phát
4
1.1.3. Các ch s đo lng lm
ph
á
t
5
1.1.4. Tác đng ca lm phát 8
1.1.5. Các bin pháp kim ch và kim soát lm phát 10
1.2. Các yu t kinh t v mô nh hng đn lm phát 11
1.2.1. Các yu t kinh t v mô liên quan đn lm phát 11
1.2.2. Các nguyên nhân gây ra lm phát 13
1.3. Mt s nghiên cu trc đơy 20
1.3.1. Nhng nghiên cu trên th gii 20
1.3.2. Nhng nghiên cu  Vit Nam 22
1.4. Xây dng mô hình nghiên cu thc nghim 24
1.4.1. Xây dng mô hình nghiên cu 24
1.4.2. Bin nghiên cu và ngun d liu 26
KT LUN CHNG 1 28
Chng 2 THC TRNG TÁC NG CA CÁC YU T KINH T V MÔ
N LM PHÁT TI VIT NAM GIAI ON 1995 ậ 2012 29
2.1. Thc trng lm phát Vit Nam giai đon 1995 ậ 2012 29
2.1.1. Tình hình lm phát Vit Nam giai đon 1995 – 2006 29
2.1.2. Tình hình lm phát Vit Nam giai đon 2007 – 2012 34
2.2. Mô hình nghiên cu thc nghim 39
2.2.1. Phng pháp x lý s liu 39
2.2.2. Tin hành hi quy mô hình 39
2.2.3. Kt qu mô hình hi quy 42
2.2.4. Tho lun kt qu 46
2.2.5. Kim đnh mt s khuyt tt ca mô hình 51

KT LUN CHNG 2 56
Chng 3 57
GII PHÁP NHM KIM SOÁT VN  LM PHÁT TI VIT NAM 57
3.1. i vi yu t k vng v lm phát ca ngi dân 57
3.2. Kim soát yu t cung tin trong nn kinh t 59
3.3. m bo tc đ tng trng kinh t hp lý 61
3.4. Kim soát vn đ t giá 62
3.5. i phó vi vn đ tng giá ca du thô th gii 64
3.6. Mt s gii pháp khác 65
KT LUN CHNG 3 66
KT LUN CHUNG 67
TÀI LIU THAM KHO 68

1


PHN M U
1. Lý do chn đ tài
Vit Nam chúng ta đƣ vƠ đang đi mt vi tình hình lm phát cao trong thi
gian dƠi, đc bit là vào thi k đi mi vi mc siêu lm phát gn 800%/ nm,
và gn đơy nht lƠ vƠo giai đon 2006 cho đn hin nay, t l lm phát luôn 
mc hai con s, đnh đim lƠ nm 2008 t l lm phát xp x 23%.
Nh chúng ta đƣ bit ch vi mc lm phát thp thì có tác dng kích thích nn
kinh t phát trin, còn lm phát  mc cao nh Vit Nam chúng ta thì gây hu
qu nghiêm trng cho nn kinh t. Lm phát làm gim sút nn sn xut kinh
doanh, làm gim sút ngun thu thu ca NhƠ nc, gây bt n cung cu trong
quan h mua bán lu thông hƠng hóa, lƠm h thng tin t tín dng b ri lon và
khó kim soátầTóm li lm phát gơy khó khn cho toàn b đi sng kinh t - xã
hi ca mt quc gia.
NhƠ nc ta luôn xem vic kim ch lm phát là mc tiêu hƠng đu trong

nhng nm gn đơy. Vic phơn tích rõ đc nhng nhân t nh hng đn lm
phát trong giai đon hin nay đ t đó đa ra đc nhng chính sách vƠ đnh
hng đúng đn là mt vn đ bc thit hin nay. Vì th em đƣ la chn đ tài
ắPhân tíẾh táẾ đng ca nhng yu t kinh t v mô đn lm phát ti Vit
NamẰ lƠm lun vn tt nghip ca mình, vi mc đích lƠ xác đnh đc đơu lƠ
nhng nhân t gây nên lm phát ti Vit Nam và nh hng ca các yu t y
đn lm phát  Vit Nam nh th nào.  t đó có nhng đ xut hp lý trong
công cuc kim ch và kim soát vn đ lm phát  nc ta.
2

2. Mc tiêu nghiên cu
Tng hp các lý thuyt nn tng và mt s các nghiên cu trc đơy ca th
gii và Vit Nam v phân tích lm phát đ có th xây dng đc mô hình nghiên
cu cho trng hp Vit Nam.
Thc hin phơn tích đnh tính v nhng nguyên nhân gây ra lm phát giai
đon 1995 ậ 2012, sau đó kt hp vi kt qu phơn tích đnh lng đ kim đnh
li nhng nhân t kinh t v mô trong vƠ ngoƠi nc thc s nh hng đn t l
lm phát Vit Nam giai đon 1995 ậ 2012.
T kt qu nghiên cu có th đ ra mt s khuyn ngh cho vic kim soát
lm phát ti Vit Nam
3. Câu hi nghiên cu
 tài nghiên cu đt ra nhng câu hi nh sau:
 Liu cung tin M2, Khong chênh sn lng gap, t giá VND/USD, giá
du th gii, và lm phát k vng có nh hng đn t l lm phát  Vit
Nam trong giai đon 1995 - 2012 ?
 Trong các nhân t k trên thì nhân t nƠo tác đng mnh nht đn vic
vic gia tng t l lm phát  Vit Nam trong giai đon 1995 ậ 2012 ?
4. i tng, phm vi nghiên cu
 i tng nghiên cu:
o Din bin ch s giá tiêu dùng ậ lm phát ca Vit Nam

o Mt s chui bin s kinh t nh cung tin M2, GDP thc, giá du
th gii, t giá VND/USD
3

 Phm vi thi gian: S liu đc thu thp theo quý t nhiu ngun khác
nhau trong giai đon 1995 ậ 2012
5. Ni dung nghiên cu:
 tài nghiên cu gm 3 chng
Chng 1: Tng quan v các yu t kinh t v mô liên quan đn lm phát và
mô hình nghiên cu
Chng 2: Thc trng tác đng các yu t kinh t v mô đn lm phát ti Vit
Nam giai đon 1995 ậ 2012
Chng 3: Gii pháp nhm kim soát lm phát ti Vit Nam












4

Chng 1
TNG QUAN V CÁC YU T KINH T V MÔ
LIểN QUAN N LM PHÁT

VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU
1.1. Khái quát chung v lm phát
1.1.1. Khái nim v lm phát
Lm phát là tình trng mc giá chung ca nn kinh t tng lên trong mt
khong thi gian nht đnh. Mc giá chung là mc giá trung bình ca tt c các
loi hàng hóa và dch v trong nn kinh t  k này so vi k gc.
Ngoài ra, mt s nhà kinh t khác đƣ đa ra nhng khái nim đ cp đn
nguyên nhân, nh hng, hay các đc trng ca quá trình lm phát. Friedman
cho rng ắLm phát là mt hin tng tin t to nên s d cu v hàng
hóa, tc là do lng tin trong nn kinh t quá nhiu đ theo đui mt khi
lng hàng ho
á
có
hnẰ.
Nhìn chung, lm phát là s tng lên theo thi gian ca mc giá chung ca
nn kinh t. Trong mt nn kinh t, lm phát là s mt giá tr th trng hay
gim sc mua ca đng tin. Khi so sánh vi các nn kinh t khác thì lm phát
là s phá giá tin t ca mt loi tin t so vi các loi tin t khác.

1.1.2. Phân loi lm phát
Trong kinh t hc, ngi ta chia lm phát thành 3 loi:
5

a. Lm phát va phi: còn gi là lm phát mt con s, tc là lm
phát vi t l di 10% mt nm. Lm phát  mc đ này không gây ra nhng
tác đng đáng k đi vi nn kinh t.
b. Lm phát phi mã: xy ra khi giá c tng tng đi nhanh vi t l 2
hoc 3 con s trong mt nm. Loi lm phát này kéo dài s gây ra nhng bin
dng kinh t nghiêm trng.
c. Siêu lm phát: Siêu lm phát đc xác đnh khi t l lm phát

hàng tháng vt quá 50%. Trong giai đon sau chin tranh th gii th II,
siêu lm phát xut hin  nhiu nc châu Âu nh c, Ba Lan, Áo, Nga
và Hungary. Ti Vit Nam, giai đon 1986-1988, nn kinh t đã ri vào tình
trng siêu lm phát (liên tc  mc 3 con s). Trong giai đon này, Nhà
nc đã s dng công c chính sách tin t đ kim ch và đã thành công.
1.1.3. Các ch s đo ệng lm
ph
á
t
Mc đ lm phát đc đo lng bng t l lm phát. T l lm phát (Ký
hiu là I
f
) là t l phn trm gia tng trong mc giá chung ca k này so vi k
trc.

- P
t
là ch s giá nm t
- P
t-1
là ch s giá nm t-1
Hoc đc tính xp x theo công thc:
I
f
= lnP
t
ậ lnP
t-1

6

- lnP
t
là giá tr ln ca ch s giá nm t
- lnP
t-1
là giá tr ln ca ch s giá nm t-1
Các ch s giá  công thc trên có th là mt trong các ch s di đơy.
a. Ch s giá tiêu dùng
(Consumer Price
I
nd
ex)
Ch s giá tiêu dùng (CPI) là thc đo mc giá chung ca gi hàng hoá và
dch v đin hình mà ngi tiêu dùng mua. Gi hàng hoá đc n đnh đi vi
mt nm c s, ch s CPI là mt ch s Laspeyres, đc tính bi công
thc:


Trong đó:
P
t
là giá ca hàng hóa th i  nm t
P
0
, Q
0
lƠ giá vƠ lng ca hàng hóa th i  nm c s
b. Ch s điu chnh GDP (GDP
d

efl
a
t
o
r
)
GDP danh ngha s dng giá hin hành đ tính giá tr sn lng hàng hóa và
dch v, GDP thc t s dng giá c đnh đ tính giá tr sn lng hàng hóa
và dch v sn xut ra trên lãnh th quc gia. Ch s điu chnh GDP, còn gi là
ch s gim phát theo GDP
i
i
i
7


P
t
, Q
t
lƠ giá vƠ lng ca hàng hóa th i  nm t
P
0
lƠ giá vƠ lng ca hàng hóa th i  nm c s
n là s lng sn phm sn xut trong mt quc gia
c. Mt s ch s khác
NgoƠi ra, ngi ta còn đo lng lm phát theo nhng ch s sau:
 Ch s giá sn xut (PPI ậ Production Price Index): PPI là ch s đc
xây dng đ tính mc giá chung trong ln bán đu tiên. Ch s này rt có
ích, vì nó đc tính chi tit sát vi nhng thay đi thc t.

 Ch s giá bán buôn (WPI - Whosesale Price Index) đo s thay đi
trong giá c ca hàng hóa bán buôn (thông thng là trc khi bán
có thu). Ch s này rt ging vi PPI.
 Ch s giá bán l (RPI - Retail Price Index) là ch s phn ánh tình hình
bin đng giá bán l hàng hoá và dch v trên th trng theo thi gian
(tháng, quý, nm hay mt chu kì nhiu nm) và không gian (th trng
th gii, th trng toàn quc, th trng khu vc, tnh, thành ph). Ch
s này đc tính theo phng pháp bình quân gia quyn s lng hàng
hoá lu thông trên th trng và giá bán l hàng  hai thi đim khác
nhau.
i
i
i
8

1.1.4. TáẾ đng ca lm phát
Nu lm phát  mc thp s có tác dng kích thích sn xut, bôi trn các hot
đng kinh t, giúp nn kinh t tng trng. Nhng mt t l lm phát cao s gây
nh hng tiêu cc đi vi nn kinh t
 i sng ngi dân tr nên Ệhó Ệhn
Do mt cơn đi gia lng tin vƠ lng hàng hóa nên sc mua đng tin
gim sút và giá c hàng hóa ngày cƠng tng, điu nƠy lƠm cho đi sng ngi
dơn ngƠy cƠng khó khn hn, thm chí có mt b phn ngi dân vi mc thu
nhp thp không th đáp ng đy đ nhng nhu cu ti thiu trong thi k lm
phát.
 i vi ệnh vẾ sn xut
i vi nhƠ sn xut, t l lm phát cao lƠm cho giá đu vƠo vƠ đu ra bin
đng không ngng, gơy ra s khó khn cho quá trình sn xut. Mt khác khi tình
trng lm phát xy ra dai dng làm cho sc mua ngày càng yu, khin hàng hóa
sn xut ra không tiêu th đc, điu này làm doanh nghip lâm vào tình trng

khó khn v tài chính và có th dn đn phá sn. Và khi nhiu doanh nghip,
nhiu ngành ngh lơm vƠo khó khn thì nn kinh t s ri vƠo vòng suy thoái
 i vi ệnh vẾ ệu thông
Lm phát lƠm din ra quá trình đu c tích tr dn đn khan him hƠng hóa,
gây hn lon quan h cung cu, to s mt cơn đi gi to lƠm cho lnh vc lu
thông cng b ri lon.
 i vi ệnh vẾ tin t, tín ếng
9

Lm phát lƠm cho quan h tín dng, thng mi vƠ ngơn hƠng b thu hp. S
ngi gi tin vƠo ngơn hƠng gim đi rt nhiu. V phía h thng ngơn hƠng, do
lng tin gi vƠo gim mnh nên không đáp ng đc nhu cu ca ngi đi
vay, cng vi vic st giá ca đng tin quá nhanh, s điu chnh lƣi sut tin
gi không lƠm an tơm nhng ngi hin có lng tin mt nhƠn ri trong tay. V
phía ngi đi vay, h lƠ nhng ngi có li ln nh s mt giá đng tin mt
cách nhanh chóng. Do vy, hot đng ca h thng ngơn hƠng không còn bình
thng na. Chc nng kinh doanh tin t b hn ch, các chc nng ca tin t
không còn nguyên vn bi khi có lm phát thì ngi dơn s không thích tích tr
ca ci di hình thc tin mt.
 Phân phi ệi thu nhp
Nhng ngi có thu nhp c đnh nh công nhơn viên chc, cán b hu
trí nhn thy thu nhp thc ca mình đƣ gim sút vì giá c hƠng hóa gia tng,
sc mua đng tin gim. Có th nói lm phát lƠ mt loi thu vô hình đánh vƠo
đi tng có thu nhp n đnh.
 i vi Ếhính sáẾh Ệinh t tài Ếhính Ếa Nhà nẾ
nh hng nng n và lâu dài ca lm phát li làm gim ngun thu ca ngân
sách, ch yu là thu do sn xut b sút kém, nhiu doanh nghip, công ty b phá
sn, gii th,ầ. khin ngân sách tht thu, t đó Chính ph khó khn trong vic
cp vn đu t cho nn kinh t và thc hin nhng chng trình an sinh phúc li.
Tóm li, hu qu ca lm phát rt nng n và nghiêm trng. Lm phát gây

hu qu đn toàn b đi sng kinh t ậ xã hi ca mt nc. Lm phát làm cho
quá trình phân hoá giàu nghèo nghiêm trng hn. Lm phát làm cho nhóm này
10

kim đc li lc nhng li làm cho nhóm khác thit hi nng n, nht lƠ đi vi
ngi lao đng.
1.1.5. CáẾ bin pháp Ệim Ếh và Ệim soát ệm phát
Khi nn kinh t ri vƠo tình trng lm phát cao thì phi thc hin nhng
bin pháp có tính cht cp bách đ kim ch lm phát. Và khi nn kinh t trong
tình trng lm phát thp thì nhng bin pháp kim soát lm phát li rt cn thit
nhm duy trì mt mc lm phát thp nhm kích thích nn kinh t tng trng
a. Bin pháp có tính cht cp bách
 Trin khai chính sách tht cht tin t
Ngơn hƠng Trung ng s dng các công c ca chính sách tin t đ hút
bt lng tin ngoƠi lu thông vƠo. C th là:
 Tng lƣi sut tin gi nhm thu hút lng tin ngoƠi dơn c vƠ doanh
nghip vào ngân hàng
 Tng t l d tr bt buc đ gim ngun vn kh dng ca h thng
ngân hàng và các t chc tín dng nhm hn ch kh nng to tin mi
ca h thng NHTM
 NHTW thc hin vic bán các loi trái phiu, tín phiu trên th trng
nhm thu hút vn tin t ca NHTM, dơn c vƠ doanh nghip
 n đnh hn mc tín dng cho các NHTM và các t chc tín dng nhm
hn ch kh nng cho vay ca các NHTM ra nn kinh t
 Thc hin chính sách tài chính quc gia tích cc:
 Tit kim chi ngân sách, ct gim nhng khon chi cha tht cn thit
nhm gim thiu tình trng cng thng ngân sách
 Tng cng và m rng nhng khon thu, chng tht thu, thc hin thu
11

đúng, thu đ và công bng đ không gây nh hng tiêu cc đn sn xut
vƠ đi sng
b. Bin pháp c bn
Nhng bin pháp c bn nhm tác đng đng b lên nhiu mt trong hot
đng nn kinh t nhm to cho nn kinh t phát trin cân đi và vng mnh n
đnh sc mua đng tin vƠ tng trng kinh t n đnh
 Tp trung mi ngun lc đ đy mnh hot đng sn xut hàng hóa, góp
phn n đnh mt bng giá c
 Khuyn khích nhp khu nhng mt hƠng đang thiu và lên giá nhm
tng lng hƠng hóa đ cơn đi vi lng tin trong nn kinh t
 iu chnh c cu kinh t hp lý nhm đáp ng nhu cu c bn v đi
sng và vic làm ca nhơn dơn lao đng
 Dùng lm phát đ chng lm phát: Chp nhn mt mc lm phát va phi
đ kích thích tng trng kinh t nhm to th mnh cho nn kinh t phát
trin n đnh
1.2. Các yu t kinh t v mô nh hng đn lm phát
1.2.1. Các yu t kinh t v mô ệiên quan đn lm phát
Các yu t kinh t v mô là các s liu thng kê cho thy trng thái kinh
t hin thi ca mt quc gia. Các ch tiêu kinh t v mô bao gm:
 Tng sn phm quc ni GDP (GDP - Gross Dosmetic Product)
Tng sn phm quc ni GDP là ch tiêu phn ánh giá tr bng tin ca
toàn b sn phm cui cùng đc sn xut ra trên mt lãnh th mt nc trong
mt khong thi gian nht đnh, thng là mt nm.
12

 Tng cu AD (AD – Aggregate Demand)
Tng cu AD là tng khi lng hàng hóa và dch v mà các ch th kinh
t mun mua  mc giá chung trong mt khong thi gian nht đnh và trong
nhng điu kin nht đnh
 Tng cung AS (Aggregate Supply)

Tng cung AS là tng khi lng hàng hóa và dch v cui cùng ca nn
sn xut xã hi cung cp cho xã hi đó trong mt thi gian nht đnh
 Khi cung tin
Là toàn b khi lng tin đc to ra trong nn kinh t; bao gm:
M1 = Tin mt + Tin gi không k hn
M2 = M1 + Tin gi có k hn
 T giá hi đoái
Là t l trao đi gia đng tin trong nc và đng tin nc ngoài. Hoc
t giá hi đoái còn đc hiu là giá c ca mt đn v tin t ca mt nc đc
tính bng tin t nc khác.
 Mt s yu t khác
Ngoài nhng yu t k trên thì còn mt s yu t kinh t v mô khác liên
quan đn lm phát nh lãi sut, giá du thô, giá go,
Vic phân tích rõ s nh hng ca các yu t kinh t v mô tác đng đn
lm phát theo nhng chiu hng nh th nào rt quan trng và cn thit trong
công cuc kim ch và kim soát lm phát. ng ngha vi vic nƠy lƠ đi tìm
nhng nguyên nhân gây ra lm phát, đc trình bày chi tit  mc 1.2.2 sau đơy
13

1.2.2. Các nguyên nhân gây ra lm phát
1.2.2.1. Lm phát cu kéo
Lm phát cu kéo xut phát t s gia tng mt trong các thành t ca tng
cu nh: Tiêu dùng ca h gia đình, đu t ca khu vc t nhơn, chi tiêu ca
Chính ph, xut khu ròng.
Ví d, khi có nhng làn sóng mua sm mi hoc s gia tng mnh m
trong tiêu dùng, giá c ca nhng mt hàng này s tng, góp phn làm lm phát
tng lên và ngc li. Tng t, lm phát cng ph thuc vào s bin đng
trong nhu cu đu t: s lc quan ca các nhà đu t làm tng nhu cu đu t
và do đó giá c s tng.
Lm phát có th phát sinh t nhu cu ca Chính ph. Khi Chính ph

quyt đnh tng mc mua hàng và đu t nhiu vào c s h tng cng nh
các công trình công cng khác, giá c s tng. Ngc li, khi Chính ph quyt
đnh gim mc mua hàng hoá và dch v, hoc các công trình đu t ln đã
kt thúc, giá c s gim.
Lm phát cng có nguyên nhân t nhu cu xut khu. Tuy nhiên, hàng
xut khu tác đng ti lm phát trong nc theo cách khác: khi nhu cu xut
khu tng, lng cung trong nc gim và do vy làm tng mc giá trong
nc. iu ngc li s xy ra khi nhu cu xut khu trì tr.
Theo hình v, ban đu nn kinh t cân bng ti mc sn lng (Y
0
, P
0
).
Khi có mt thành t nào ca tng cu tng lên thì đng tng cu t AD
0
s
dch chuyn sang phi thành AD
1
, làm sn lng tng vƠ mc giá chung cng
tng lên.
14


Hình 1.1: Lm phát cu kéo
1.2.2.2. Lm phát Ếhi phí đy
Lm phát chi phí đy lƠ hin tng kinh t trong đó mc giá chung tng
lên do s tng lên ca các chi phí sn xut. Hình thc lm phát nƠy có nguyên
nhơn t phía cung, khi chi phí đu vƠo tng khin các doanh nghip phi tng giá
bán hoc gim sn lng trong điu kin cu không đi, khi đó đng tng cung
dch chuyn sang trái dn đn mc giá chung tng lên.

Bn loi chi phí có th gây ra lm phát loi này là: tin lng, thu gián
thu, lãi sut và giá nguyên liu nhp khu.
Khi lng ca ngi lao đng tng thì các doanh nghip s tìm cách tng
giá bán sn phm. Nu h làm đc điu này, lm phát s gia tng. Vòng xoáy đi
lên ca tin lng và giá c s tip din.
Hoc vic Chính ph tng nhng loi thu tác đng đng thi ti tt c
các nhà sn xut cng có th gây ra lm phát.  đây, thu gián thu đóng vai trò
15

đc bit quan trng, vì nó tác đng trc tip ti giá hàng hoá.
Ngoài ra, nu mt hay nhiu loi nguyên liu đóng vai trò quan trng
trong quá trình sn xut hàng hoá, thì khi giá c ca nhng mt hàng này bin
đng tng giá thì s lƠm tng chi phí đu vào sn xut hàng hóa, dn đn
giá thành sn xut tng, vƠ kt qu cui cùng doanh nghip phi tng
giá bán. VƠ đng lot tt c các doanh nghip cùng tng giá thì lm phát t hn
s xy ra. Ví d nhng nguyên liu đu vƠo nh xng du, thép, ht nha và
phân bón là nhng mt hƠng đc bit có th gây ra s bin đng mt bng giá
chung .
Ngoài ra, đi vi các nc đang phát trin phi nhp khu nhiu loi
nguyên liu, linh kin cn thit mà nn công nghip trong nc cha sn xut
đc, thì s thay đi giá c ca chúng tác đng mnh ti tình hình lm phát
trong nc.

Hình 1.2: Lm phát chi phí đy
16

1.2.2.3. Lm phát tin t
Thuyt s lng tin t (Quantity theory of money) đc các nhà Kinh t
hc theo trng phái C đin (Classical) vƠ trng phái Tân C đin (Neo-
Classical) s dng đ gii thích hin tng lm phát. Hc thuyt da trên

phng trình trao đi nh sau:
M*V = P*T
 M là khi lng cung tin
 V là tc đ lu thông tin t
 P là mc giá chung ca nn kinh t
 T là khi lng giao dch
Vì giá tr giao dch T rt khó đo lng nên Irving Fisher đƣ phát trin hc
thuyt s lng tin t bng cách thay khi lng giao dch T bng sn lng
thc t Y:
M*V = P*Y
T phng trình trao đi trên ta có th vit li nh sau:
lnM + lnV = lnP + lnY
% thay đi M + % thay đi V = % thay đi P + % thay đi Y
Fisher và các nhà kinh t hc c đin cho rng tc đ lu thông tin t là
mt hng s vì nó ph thuc vào s phát trin ca h thng tài chính, mà vn đ
nƠy thì không thay đi ngay đc. Ngoài ra h còn cho rng sn lng thc t Y
cng lƠ mt hng s trong dài hn vì nó ph thuc vào các nhân t sn xut và
hàm sn xut. Vì th nu có mt s gia tng trong cung tin thì s là nguyên
17

nhân làm cho mc giá chung trong nn kinh t tng lên, hay tình trng lm phát
din ra.
Milton Friedman đƣ nhn mnh đng thc trên vi nhng gi thit gm:
(1) sn lng thc t c đnh vì  mc toàn dng nhân lc (khi đó sn lng
thc t bng sn lng tim nng), (2) tc đ lu thông tin t không thay đi,
(3) cung tin là bin ngoi sinh vì ngơn hƠng trung ng lƠ c quan quyt đnh
nó. Kt qu là tc đ tng cung tin s bng t l lm phát. T đó kt lun, chính
lƠ ngơn hƠng trung ng gơy ra lm phát khi tng cung tin. Ông cho rng lm
phát bao gi cng lƠ mt hin tng tin t.
1.2.2.4. Lm phát k vng

Mt trong nhng khác nhau chính gia các lý thuyt ca lm phát đc
phát trin trong nhng nm sau nƠy và các lý thuyt c đin là vai trò ca kì
vng. Mc dù Keynes, Hicks, Lange, và các tác gi khác có bàn v kì vng,
nhng ch nhng nm 1970 tr li đơy, vic đa yu t k vng vào lm phát
mi đc nghiên cu rng rãi
Ngi ta có th đoán lm phát trong nm ti bng vi lm phát ca nm
va ri hoc là trung bình ca vƠi nm gn vi hin ti. Nu d đoán nh vy thì
gi là k vng thích nghi (adaptive expectation). Nhng h cng có th không
ch da vào quá kh đ đoán tng lai mƠ còn s dng nhng thông tin hin ti
đ giúp mình d đoán. Vi cách này, các nhà kinh t hc gi là k vng hp lý
(rational expectation).
 Kì vng thích nghi