Luận văn thạc sĩ Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận tín dụng chính thức của doanh nghiệp nhỏ tại TP. Bến Tre

BăGIỄOăDCăVÀăÀOăTOă
TRNGăIăHCăKINHăTăTP. HăCHÍ MINH







NGUYNăTHăTHANHăNHANH













LUNăVNăTHCăSăKINHăT

Tp. H Chí Minh – 2013

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP. HăCHÍ MINH







NGUYNăTHăTHANHăNHANH







Chuyênăngành:ăQunătrăkinhădoanh
Mãăs:ă60340102



LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NGIăHNGăDNăKHOAăHC:

PGS.ăTSăNguynăVnăNgãi




Tp. H Chí Minh – 2013

LI CAM OAN

Tôi tên là Nguyn Th Thanh Nhanh, tác gi lun vn tt nghip cao hc này.
Trong quá trình thc hin lun vn, tôi đã t mình nghiên cu tài liu và trao đi
vi ging viên hng dn.
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca tôi, các s liu và kt qu
nghiên cu là trung thc.
Tôi xin hoàn toàn chu trách nhim vi cam kt trên.

TP. H Chí Minh, ngày 21 tháng 10 nm 2013
Ngi thc hin lun vn

NGUYN TH THANH NHANH

MC LC

Trang
Trang ph bìa
Li cam đoan

Mc lc
Danh mc các ký hiu, ch vit tt
Danh mc các bng
Danh mc các hình v, đ th
Tóm tt
CHNG 1. TNG QUAN V  TÀI NGHIÊN CU 1
1.1. Lý do chn đ tài 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 4
1.3. i tng nghiên cu 4
1.4. Phm vi nghiên cu 4
1.5. Phng pháp nghiên cu 4
1.5.1. Phng pháp thu thp d liu 4
1.5.2. Phng pháp phân tích d liu 5
1.6. ụ ngha nghiên cu 5
1.7. Kt cu ca nghiên cu 5
CHNG 2. C S LÝ LUN VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU 7
2.1. Tng quan v doanh nghip nh 7
2.1.1. Khái nim doanh nghip 7
2.1.2. Tiêu chun phân loi doanh nghip nh 8
2.1.2.1. Tiêu chun ca mt s quc gia trên th gii 8
2.1.2.2. Tiêu chun ti Vit Nam 10
2.1.3. c đim chung ca doanh nghip nh và va Vit Nam 11
2.2. Tng quan v tín dng chính thc 12
2.2.1. Khái nim tín dng 12

2.2.2. Chc nng ca tín dng 14
2.2.3. Khái nim t chc tín dng 15
2.2.4. Tín dng chính thc và tín dng không chính thc 16
2.2.4.1. Khái nim 16
2.2.4.2. S la chn gia ngun tín dng chính thc và tín dng không

chính thc 17
2.3. Kh nng tip cn tín dng chính thc ca doanh nghip 18
2.4. Các nghiên cu v tín dng chính thc đi vi doanh nghip 20
2.5. Tín dng chính thc đi vi doanh nghip Bn Tre 26
2.6. Mô hình và gii thuyt nghiên cu 27
2.6.1. Mô hình nghiên cu 27
2.6.2. Gi thuyt nghiên cu 28
CHNG 3. PHNG PHÁP NGHIÊN CU 31
3.1. Thit k nghiên cu 31
3.1.1. Nghiên cu s b 31
3.1.2. Nghiên cu chính thc 32
3.2. Thang đo và các bin trong mô hình 32
3.2.1. Ch s hu doanh nghip 33
3.2.2. Hot đng ca doanh nghip 34
3.2.3. Nng lc ca doanh nghip 34
3.2.4. Quy trình cp tín dng 34
3.2.5. Chính sách/điu kin tín dng 35
3.2.6. Nng lc ca t chc tín dng 35
3.2.7. Thông tin bt cân xng 35
3.2.8. Hot đng ca c quan qun lý 35
3.2.9. Kh nng tip cn tín dng chính thc 36
3.3. i tng kho sát và phng pháp chn mu 36
3.4. Phng pháp thu thp d liu 38
3.5. Phng pháp phân tích kt qu 38

CHNG 4. KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 41
4.1. Gii thiu doanh nghip Bn Tre 41
4.2. Thông tin mu kho sát 43
4.3. Thc trng vay vn ca doanh nghip nh 44
4.4. Các nhân t nh hng đn kh nng tip cn tín dng chính thc ca

doanh nghip nh ti TP. Bn Tre 46
4.4.1. Kim đnh thang đo qua h s tin cy Cronbach‟s alpha 46
4.4.1.1. Kim đnh thang đo các nhân t tác đng đn kh nng tip
cn tín dng chính thc ca doanh nghip nh 46
4.4.1.2. Kim đnh thang đo kh nng tip cn tín dng chính thc ca
doanh nghip nh 49
4.4.2. Kim đnh thang đo bng phân tích nhân t khám phá (EFA) 50
4.4.2.1. Kim đnh thang đo các nhân t tác đng đn kh nng tip
cn tín dng chính thc ca doanh nghip nh 50
4.4.2.2. Kim đnh thang đo kh nng tip cn tín dng chính thc ca
doanh nghip nh 56
4.4.3. Mô hình hiu chnh và gii thuyt đc hiu chnh 56
4.4.4. Phân tích hi qui các nhân t nh hng đn kh nng tip cn tín
dng chính thc ca doanh nghip nh 58
4.4.4.1. c đim các thành phn kho sát trong mô hình 58
4.4.4.2. Phân tích tng quan gia các nhân t nh hng đn kh
nng tip cn tín dng chính thc ca doanh nghip nh 59
4.5. Kt qu so sánh khác bit v kh nng tip cn tín dng chính thc theo các
đc đim ca đi tng kho sát 65
4.5.1. Khác bit theo lnh vc hot đng 65
4.5.2. Khác bit theo loi hình doanh nghip 66
4.5.3. Khác bit theo qui mô vn 67
4.5.4. Khác bit theo thi gian hot đng 68
4.5.5. Khác bit theo mc đích vay vn 68

4.5.6. Khác bit theo trình đ hc vn ca ch s hu 70
CHNG 5. KT LUN VÀ KIN NGH 71
5.1. Kt lun 71
5.2.  xut các kin ngh gia tng kh nng tip cn tín dng chính thc ca
doanh nghip nh 72

5.2.1. i vi nhân t tim nng phát trin doanh nghip 72
5.2.2. i vi nhân t thông tin bt cân xng 75
5.2.3. i vi nhân t môi trng chính sách 78
5.3. Kin ngh 79
TÀI LIU THAM KHO
PH LC

DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT

CQQL : Hot đng ca c quan qun lý
CSHDN : Ch s hu doanh nghip
CSTD : Chính sách/ điu kin tín dng
EFA : Phân tích nhân t khám phá
(Exploratory Factor Analysis)
HDDN : Hot đng ca doanh nghip
KMO : H s Kaiser – Mayer – olkin
KNTC : Kh nng tip cn tín dng chính thc
MLR : Mô hình hi qui bi
(Multiple Linear Regression)
NLDN : Nng lc ca doanh nghip
NLTD : Nng lc ca t chc tín dng
QTTD : Quy trình cp tín dng
Sig : Mc Ủ ngha quan sát
(Observed significance level)
SPSS : Phn mm thng kê cho khoa hc xã hi
(Statistical Package for the Social Sciences)
TNHH : Trách nhim hu hn
TP : Thành ph
TTBCX : Thông tin bt cân xng
USD : ô la

(United States dollar)
VIF : H s nhân t phóng đi phng sai
(Variance inflation factor)

DANH MC CÁC BNG
Trang
Bng 2.1. Tiêu chí phân loi doanh nghip ca mt s nc trên th gii 9
Bng 2.2. Tiêu chí phân loi doanh nghip nh và va Vit Nam 11
Bng 3.1. Thang đo ch s hu doanh nghip 33
Bng 3.2. Thang đo hot đng ca doanh nghip 34
Bng 3.3. Thang đo nng lc ca doanh nghip 34
Bng 3.4. Thang đo quy trình cp tín dng 34
Bng 3.5. Thang đo chính sách/ điu kin tín dng 35
Bng 3.6. Thang đo nng lc ca t chc tín dng 35
Bng 3.7. Thang đó thông tin bt cân xng 35
Bng 3.8. Thang đo hot đng ca c quan qun lý 36
Bng 3.9. Thang đo kh nng tip cn tín dng chính thc 36
Bng 4.1. C cu doanh nghip ti TP. Bn Tre 42
Bng 4.2. C cu mu kho sát 44
Bng 4.3. Cronbach‟s alpha ca thang đo các yu t nh hng đn kh nng tip
cn tín dng chính thc ca doanh nghip nh 46
Bng 4.4. Cronbach‟s alpha ca thang đo kh nng tip cn tín dng chính thc ca
doanh nghip nh 49
Bng 4.5. Kt qu phân tích nhân t khám phá EFA các nhân t nh hng đn kh
nng tip cn tín dng chính thc ca doanh nghip nh 51
Bng 4.6. Kt qu phân tích nhân t khám phá EFA kh nng tip cn tín dng
chính thc ca doanh nghip nh 56
Bng 4.7. Mô t đc đim các thành phn mô hình 58
Bng 4.8. Kt qu hi qui tng phn các yu t nh hng đn kh nng tip cn tín
dng chính thc ca doanh nghip nh 60

Bng 4.9. Kt qu phân tích khác bit v lnh vc hot đng 65
Bng 4.10. Kt qu phân tích sâu ANOVA s khác bit v lnh vc hot đng 65
Bng 4.11. Kt qu phân tích khác bit v loi hình doanh nghip 66

Bng 4.12. Kt qu phân tích sâu ANOVA khác bit v loi hình doanh nghip 67
Bng 4.13. Kt qu phân tích khác bit v quy mô vn 67
Bng 4.14. Kt qu phân tích khác bit v thi gian hot đng 68
Bng 4.15. Kt qu phân tích khác bit v mc đích vay vn 68
Bng 4.16. Kt qu phân tích sâu ANOVA s khác bit v mc đích vay vn 69
Bng 4.17. Kt qu phân tích khác bit v trình đ hc vn ch s hu 70
Bng 5.1. im bình quân các yu t tim nng phát trin doanh nghip 73
Bng 5.2. im bình quân các yu t thông tin bt cân xng 76
Bng 5.3. im bình quân các yu t môi trng chính sách 78



DANH MC CÁC HÌNH V,  TH
Trang
Hình 2.1. Mô hình nghiên cu 28
Hình 3.1. Quy trình nghiên cu đ xut 31
Hình 4.1. Mô hình nghiên cu hiu chnh 57


TÓM TT

Doanh nghip nh là loi hình doanh nghip đóng vai trò quan trng trong
phát trin kinh t tnh Bn Tre nói riêng và c nc nói chung. Không ch đóng góp
vào ngân sách nhà nc mà các doanh nghip này còn đóng vai trò tích cc trong
gii quyt vic làm, nâng cao mc sng ngi dân. Mt trong nhng vn đ ct lõi
cho s phát trin loi hình doanh nghip này chính là ngun vn, đây là khó khn

quan trng đi vi các doanh nghip trong quá trình phát trin hot đng.
Gii pháp v vn cho các doanh nghip ch yu đc đáp ng t hai ngun
tín dng chính thc và không chính thc. Ngun tín dng không chính thc là
ngun mà các doanh nghip nh d tip cn vi th tc đn gin nhng li n cha
nhiu ri ro cho doanh nghip. Ngun tín dng chính thc đc kim soát và qun
lý cht ch hn nên hn ch ri ro nhng đây li là ngun không phi tt c doanh
nghip điu có th tip cn.
Mc tiêu chính ca nghiên cu là tìm ra các nhân t nh hng đn kh nng
tip cn ngun tín dng chính thc ca các doanh nghip, t đó có c s đnh
hng trong vic đa ra các gii pháp nhm hoàn thin mi quan h tín dng gia
doanh nghip và t chc tín dng cng nh tng kh nng tip cn tín dng chính
thc ca các doanh nghip nh.
Kt qu nghiên cu ch ra rng có trên 60% doanh nghip có s dng vn
vay, tuy nhiên không phi tt c các doanh nghip đu có th tip nhn đc khon
vay theo đúng nhu cu ca h. Có nhiu nhân t tác đng đn kh nng tip cn tín
dng chính thc ca doanh nghip, trong đó s tác đng th hin tp trung vào ba
nhân t là tim nng phát trin doanh nghip, thông tin bt cân xng và môi trng
chính sách thông qua mô hình hi qui t đánh giá ca các doanh nghip nh. V
kh nng tip cn tín dng chính thc đc các doanh nghip nh đánh giá chung 
mc trung bình.
1

CHNG 1: TNG QUAN V  TÀI NGHIÊN CU
1.1. Lý do chn đ tài
Trong cng đng doanh nghip Vit Nam, doanh nghip nh và va là loi
hình doanh nghip chim đa s và ch yu trong nn kinh t. Loi hình doanh
nghip này đóng vai trò quan trng nht trong to vic làm, tng thu nhp cho ngi
lao đng, giúp huy đng các ngun lc xã hi cho đu t phát trin, xóa đói gim
nghèo. Hng nm, loi hình doanh nghip này đã to thêm trên 500 ngàn lao đng,
s dng ti 51% lao đng xã hi và đóng góp hn 40% GDP. Ch trong vòng 10

nm gn đây, s tin thu và phí mà các doanh nghip nh và va đã np vào ngân
sách nhà nc tng 18,4 ln. S đóng góp đã h tr rt ln cho vic chi tiêu vào
công tác xã hi và các chng trình phát trin. Do vy đã to ra khong 40% c hi
cho dân c tham gia đu t, hiu qu nht trong vic huy đng các khon tin đang
phân tán trong dân c, hình thành các khon vn đu t cho sn xut kinh doanh.
S liu ca Tng cc Thng kê đn ht ngày 31/12/2012 cho thy s doanh
nghip gii th và tm ngng hot đng trên c nc trong nm 2012 khong
55.000 doanh nghip, trong khi s lng doanh nghip đng kỦ thành lp mi ca
c nc vn tip tc xu hng gim khong 10% và vn đng kỦ gim khong
8,4%. im yu ln nht hin nay và có nh hng mnh nht đn hot đng kinh
doanh ca các doanh nghip chính là vn đ ngun vn. Nn kinh t và các doanh
nghip Vit Nam còn ph thuc rt nhiu vào vn vay t h thng tín dng ngân
hàng. Trong khi đó c cu ngun vn ca h thng ngân hàng còn nhiu ri ro, ch
yu là s dng ngun vn ngn hn đ cho vay trung và dài hn, do đó thiu ht
ngun vn trung và dài hn n đnh nn kinh t. Mc khác, do yu t khan him
ngun vn nên chi phí s dng vn trong nc vn còn  mc cao so vi các nc
trong khu vc và trên th gii (Lê Chí Hiu, 2012). Theo nghiên cu ca phòng
Thng mi và Công nghip Vit Nam, có đn 75% doanh nghip mun tìm vn
bng hình thc vay ngân hàng, nhng thc cht không phi đn v nào cng tip
cn đc. Hin ch có khong 30% các doanh nghip nh và va tip cn đc
ngun vn t ngân hàng, 70% còn li phi s dng vn t có hoc vay t ngun
2

khác, hiu qu hot đng ca các ngân hàng cng b st gim, tng trng tín dng
thp, khó khn trong thu n, n xu có xu hng tng cao. Theo phát biu ca ông
V Tin Lc ti bui ta đàm “Gii pháp vn cho doanh nghip” ngày 10/05/2011,
tip cn vn đang là mt trong nhng rào cn chính cho khu vc doanh nghip nh
và va, đa s nhng doanh nghip ln có uy tín và thng hiu mi đáp ng đc
nhng yêu cu ca ngân hàng.
Hin nay, các chng trình và chính sách h tr doanh nghip nh và va

Vit Nam phát trin mnh. Gn đây, Chính ph đã ban hành Ngh đnh s
56/2009/N-CP v tr giúp phát trin doanh nghip nh và va. Theo đó, Nhà
nc khuyn khích thành lp Qu bo lãnh tín dng doanh nghip nh và va; h
tr các t chc tài chính nhm m rng tín dng cho các doanh nghip nh và va,
đa dng hóa sn phm và dch v h tr v t vn tài chính; đào to nâng cao nng
lc lp d án kinh doanh nhm đáp ng yêu cu ca các t chc tín dng khi thm
đnh h s vay vn ca doanh nghip nh và va; thành lp Qu phát trin doanh
nghip nh và va nhm mc đích tài tr các chng trình nâng cao nng lc cnh
tranh ca doanh nghip nh và va, h tr phát trin đi mi sn phm, trang b k
thut công ngh, nâng cao nng lc qun tr.
Bên cnh chính sách ca Nhà nc, doanh nghip nh và va còn tip nhn
nhng chng trình h tr t các t chc và các d án. in hình gn đây có
chng trình đu t hn 1 t USD ca T chc tài chính Quc t cho các doanh
nghip nh và va Vit Nam; chng trình 2000 t đng h tr doanh nghip nh
và va ca Ngân hàng Vit Nam Thnh Vng vi lãi sut u đãi gim t 1,5-2,5%
mt nm so vi mc lãi sut thông thng, áp dng cho các doanh nghip va và
nh thuc nhóm ngành hàng tiêu dùng, thc phm, đ gia dng, dc phm, thit b
y t, đin t, vin thông; chng trình phát trin doanh nghip nh và va ln th 2,
vay vn Ngân hàng Phát trin châu Ễ theo quyt đnh s 1201/Q-TTg ca Th
tng Chính ph ngày 19 tháng 07 nm 2013 vi tng kinh phí 50 triu USD.
Chính ph đã trin khai các chính sách, chng trình h tr vn cho các
doanh nghip nh và va, tuy nhiên trên thc t các doanh nghip nh và va còn
3

cha tip cn đc hiu qu, t l đc tham gia vào các chng trình h tr ca
Chính ph còn rt khiêm tn. Các doanh nghip nh và va hoc là có ngun lc
hn ch, hoc cha chun b đ tip cn các ngun lc phân b bi Chính ph đ
phát trin các ngành, ngh và lnh vc u tiên (Cao S Kiêm, 2013). Qua kho sát
ca Vin phát trin doanh nghip cho thy 55% tr ngi do th tc vay vn phc
tp; 50% tr ngi yêu cu th chp do thiu tài sn giá tr đ th chp hoc danh

mc tài sn th chp cha đa dng hóa nh hàng trong kho, khon phi thu, ; 80%
cho rng t l lãi sut hoc điu kin cho vay cha phù hp; bên cnh đó còn bt
ngun t nguyên nhân thiu thông tin.
Bn Tre là mt tnh thuc khu vc đng bng sông Cu Long đc hình
thành bi ba dãy cù lao. Bên cnh thun li v giao thông đng thy, vi công
trình Cu Rch Miu và cu Hàm Luông đã ni lin h thng giao thông đng b
to điu kin phát trin kinh t tnh nhà. Cùng vi th mnh v kinh t bin và thy
hi sn, Bn Tre còn có th mnh v cây n qu, hoa king và du lch. Ngh quyt
s 34/NQ-CP ngày 11 tháng 8 nm 2009 đã hình thành thành ph Bn Tre trên c
s th xã Bn Tre.
c công nhn đô th loi III và cng là trung tâm kinh t - xã hi và vn
hóa ca tnh, đây đc xem là ni có nn kinh t phát trin mnh nht tnh vi các
xí nghip may mc, ch bin thc phm, sn xut hàng th công phc v cho hot
đng xut khu. ng thi đây cng là ni tp trung phn ln các doanh nghip nh
và va, đc bit là các doanh nghip nh đóng vai trò quan trng trong phát trin
kinh t và đáp ng nhu cu ngi tiêu dùng. Nhng có phi tt c các doanh nghip
đu có th tip cn đc ngun tín dng chính thc đ b sung nhu cu vn cho
hot đng ca doanh nghip. Vì vy, câu hi đt ra là: (1) các doanh nghip nh 
đây tip cn đc vi nhng ngun vn tín dng chính thc nào? (2) mc đ tip
cn vi ngun vn đó ra sao? (3) yu t nào nh hng đn kh nng tip cn vi
các ngun vn đó ca doanh nghip nh? (4) doanh nghip cn có nhng gii pháp
v vn nào đ đáp ng nhu cu vn. Do đó, nghiên cu ắCác nhơn t nh hng
đn kh nng tip cn tín dng chính thc ca các doanh nghip nh  thƠnh
4

ph Bn Tre” nhm đy mnh tc đ phát trin ca loi hình doanh nghip này,
đóng góp phn ln vào phát trin kinh t tnh là vn đ cn thit và là mc tiêu
chính ca nghiên cu.
1.2. Mc tiêu nghiên cu
Phát trin t các câu hi đc đt ra liên quan đn kh nng tip cn ngun

tín dng chính thc ca các doanh nghip nh đang hot đng trên đa bàn thành
ph Bn Tre, nghiên cu cn gii quyt hai mc tiêu c th sau:
Mc tiêu 1: Xác đnh các nhân t và mc đ nh hng ca các nhân t đn
kh nng tip cn tín dng chính thc ca các doanh nghip nh.
Mc tiêu 2:  xut các kin ngh gia tng kh nng tip cn tín dng chính
thc ca doanh nghip nh.
1.3. i tng nghiên cu
i tng nghiên cu ca đ tài là kh nng tip cn ngun tín dng chính
thc ca các doanh nghip nh trên đa bàn TP. Bn Tre đc đánh giá thông qua
cm nhn ca nhà qun lý doanh nghip.
i tng kho sát nhm thu thp d liu cho đ tài là các doanh nghip nh
đang hot đng trên đa bàn nghiên cu, trong đó đi tng đc phng vn trc
tip trong quá trình thu thp d liu là ch các doanh nghip nh hoc ngi qun
lý b phn tài chính ca doanh nghip.
1.4. Phm vi nghiên cu
Nghiên cu đc thc hin trong vòng 6 tháng, t tháng 04/2013 đn tháng
10/2013 tp trung vào các doanh nghip nh đang hot đng  thành ph Bn Tre,
không phân bit loi hình và lnh vc hot đng ca doanh nghip.
1.5. Phng pháp nghiên cu
1.5.1. Phng pháp thu thp d liu
D liu th cp s đc thu thp t các báo cáo ca các c quan ban ngành
có liên quan.
D liu s cp s đc thu thp bng cách phng vn trc tip đi tng
kho sát thông qua phiu kho sát đc son sn.
5

1.5.2. Phng pháp phân tích d liu
Phng pháp thng kê mô t đc s dng đ phân tích và nhn xét tình
hình tng quan v thc trng nhm h tr cho quá trình đánh giá và kin ngh
hng gii pháp.

Phng pháp hi qui tng quan đc s dng đ xác đnh các nhân t nh
hng và mc đ nh hng đn kh nng tip cn tín dng chính thc ca doanh
nghip nh.
1.6. ụ ngha nghiên cu
V mt lý thuyt, đ tài đã h thng hóa nhng vn đ lý lun v doanh
nghip nh và va, lý lun c bn v tín dng chính thc đi vi loi hình doanh
nghip này, kt hp vi thc tin liên quan giúp ngi đc tip cn d dàng và tng
quát hn v vn đ tín dng đi vi doanh nghip nh và va.
V mt thc tin, trên c s ngun d liu đc thu thp, đ tài đi sâu phân
tích nhng nhân t nh hng đn kh nng tip cn ngun tín dng chính thc ca
nhóm doanh nghip nh, t đó rút ra kt lun, hn ch và các nguyên nhân ch cht
tác đng đn mi quan h tín dng này, đ xut các gii pháp có th tham kho và
vn dng trong thc tin. V phía doanh nghip nh có th tng kh nng tip cn
ngun tín dng chính thc. V phía ngân hàng và các t chc tín dng khác có th
thc hin hiu qu hot đng cho vay tín dng đi vi các doanh nghip. ng thi,
đ tài này còn là ngun tài liu tham kho đi vi các c quan hu quan trong hot
đng qun lý.
1.7. Kt cu ca nghiên cu
Ni dung ca đ tài nghiên cu bao gm 5 chng:
Chng 1: Gii thiu tng quan v đ tài nghiên cu
Chng 2: Trình bày c s lý thuyt liên quan đn các khái nim nghiên cu,
xây dng mô hình và gi thuyt phc v cho nghiên cu.
Chng 3: Trình bày quy trình nghiên cu, xây dng thang đo dùng đ đo
lng các khái nim nghiên cu và các phng pháp phân tích s dng trong
nghiên cu.
6

Chng 4: Trình bày kt qu kim đnh mô hình và phân tích kt qu nghiên
cu thu đc.
Chng 5: Tóm tt nhng kt qu chính ca nghiên cu, đ xut mt s

hng hoàn thin kh nng tip cn tín dng chính thc ca doanh nghip nh và
nêu lên nhng hn ch ca nghiên cu.
7

CHNG 2: C S LÝ LUN VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU

Chng 1 đã trình bày tng quan v đ tài nghiên cu. Trong chng 2 s
tip tc trình bày nhng lý thuyt liên quan đn nghiên cu nh lỦ thuyt v doanh
nghip, lý thuyt v tín dng chính thc và kh nng tip cn tín dng chính thc
ca doanh nghip. T c s lý thuyt đó, xây dng mô hình phc v cho nghiên cu
và đa ra các gi thuyt cn kim đnh.
5.4. Tng quan v doanh nghip nh
5.4.1. Khái nim doanh nghip
“Doanh nghip là t chc kinh t có tên riêng, có tài sn, có tr s giao dch
n đnh, đc đng kỦ kinh doanh theo quy đnh ca pháp lut nhm mc đích thc
hin các hot đng kinh doanh. Kinh doanh là vic thc hin liên tc mt, mt s
hoc tt c các công đon ca quá trình đu t, t sn xut đn tiêu th sn phm
hoc cung ng dch v trên th trng nhm mc đích sinh li” (Lut Doanh
nghip, 2005, iu 4, Khon 1 và 2).
“Doanh nghip là ch th kinh t đc lp, có hoc không có t cách pháp
nhân, có tên gi riêng và hot đng vi danh ngha riêng, thc hin các hot đng
sn xut kinh doanh trên th trng và chu trách nhim đc lp v hot đng ca
mình. Mi doanh nghip có mc đích hot đng riêng tùy theo mc đích thành lp,
trong đó tr mt s ít các doanh nghip hot đng trong lnh vc công ích thì mc
đích ch yu ca các doanh nghip là ti đa hóa li nhun” (Võ c Toàn, 2012).
Doanh nghip là đn v kinh t thc hin hch toán kinh t đc lp, có đy
đ t cách pháp nhân, đc thành lp theo Lut Doanh nghip Nhà nc, Lut Hp
tác xã, Lut Doanh nghip, Lut u t trc tip ca nc ngoài hoc theo Hip
đnh ký kt gia chính ph Vit Nam vi chính ph nc ngoài, bao gm các loi
hình doanh nghip: (1) doanh nghip Nhà nc; (2) doanh nghip tp th thành lp

theo Lut Hp tác xã; (3) doanh nghip t nhân; (4) công ty hp danh; (5) công ty
TNHH; (6) công ty C phn; (7) doanh nghip 100% vn đu t trc tip ca nc
ngoài, doanh nghip liên doanh (Cc Thng kê Bn Tre, 2013).
8

5.4.2. Tiêu chun phân loi doanh nghip nh
5.4.2.1. Tiêu chun ca mt s quc gia trên th gii
Theo T chc Hp tác Kinh t và Phát trin, đc trng ca doanh nghip nh
và va không ch phn ánh các khía cnh kinh t ca mt quc gia mà còn là khía
cnh xã hi và vn hóa. Chính các khía cnh khác nhau này đa đn các đnh ngha
và các tiêu chí khác nhau ca các doanh nghip nh và va t các quc gia khác
nhau. Trong khi mt s quc gia chn tiêu chí s lng lao đng là tiêu chí c bn
thì mt s quc gia li chn vn đu t, mt s khác chn cách kt hp các tiêu chí
nh s lng lao đng, vn đu t, doanh thu và theo ngành hot đng.
Theo C quan bo lãnh đu t đa phng và T chc tài chính quc t,
doanh nghip nh là doanh nghip đáp ng hai trong ba điu kin: (1) di 50 lao
đng, (2) tng tài sn di 3 triu USD, (3) tng doanh thu hàng nm di 3 triu
USD. Theo din đàn hp tác kinh t Châu Ễ Thái Bình Dng, tiêu chun ph bin
nht là s lng lao đng. Doanh nghip nh và va có di 100 lao đng, trong đó
doanh nghip va s dng t 20 đn 99 lao đng, doanh nghip nh s dng t 5
đn 19 lao đng, doanh nghip siêu nh s dng di 5 lao đng bao gm qun lý.
Theo Liên minh Châu Âu, doanh nghip nh và va đc phân loi da vào
ba tiêu chí: s lao đng, tng doanh thu hàng nm và tng tài sn hàng nm. Doanh
nghip nh và va là doanh nghip có di 250 lao đng và doanh thu hng nm
di 50 triu Euro và/ hoc tài sn hng nm di 43 triu Euro. Trong đó doanh
nghip nh có di 50 lao đng và doanh thu hng nm di 10 triu Euro và/ hoc
tng tài sn di 10 triu Euro. Doanh nghip siêu nh có di 10 lao đng và
doanh thu di 2 triu Euro và/ hoc tng tài sn di 2 triu Euro.
Theo ngân hàng Th gii, doanh nghip nh và va là doanh nghip đáp ng
ít nht hai trong ba tiêu chí: nhân viên, tài sn và doanh thu hàng nm. C th doanh

nghip va là doanh nghip có di 300 lao đng và tài sn và/ hoc doanh thu
hng nm di 15 triu USD, doanh nghip nh có di 50 lao đng và tài sn và/
hoc doanh thu hng nm di 3 triu USD, doanh nghip siêu nh có di 10 lao
đng và tài sn và/ hoc doanh thu hng nm di 100 ngàn USD.
9

Ngoài ra,  mt s nc châu Ễ cng có nhng tiêu chí phân loi riêng v
doanh nghip nh và va th hin trong bng 2.1.
Bng 2.1: Tiêu chí phân loi doanh nghip ca mt s nc trên th gii
Quc gia
Tiêu chí phân loi
Nht Bn
Ngành ch to: di 300 lao đng hoc vn đu t di 100 triu
Yên
Ngành bán buôn: di 50 lao đng và vn đu t di 10 triu
Yên
Brazil
Doanh nghip va: t 50 đn di 250 lao đng
Doanh nghip nh: t 5 đn 49 lao đng
Indonesia
Doanh nghip nh: lao đng t 5 đn 19 ngi, vn khong 70
triu Rubi (tr bt đng sn)
Doanh nghip va: S nhân viên t 20 đn 29 ngi
Hàn
Quc
Ngành ch to: lao đng di 300 ngi hoc tài sn di 500
triu Won
Ngành kin trúc: di 50 lao đng và tài sn di 50 triu Won
Ngành thng mi, dch v: lao đng di 50 ngi và tài sn
di 50 triu Won

Ngành bán buôn: di 50 lao đng và tài sn di 200 triu Won
Philippin
Công nghip quy mô nh và va: tng tài sn trên 250 nghìn và
di 1 triu Pêsô
Công nghip quy mô nh: lao đng t 5 đn 99 ngi, tng tài
sn t 100 nghìn đn 1 triu Pêsô
Singapore
Doanh nghip nh: Tài sn c đnh di 5 triu đô la Sing
Doanh nghip va: Vn c đnh t 5 đn 10 triu đô la Sing
ài Loan
Ngành ch to: vn di 40 triu ài t, tài sn di 120 triu
ài t
Ngành khoáng sn: Vn di 40 triu ài t
Ngành thng mi, vn ti: Doanh thu hng nm di 40 triu
ài t
Thái Lan
Công nghip quy mô nh: vn đng kỦ di 2 triu Bt và lao
đng di 50 ngi
M
Ngành ch to: lao đng di 500 ngi, ch to ô tô di 1.000
ngi
Ngành dch v bán l: doanh thu hng nm di 80.000 USD
Ngành bán buôn: doanh thu hng nm di 220.000 USD
Ngành nông nghip: doanh thu hng nm di 1 triu USD

Ngun: Võ c Toàn (2012)

10

5.4.2.2. Tiêu chun ti Vit Nam

Theo công vn s 681/CP-KTN ca chính ph ngày 20 tháng 6 nm 1998
quy đnh tiêu chí xác đnh doanh nghip nh và va là da vào vn điu l và s lao
đng ca doanh nghip. C th quy đnh doanh nghip có vn điu l di 5 t
đng và s lao đng trung bình hng nm di 200 ngi đc xp vào nhóm
doanh nghip nh và va. Trong quá trình thc hin, tùy vào tình hình kinh t - xã
hi c th mà có th áp dng đng thi c hai hoc mt trong hai ch tiêu trên.
 khuyn khích phát trin đi vi loi hình doanh nghip này, nm 2001
chính ph ban hành ngh đnh v tr giúp phát trin doanh nghip nh và va. Theo
iu 3 Ngh đnh s 90/2001/N-CP ngày 23 tháng 11 nm 2001 đã đnh ngha
“doanh nghip nh và va là c s sn xut, kinh doanh đc lp, đã đng kỦ kinh
doanh theo pháp lut hin hành, có vn đng kỦ không quá 10 t đng hoc s lao
đng trung bình hng nm không quá 300 ngi”.
Tip tc chính sách tr giúp phát trin các doanh nghip nh và va, Ngh
đnh s 56/2009/N-CP đã ban hành ngày 30 tháng 6 nm 2009 đã đa ra tiêu chí
c th hn th hin ti iu 3 ca Ngh đnh. Doanh nghip nh và va là c s
kinh doanh đã đng kỦ kinh doanh theo quy đnh pháp lut, đc chia thành ba cp:
siêu nh, nh, va theo quy mô tng ngun vn (tng ngun vn tng đng tng
tài sn đc xác đnh trong bng cân đi k toán ca doanh nghip) hoc s lao
đng bình quân hng nm (tng ngun vn là tiêu chí u tiên). Hai tiêu chí phân
loi này còn khác nhau tùy thuc vào khu vc hot đng, quy đnh c th đc th
hin trong bng 2.2.
11

Bng 2.2: Tiêu chí phân loi doanh nghip nh và va Vit Nam

Tiêu chí


Khu vc
Doanh

nghip
siêu nh
Doanh nghip nh
Doanh nghip va
S lao
đng
Tng
ngun vn
S lao
đng
Tng
ngun vn
S lao
đng
Khu vc I.
Nông, lâm
nghip và
thy sn
10 ngi
tr xung
20 t đng
tr xung
T trên 10
ngi đn
200 ngi
T trên 20
t đng đn
100 t đng
T trên 200
ngi đn

300 ngi
Khu vc II.
Công nghip
và xây dng
10 ngi
tr xung
20 t đng
tr xung
T trên 10
ngi đn
200 ngi
T trên 20
t đng đn
100 t đng
T trên 200
ngi đn
300 ngi
Khu vc III.
Thng mi
và dch v
10 ngi
tr xung
10 t đng
tr xung
T trên 10
ngi đn
50 ngi
T trên 10
t đng đn
50 t đng

T trên 50
ngi đn
100 ngi
Ngun: Ngh đnh s 56/2009/N-CP ngày 30 tháng 6 nm 2009
Trong đ tài nghiên cu này, đi tng kho sát là các doanh nghip nh
đang hot đng trên đa bàn nghiên cu đc xác đnh da vào c hai tiêu chí tng
ngun vn và s lao đng theo Ngh đnh mi nht ca Chính ph th hin trong
bng 1.2.
5.4.3. c đim chung ca doanh nghip nh và va Vit Nam
Doanh nghip nh và va  Vit Nam thuc nhiu thành phn kinh t vi
nhiu hình thc t chc doanh nghip: có th là doanh nghip có vn đu t nc
ngoài, doanh nghip nhà nc, doanh nghip t nhân, công ty TNHH, công ty c
phn, hp tác xã.
Là nhng doanh nghip có quy mô vn và lao đng nh: ch yu là nhng
doanh nghip khi s thuc khu vc kinh t t nhân, do đó gp nhiu khó khn
trong quá trình hot đng.
Kh nng qun lý hn ch: ch doanh nghip thng là lao đng ph thông,
k thut viên hoc k s t thành lp doanh nghip và vn hành da vào kinh
nghim. H va là ngi qun lý va tham gia sn xut nên chuyên môn hóa không
cao, phn ln h không đc qua khóa đào to chính quy và cng ít quan tâm đn
vic đào to đ nâng cao nng lc qun lý.
12

Trình đ tay ngh ca ngi lao đng thp: do hn ch v tài chính nên ch
doanh nghip không có kh nng cnh tranh vi các doanh nghip ln trong vic
thuê mn lao đng có tay ngh cao. ng thi ngi lao đng hoc nhóm tham
kho ca h còn tn ti nhiu đnh kin v khu vc kinh t này nh ri ro mt vic
làm ln, kh nng thng tin hn ch. Ngoài ra ngi lao đng cng ít đc đào to
do vn đ kinh phí nên trình đ và k nng lao đng thp.
Kh nng v công ngh thp: do không đ tài chính cho nghiên cu trin

khai nên dù có nhng sáng kin công ngh, h vn không th ng dng công ngh
mi hoc b mua vi giá r. Tuy nhiên doanh nghip nh và va li linh hot trong
thay đi công ngh sn xut t nhng sáng kin đi mi phù hp quy mô t công
ngh lc hu, to nên s khác bit v sn phm và li th cnh tranh trên th trng.
Các doanh nghip nh và va thng thuê mt bng vi din tích hn ch
và cách xa trung tâm hoc s dng din tích đt riêng làm mt bng sn xut kinh
doanh: do đó gp khó khn trong vic m rng sn xut kinh doanh khi quy mô
doanh nghip đc m rng.
Kh nng tip cn th trng kém: kh nng tài chính cho hot đng
marketing rt hn ch và cha có nhiu khách hàng truyn thng do ch yu là
doanh nghip mi hình thành, đng thi quy mô th trng thng bó hp trong
phm vi đa phng nên vic m rng ra th trng mi là rt khó khn, đc bit là
vi th trng nc ngoài.
Khó tip cn ngun vn ngân hàng: ch yu là s dng vn vay t bn bè,
ngi thân. Nguyên nhân ch yu là do h thiu tài sn đm bo, s sách chng t
k toán có tính minh bch cha cao, cha có uy tín trên th trng.
5.5. Tng quan v tín dng chính thc
5.5.1. Khái nim tín dng
“Tín dng là mt phm trù kinh t, phn ánh quan h s dng vn ln nhau
gia các pháp nhân và th nhân trong xã hi trên nguyên tc hoàn tr có thi hn và
có li tc” (Phm Ngc Vân, 2002, trang 64). Theo đnh ngha này, ngi cho vay
ch nhng li quyn s dng vn tín dng cho ngi đi vay trong mt thi gian
13

nht đnh. Ngi đi vay không có quyn s hu s vn y nên phi hoàn tr li
ngi cho vay khi đn thi hn, s hoàn tr không ch bo toàn v mt giá tr mà
vn tín dng còn đc tng thêm di hình thc li tc.
“Tín dng là mt phm trù kinh t phn ánh s chuyn nhng quyn s
dng vn t ngi s hu sang cho ngi s dng trong mt thi gian nht đnh và
vi mt khon chi phí nht đnh” (S ình Thành, 2008, trang 49). T khái nim

trên, trong quan h tín dng, ngi cho vay ch chuyn giao quyn s dng vn cho
ngi đi vay trong mt thi gian nht đnh, không chuyn giao quyn s hu vn
cho vay. Ngi đi vay ch nhn đc quyn s dng, không nhn đc quyn s
hu vn vay y, cho nên h phi có trách nhim hoàn tr li vn vay khi đn hn
nh đã tha thun. Lng giá tr đc hoàn tr bao gm: lng giá tr vn gc ban
đu và mt phn giá tr tng thêm di dng li tc tín dng. Do đó, tín dng đc
hiu là s vn đng đc lp tng đi ca các lung giá tr t ch th cho vay sang
ch th đi vay và s quay v ngi cho vay c vn và lãi sau mt thi gian xác đnh.
iu này cho thy s vn đng các lung giá tr trong quan h tín dng khác vi s
vn đng trong các quan h phân phi khác nh phân phi ngân sách nhà nc hoc
bo him mang tính không hoàn tr hoc hoàn tr có điu kin.
Nh vy, cho dù quan h tín dng đc biu hin di phng thc nào thì
nó cng phi th hin đy đ ba đc trng sau: (1) ch làm thay đi quyn s dng,
không làm thay đi quyn s hu vn; (2) quá trình chuyn giao vn phi có thi
hn và thi hn này đc xác đnh da trên s tha thun gia các bên tham gia
quan h tín dng; (3) ch s hu vn đc nhn li mt phn thu nhp di dng
li tc tín dng. Nu thiu mt trong ba đc trng trên s không cu thành quan h
tín dng. C th, nu thiu đc trng th ba thì tr thành quan h mn vì không có
yu t li tc tín dng là khon chi phí ca ngi đi vay và thu nhp ca ngi cho
vay, nu thiu đc trng th hai và th ba thì đây là quan h biu tng hoc cho
luôn, còn nu thiu c ba đc trng thì không có quan h kinh t xy ra vì không có
s chuyn giao vn.