Luận văn thạc sĩ Đo lường lạm phát kỳ vọng và phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến lạm phát kỳ vọng tại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM

V BO VÂN
O LNG LM PHÁT K VNG
VÀ PHÂN TÍCH CÁC NHÂN T NH
HNG N LM PHÁT K VNG
TI VIT NAM
1
LUN VN THC S KINH T
Tp.H Chí Minh – Nm 2013
2


M
M


c
c


l
l


c
c

Tóm tt
1. Gii thiu 1
1.1 Bi cnh lm phát ti Vit nam 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu ca đ tài 3
2. Khung lý thuyt v lm phát k vng và tng quan các kt qu
nghiên cu v lm phát k vng 5
2.1 Khung lý thuyt v lm phát k vng 5
2.2 Các phng pháp đo lng lm phát k vng 13
2.2.1 Phng pháp kho sát 13
2.2.2 Phng pháp đo lng trên c s th trng tài chính 14
2.2.3 Phng pháp đo lng bng mô hình đnh lng 15
2.3 Tng quan các kt qu nghiên cu v lm phát k vng 15
2.3.1 Mô hình hình thành lm phát k vng 15
2.3.2 Các thc hình thành lm phát k vng 16
2.3.3  tr ca lm phát k vng 17
2.3.4 Các nhân t v mô tác đng đn lm phát k vng 18
Cerisola & Gelos (2005) 18
Patra & Partha Ray (2010) 20
3. Phng pháp nghiên cu. 23
3.1 Mô hình nghiên cu 23
3.1.1 o lng lm phát k vng bng mô hình ARIMA 23


3.1.2 Kim đnh các nhân t tác đng đn lm phát k vng bng mô hình
vec-t t hi quy – VAR 25
3.2 D liu nghiên cu 29
4. Ni dung và kt qu nghiên cu 31
4.1 Kim đnh tính dng ca chui d liu 32
4.2 Kim đnh tính nhân qu ca các bin s 32

4.3 Kt qu mô phng chui lm phát k vng t chui lm phát quá
kh ti Vit Nam bng mô hình ARIMA 33
4.4 Kt qu kim đnh các nhân t tác đng đn lm phát k vng ti
Vit Nam bng mô hình VAR 35
4.4.1 Kim đnh đ tr ti u ca mô hình VAR 35
4.4.2 Kt qu kim đnh t mô hình VAR 36
4.4.3 Kt qu phân tích mô hình phn ng đy và phân rư phng sai 37
5. Kt lun 42
Tài liu tham kho
Ph lc









D
D
a
a
n
n
h
h


m

m


c
c


h
h
ì
ì
n
n
h
h
.
.


Hình 1. T l lm phát ti Vit Nam và các quc gia khác 2000 – 2009
Hình 2. ng cong Philips ngn hn và dài hn
Hình 3. S hình thành lm phát k vng theo Ranyard và đng s (2008)
Hình 4. óng góp ca mi nhân t trong vic neo lm phát k vng ti Brazil
Hình 5. Lm phát k vng đc mô phng t mô hình ARIMA
Hình 6. Mc đ tác đng ca các bin đn lm phát k vng ti Vit Nam qua
phân tích mô hình hàm phn ng đy
Hình 7. Mc đ tác đng ca các bin đn lm phát k vng ti Vit Nam qua
phân tích kt qu phân rã phng sai.
D
D

a
a
n
n
h
h


m
m


c
c


b
b


n
n
g
g
.
.


Bng 1. Kim đnh tính dng ca các bin nghiên cu
Bng 2. Kim đnh mi quan h nhân qu gia các bin

Bng 3. Kt qu lc đ t tng quan và tng quan riêng phn
Bng 4. Kt qu hi quy mô hình ARIMA(0,0,4)t chui lm phát thc t.
Bng 5. Kt qu hi quy mô hình ARIMA t chui lm phát thc t.
Bng 6. Kt qu kim đnh phn d ca mô hình ARIMA
Bng 7. Kt qu kim đnh đ tr ti u ca mô hình VAR
Bng 8. Kt qu kim đnh t mô hình VAR
Bng 9. Kt qu kim đnh phân rã phng sai


D
D
a
a
n
n
h
h


m
m


c
c


t
t





v
v
i
i


t
t


t
t


t
t


NHTW Ngân hàng trung ng
NHNN Ngân hàng Nhà nc
TCTK Tng cc thng kê
IMF International monetary Fund – Qu tin t th gii
ADB Asian development bank – NH phát trin Châu Á Thái Bình Dng
IFS International foundation for science –T chc khoa hc quc t
REER Real effective exchange rate – T giá thc hiu lc
CPI Consumer price index – Chí s giá tiêu dùng
GDP Gross domestic product –Tng sn lng quc ni

NAIRU Non- Accelerating Inflation Rate of Unemployment – T l tht
nghip không gia tng lm phát (t l tht nghip t nhiên)
VAR Vector autoregression – Mô hình t hi quy véc-t
ARIMA Autoregressive Integrated Moving Average–Mô hình t hi qui tích
hp trung bình trt
ADF Kim đnh Augmented Dickey – Fuller
AIC Akaike information Criterion – Kim đnh Akaike
SC Schwarz Information Criterion – Kim đnh Schwarz
ACF Auto correlation Function - Hàm t tng quan
PACF Partial autocorrelation function - Hàm t tng quan tng phn


T
T
ó
ó
m
m


t
t


t
t
.
.

Ni dung ca bài nghiên cu này tp trung vào vn đ lm phát k vng ti Vit
Nam. Vi các kt qu nghiên cu đt đc, lun vn này góp phn làm sáng t
hn mt s vn đ đáng chú ý nh sau: Cách thc đo lng lm phát k vng ti
Vit Nam? Nhng nhân t nào tác đng đn lm phát k vng ti Vit Nam?
Mc đ tác đng ca các nhân nhân t đn k vng lm phát nh th nào? K
vng lm phát đóng vai trò nh th nào trong vic hoch đnh các chính sách
kinh t v mô nói chung và lm phát nói riêng.
Kt qu nghiên cu cho thy, có th dùng mô hình trung bình trt t hi quy
(ARIMA) đ mô phng chui lm phát k vng t chui lm phát quá kh. Da
trên chui lm phát k vng đc to ra, lun vn đư s dng mô hình véc-t t
hi quy (VAR) đ kim đnh 6 nhân t tác đng đn lm phát k vng ti Vit
Nam: lm phát quá kh, l hng sn lng, t giá thc hiu lc, lãi sut thc, giá
du và giá go.
Da trên phân tích kt qu mô hình VAR, mô hình phn ng đy và kt qu phân
rư phng sai, kt qu nghiên cu cho thy yu t tác đng mnh nht đn lm
phát k vng chính là đ tr ca chính nó (lm phát k vng), k đn là lm phát
trong quá kh và giá du là hai yu t nh hng mnh m đn lm phát k
vng. L hng sn lng, t giá thc hiu lc cng tác đng đn lm phát k
vng nhng không thc s mnh m, các yu t còn li (lãi sut thc, giá go)
tác đng không đáng k. Bên cnh đó kt qu nghiên cu cng ch ra rng, mt
s gia tng ca lm phát quá kh, cú sc giá du, l hng sn lng, t giá thc
hiu lc, lãi sut thc và cú sc giá du s dn đn s gia tng ca lm phát k
vng.
Kt qu nghiên cu cho thy sc ì ca lm phát ti Vit Nam là rt ln (xu
hng back-looking), điu này th hin qua mc đ và s tác đng dai dn ca
lm phát quá kh đn lm phát k vng ti Vit Nam trong thi gian qua. Bên
cnh đó kt qu nghiên cu cng cho thy lm phát k vng khá nhy trc


thông tin giá c ca giá xng - du,vì vy Chính ph cn xem xét điu chnh giá

các mt hàng c bn (giá xng du) mt cách thn trng và có l trình phù hp
nhm tránh gây ra các cú sc cho th trng và khin cho lm phát k vng bin
đng quá mnh, đc bit là khi điu chnh tng giá.
Cn c vào tình hình lm phát thc t ca Vit Nam trong thi gian qua cng
nh cn c vào kt qu nghiên cu đt đc cho thy, mt s gia tng lưi có th
gây tác đng không mong mun đn lm phát k vng, hay nói cách khác là làm
gia tng lm phát k vng trong ngn hn. iu này là do c ch điu hành lãi
sut ti Vit Nam cha đc thng nht, c cu tín dng doanh nghip chim t
trng cao và lãi sut là bin s ht sc quan trng đi vi các ch th kinh t,
nht là s làm tng chi phí cho các doanh nghip, tác đng đn mc tiêu tng
trng ca nn kinh t. Vì vy Chính ph cn thn trng khi s dng công c này
trong điu hành chính sác v mô.
Hn na, kt qu nghiên cu cng hàm ý rng vic neo và kim soát lm phát k
vng đóng vai trò rt quan trng trong vic hoch đnh các chính sách v mô ca
Chính ph. Ch khi lm phát k vng đc kim soát tt thì các chính sách v mô
mi phát huy ht tác dng vn có ca nó và ngc li. Vì vy các nhà hach đnh
cn xác đnh,phân tích chính xác các yu tc tác đng đn lm phát k vng
trong tng thi k đ đa ra các gii pháp cho phù hp.

- 1-



1. Gii thiu
1.1 Bi cnh lm phát ti Vit Nam
Vit Nam đư tri qua giai đon siêu lm phát trong na cui nhng nm 1980 vi
t l lm phát trên 300%/nm và trên 50%/nm đu nhng nm 1990. Lúc này,
các chính sách chng lm phát có ý ngha quan trng chin lc ti Vit Nam.
NHNN đư phi tích cc thc hin chính sách tht cht tin t và gi cho t giá
USD/VND c đnh hoàn toàn. Trc nhng gii pháp hu hiu và kp thi này

thì tình hình lm phát đư đc ci thin đáng k, xung gn 10% nm 1995. T
nhng nm 1996 – 2003 t l lm phát bình quân đc duy trì trong khong 3%
– 5% mi nm và khá tim cn vi t l lm phát ca các nc trong khu vc.
Hình 1: T l lm phát ti Vit Nam và các quc gia khác giai đon 2000 – 2009
Ngun : Nguyn Th Thu Hng và Nguyn c Thành (2011)
Tuy nhiên, sau giai đon n đnh này thì lm phát có xu hng gia tng tr li và
ngày mt phc tp hn. Khi đu là nm 2004 vi t l lm phát 9.5%, cao hn
rt nhiu so vi mc tiêu 6% mà chính ph đt ra. Nm 2005 là 8,4% so vi mc
tiêu đ ra là di 6.5%. Và k t giai đon này lm phát ti Vit Nam luôn  mc
cao và khá xa so vi t l lm phát ca các nc trong khu vc. S tr li ca
- 2-



lm phát trong giai đon này ch yu là do gia tng cung tin và m rng tín
dng ca NHNN nhm kích thích tng trng kinh t sau khi nn kinh t có du
hiu chng li vào nm 2000.
Trc tình hình này, NHNN vn tip tc s dng bin pháp tht cht tin t và
gi cho t giá gn nh c đnh. Nhng thành công đư không lp li vì t l lm
phát sau khi gim nh vào nm 2006 còn 6,6% đư tng mnh ti 12,57% nm
2007 và lên ti 19,95% nm 2008. Cui nm 2008 đu nm 2009 khng hong
kinh t toàn cu n ra và nhng hu qu ca nó đư kéo theo t l lm phát Vit
Nam xung còn 6,88% trong nm 2009. Tuy nhiên t l này không gi đc lâu,
nm 2010 lm phát li tng mnh tr li  mc 11,75% so vi mc tiêu đ ra là
7-8% và t l lm phát nm 2011 là 18,13% so vi mc tiêu đ ra là 15% bt
chp hàng lot các bin pháp kim ch lm phát mà chính ph đư đa ra. Có
nhiu nguyên nhân đ gii thích cho s gia tng mnh m ca lm phát trong giai
đon này tuy nhiên có mt nguyên nhân khá mi m đó là “lòng tin” ca ngi
dân vào các chính sách ca chính ph đang gim dn hay nói cách khác là “k
vng lm phát” ca ngi dân vn tng cao bt chp mi n lc kim ch lm

phát ca chính ph. Chính vì điu này mà các bin pháp can thip ca chính ph
nhm kim ch lm phát trong giai đon này đư không phát huy tác dng nh
mong đi và đ li nhng hu qu không nh mong mun.
Nhìn chung khi lm phát tng cao ti Vit Nam thì các gii pháp đa ra hu ht
tp trung vào vic tht cht tin t và b qua (hoc xem xét cha thích đáng) các
nhân t quan trng khác. Nh chúng ta đư bit, Chính sách tin t tht cht là
mt gii pháp trong ngn hn đng thi chi phí c hi ln (do phi đánh đi bng
tng trng), đc bit trong điu kin nn kinh t va “chp chng” thoát khi
cuc khng hong tài chính toàn cu. Vì vy trong giai đon này chính sách tin
t tht cht đư góp phn kim ch đc s gia tng ca lm phát trong ngn hn
nhng v dài hn thì vn cha gii quyt đc trit đ đư làm cho lm phát ngày
càng nghiêm trng hn ti Vit Nam.
- 3-



Trc bi cnh đó, vic xác đnh chính xác các nguyên nhân gây ra lm phát t
đó đa ra các gii pháp phù hp là mt vn đ rt h trng ti Vit Nam. Thi
gian qua có rt nhiu nghiên cu trong và ngoài nc v ni dung này nh:
Camen (2006), Nguyn Th Thu Hng và Nguyn c Thành (2010), Tuy
nhiên hu ht các tác gi đư b qua hoc cha xem xét thích đáng tác đng ca
nhân t k vng lm phát (Expectation inflation) hoc cha đa ra các đánh giá
mang tính đnh lng liên quan đn k vng lm phát. Trong khi đó các nghiên
cu thc nghim t các nên kinh t phát trin Anh, M, c đn các quc gia
mi ni nh Brazil, n đ đu cho thy tm quan trng ca k vng lm phát.
ây làm mt nhân t cc k quan trng vic d báo và kim soát lm phát ti các
quc gia, Bên cnh đó vic đánh giá thích đáng vai trò ca k vng lm phát s
giúp ích rt nhiu trong vic thc thi các chính sách v mô ca chính ph.
1.2 Mc tiêu nghiên cu
Thi gian qua, vn đ lm phát li ni lên và tr thành tâm đim ti các quc gia

đc bit là các th trng mi ni nói chung và Vit Nam nói riêng. Vic gi lm
phát n đnh, va phù hp vi mc tiêu tng trng kinh t đng thi n đnh
kinh t v mô luôn là mc tiêu hàng đu. Ti mi quc gia khác nhau thì các nhân
t gây ra lm phát cng nh cách thc hình thành lm phát đu có nhng nét đc
thù riêng. Tuy nhiên trong các nghiên cu thc nghim t các nn kinh t phát
trin Anh, M, c đn các quc gia mi ni nh Brazil, n đ đu cho thy
tm quan trng ca nhân t “lm phát k vng”, đây làm mt nhân t cc k
quan trng vic d báo và kim soát lm phát ti các quc gia. Nhn thy đc
tm quan trng ca vn đ trên vì vy mc tiêu đ tài là tp trung vào vic “o
lng lm phát k vng và phân tích các yu t nh hng đn lm phát k vng
ti Vit Nam trong giai đon 2000 – 2010, t đó đa ra các kin ngh trong vic
kim soát lm phát ti Vit Nam”. Gii quyt mc tiêu nghiên cu ca đ tài
nhm làm rõ các câu hi sau đây:
(i) Nhng nhân t nào nh hng đn lm phát k vng ti Vit Nam?
- 4-



(ii) Mc đ nh hng ca các nhân t đn lm phát k vng ti Vit Nam
nh th nào?
 tr li cho các câu hi nghiên cu trên lun vn đc tin hành qua các ni
dung quan trng nh sau:
u tiên, lun vn s trình bày s lc các khung lý thuyt quan trng liên quan
đn lm phát k vng nh: đng cong Philips, đng cong Philips hiu chnh,
lý thuyt k vng hp lý, ni dung trng phái Keynes mi, các phng pháp đo
lng lm phát k vng.
Th 2, lun vn s tng kt các kt qu nghiên cu có liên quan đn lm phát k
vng nh: mô hình, cách thc hình thành lm phát k vng, đ tr lm phát k
vng và tp trung vào các nghiên cu “các nhân t nh hng đn lm phát k
vng” thông qua hai bài nghiên cu ca Cerisola và Gelos (2005), Patra và

Partha Ray (2010).
Th 3, da vào các kt qu đt đc t các các nghiên cu trc đây, lun vn
chn ra đc phng pháp đo lng lm phát k vng ti Vit Nam thông qua
mô hình ARIMA (trung bình trt t hi quy) da trên s liu lm phát quá kh.
Bên cnh đó da vào các kt qu nghiên cu đt đc lun vn xác đnh đc 6
nhân t tác đng đn lm phát k vng ti Vit Nam
Th 4, d trên chui lm phát k vng đc to ra t mô hình ARIMA, lun vn
s dng mô hình VAR (Vec-t t hi quy) đ kim đnh mc đ tác đng ca 6
nhân t đn lm phát k vng ti Vit Nam. Da trên phân tích kt qu mô hình
VAR, kt qu hàm phn ng đy và phân ra phng sai lun vn s làm rõ hn
vai trò tác đng ca tng nhân t.
Cui cùng, lun vn tng kt li các kt qu đt đc và kin ngh mt s vn đ
trong qun lý lm phát ti Vit Nam.



- 5-



2. Khung lý thuyt v lm phát k vng và
tng quan các kt qu nghiên cu trc đây
2.1 Khung lý thuyt v lm phát k vng.
Nm 1958 t nhng bng chng thc nghim, William Philips, mt nhà kinh t
ngi Newzealand, trong mt bài nghiên cu vi ta đ: “The Relation between
Unemployment and the Rate of Change of Money Wage Rates in the United
Kingdom, 1861-1957” đng trên tp chí Economica, đư mô t mi quan h ngc
chiu gia s thay đi tin lng và tht nghip trong nn kinh t Anh giai đon
1861 – 1957. Không lâu sau đó, mi quan h tng t cng đc tìm thy  các
quc gia khác và nm 1960, Paul Samuelson và Robert Solow, hai nhà kinh t

ngi Anh, đư trình bày “ng cong Philips” ca nc M t 1935 ti 1959
trong mt bài báo đng trên American Economic Review. Ngoài vic s dng d
liu nc M thay vì d liu nc Anh, h còn đo lng t l lm phát giá c
(thay vì t l lm phát tin lng nh ca Philips) và h tìm thy mt mi quan
h ngc chiu gia lm phát và t l tht nghip.
Mi quan h ngc chiu này kt hp cùng vi lý thuyt v tin lng, tiêu
dùng, lãi sut và tht nghip ca Keynes (1936) đư dn ti nhiu gi ý chính sách
quan trng vào thi đim đó. Keynes cho rng chi tiêu ca h gia đình tùy thuc
vào thu nhp kh dng k vng, và chi tiêu hay đu t ca doanh nghip thì ph
thuc vào k vng ca ch doanh nghip v tình hình kinh t trong tng lai.
Ngoài ra, Keynes cùng nhiu nhà kinh t thuc trng phái Keynes khi đó còn
trình bày nhng cách thc mà các chính sách ca Chính ph có th tác đng ti
tng cu và t đó tác đng lên tng sn lng và mc nhân dng trong điu kin
không vt quá gii hn sn xut vi nim tin v mt mi quan h ngc chiu
bn vng gia t l lm phát và tht nghip nh đng cong Philips nêu ra. H
cho rng chính sách ca Chính ph s th hin mt s đánh đi gia t l tht
nghip và lm phát. Chính ph có th dùng chính sách tài khóa hoc tin t hoc
c hai đ kích thích kinh t đt ti mt mc tng cu nht đnh, dn ti tng GDP
- 6-



và gim t l tht nghip, chp nhn mt mc lm phát cao hn và xem đó nh
mt chi phí đ có đc tng trng kinh t và t l tht nghip thp.
Tuy nhiên, trong nhng nm 1970s và đu nhng nm 1980s, các nhà kinh t bt
đu nghi ng nhng kt lun t đng cong Philips khi chng kin t l lm phát
và t l tht nghip đu cao trong giai đon này. Friedman (1968) và Phelps
(1967) đư tn công ý tng ca đng cong Philips. Friedman cho rng có ti 2
đng cong Philips: đng cong Philips trong ngn hn (SRPC – Short-Run
Philips Curve) và đng cong Philips trong dài hn (LRPC – Long Run Philips

Curve). Theo đó đng cong Philips ngn hn s có dng dc xung, đng cong
Phillips dài hn có dng là mt đng thng đng song song vi trc tung (t l
lm phát). Gii thích cho vn đ này Friedman đa ra khái nim “tht nghip t
nhiên” theo đó khi thi trng lao đng cân bng thì vn có tht nghip, đây là
dng tht nghip t nguyn. Vì vy khi nn kinh t cân bng thì lm phát bng
“0”, nhng t l tht nghip vn là con s dng (tht nghip t nhiên). Trong
ngn hn khi chính ph dùng các bin pháp đ kéo t l tht nghip xung (bng
cách tác đng vào tng cung) dn đn lm phát gia tng. Trong khi lm phát
tng, tin lng danh ngha không đi dn đn tin lng thc gim vì vy gim
ngun cung lao đng (hay t nguyn tht nghip) vì vy kéo t l tht nghip
tng tr li. Tp hp các đim tng ng vi t l tht nghip t nhiên và các
mc t l lm phát liên tc b đy lên cao to thành mt đng thng đng.
ng này đc gi là đng Phillips dài hn hay còn gi là đng NAIRU
(Non- Accelerating Inflation Rate of Unemployment).
Trc lp lun trên, Friedman cho rng luôn luôn có s đánh đi trong ngn hn
gia t l lm phát và tht nghip nhng s không có s đánh đi trong dài
hn.V dài hn, ngi làm công s tính toán đn lm phát và trong hp đng lao
đng tin lng s tng  mc gn bng lm phát k vng và ngoài ra, ông cho
rng lm phát k vng giai đon tip theo s bng t l lm phát ca nhng nm
trc đó. ây là gi đnh v “k vng thích nghi” ca Friedman. K vng thích
nghi là cách thc các ch th kinh t mong đi v tng lai ch da vào các
thông tin quá kh. Nghiên cu ca Friedman không ch gii thiu 2 dng đng
- 7-



cong Philips mà còn m ra mt khía cnh kinh t v mô “lý thuyt k vng”. ó
là k vng ca ngi dân v các s kin kinh t s nh hng đn các kt qu
kinh t.
Cùng vi Friedman, Phelps (1967) đư ci biên đng cong Philip thành đng

cong Philips điu chnh vi k vng lm phát đc đa vào xem xét. Phelps cho
rng khi k vng lm phát tng, đng cong Philips ngn hn s dch chuyn
sang phi và lúc này s xy ra tình trng va có lm phát cao va có tht nghip
cao. Hn na, đng cong Philips trong dài hn s thng đng. Hiu qu chính
sách ca Chính ph lúc by gi s ph thuc vào k vng ca ngi dân. Nu k
vng lm phát ngi dân cao, chính sách kích thích kinh t s ch mang li lm
phát cao hn mà không làm gim t l tht nghip.
Hình 2: ng cong Philips ngn hn và dài hn
Tuy đư có nhiu đóng góp vào vic gii thích k vng tác đng nh th nào đn
nn kinh t, ý tng ca Friedman và Phelps vn còn nhiu khim khuyt. Các
nhà kinh t khác tranh lun rng k vng ca công chúng phc tp hn rt nhiu,
không ch da trên nhng thông tin trong quá kh mà còn xét đn c nhng xu
hng trong tng lai. T hn ch đó, “lý thuyt k vng hp lý” ra đi và đc
phát trin bi Muth (1961). Lý thuyt đc xây dng trên k vng hp lý còn
đc gi là lý thuyt c đin mi.
ng cong Phillips ngn hn
ng cong Phillips ngn hn mi
ng cong Phillips dài hn
A
B
C
T l
Lm phát
T l tht nghip
- 8-



K vng hp lý là k vng mà các ch th kinh t to thành da trên kinh
nghim quá kh và d đoán ca h v nhng tác đng  hin ti và tng lai ca

chính sách và các s kin kinh t. Mt khác bit c bn gia k vng thích nghi
và k vng hp lý là tc đ mà k vng lm phát thay đi. K vng thích nghi
da trên thông tin quá kh nên thay đi chm hn k vng hp lý do các ch th
kinh t phi ch thông tin hin ti tr thành thông tin quá kh thì h mi thay đi
k vng.
Lý thuyt c đin mi đa ra 2 gi đnh quan trng đ xem xét trong bi cnh
nu nh chính sách đc d đoán và khi chính sách không đc d đoán: (i) K
vng là hp lý và (ii) Lng và giá c thì linh hot. Nu nh chính sách không
đc d đoán ví d nh khi FED bt ng mua chng khoán chính ph dn ti
tng tng cung tin và tng cu, các ch th kinh t s mt cnh giác và mc giá
k vng ca ngi dân không thay đi ngay lp tc. iu này trong ngn hn t
l lm phát và tht nghip s có s đánh đi và v dài hn khi ngi dân đư d
đoán đc lm phát cao, lúc này h s yêu cu mt mc tng lng tng ng
dn ti không có s đánh đi lm phát và tht nghip trong dài hn. Nu nh
chính sách đc d đoán, lúc này ngi lao đng s ngay lp tc d đoán đc
giá c s tng và do đó h đòi mt t l tng tng ng ca tin lng. Kt qu là
s không có s đánh đi gia lm phát và tht nghip c trong ngn hn và dài
hn. iu này ng ý là trong nhng điu kin nht đnh c th là chính sách đc
d đoán chính xác, k vng là hp lý và giá c cùng vi tin lng linh hot, c 2
chính sách tài khóa và tin t dùng đ kích thích kinh t đu không có hiu qu
trong ngn hn (không làm tng đc GDP thc ln gim t l tht nghip).
Tranh lun này đc gi là “Mnh đ Chính sách Vô Hiu - Policy
Ineffectiveness Proposition (PIP)”.
Tuy nhiên nhng gi đnh ca “lý thuyt k vng hp lý” c th nh mi ngi
có k vng đng nht, hp lý và có kh nng d đoán chính sách liu có phù
hp vi thc ti hay không? Chúng ta s xem xét các nghiên cu thc nghim đ
tr li cho câu hi này.
- 9-

Nghiên cu ca Mankiw và đng s (2003) đư dùng b d liu kho sát đ kim
tra s tn ti ca gi đnh k vng hp lý. Kt qu quan sát trên d liu k vng
trong nm ti cho thy, khong phân v ca t l lm phát k vng ca ngi tiêu
dùng là t 0 đn 5% và đuôi ca phân phi khá dài vi 5% ngi tiêu dùng k
vng gim phát và khong 10% cho rng lm phát s  mc 10%. Trong khi đó,
đi vi các nhà kinh t khong phân v bin đng  mc 1,5% đn 3% và ít hn
2% ngi tr li d báo v gim phát. T l lm phát cao nht đc các nhà kinh
t d báo là hn 3% (khong 5% s câu tr li). Kt qu này cho thy mt s
khác bit khá rõ trong k vng ca ngi tiêu dùng và các chuyên gia trong lnh
vc kinh t – không ging vi nhng gì gi đnh v k vng hp lý đa ra
Nghiên cu ca Pfajfa và Zakelj (2009) đư nghiên cu cách thc thit lp k
vng lm phát trên các ch th là cu sinh viên và sinh viên hin ti ca trng
đi hc Tilbug – Hà Lan. Nghiên cu cho thy rng k vng là không đng nht
và tn ti  nm dng khác nhau: hp lý, thích nghi, tip thu mang tính thích
nghi, xu hng ngoi suy và thông tin cng nhc. Kt qu kim đnh trên d liu
kho sát cho thy có 40% ch th có k vng gn hp lý, 35% mang xu hng
ngoi suy, 5% là k vng thích nghi và 20% còn li s dng mô hình tip thu
thích nghi và thông tin cng nhc. Hn na, các ch th không s dng cùng mt
mô hình trong các giai đon khác nhau. Nghiên cu  Anh ca Mitchell và
Weale (2007) ch ra ch có 40% ngi đc kho sát đa ra k vng gn hp lý
so vi 60% ngi đc kho sát còn li.
Nghiên cu ca Blanchflower và MacCoille (2009) đư s dng s liu t vic
kho sát thc t ca NHTW Anh nhm kim tra tác đng ca nhân khu hc đi
vi vic thit lp k vng. Kt qu nghiên cu cho thy quá trình thit lp k
vng ph thuc nhiu vào trình đ hc vn, la tui, gii tính, thu nhp và vùng
đa lý. Trong đó, kh nng d báo chính xác cao hn đi vi nam gii, ngi có
s hu nhà, ngi có trình đ vn hóa tt, ngi giàu và nhng ngi sng 
phía ông Nam nc Anh. Không nhng k vng ca ngi dân là không đng
nht mà đôi khi còn th hin s lch lc do tính lc quan hoc bi quan quá mc

ca h. Do đó các d báo s b lch theo hng quá tin tng hoc ngc li
- 10-



(dân chúng Anh tr nên quá lc quan v tng lai khi thu nhp ca h gia tng và
ngc li)
Song song vi các kt qu thc nghim, các nhà nghiên cu đư đa ra nhng lý
do đ gii thích ti sao thuyt k vng hp lý li không phù hp. Nghiên cu ca
Blanchflower và MacCoille (2009) đư tóm tt ba nguyên nhân chính ca k vng
không đng nht là: (i) các ch th dùng các mô hình khác nhau; (ii) tp hp
thông tin khác nhau; (iii) kh nng x lý thông tin khác nhau. K vng hp lý có
th không b bác b bi lý do các ch th da theo các quy lut bt đnh mt cách
mù quáng; mà bi vì nó không đáng đ h đu t vào các mô hình phc tp. K
vng là không thng nht mt cách hp lý theo s ti u hóa li ích ca tng cá
nhân.
Nghiên cu ca Sims (2009) đa ra khái nim s thiu chú ý hp lý đ gii thích
lý do mà con ngi không s dng tt c thông tin hoàn toàn min phí. Khái
nim đc s dng đ bác b hai gi đnh ca lý thuyt k vng hp lý là phân
phi xác sut đng nht và kh nng thu thp – x lý thông tin ti u ca ch th
kinh t. Tác gi cho rng, ngay c các thông tin min phí trên mng cng đc
truyn ti mt cách hn ch và ph thuc vào nhiu nhân t đi vi ngi s
dng. Do đó, tn ti mt s hn ch v mt s dng ti u các thông tin. Bên
cnh đó, các ch th hp lý cng có mt s chm chp, nhiu và gián đon trong
các d báo ca h. Vì vy, “lý thuyt thiu chú ý hp lý” cho rng có mt s
khác bit v quan đim ca các ch th, da theo cách mà mi ch th ti đa hóa
li ích và phng pháp mà h x lý thông tin.
Mt lý gii khác là da trên mô hình tip thu. Mô hình tip thu (learning) cho ta
thy s không thc t ca gi đnh k vng hp lý, thay vào đó các ch th s
thc hin các suy lun mang tính thng kê các thông s không chc chn v s

phát trin ca nn kinh t. Kt qu thc nghim ca Orphanides và Williams
(2003) cho thy hin din ca s tip thu đư làm gia tng đ nhy ca k vng
lm phát và cu trúc k hn ca lãi sut trc các cú sc kinh t. K vng lm
phát ít nhy cm hn khi lm phát mc tiêu đc áp dng, điu này th hin
- 11-



đc li ích ca vic neo gi k vng lm phát có liên kt cht ch vi thành
công ca NHTW trong vic truyn đt các mc tiêu.
ng trc vic lý thuyt k vng đư bc l nhng khim khuyt và không phù
hp vi thc t, không ngc nhiên khi các nhà nghiên cu kinh t đư tìm cách b
sung, hoàn thin và phát trin nhng mô hình mi có kh nng din gii thc ti
chính xác hn. Trng phái “Keynes mi - New Keynesian” ra đi vào cui thp
niên 70, trng phái Keynes mi h thng li và xây dng nn tng vi mô cho
các lý thuyt v k vng trc đây, thay đi mt s bin quan trng trong đó
đáng k nht là thay th bin s tht nghip thành “L hng sn lng - output
gap”. L hng sn lng là s khác bit gia GDP thc và GDP tim nng (GDP
thc – GDP tim nng). Nu l hng sn lng là mt s dng thì đc gi là
l hng lm phát và ch ra tng trng ca tng cu vt quá tng cung và có
th to ra lm phát, nu l hng sn lng là mt s âm thì đc gi là l hng
suy thoái và có th gây ra gim phát.
Ni dung v trng phái Keynes mi đc trình bày trong nghiên cu này ch
yu tham kho t Kapinos (2009): A New Keynesian Workbook và trong khuôn
kh bài nghiên cu này ch nêu ra các kt qu nghiên cu chính mà không trình
bày chi tit các mô hình đnh lng. Trng phái Keynes mi bt đu vi mô
hình tnh (static) mô t mi quan h gia 3 nhân t v mô: lưi sut danh ngha, l
hng sn lng và lm phát.Tng ng vi 3 nhân t là s thay đi ca 3 đng
kinh t c bn: IS - mô t hành vi ca h gia đình, AS (tng cung) - th hin
quyt đnh đnh giá ca các doanh nghip và MR (quy lut tin t) - th hin

chính sách tin t ca NHTW. Khi có mt cú sc cung hay cú sc cu, các đng
kinh t này thay đi (dch chuyn lên trên hoc xung di).  đi phó vi các
cú sc, NHTW s s dng công c lãi sut đ đáp ng mc tiêu gi t l lm
phát  mc mong mun và duy trì l hng sn lng không đi. Taylor đư đ
xut: NHTW nên gia tng lưi sut danh ngha cao hn 1% khi lm phát gia tng
1% (Taylor Principal).
M rng mô hình tnh ban đu, yu t k vng đc đa vào phng trình vi
nhng gi đnh quan trng. Ban đu, k vng đc gi đnh là hng v quá kh
- 12-



(backward – looking), các đi tng kinh t hình thành k vng khi quan sát
trng thái cân bng lm phát trong quá kh. Mô hình này không ch cho thy
trng thái cân bng trong ngn hn khi phn ng ngay lp tc vi các cú sc mà
còn có th cho thy đng thái điu chnh ca nn kinh t đn mt trng thái cân
bng dài hn. Ví d khi NHTW tng lưi sut danh ngha đ chng lm phát, t l
lm phát trong ngn hn s gim xung và khi ngi dân quan sát t l lm phát
gim h s k vng lm phát s tip tc gim hay ít nht là n đnh trong tng
lai. iu này to ra mt môi trng v mô n đnh dn đn các doanh nghip gia
tng sn xut làm gia tng tng cung và kéo theo lm phát tip tc gim. Trong
mt s trng hp cc đoan,  mt s nc phát trin có th gây ra gim phát.
Không đng tình vi gi đnh k vng hng v quá kh, Woodford (2003) cùng
vi nhiu nhà nghiên cu khác đư đa ra gi đnh k vng hng v tng lai -
Forward – looking. Lý thuyt này phát biu rng con ngi có th d đoán lm
phát trong tng lai da trên rt nhiu bin s t nhng thông tin có sn và nht
là mc đ tín nhim ca NHTW. T gi đnh ca mình, lý thuyt đư xem xét các
điu kin cân bng trong ngn hn ln dài hn và cho rng NHTW ngoài nhng
bin pháp truyn thng nh tng lưi sut, tng d tr bt buc,…thì NHTW có
th kim soát lm phát k vng đ chng lm phát. Ví d nh mc dù t l lm

phát hin ti là cao nhng vi mc đ tín nhim cao, NHTW có th đn gin cam
kt rng s làm mi cách đ chng lm phát mà không cn đa ra hành đng c
th nào. Vic này s gi lm phát k vng dài hn ca công chúng n đnh và t
đó doanh nghip, ngi dân vn yên tâm gia tng sn xut, tiêu dùng. Kt qu là
tác đng ca lm phát cao trong hin ti s đc gim thiu.
Trong thi gian gn đây, trng phái Keynes mi đư tìm cách kt hp c hai gi
đnh: k vng hng v quá kh và k vng hng v tng lai và đa ra mô
hình đng cong Philips kt hp ca trng phái Keynes mi (Hybrid New
Keynesian Philips Curve). Clarida và đng s (1999) đư phát trin mt mô hình
cu trúc s dng d liu theo quý t quý 1 nm 1960 ti quý 4 nm 1997 cho
phép xem xét mt t l các công ty dùng hành vi hng v quá kh đ thit lp
giá c. Ngoài ra, Clarida cho rng công chúng bao gm nhng ngi hng v
- 13-



tng lai và nhng ngi nhìn v quá kh và t các h s hi quy mà các tác gi
kim đnh hành vi nào chim u th hn. Kt qu là hành vi k vng vào tng
lai chim u th hn hành vi k vng vào quá kh qua các bng chng thc
nghim (hành vi thit lp giá t góc nhìn quá kh không có ý ngha thng kê
đnh lng). Trong bài nghiên cu, 2 tác gi còn kim tra s tng quan chéo
gia 3 yu t:lm phát, l hng sn lng và thu nhp ngi lao đng (mt đi
din cho chi phí biên). Kt qu c lng cho thy chi phí đn v lao đng thc
chim u th hn l hng sn lng khi c lng đng cong Philips mi. L
hng sn lng dn ti lm phát hn là ngc li. Bên cnh đó, các tác gi còn
cho thy chi phí đn v lao đng thc tng quan mnh m vi lm phát.
S phát trin trong lý lun v lm phát k vng đư làm rõ và chng minh thuyt
phc vai trò ca lm phát k vng trong vic phân tích nguyên nhân, din bin
lm phát và đa ra các gi ý ht sc quan trng cho nhng ngi hoch đnh
chính sách. NHTW gi đây phi xem vic kim soát và neo tt lm phát k vng

ca công chúng là mt trong nhng u tiên hàng đu khi thc hin công vic
điu hành chính sách tin t ca mình.  có th làm đc vic đó là không h d
dàng và đi hi phi bit đc k vng lm phát đc hình thành nh th nào?
ó s là ni dung tip theo trong bài nghiên cu.
2.2 Các phng pháp đo lng lm phát k vng.
2.2.1 o lng trên c s kho sát.
ây là mt phng pháp khá ph bin trong đo lng lm phát k vng, có 2 đi
tng chính thng đc dùng đ kho sát k vng lm phát đó là: (i) kho sát
h gia đình và các doanh nghip (ii) kho sát nhng chuyên gia d báo. C hai
phng pháp đu có nhng u đim và nhc đim riêng, tuy nhiên nhìn chung
có nhng hn ch sau đây: (1) Chi phí kho sát tn kém do c mu ln và thi
gian kho sát dài; (2) Có s không đng nht trong các mu kho sát vì vy có
th gây ra nhiu khó khn cng nh sai s trong vic đo lng; (3) Khi thi gian
kho sát tng đi dài thì các câu tr li trong các cuc kho sát có th b nhng
s kin xung quanh tác đng vì vy xy ra các li đo lng trong quá trình kho
- 14-



sát; (4) Vic kho sát (đc bit là kho sát các h gia đình) không đc thc hin
thng xuyên nên to ra b d liu vi tn s tng đi thp.
2.2.2 o lng trên c s th trng tài chính
Mt phng pháp khác đ đo lng k vng lm phát đó là da vào “c s ca
th trng tài chính” hay các sn phm tài chính phòng nga lm phát (trái phiu
điu chnh theo lm phát - TIPS, các sn phm phái sinh nh inflation swap,…).
Phng pháp này đòi hi nhiu gi đnh mi vì vy làm cho mc đ chính xác
ca báo cáo gim đi đáng k. Tuy nhiên phng pháp này li bc l đc nhiu
u đim so vi vi phng pháp kho sát truyn thng nh : (1) Ngun d liu
phong phú trong th trng tài chính có th cung cp nhng quan sát kp thi v
k vng lm phát. Do th trng có kh nng x lý đc mt s lng ln và

thng xuyên các thông tin kinh t; (2) Cách đo lng này cho c lng chch
lch gn nh rt thp do nhng ngi tham gia th trng thng có đc thông
tin tt hn và phân tích mt cách chun xác hn.
 các th trng tài chính phát trin, Vic đo lng k vng lm phát ngn hn
thng da trên nhng hp đng hoán đi ngn hn có phòng nga lm phát
(thông qua swap spread), trong khi đó k vng lm phát dài hn thng đc đo
bng các loi trái phiu chính ph hay các sn phm phái sinh dài hn.
Vic đo lng lm phát k vng da trên s khác bit gia t sut trái phiu
(yield) phòng nga lm phát vi t sut danh ngha ca trái phiu thông thng
có cùng k hn, hay còn gi là t l lm phát ngang giá. V c bn, t l lm phát
ngang giá trong các sn phm tài chính phòng nga lm phát có th phân tích
thành ba thành phn: (i) lm phát k vng trong k hn còn li ca trái phiu; (ii)
phn bù ri ro lm phát và (iii) phn bù thanh khon. Khó khn ln nht là làm
th nào đ tính toán đc k vng lm phát khi mà nó b gn vào t sut sinh li
ca các sn phm tài chính này trong khi phn bù ri ro li không n đnh theo
thi gian do còn b tác đng bi các nhân t khác và giá c nhng sn phm tài
chính này trong mt thi k nht đnh có th b đnh giá sai do cung cu bin
đng.
- 15-



2.2.3 o lng trên c s mô hình đnh lng
Phng pháp này hin nay còn khá mi m và ch đc trình bày trong mt s
bài nghiên cu nht đnh. Nhc đim ln nht trong cách tip cn này là phi s
dng khá nhiu gi đnh, đòi hi ngun d liu ln và kt qu thu đc ph thuc
đáng k vào mô hình đc chn. Tuy nhiên đi vi nhng nc cha có mt h
thng kho sát đáng tin cy và th trng tài chính cha phát trin nh Vit Nam,
cách tip cn này cùng vi mt s gi đnh hp lý s rt hu ích và có th chp
nhn đc. Bài nghiên cu s s dng phng pháp thiên v tính toán này đ to

ra chui lm phát k vng  Vit Nam và s đc mô t chi tit hn trong phn
mô hình ca bài nghiên cu.
2.3 Tng quan các kt qu nghiên cu v lm phát k vng.
2.3.1 Mô hình hình thành k vng lm phát
Ranyard và đng s (2008) đã phác tho mt s đ din gii c ch và tác nhân
dn đn s hình thành v k vng lm phát.
Da vào s đ cho thy, lm phát k vng đc hình thành di tác đng ca
nhn thc và thái đ v lm phát t nhng d đoán kinh t (economics forecast)
ca các chuyên gia, công b chính sách ca Chính ph, phát ngôn ca NHTW,
các khuch đi mang tính cht xã hi t các kênh truyn thông và truyn ming.
Ngoài ra, nhn thc v lm phát còn chu tác đng trc tip t tình hình bin
đng giá c và thu nhp. Nhng yu t bên trên không ch tác đng đn k vng
trong tng lai mà chính bn thân các yu t này cng b nh hng bi k vng
trong quá kh đc lu gi trong giai đon hin ti.
- 16-




Hình 3: S hình thành lm phát k vng theo Ranyard và đng s (2008)
2.3.2 Cách thc hình thành lm phát k vng.
Nghiên cu ca Galati và đng s (2008) ch ra rng lm phát k vng đc hình
thành di 3 dng nh sau:
Th 1, trong điu kin các ch th kinh t có đy đ kin thc, thông tin v nn
kinh t và các mc tiêu đc công b ca NHTW, các ch th kinh t s xây
dng mc k vng ca mình da trên nhng thông tin đc cp nht liên tc, vì
vy k vng ca h s rt nhy cm vi các cú sc, nhng thông tin hay s kin
bt ng ca nn kinh t.
Th 2, ngi dân s da vào nhng quy tc kinh nghim đn gin đ đa ra mc
d báo v lm phát. Có 2 hình thc ch yu v quy tc này: da vào d liu lm

phát quá kh hoc xem k vng ca mình bng vi mc tiêu mà NHTW công b.
Các ch th kinh t s la chn mt trong hai hoc c hai da trên đ tin cy và
s chính xác ca tng hình thc trong quá kh nht là mc tín nhim ca
NHTW.
Áp lc th trng lên thu nhp
Market forces on income
Tng các mc thu nhp
General income levels
Thay đi giá c
Price changes/Inflation
Áp lc th trng lên giá
Market forces on prices
Thu nhp các nhân
Personal income
S khch đi xã hi
Social amplification
S k vng
Expectations
S nhn thc
Perceptions
Hành vi
Behaviour
Quan đim
Attitudes
Cá th
The individual
Môi trng kinh t xã hi
The socio-economic environment
Các d báo kinh t
Economic forecasts

- 17-



Th 3, công chúng s da vào thông tin có sn (truyn thông hay truyn ming)
và thông tin thu đc t các ch th khác. Cách thc này rt d b nhiu và lch
lc do tâm lý đám đông, by đàn. T trng tng đi gia các thông tin này s
tùy thuc vào s sn có và đ tin cy ca ngun d liu.
2.3.3  tr ca lm phát k vng.
Nghiên cu ca Windram (2007) cho rng s tác đng ca nhng nhân t xã hi
– kinh t ti nhn thc và t nhn thc tác đng ti k vng là có đ tr nht
đnh, khi nn kinh t xut hin các cú sc thì phi mt mt khong thi gian đ
k vng lm phát thay đi. Tc đ thay đi tùy thuc vào: đ dài ca cú sc,
phn ng chính sách ca NHTW và cách thc to lp k vng lm phát. Do vy,
t ý tng này NHTW nên phn ng và thc hin nhng bin pháp quyt lit,
hiu qu ngay khi cú sc xy ra đ bình n tâm lý th trng nhm gi cho k
vng lm phát dài hn ca công chúng n đnh. Có nh vy thì vic kéo t l lm
phát v mc mc tiêu s d dàng và nhanh chóng hn.
Nghiên cu ca Mankiw và đng s (2003) cho rng tc đ thay đi k vng còn
ph thuc vào tc đ thông tin đc truyn đi. Tác gi cho rng thông tin đc
truyn đi mt cách rt chm chp hoc thm chí còn b mt mát khi ti công
chúng (thông tin bt cân xng). iu này làm cho phn ng ca công chúng b
lch v thi gian, kém chính xác và không đng nht làm xut hin hin tng
phân tán k vng lm phát trong công chúng.
Nghiên cu ca Blanchflower và Maccoille (2009) cho rng mc dù c ch hình
thành k vng thì tng đi ging nhau tuy nhiên mi cá nhân li có k vng lm
phát tng đi khác nhau. im khác nhau này ph thuc vào gii tính, đa v,
trình đ hc vn, ngh nghip và thm chí c v trí đa lý ni đi tng kho sát
sinh sng. Bên cnh đó, thì trong mt s điu kin nht đnh, tình trng tht
nghip cao ca nn kinh t cng khin cht lng d báo gim, do ngi lao

đng b gim kh nng mc c v tin lng và h s đa mi quan tâm v lm
phát xung hàng th yu.