NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN MINH BẠCH THÔNG TIN Ở CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ.PDF

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.HCM
o0o

NGUYN CHÍ HNG NGC


NHNG YU T TÁCăNG
N MINH BCH THÔNG TIN 
CÁC CÔNG TY NIÊM YT TRÊN
TTCK VIT NAM



LUNăVNăTHCăSăKINHăT




TP.H Chí Minh ậ Nm 2013
B GIÁO DC VÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP.HCM
o0o

NGUYN CHÍ HNG NGC


NHNG YU T TÁCăNGăN
MINH BCH THÔNG TIN  CÁC CÔNG
TY NIÊM YT TRÊN TTCK VIT NAM
Chuyên ngành: Tài chính ậ Ngân hàng

Mã s: 60340201

LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NGI HNG DN KHOA HC
P.GS ậ TS PHAN TH BÍCH NGUYT



TP.H Chí Minh ậ Nm 2013
LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan lun vn ắNHNG YU T TỄC NG N MINH BCH
THÔNG TIN  CÁC CÔNG TY NIÊM YT TRÊN TTCK VIT NAM” là công
trình nghiên cu ca chính tác gi. Ni dung đc đút kt t quá trình hc tp và
các kt qu nghiên cu thc tin. S liu s dng là trung thc và có ngun gc rõ
ràng. Lun vn đc thc hin di s hng dn khoa hc ca P.GS ậ TS Phan
Th Bích Nguyt.

Tác gi lun vn
Nguyn Chí Hng Ngc






DANHăMCăBNGăBIU
BNG 1: nh ngha các bin đc lp trong mô hình
BNG 2: Thng kê mô t d liu Vit Nam vi Thái Lan và Hong Kong.

BNG 3: K vng du các bin mô hình nghiên cu
BNG 4: Kt qu hi quy ca mô hình nghiên cu.
BNG 5: Ma trn tng quan các bin đc lp trong mô hình A1.
BNG 6: Ma trn tng quan các bin đc lp trong mô hình A2
BNG 7: Ma trn tng quan các bin đc lp trong mô hình A3
BNG 8: Ma trn tng quan các bin đc lp trong mô hình A4
BNG 9: Ma trn tng quan các bin đc lp trong mô hình A5
BNG 10: Ma trn tng quan các bin đc lp trong mô hình A6
BNG 11: Kt qu rút gn mô hình hi quy.
BNG 12: Kt qu kim đnh phng sai thay đi t A1 ậ A6.
BNG 13: So sánh kt qu thc nghim  Vit Nam vi Thái Lan và Hong Kong.
DANHăMCăHÌNHăNH
HÌNH 1: Thng kê minh bch thông tin theo nhóm ngành.
HÌNH 2: im s minh bch trung bình theo ROA.
HÌNH 3: im s minh bch trung bình theo ROE.
HÌNH 4: im s minh bch trung bình theo Vn điu l.
HÌNH 5: im s minh bch trung bình theo Tng tài sn.
MC LC
TRANG PH BÌA
LIăCAMăOAN
MC LC
DANH MC KÝ HIU, CH VIT TT
DANH MC BNG BIU, HÌNH V,ă TH
Tóm tt 1
Chngă1:ăGii thiu 1
Chngă2:ăTng quan kt qu nghiên cuătrcăđây 3
Chngă3:ăPhngăphápănghiênăcu 11
3.1. Phng pháp 11
3.1.1 Gi thuyt nghiên cu 11
3.1.2 Mô hình nghiên cu 14

3.2 Phng pháp đo lng vƠ c s d liu 17
3.2.1 Mu nghiên cu 17
3.2.2 o lng và c s d liu 18
Chngă4:ăKt qu và tho lun 20
4.1 Thng kê mô t 20
4.2 Kt qu hi quy ca mô hình nghiên cu 29
4.3 Tho thun kt qu nghiên cu 40
Kt lun 44
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
DANHăMCăKụăHIUăVITăTT
TTCK: Th trng chng khoán.
UBCKNN: y ban Chng khoán NhƠ nc.
HQT: Hi đng Qun tr.
IFC: T chc Tài chính quc t.
IPO: Phát hành lu đu tiên ra công chúng.
HNX: S giao dch chng khoán Hà Ni


1

Tómătt
Bài lun vn kim tra thc nghim mc đ công khai & minh bch thông tin
ca các công ty niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam di góc đ
cm nhn ca nhƠ đu t vƠ gi đnh thc thi công b thông tin là hàm s ph
thuc bi các nhân t đc trng ca tng công ty. o lng tính công khai &
minh bch đc thc hin qua bng kho sát gm 28 câu hi rút gn t ni dung
trong b Nguyên tc Qun tr ca OECD. Nhng nhân t đc trng trong mô
hình đc s dng da trên kt qu thc nghim các nghiên cu trc đơy. Các
nghiên cu này thc hin  các quc gia có đc đim tng đng vi th trng

Vit Nam. Quá trình thc nghim cho thy tính công khai & minh bch ca
công ty là hàm s ph thuc bi các nhân t ni ti công ty. Trong đó, nhân t
qun tr cho thy nh hng không nh lên thc thi công b thông tin. Kt qu
này mang đn gi ý rng gia tng hiu qu trong thc hin qun tr công ty s
giúp ci thin tính công khai & minh bch cho công ty niêm yt TTCK Vit
Nam.
Chngă1:ăGiiăthiuă
Công khai ậ minh bch thông tin là vn đ đc nghiên cu và tìm hiu khá
nhiu  các quc gia phát trin. Gn đơy, s quan tâm v tính công khai minh
bch gia tng  các quc gia đang phát trin khi hu qu ca vic thiu minh
bch đang tr nên phc tp. Khng hong tƠi chính nm 1997, quét qua hu ht
công ty  khu vc ông Ễ, đư cho thy s cn thit phi tái cu trúc tài chính và
qun tr công ty. Và gn đơy nht là khng hong tài chính toàn cu nm 2008,
mà mt trong nhng nguyên nhân bt ngun t s không minh bch thông tin
trong mt h thng tài chính phc tp đc các Ngơn hƠng u t, công ty bo
him…to ra. Ngày nay, các chuyên gia hu nh đng ý rng s tht bi ch yu
dn đn các cuc khng hong tài chính có ngun gc trc tip t s thiu công

2

khai, thc hin qun lý yu kém ca h thng tài chính. Th trng chng
khoán, mt thành phn trong h thng tài chính quc gia, gi vai trò quan trng
và có th lƠ tác nhơn gơy ra đ v nu thiu s công khai & minh bch. Trong
đó, vn đ minh bch trên th trng chng khoán đc hình thành thông qua s
minh bch ca h thng pháp lut, minh bch trong qun lý th trng, các công
ty niêm yt và thành phn khác tham gia th trng (công ty môi gii, qu đu
t ). Mt trong s đó, công khai ậ minh bch  các công ty tham gia trên th
trng đc xem là trng tâm và có nh hng ln đn s phát trin n đnh và
bn vng ca các TTCK quc t nói chung và TTCK Vit Nam nói riêng.
LỦ do chính đ nhn mnh đn công khai - minh bch  công ty niêm yt là

vì c công khai và minh bch tn ti cùng nhau đ hng đn bo v quyn li
ca c đông, nhƠ đu t. Các c đông nên đc đi x bình đng, đc tham gia
vào các quyt đnh có nh hng đn công ty và có th la chn ngi điu
hƠnh đi din cho cho quyn li ca mình. NhƠ đu t bên ngoƠi cn đc bo
đm rng không có mt cá nhân (hoc nhóm c đông) nhn đc u đưi hn
hoc có nh hng ln hn so vi s c phn s hu. Các c đông nên đc to
điu kin và kh nng gia tng nh hng ca mình đn Ban điu hành và buc
nhƠ điu hành chu trách nhim trc nhng sai phm thuc trách nhim ca h.
Chính vì th, ch có vic thc thi công khai - minh bch mt cách đy đ thì c
đông có th tin tng vào công ty mà h đu t hot đng vì li ích ca h. ơy
lƠ điu rt quan trng mà các công ty tham gia phi tuân th vƠ đm bo thc
hin vì hu qu ca vic làm mt nim tin ca c đông lƠ khá phc tp. C đông
khi mt nim tin do nhng bê bi  công ty niêm yt xy ra liên tc, kéo dài s
dn đn s mt lòng tin vào th trng chng khoán. Khi đó, h s rút vn và
chuyn sang các kênh đu t khác. Hu qu là th trng chng khoán b ht
thanh khon. Nu s rút vn din ra chm và kéo dài, th trng chng khoán s
b suy gim và ngày cƠng đi xung. Kh nng huy đng vn t nn kinh t s

3

yu dn đi. Trng hp thanh khon bt ng st gim do s rút vn  t có th
dn đn s đ v ca TTCK t đó gơy ra tác đng tiêu cc đn th trng tài
chính quc gia.
Cho đn nay, vn đ công khai ậ minh bch đư vƠ đang đc đt ra nh lƠ
mc tiêu hƠng đu cho s phát trin TTCK Vit Nam trong tng lai. Nguyên
nhân là nim tin ca nhƠ đu t dành cho th trng chng khoán đư st gim
nghiêm trng trong nhiu nm qua. T đó, dn đn s suy gim kéo dƠi vƠ cha
có li thoát. Trong bi cnh, kinh t quc gia tng trng chm do khng hong
kinh t toàn cu cng nh nhng bê bi trong h thng ngân hàng. S vc dy
th trng chng khoán đc xem là yêu cu cp bách đ thu hút ngun vn các

nhƠ đu t. c bit lƠ nhƠ đu t nc ngoài nhm gim áp lc cho h thng
ngân hàng và cung ng ngun vn n đnh, chi phí thp cho nn kinh t.
 thc hin điu này, mt trong nhng gii pháp hƠng đu chính lƠ gia tng
tính công khai & minh bch ca công ty niêm yt. Và vn đ quan trng đt ra
cho các nhà chính sách là yu t nƠo đư vƠ đang chi phi đn tính công khai &
minh bch ca công ty niêm yt trên th trng Vit Nam? Tr li đc vn đ
này, các nhà qun lý mi có c s đ có th đa ra các gii pháp phù hp và
hiu qu. ơy cng chính lƠ mc tiêu chính mà bài lun vn cn đt đc. Vic
la chn nghiên cu phù hp đ áp dng cho th trng chng khoán Vit Nam
cn phi có s cân nhc hp lý trên khía cnh khoa hc ln tính kh thi trong thu
thp d liu.
Chngă2:ăTngăquanăktăquănghiênăcuătrcăđây
C s lý lun ca vn đ này hin tp trung vào vic nghiên cu tính công
khai & minh bch trên hai xu hng ch đo. u tiên, nghiên cu v các nhân
t tác đng đn tính công khai & minh bch  mc đ quc gia. ơy lƠ nghiên
cu nn tng v vn đ công khai minh bch. Ni bt trong đó lƠ nhóm tác gi

4

Bushman, Piotroski và Smith (2004) nghiên cu tính minh bch gia 45 quc
gia khp th gii. Bài nghiên cu kt lun rng minh bch công ty là hàm s ph
thuc vào ch đ pháp lut, kinh t chính tr mi quc gia. C th, minh bch
trong qun tr cao  các quc gia có h thng pháp lut hiu qu. Và minh bch
trong tài chính thì có mi tng quan thun vi đc đim kinh t. Bài nghiên
cu cng thc hin kim đnh và c th hóa khái nim minh bch thông tin
thành các nhóm nhân t c th: mc đ ph bin các thông tin liên quan đn
hot đng chi tiêu vn, chi phí R&D, phng pháp k toán ; s ph bin các
thông tin liên quan đn hot đng qun tr (thông tin ca Ban điu hành, tin
lng, t l s hu ); s lng nhà phân tích bình quân theo dõi 1 công ty và s
phát trin ca h tng thông tin đc đo lng bng s trung bình ngi dân/1

t báo…Trong khi đó, Archambault vƠ Archambault (2003) cho rng quyt đnh
công khai là mt quyt đnh phc tp chu nh hng bi nhiu yu t thuc
phm vi quc gia và công ty. Tác gi cho rng mc đ công khai ậ minh bch
ca công ty là hàm s ca bin vn hóa cng nh lƠ h thng kinh t - chính tr
quc gia. Không dng li  đó, h thng lý lun công khai ậ minh bch tip tc
đc m rng vi nghiên cu ca Tarun Khanna; Krishna Palepu; Suraj
Srinivasan (2004). Nhóm tác gi vi gi thuyt v tính công khai & minh bch
các quc gia s ci thin nu có quan h kinh t vi M. Nghiên cu đc thc
hin trên 794 công ty  24 quc gia  Châu Á ậ Thái Bình Dng vƠ Chơu Ểu.
Bng kho sát ca S&P đc s dng đ đo lng mc đ công khai & minh
bch. Bài nghiên cu tìm thy mi tng quan thun có Ủ ngha gia vic niêm
yt trên th trng M; nh hng ca tác đng v đu t (gm đu t vn FDI
và vn c phn ); nh hng ca hot đng xut khu ca công ty vào M hoc
hot đng ca công ty  M đn mc đ công khai minh bch ca công ty  các
quc gia. Bài nghiên cu đư cung cp nhng bng chng v nh hng ca vn
đ toàn cu hóa đn vic thc hin qun tr công ty  các quc gia. Và c th 

5

đơy, bƠi nghiên cu tin hành trên mt khía cnh trong qun tr công ty là công
khai & minh bch.
Mt cách tng quan, các nghiên cu này đư ch ra nhng yu t v mô cn
bn có tính quyt đnh đn mc đ công khai & minh bch là h thng pháp
lut, đc đim kinh t - chính tr trong phm vi quc gia. iu này ngha lƠ các
tác gi mc nhiên tha nhn không có s khác bit trong vic công khai thông
tin gia các công ty trên mt th trng. Vi gi đnh này ngha lƠ s có rt ít s
khác bit v mc đ công b thông tin ca các công ty. Trên thc t, Tarun
Khanna, Krishna Palepu và Suraj Srinivasan trong mt nghiên cu trc đó đư
ch ra tính công khai & minh bch còn là hàm s ph thuc bi quy mô công ty
và hiu qu hot đng. C s lý lun vn đ công khai & minh bch theo đó tip

tc m rng sang hng nghiên cu nhng yu t tác đng đn tính công khai &
minh bch  mc đ công ty.
Mark Lang và Russell Lundholm (1993) bng nghiên cu thc nghim trên
751 công ty  M đư mang đn nhng đóng góp tích cc. Ni dung chính ca
bài nghiên cu là kim đnh nhng yu t tác đng lên tính minh bch ca công
ty. Trong đó, tính minh bch đc đo lng thông qua mc đ đánh giá ca các
nhà phân tích th hin trong báo cáo ca Liên đoƠn các nhƠ phơn tích thông tin
công ty (FAF report). Báo cáo đc phát hƠnh thng niên cung cp nhng
đánh giá v thc hin công b thông tin trên ba nhóm là thông tin công b trong
báo cáo thng niên/quý, các thông tin công b đi chúng khác và quan h nhà
đu t. Bài nghiên cu s dng sáu bin đc lp đc chia thành ba nhóm gm
nhóm bin v hiu qu (li nhun và sai s trong d báo phân tích); nhóm bin
v cu trúc (quy mô công ty, mc đ bin đng trong t sut sinh li vƠ đ
tng quan gia t sut sinh li thng niên - thu nhp) và bin yêu cu khác
(đi vi nhng công ty đang thc hin phát hành chng khoán). Bng phng
pháp hi quy, kt qu nghiên cu cho thy tính minh bch gia tng theo quy mô

6

và hiu qu ca công ty; gim đi khi s tng quan gia thu nhp và sut sinh
li c phiu thp; tng cao hn  các công ty đang phát hƠnh c phn  hin ti
hoc trong tng lai. Trong đó, tng quan gia thu nhp và sut sinh li c
phiu đi din cho s bt cân xng thông tin. Mc đ tng quan thp cho thy
s bt cân xng thông tin cao. iu nƠy đng ngha công ty công b thông tin ít
hn nhng gì công ty phi công khai. im hn ch ca bài nghiên cu là ch
xem xét vic công b thông tin liên quan đn thu nhp công ty. Nhóm tác gi lý
gii rng rt khó khn đ tìm ra bin s mang tính đi din có th đo lng toàn
b hot đng công b thông tin ca mt công ty.
Theo thi gian, các nghiên cu v các yu t ni ti tip tc đc m rng.
Morris và J. Gray (2007) trong mt nghiên cu thc nghim  434 công ty 

khu vc Châu Á tha nhn vai trò ca quy mô và kh nng sinh li đn tính
công khai - minh bch thông tin tài chính. Thêm vƠo đó, bƠi nghiên cu còn đa
thêm các bin gii thích khác vào mô hình vi các gi đnh rng công ty s minh
bch hn khi có nhiu c đông bên ngoƠi vƠ ít các c đông chi phi, niêm yt th
trng nc ngoài, phát hành ADRs, mi hoƠn thƠnh tng vn hoc vay n, có
doanh thu t xut khu, sn phm hng đn nhiu phơn khúc, đc kim toán
bi Big 4. Bài nghiên cu còn b sung thêm mt công c khác đ đo lng tính
công khai & minh bch ca công ty. Vic la chn công c đo lng phù hp
cng lƠ mt trong nhng vn đ đc quan tâm khi nghiên cu v minh bch
thông tin. Phn ln các nghiên cu  th trng phát trin s dng bng đánh giá
ca S&P đc xây dng vƠo nm 2001. Mt s ít nghiên cu trc đó s dng
báo cáo FAF ca M. Trong bài nghiên cu ca Morris và J. Gray, hai ông s
dng h thng tiêu chun báo cáo tài chính quc t IFRS đ đo lng minh bch
thông tin tài chính ca công ty. iu nƠy cng phù hp vi loi thông tin công
b mà hai tác gi đang hng đn. Kt qu thc nghim cho thy các yu t nh
gia tng s dng n, kh nng sinh li, đi tng kim toán, mc đ quc t ca

7

công ty và niêm yt trên th trng chng khoán quc t là có Ủ ngha thng kê
vƠ tng quan thun đn tính công khai & minh bch trên tt c các mô hình.
Các bin khác bao gm quy mô công ty, phát hành c phn mi, tính đc lp
trong Ban điu hành, t l s hu c đông ln có Ủ ngha thng kê nhng không
trên toàn b các mô hình nghiên cu. Nhìn chung, bài nghiên cu đư có nhng
đóng góp quan trng vƠ Ủ ngha đn chui c s lý lun v các nhân t ni ti.
im tích cc ghi nhn khi tác gi cho thy đc vai trò ca các nhân t phi tài
chính (phân khúc sn phm, c cu c đông, tính đc lp ca Ban điu hành, vai
trò ca kim toán ) đn tính công khai & minh bch. Các nhân t này cho thy
nh hng đng thi đn s sn lòng công khai bên cnh các nhân t tài chính.
Nhn đnh nƠy cng đư đc chng minh trong nghiên cu ca Cheung,

Connelly, Lynda Zhou và Piman Limpaphayom (2007)  th trng Thái Lan và
HongKong. Bài nghiên cu ca Morris và J.Gray cng tha nhn mt s hn
ch. S lng công ty kho sát trên tng quc gia tp trung vào các công ty ln
và mu kho sát ch ti đa 50 công ty mi quc gia. Thông tin công b đc gi
đnh là trung thc, tc là bài nghiên cu đư b qua vic đánh giá cht lng
thông tin. ơy cng lƠ hn ch ca phn ln các công c đo lng đc s dng
trong các nghiên cu trc. Mt hn ch khác, tiêu chun IFRS vn khá xa l 
nhiu quc gia đang phát trin  Châu Á. Nu có, tính chun mc trong thc thi
vn còn vn đ phi kim chng. ơy lƠ đim cân nhc khi áp dng nghiên cu
này ng dng cho th trng Vit Nam.
Quay tr li vi chui c s lý lun, theo thi gian, các nghiên cu v vn đ
công khai & minh bch ngày càng hoàn thin và khc phc đc hn ch ca
nghiên cu trc. Các nhân t đa vƠo trong mô hình đư đc kim chng và có
giá tr khoa hc. Xu hng nghiên cu theo đó chuyn dch dn sang hng
mang tính Mt lý do khác, s đng vng hoc tht bi ca mt s quc gia
khi các cuc khng hong tƠi chính đi qua mang đn nhng bài hc kinh nghim

8

thc t quỦ giá. iu này thôi thúc các nhà nghiên cu đi tìm cơu tr li cho s
khác bit. Khng hong tài chính Châu Á xy ra nm 1997 lƠ ví d đin hình vi
s sp đ ca Thái Lan. Trong khi đó, Hong Kong không nhng vn duy trì s
n đnh mà còn tip tc phát trin khi khng hong đi qua. Cheung, Connelly,
Lynda Zhou và Piman Limpaphayom (2007) vi nghiên cu thc nghim 
Hong Kong vƠ Thái Lan đư mang đn nhng lý gii có giá tr và nhng hiu bit
sâu sc hn v vn đ công khai minh bch trong công ty. Bài nghiên cu đc
đánh giá tt khi k tha có la chn các nhân t gii thích phù hp. Bên cnh
đó, nhóm tác gi có s phát trin nhm khc phc hn ch trong vic đo lng
bin đc lp minh bch  các nghiên cu trc. Các tác gi s dng bng kho
sát gm 28 câu hi đc thit k bi Hip hi các nhƠ lưnh đo Thailand vi s

h tr k thut t Công ty t vn MCKinsy & Company. Bng kho sát xây
dng trên nn tng 92 câu hi v qun tr công ty ca OECD. u đim ca bng
kho sát là tinh gn, tp trung ch yu vào ni dung liên quan đn công khai &
minh bch vƠ đc bit có đánh giá đn cht lng thông tin công b. Ví d, vi
mt mc kho sát c th, công ty s nhn đc tín nhim ắtrung bình” nu
khon mc đc công b  mc đ ti thiu theo yêu cu. Nu mt công ty
công b thông tin nhiu hn yêu cu ti thiu, đt đc nhng chun mc quc
t hoc thc hành tt, thì vic công khai và minh bch ca công ty đc đánh
giá ắxut sc”. Trng hp công ty không đáp ng đc các yêu cu công b ti
thiu, tính công khai ậ minh bch đc đánh giá  mc ắkém”. Phng pháp
này có th cung cp mt thc đo cht lng ca hot đng công khai và minh
bch hn nhng nghiên cu đc trc đó vn ch tp trung vào s lng hoc
s tn ti ca thông tin. Tip theo đó, vic xác đnh các nhân t gii thích cho
mô hình là ni dung quan trng mà bài nghiên cu cn gii quyt. Da trên kt
qu thc nghim ca Jensen (1993); Lang and Lundholm (1993); Meek, Roberts
và Gray (1995); Miller (2002); Archambault và Archambault (2003); Khanna,

9

Palepu và Srinivasan (2004) , gi thit đt ra là nhng yu t tác đng đn công
khai và minh bch công ty có th đc phân thành hai nhóm chính. Nhóm mt
bao gm các yu t v tài chính và nhóm hai gm các yu t thuc v qun tr
công ty. Các yu t tài chính c th nh quy mô công ty, kh nng sinh li, đòn
by tài chính và hiu sut hot đng đc xem xét trong nghiên cu này. Mc
đ tp trung quyn s hu, quy mô HQT, thành phn trong Hi đng qun tr
thuc nhóm hai. Nghiên cu thc nghim sau đó đc tin hành trên 146 công
ty niêm yt trên TTCK Thái Lan và 256 công ty niêm yt  th trng Hong
Kong. Các công ty tƠi chính đc loi tr khi mu nghiên cu.
T nhng đánh giá tng th trên đim s ghi nhn đc, mc đ công khai &
minh bch  Thái Lan cao hn  th trng Hong Kong. Kt qu nƠy trái ngc

vi quan đim cho rng công ty  th trng phát trin có xu hng công b
thông tin tt hn các công ty  th trng ít phát trin. Kt qu thc nghim còn
cho thy các đc đim tài chính ca công ty có mi tng quan Ủ ngha đi vi
mc đ công khai & minh bch  th trng Hong Kong nhng không có Ủ
ngha  th trng Thái Lan. c bit, các công ty có quy mô ln và sinh li tt
 Hong Kong có mc đ công khai nhiu hn. Các công ty có doanh thu cao và
s dng nhiu đòn by cng có mc đ công khai & minh bch cao hn. Tuy
nhiên, kt qu này không mnh m  các công ty Thái Lan. Trên khía cnh khác,
các công ty Thái Lan vi t l s hu ca các giám đc bên ngoài cao và quy
mô HQT ln có tính công khai & minh bch cao hn. T l giám đc điu
hành tham d vƠo HQT có tng quan nghch bin đn tính công khai & minh
bch  c hai th trng. iu này cho ta nhn đnh rng các th trng càng
phát trin đc đim tƠi chính có tng quan hn đn mc đ công khai minh
bch công ty. Trong khi  các th trng ít phát trin hn, các đc đim qun tr
có tác đng nhiu hn. Cui cùng, nhng phát hin thc nghim trong bài

10

nghiên cu này cho rng nhng cuc kim tra tng th  các nn kinh t khác
nhau vi các th ch khác nhau có th dn đn nhng kt lun không chính xác.
Nhìn chung, c s lý lun v các nhân t nh hng đn công khai & minh
bch khá phong phú và có giá tr. Mt s nghiên cu nh ca Cheung, Connelly,
Lynda Zhou vƠ Piman Limpaphayom; Morris vƠ J. Gray…cho thy tính ng
dng và có th thc hin cho TTCK Vit Nam. Tuy nhiên cho đn nay, s lng
các nghiên cu có giá tr khoa hc v công khai & minh bch  Vit Nam vn
còn hn ch. Phn ln các nghiên cu tp trung vào các vn đ nh thc trng
công khai & minh bch  TTCK Vit Nam, vai trò vƠ tác đng ca công khai &
minh bch, gii pháp gia tng tính minh bch cho TTCK; nghiên cu v phng
pháp đo lng tính công khai & minh bch. Tác gi tìm thy rt ít nghiên cu
thc nghim v các yu t tác đng đn tính công khai ca công ty niêm yt.

Trong đó, nghiên cu ca Trng Lê Vinh (2008) là mt trong s ít các nghiên
cu này. Nghiên cu đc thc nghim trên 30 công ty niêm yt trên HOSE vi
nn tng c s lý lun ca Cheung, Connelly, Lynda Zhou và Piman
Limpaphayom (2007). Tuy nhiên, mô hình hi quy ch s dng các yu t tài
chính và b qua các đc đim qun tr. Kt qu thc nghim ch có bin TobinQ
lƠ có Ủ ngha thng kê vƠ tng quan thun vi tính công khai & minh bch. Các
nhân t nh quy mô công ty, ROA, hiu sut s dng tài sn, đòn by tài
chính…không có Ủ ngha v mt thng kê. Qua thi gian và s phát trin ca
TTCK, bài nghiên cu cho thy hn ch khi (i) b qua các nhân t v đc đim
qun tr (ii) mu nghiên cu thc nghim vi s lng công ty thp. Tuy nhiên,
hn ch nƠy lƠ c s đ cho các nghiên cu tip tc phát trin khi đa thêm các
bin qun tr vi mu nghiên cu ln hn. Ni dung nghiên cu v các nhân t
tác đng cho đn nay vn khá mi và hp dn trong chui nghiên cu v công
khai & minh bch.

11

Chngă3:ăPhngăphápănghiênăcu
3.1. Phngăphápă
Trên c s đánh giá các nghiên cu trc đơy, bƠi lun vn la chn nghiên
cu ca nhóm tác gi Cheung, Connelly, Lynda Zhou và Piman Limpaphayom
(2007) làm nn tng cho vic nghiên cu  th trng Vit Nam.
C s la chn bài nghiên cu này:
- Gi thuyt nghiên cu hng đn vic kim đnh nhng yu t trong ni ti
công ty tác đng đn công khai & minh bch. iu này phù hp vi mc
tiêu nghiên cu ca bài lun vn.
- Bài nghiên cu thc hin trong giai đon gn đơy nên các bin trong mô
hình đc kim đnh thc nghim  các nghiên cu trc nên đm bo c
s khoa hc.
- Phng pháp đo lng công khai & minh bch có nhiu đim ti u khi

đánh giá đc cht lng thông tin công b.
- Bài nghiên cu thc hin  hai th trng Hong Kong vƠ Thái Lan. ơy lƠ
hai th trng có nhng đim tng đng vi th trng chng khoán Vit
Nam. Kt qu bài nghiên cu cung cp c s đ so sánh vi kt qu lun
vn.
- D liu dùng đ đo lng các bin đc lp trong mô hình có th thu thp
đc trên th trng chng khoán Vit Nam.
3.1.1 Giăthuyt nghiênăcu
La chn bài nghiên cu ca nhóm tác gi Cheung, Connelly, Lynda Zhou
và Piman Limpaphayom ng dng cho TTCK Vit Nam, gi thit v s tác đng
ca các yu t tài chính và qun tr đn mc đ công khai ậ minh bch ca các
công ty niêm yt đc k vng s có s tng đng vi th trng Hong Kong
và Thái Lan. C th:

12

c đim tài chính
Quy mô công ty: Gi thuyt rng các công ty có có quy mô ln thì minh bch
hn các công ty có quy mô nh. Lý do là các công ty ln có s lng nhƠ đu t
quan tâm nhiu hn các công ty nh và thu hút s quan tâm t các chuyên gia
phân tích. Các công ty ln cng có nhiu ngun thông tin đ cung cp tt hn
cho nhƠ đu t. Trong mt nghiên cu vi phm vi gia các quc gia, Khanna,
Palepu và Srinivasan (2004) tìm thy mi quan h đng bin gia vn hóa th
trng vi đim s minh bch. Quy mô công ty đc th hin qua doanh thu,
tng tài sn, vn điu l hoc vn hóa th trng.
òn by tài chính: công ty s dng đòn by tài chính  mc đ cao s có mc
đ công khai & minh bch cao hn bi do các nhà cung cp tín dng yêu cu
cung cp nhiu thông tin hn (Khanna, Palepu và Srinivasan, 2004). Tuy nhiên,
bng chng thc nghip ca h không ng h cho quan đim này. Meek,
Roberts và Gray (1995) tìm thy mi quan h nghch chiu gia đòn by tài

chính và công khai ca công ty  các công ty  M và Anh. Archambault và
Archambault (2003) cng cho thy không có mi tng quan gia đòn by tài
chính và công b thông tin.
Hiu sut sinh li: kh nng sinh li trong quá kh có th nh hng đn mc
đ công khai & minh bch công ty (Khanna, Palepu và Srinivasan, 2004). Ví d,
các công ty sinh li có th sn lòng đ công b thông tin cho nhƠ đu t bên
ngoƠi hn các công ty sinh li kém. Các nghiên cu trc đó đư kim đnh tác
đng ca c hiu qu hot đng theo k toán (Lang and Lundholm 1993; Miller
2002) và theo th trng (Khanna, Palepu and Srinivasan 2004) lên mc đ công
khai công ty.
Tài sn th chp: Các công ty có giá tr tài sn c đnh ln cn phi công b
thông tin nhiu hn cho các đi tng bên ngoƠi đ h đa ra quyt đnh đu t.

13

iu này s dn đn mi quan h đng bin gia giá tr tài sn th chp và mc
đ công khai & minh bch ca công ty. Mt khác, cng có th tranh lun rng
công ty nhiu tài sn hn thng ít có nhu cu công b thông tin tài chính.
Jensen and Meckling (1976) cho rng tài sn th chp có th làm gim s xung
đt đi din vì các nhà cho vay có th nm ly tài sn khi công ty b phá sn. S
st gim trong xung đt đai din có th làm gim đng lc trong công b thông
tin vì th nó cho thy quan h nghch bin gia giá tr tài sn th chp vi mc
đ công khai ậ minh bch.
Hiu sut s dng tài sn: có th nói rng các công ty vi hiu sut s dng tài
sn cao có th có mc đ công khai & minh bch cao hn nhng công ty có hiu
sut thp. Lý do là các công ty có hiu sut s dng tt s thu hút đc nhiu
nhƠ đu t vƠ các nhƠ phơn tích. Vì vy, các công ty này phi công b nhiu
thông tin liên quan cho nhƠ đu t bên ngoƠi mƠ khi đó lƠm gia tng mc đ
công khai & minh bch thông tin công ty.
c đim qun tr

Mc đ tp trung quyn s hu: gi thuyt rng tp trung quyn s hu dn đn
s linh đng trong công tác điu hành, t đó dn đn gia tng vic qun tr công
ty. iu hành ch đng làm gim mt cách đáng k kh nng công tác điu hành
nh hng đn tài sn ca c đông (McConnell and Servaes 1990). Tuy nhiên,
nhng nghiên cu gn đơy  các th trng ông Ễ kt lun rng tp trung trong
quyn s hu dn đn nhng xung đt gia ch s hu vƠ nhƠ đu t bên ngoƠi.
(Claessens, Djankov and Lang 2000; Claessens, Djankov, Fan and Lang 2002;
La Porta, Lopez-de- Silanes, and Shleifer 1999). iu này gi thuyt rng t l
nm gia ca c đông ln trong mt công ty có quan h vi mc đ công & khai
minh bch.

14

Thành phn ca Hi đng Qun tr: nhóm gi thuyt thành phn HQT có th
nh hng đn mc đ công khai minh bch công ty. Trong bài này, có hai bin
s xác đnh thành phn HQT đc s dng. Bin s đu tiên, t trng thành
viên đc lp trong HQT. Các thƠnh viên đc lp mong mun công b nhiu
thông tin cho các bên liên quan khác ca công ty. iu này có th thit lp nên
mi quan h đng bin gia t l thƠnh viên đc lp vi mc đ công khai &
minh bch. Bin s th hai, t l thành viên thuc Ban điu hƠnh trong HQT.
iu này cho thy rng các Giám đc điu hành có th xung đt li ích và mong
mun che giu bt thông tin cho nhƠ đu t bên ngoƠi. Do đó, t l tham gia
Giám đc điu hƠnh trong HQT có th nh hng tiêu cc đn mc đ công
khai & minh bch ca công ty.
Quy mô Hi đng Qun tr: c đim quan trng khác ca HQT lƠ quy mô
ca nó. Jensen (1993) tha nhn rng HQT có quy mô ln làm cho các cuc
tho lun v vn đ quan trng nƠo đó ca công ty ít thng thng hn, theo đó,
làm cho vic giám sát tr nên kém đi. Cui cùng, Jensen (1993) cho rng quy
mô ti u ca HQT lƠ 8 thƠnh viên. Trong khi, Yermack (1996) tìm ra mi
quan h đng bin gia quy mô HQT vƠ giá tr công ty  các công ty trên th

trng M. Huther (1997) kim tra mt mu các công ty tin ích công cng 
M và thy rng quy mô HQT có nh hng không tích cc đn hiu qu công
ty. Eisenberg, Sundgren, and Wells (1998) tìm thy mi tng quan nghch bin
có ý ngha gia quy mô HQT vƠ li nhuân trong mu các công ty có quy mô
va và nh  Thy in. Trên lp lun này, bài nghiên cu gi thuyt có mi
quan h gia quy mô HQT vƠ mc đ công khai & minh bch công ty.
3.1.2 Môăhìnhănghiênăcu
Trên c s nhng gi thuyt trình bày  trên, phng pháp hi quy đa bin
(OLS) đc s dng đ c lng các nhân t tác đng đn mc đ công khai

15

& minh bch ca công ty niêm yt trên TTCK Vit Nam. Mô hình hi quy đc
trình bƠy nh sau:
TRANSP =
0
+
1
SIZE(X)
i
+
2
PROFIT(X)
i
+
3
TURNOVER
i
+
4

FIX
i
+
5
DEBT
i
+
6
CONC
i
+
7
BSIZE
i
+
8
BEXC
i
+
9
OUTSIZE
i
+
i
Bin TRANS là bin ph thuc đi din cho mc đ công khai & minh bch
ca các công ty. TRANS đc xác đnh thông qua vic đo lng đánh giá ca
nhƠ đu t, gii phân tích và môi gii  các công ty chng khoán. Phng pháp
đo lng TRANS mà tác gi s dng là bng kho sát. Các bin đc lp trong
mô hình lƠ đi din các các nhân t đc đ cp trong gi thit. Bin SIZE dùng
đ đo lng quy mô ca doanh nghiêp. Trong mô hình, bin SIZE có 3 tùy bin

là SIZE1, SIZE2, SIZE vi 3 cách thc đo lng trên tng tài sn, doanh thu và
vn hóa th trng.
Tng t, phng pháp đo lng hiu sut sinh li PROFIT đc th hin
qua hai bin ROA vƠ TobinQ. Trong đó, bin TobinQ đc tính toán bng cách
ly tng vn hóa th trng ti thi đim cui nm vƠ n dài hn chia cho tng
tài sn. Các bin đc lp khác trong nhóm bin tƠi chính nh TURNOVER là
doanh thu trên tng tài sn; bin FIX tính toán bng cách ly tng tài sn c đnh
ròng chia tng tài sn và bin DEBT là tng n phi tr trên tng tài sn
i vi các bin thuc nhóm qun tr, bin CONC đi din cho nhân t tp
trung quyn s hu, đc tính bng cách ly tng t l s hu ca các c đông
ln ca công ty (t l s hu t 5% tr lên). Trong khi đó, hai bin OUTSIDE
vƠ BECX đi din cho nhân t thành phn HQT đc đ cp trong gi thit.
Bin OUTSIDE đc tính toán trên c s t l thƠnh viên HQT đc lp trên s
thành viên ca HQT. VƠ bin BECX là t l thành viên thuc Ban điu hành
tham gia trong HQT. Cui cùng, bin BSIZE dùng đ đo lng quy mô ca

16

HQT ca công ty. BSIZE là s lng thƠnh viên trong HQT. Công thc xác
đnh các bin đc lp đc th hin c th trong Bng 1:
Bng 1: nhănghaăcácăbinăđc lp trong mô hình
Bin
Công thc
Ngun
SIZE1
Ln (tng tài sn)
BCTC
SIZE2
Ln (doanh thu)
BCTC

SIZE3
Ln (vn hóa th trng)
BCTC
ROA
Li nhun sau thu/Tng tài sn
BCTC
TobinQ
(Vn hóa th trng + tng n) /Tng
tài sn
BCTC
FIX
Tng tài sn c đnh ròng /Tng tài
sn
BCTC
TURNOVER
Doanh thu / Tng tài sn
BCTC
DEBT
Tng n phi tr /Tng tài sn
BCTC
CONC
Tng t l nm gi c đông s hu t
5% tr lên
Báo cáo thng niên,
www.cafef.vn
BSIZE
Tng thành viên HQT
Báo cáo thng niên
BECX
T l thƠnh viên Ban điu hành trong

HQT
Báo cáo thng niên,
www.cafef.vn
OUTSIDE
T l thƠnh viên đc lp trong HQT
Báo cáo thng niên,
bng cáo bch,
ww.cafef.vn

17

Tămôăhìnhănghiênăcuăbanăđu,ăchúngătaăcóă6ămôăhìnhăriêngăbităđcăkýă
hiuătăA1ăậ A6ănhăsau:ă
A1: TRANSP =
0
+
1SIZE1
i
+
2
ROA
i
+
3
TURNOVER
i
+
4
FIX
i

+
5
DEBT
i
+
6
CONC
i
+
7
BSIZE
i
+
8
BEXC
i
+
9
OUTSIZE
i
+
i
A2: TRANSP =
0
+
1SIZE2
i
+
2
ROA

i
+
3
TURNOVER
i
+
4
FIX
i
+
5
DEBT
i
+
6
CONC
i
+
7
BSIZE
i
+
8
BEXC
i
+
9
OUTSIZE
i
+

i
A3: TRANSP =
0
+
1SIZE3
i
+
2
ROA
i
+
3
TURNOVER
i
+
4
FIX
i
+
5
DEBT
i
+
6
CONC
i
+
7
BSIZE
i

+
8
BEXC
i
+
9
OUTSIZE
i
+
i
A4: TRANSP =
0
+
1SIZE1
i
+
2
TOBINQ
i
+
3
TURNOVER
i
+
4
FIX
i
+
5
DEBT

i
+
6
CONC
i
+
7
BSIZE
i
+
8
BEXC
i
+
9
OUTSIZE
i
+
i
A5: TRANSP =
0
+
1SIZE2
i
+
2
TOBINQ
i
+
3

TURNOVER
i
+
4
FIX
i
+
5
DEBT
i
+
6
CONC
i
+
7
BSIZE
i
+
8
BEXC
i
+
9
OUTSIZE
i
+
i
A6: TRANSP =
0

+
1SIZE3
i
+
2
TOBINQ
i
+
3
TURNOVER
i
+
4
FIX
i
+
5
DEBT
i
+
6
CONC
i
+
7
BSIZE
i
+
8
BEXC

i
+
9
OUTSIZE
i
+
i
3.2ăPhngăphápăđoălngăvàăcăsădăliu
3.2.1 Muănghiênăcu
Bài lun vn thc hin kho sát đánh giá mc đ công khai & minh bch và
thu thp thông tin các bin đc lp trên 100 công ty có quy mô vn hóa th
trng ln nht trên TTCK Vit Nam. Thi đim xác đnh vn hóa là ti ngày
31/12/2012. Các công ty thuc lnh vc ngân hàng, chng khoán, bo him đc
loi tr vì cu trúc bn cơn đi tài chính và các khon mc có s khác bit. Vic
la chn mu nghiên cu gm 100 công ty vn hóa ln, đc xem xét trên các lí
do sau:

18

- Các công ty đi din trên 70% vn hóa TTCK Vit Nam.
- Nhn đc s quan tâm và theo dõi ca các nhà phân tích, chuyên viên
môi gii vƠ nhƠ đu t.
- C s d liu đy đ đ thu thp phc v cho vic nghiên cu.
NgoƠi ra, trong ắBáo cáo Th đim Qun tr Công ty 2012” ca IFC phi
hp vi UBCKNN, nhóm tác gi cng cng chn mu là 100 công ty có vn hóa
ln nht. Lý do la chn phng pháp này là vic kho sát v vic thc thi qun
tr công ty s không phn ánh đúng vi các công ty mi tng vn, va thc hin
IPO và có quy mô nh. VƠ chúng ta cng bit minh bch thông tin là mt phn
trong nguyên tc v qun tr ca OECD. Nh vy, t nhng lí do trên, bài lun
vn la chn 100 công ty có vn hóa ln nht làm mu nghiên cu. Danh sách

100 công ty thuc mu kho sát đc trình bày trong Ph lc 1.
3.2.2 oălngăvàăcăsădăliu
oălng tính công khai ậ minh bch
Công c kho sát: bài lun vn s dng công c bng kho sát đ đo lng tính
công khai minh bch ca các công ty trong mu. Bng kho sát đc thit k bi
Hip hi các nhƠ lưnh đo Thái Lan vi s h tr t Công ty t vn qun lý quc
t MCKinsy & Company. Ni dung kho sát đc rút gn t 92 câu hi trong
Nguyên tc Qun tr ca OECD. Các nguyên tc này đang dn đc áp dng
trong các quy đnh pháp lỦ vƠ các tiêu chí đ đánh giá tính công khai & minh
bch công ty niêm yt  Vit Nam. C th ngày 16/8/2013, HNX đư công b kt
qu Chng trình đánh giá Qun tr công ty trên HNX vi ch đ ắCông b
thông tin và minh bch”. HNX cng đư s dng khuyn ngh ca OECD lƠm c
s đa ra b tiêu chí đánh giá cho chng trình.
Bng kho sát, gm 28 câu hi, đc trình bày trong Ph lc 2. Mi câu hi
có 3 mc tuân th v công b thông tin là Yu ậ Trung bình ậ Tt tng ng vi

19

đim là 1 ậ 2 ậ 3. Công ty nhn đc mc công khai & minh bch ắyu” khi
không tuân th các quy đnh nh công b thông tin không đy đ, công b thông
tin chm hoc không công b thông tin. Mc ắtrung bình” dƠnh cho các công ty
ch công khai thông tin  mc va phi đ đáp ng các quy đnh và mc ắtt”
khi công ty sn sàng công khai thông tin nhiu hn quy đnh pháp lut. Bin
TRANS đc xác đnh bng cách ly trung bình cng đim s ca 28 câu hi
trong bng kho sát.
i tng kho sát: nhƠ đu t chuyên nghip, môi gii và chuyên viên phân
tích công ty chng khoán, qu đu t.
Hình thc kho sát: phát phiu kho sát và phng vn trc tip.
Căs d liu các binăđc lp
Ngun d liu đ tính toán cho các bin đc lp đc thu thp trên Báo cáo

tài chính kim toán nm 2012, báo cáo thng niên đc công b trên website
công ty, S giao dch chng khoán mà công ty niêm yt và các website tài chính
uy tín nh www.cafef.vn, www.vietstock.com.vn, www.stox.vn và
www.stockbiz.com.
X lý s liu thu thp
Bin ph thuc Trans: đ đm bo kt qu kho sát v tính công khai & minh
bch ca công ty đc chính xác. Mi công ty s đc đánh giá bi hai thành
viên tham gia kho sát. Bin TRANS lƠ trung bình đim s bng kho sát ca
thành viên 1 và 2. im s mi bng là trung bình cng ca 28 câu hi trong
bng kho sát. Ví d: công ty DRC đc đánh giá bi hai nhƠ đu t A vƠ B.
Bng kho sát nhƠ đu t A có đim s là 2.21 vƠ nhƠ đu t B lƠ 2.36. Kt qu
là TRANS ca DRC đt 2,29 đim.
Cách thc thc hin kho sát: mt cuc kho sát nh bng phng pháp phng
vn đc thc hin trên 10 nhƠ đu t. Mc đích đ đánh giá mc đ truyn ti