HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƯ & KINH DOANH VẬT LIỆU XÂY DỰNG FICO.PDF

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH






DNG TH LAN ÀI



HỒN THIN H THNG KIM SỐT NI B CƠNG TY
C PHN U T & KINH DOANH VT LIU XÂY DNG
FICO


Chun ngành: K tốn
Mã s: 60340301



LUN VN THC S KINH T

Ngi hng dn khoa hc: Tin s NGUYN TH KIM CÚC



Thành phố Hồ Chí Minh - năm 2012
i

LIăCMăN

Trong sut quá trình hc tp vƠ nghiên cu ti Trng i hc Kinh t ThƠnh
ph H Chí Minh, tôi đƣ đc QuỦ Thy, Cô Trng i hc Kinh t ThƠnh ph
H Chí Minh, đc bit lƠ QuỦ Thy, Cô Khoa K toán- Kim toán ging dy tn
tình giúp tôi có đc nhng kin thc quỦ báu đ ng dng vƠo trong công vic
chuyên môn ca mình cng nh hoƠn thƠnh Lun vn Thc s.
Tôi xin chơn thƠnh cm n toƠn th QuỦ Thy, Cô Trng i hc Kinh t
ThƠnh ph H Chí Minh, đc bit lƠ QuỦ Thy, Cô Khoa K toán ậ Kim toán.
Tôi xin gi li bit n sơu sc đn TS Nguyn Th Kim Cúc, ging viên đƣ
trc tip hng dn, giúp đ tôi trong sut thi gian qua đ tôi có th hoƠn thƠnh
Lun vn nƠy.
Tôi xin chơn thƠnh cm n Ban Giám đc, toƠn th anh ch các phòng ban, chi
nhánh trc thuc Công ty C phn u t & Kinh doanh Vt liu Xơy dng FICO
đƣ dƠnh thi gian quỦ báu đ tr li phng vn vƠ cung cp thông tin hu ích đ tôi
có th thc hin đc nghiên cu nƠy.
TP.HCM, ngƠy 26 tháng 12 nm 2012
Hc viên thc hin

Dng Th Lan Ơi

ii

HOẨNăTHINăHăTHNGăKIMăSOÁTăNIăBăCÔNGăTYăCăPHNă
UăTă&ăKINHăDOANHăVTăLIUăXỂYăDNGăFICO
LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan rng đ tƠi nƠy lƠ do chính tôi thc hin, các s liu thu thp
vƠ kt qu phơn tích trong đ tƠi nƠy lƠ trung thc, đ tƠi nƠy không trùng vi bt k
đ tƠi nghiên cu khoa hc nƠo.
TP.HCM, ngƠy 26 tháng 12 nm 2012
Hc viên thc hin



Dng Th Lan Ơi




iii

MC LC
Trang
LI M U 1
CHNG 1: TNG QUAN V KIM SOÁT NI B 4
1.1. Khái quát v kim soát ni b: 4
1.1.1. Lch s hình thành và phát trin kim soát ni b: 4

1.1.2. Các khái nim v kim soát ni b: 8
1.1.2.1. nh ngha v kim soát ni b theo COSO 1992: 8
1.1.2.2. nh ngha v kim soát ni b theo COSO 2004: 10
1.1.2.3. Liên h gia Báo cáo COSO 1992 và COSO 2004: 12
1.2. Các b phn hp thành h thng kim soát ni b: 15
1.2.1. Môi trng kim soát: 15
1.2.1.1. Tính chính trc và các giá tr đo đc: 15
1.2.1.2. Nng lc ca đi ng nhơn viên: 16
1.2.1.3. Hi đng Qun tr và y ban Kim toán: 16
1.2.1.4. Trit lý qun lỦ vƠ phong cách điu hành: 17
1.2.1.5. C cu t chc: 17
1.2.1.6. Phân chia quyn hn và trách nhim: 18
1.2.1.7. Chính sách nhân s: 18
1.2.2. Thit lp mc tiêu: 19
1.2.3. Nhn dng các s kin tim tàng: 20
1.2.4. ánh giá ri ro: 21
iv

1.2.5. i phó ri ro: 23
1.2.5.1. Các phng pháp đi ph ri ro: 23
1.2.5.2. Các vn đ cn xem xét khi la chn phng pháp đi phó ri ro: 23
1.2.6. Hot đng kim soát và các hot đng kim soát thông thng trong chu
trình bán hàng- thu tin: 24
1.2.6.1. Hot đng kim soát: 24
1.2.6.1.1. Phân loi hot đng kim soát theo mc đích: 24
1.2.6.1.2. Phân loi hot đng kim soát theo chc nng: 25
1.2.6.2. Các hot đng kim soát thông thng trong chu trình bán hàng- thu tin:27
1.2.6.2.1. c đim ca chu trình: 27
1.2.6.2.2. Mc tiêu kim soát ca chu trình bán hƠng thng bao gm: 27
1.2.6.2.3. Các th tc kim soát trong chu trình: 27

1.2.7. Thông tin và truyn thông: 33
1.2.7.1. Thông tin: 33
1.2.7.2. Truyn thông: 34
1.2.8. Giám sát: 35
1.2.8.1. Giám sát thng xuyên: 36
1.2.8.2. Giám sát đnh k: 36
1.2.8.3. Báo cáo phát hin: 37
1.3. Hn ch vn có ca h thng kim soát ni b: 38
TÓM TT CHNG 1 39
v

CHNG 2: THC TRNG H THNG KIM SOÁT NI B
TI CÔNG TY C PHN U T & KINH DOANH VT
LIU XÂY DNG FICO 40
2.1. Gii thiu tng quan v Công ty C phn u t & Kinh doanh Vy liu Xây
dng FICO: 40
2.1.1. S lc v công ty: 40
2.1.2. Quá trình hình thành và phát trin: 40
2.1.3. Lnh vc hot đng và ngành ngh kinh doanh: 41
2.1.4. c đim kinh doanh, sn xut ca công ty: 42
2.1.5. T chc b máy ca công ty: 43
2.1.6. Chc nng vƠ nhim v ca các b phn: 45
2.1.7. T chc công tác k toán ti công ty: 47
2.2. c đim và thc trng h thng kim soát ni b ti Công ty C phn u t
& Kinh doanh Vt liu Xây dng FICO: 51
2.2.1. Thc trng v môi trng kim soát: 52
2.2.1.1. Tính trung thc và các giá tr đo đc: 52
2.2.1.2. Nng lc ca đi ng nhơn viên: 54
2.2.1.3. Hi đng Qun tr và y ban kim toán, Ban kim soát: 56
2.2.1.4. Trit lý qun lỦ vƠ phong cách điu hành: 59

2.2.1.5. C cu t chc: 60
2.2.1.6. Phơn đnh quyn hn và trách nhim: 62
2.2.1.7. Chính sách nhân s: 64
2.2.2. Thc trng v thit lp mc tiêu: 66
vi

2.2.3. Thc trng v nhn dng các s kin tim tàng: 68
2.2.4. Thc trng v đánh giá ri ro: 70
2.2.5. Thc trng v đi phó ri ro: 71
2.2.6. Thc trng v hot đng kim soát và các hot đng kim soát trong chu trình
bán hàng- thu tin ti đn v: 72
2.2.6.1. Thc trng v hot đng kim soát ti đn v: 72
2.2.6.2. Các hot đng kim soát trong chu trình bán hàng- thu tin ti đn v: 75
2.2.6.2.1. Nhng th tc kim soát c th trong tng giai đon: 75
2.2.6.2.2. Nhng th tc kim soát chung: 80
2.2.7. Thc trng v thông tin và truyn thông: 85
2.2.8. Thc trng v giám sát: 86
2.3. ánh giá chung v thc trng h thng kim soát ni ti Công ty C phn u
t & Kinh doanh Vt liu Xây dng FICO: 88
2.3.1. Môi trng kim soát: 88
2.3.2. Thit lp mc tiêu: 92
2.3.3. Nhn dng các s kin tim tàng: 92
2.3.4. ánh giá ri ro: 93
2.3.5. i phó ri ro: 93
2.3.6. Hot đng kim soát và các hot đng kim soát trong chu trình bán hàng-
thu tin: 93
2.3.6.1. Hot đng kim soát: 93
2.3.6.2. Các hot đng kim soát trong chu trình bán hàng- thu tin: 94
2.3.7. Thông tin và truyn thông: 95
vii

2.3.8. Giám sát: 95
2.3.9. Tác đng ca các b phn h thng kim soát ni b đi vi chu trình bán
hàng- thu tin: 95
TÓM TT CHNG 2 98
CHNG 3: MT S GII PHÁP HOÀN THIN H THNG
KIM SOÁT NI B TI CÔNG TY C PHN U T VÀ
KINH DOANH VT LIU XÂY DNG FICO. 99
3.1. Quan đim đnh hng cho các gii pháp: 99
3.2. Các gii pháp v các b phn ca h thng kim soát ni b: 101
3.2.1. Môi trng kim soát: 101
3.2.2. Thit lp mc tiêu: 107
3.2.3. Nhn dng các s kin tim tàng: 111
3.2.4. ánh giá ri ro: 111
3.2.5. i phó ri ro: 115
3.2.6. Hot đng kim soát & các hot đng kim soát trong chu trình bán hàng- thu
tin:ầ 117
3.2.7. Thông tin và truyn thông: 118
3.3 Nhng kin ngh v các quy đnh v mô: 119
TÓM TT CHNG 3 120
KT LUN 121



viii

DANH MC CH VIT TT
Ting Anh:
AAA : American Accounting Association
(Hi k toán Hoa K)

AICPA : American Institute of Certified Public Acountants
(Hip hi k toán viên công chng Hoa K)
BCBS : Basle Commettee on Banking Supervision
(y ban Balse v giám sát ngân hàng)
CAP : Committee on Auditing Procedure
(y ban th tc kim toán)
CIS : Computer Information System
(H thng thông tin đin toán)
CoBIT : Control Objectives for Information and Related Technology
(Các mc tiêu kim soát trong công ngh thông tin vƠ các lnh vc có
liên quan)
COSO : Committee of Sponsoring Organization
(y ban các t chc đng bo tr)
ERM : Enterprise Risk Management Framework
(H thng qun tr ri ro doanh nghip)
ERP : Enterprise Resource Planning
(Hoch đnh ngun lc doanh nghip)
FEI : Financial Executives Institute
(Hip hi Qun tr viên tài chính)
IIA : Institute of Internal Auditors
(Hip hi Kim toán viên ni b)
IMA : Institute of Management Accountants
ix

(Hip hi K toán viên qun tr)
INTOSAI : International Organisation of Supreme Audit Institutions
(T chc quc t các c quan kim toán cp cao)
ISA : International Standard on Auditing
(Chun mc kim toán quc t)
ISACA : Information System Audit and Control Association

(Hip hi v kim soát và kim toán h thng thông tin)
OTC : Over-The-Counter
( Th trng chng khoán phi tp trung)
SAP : Statement Auditing Procedure
(Báo cáo v th tc kim toán)
SAS : Statement on Auditing Standard
(Chun mc kim toán)
SEC : Securities and Exchange Commission
(y ban chng khoán Hoa K)
VSA :Vietnam Standard on Auditing
(Chun mc kim toán Vit Nam)
Ting vit:
BCTC : Báo cáo tài chính
T : u t
KSNB : Kim soát ni b
KD : Kinh doanh
QTRR : Qun tr ri ro
TSC : Tài sn c đnh
VLXD : Vt liu xây dng

x

DANH MCăCÁCăLUă & BNG BIU
Luăđ 2.1 : Lu đ luân chuyn chng t trong nghip v bán hàng, ghi nhn
doanh thu.
Bng 2.1 : So sánh ch tiêu ắPhi thu khách hƠngẰ qua các nm 2009, 2010 vƠ
2011.
Bng 2.2 : So sánh ch tiêu ắPhi tr ngi bánẰ, ắVay ngn hnẰ qua các nm
2009, 2010 và 2011

DANH MC CÁC HÌNH
Hình 1.1 : So sánh các b phn ca KSNB (COSO 1992) và các b phn ca
QTRR (COSO 2004).
Hình 2.1 : S đ t chc ca công ty.
Hình 2.2 : S đ t chc b máy k toán ca công ty.
Hình 2.3 : S đ trình t ghi s.
Hình 3.1 : Mô hình Bng đim cân bng.
Hình 3.2 : Mô hình đánh giá ri ro chin lc.
Hình 3.3 : Mô hình la chn phng pháp đi phó ri ro.

DANH MC CÁC PH LC
Ph lc A : B câu hi kho sát v h h thng kim soát ni b ca đn v.
Ph lc B : Tng hp s liu kho sát h thng kim soát ni b ca đn v.
Ph lc C : C s lý lun v các hot đng kim soát ni b trong chu trình bán
hàng- thu tin


1

LI M U

S cn thit ca đ tài:
Mt t chc kinh t dù ln hay nh, khi vn hƠnh, điu đu tiên các nhà qun lý
quan tơm đó lƠ thit lp h thng kim soát ni b (KSNB).
Di góc nhìn ca ngi làm công tác k toán, hay nghiên cu v lnh vc k
toán thì h thng KSNB trc tiên giúp cho các thông tin k toán đáng tin cy hn,
gim thiu nhng gian ln, sai sót.
Di góc nhìn ca kim toán đc lp thì vic phơn tích vƠ đánh giá h thng
KSNB là ht sc thit yu đ thit lp các th tc kim toán thích hp cng nh
đánh giá s b đ tin cy ca các thông tin trên báo cáo tài chính.

Công vic ca ngi k toán hin nay không ch đn thun là ghi chép s sách,
lp báo cáo tài chính mà còn phi giúp các nhà qun lỦ đt đc các mc tiêu ca t
chc thông qua các chính sách, các chin lc qun lỦ vƠ kinh doanh, đc bit là
thit k h thng KSNB hu hiu và hiu qu.
Ngày nay, nn kinh t toàn cu phát trin nhanh và nhiu bin đi buc các t
chc kinh t phi luôn nng đng và không ngng tin b đ qun tr đc nhng
ri ro, thích ng đc vi nhng bin đi đó.
 nc ta, ng vƠ NhƠ nc ch trng c phn hóa nhm nâng cao hiu qu
kinh doanh, đáp ng yêu cu c ch th trng, huy đng vn t các thành phn
kinh t, đng thi tng cng qun lý dân ch.
Công ty C phn u t & Kinh doanh Vt kiu Xây dng FICO là mt doanh
nghip nhƠ nc đin hình đc c phn hóa t nm 2005, hin lƠ công ty đi
chúng có c phiu giao dch trên th trng OTC. Mc tiêu ca công ty lƠ tng th
phn, nâng cao li nhun, thu hút vn đu t.  đt đc mc tiêu đó, công ty cn
khc phc nhng khó khn khi chuyn đi hình thc doanh nghip t b máy doanh
nghip nhƠ nc c tr thành b máy nng đng, hiu qu và phi đm bo tình
2

hình tài chính tt, nơng cao nng lc cnh tranh trong lnh vc kinh doanh, sn xut
vt liu xây dng vn chu nhiu ri ro do tác đng ca kinh t v mô trong nhng
nm gn đơy.
Ngoài ra, công ty còn phi đm bo vic tuân th các quy đnh pháp lut dành
cho các công ty đi chúng v c cu t chc, trách nhim công b thông tinầtheo
Lut Doanh nghip s 60/2005/QH11, Lut Chng khoán 70/2006/QH11 và Thông
t 121/2012/TT-BTC ca B Tài chính ban hƠnh ngƠy 26/7/2012 quy đnh v qun
tr công ty áp dng cho các công ty đi chúng.
Qua quá trình tìm hiu Công ty C phn u t & Kinh doanh Vt liu Xây
dng, nhn thy đc nhng khó khn vng mc ca đn v đƣ nêu trên, vn dng
nhng kin thc đƣ đc hc và nghiên cu, tôi chn thc hin đ tƠi: ắHoƠn thin
h thng kim soát ni b Công ty C phn u t & Kinh doanh Vt liu Xây

dng FICOẰ.
Mc đích nghiên cu:
H thng hóa c s lý thuyt v h thng KSNB. Tìm hiu, phơn tích vƠ đánh
giá thc trng h thng KSNB thông qua các b phn ca h thng KSNB và các
hot đng kim soát trong qui trình chính ca Công ty C phn u t & Kinh
doanh Vt liu Xây dng FICO da trên khuôn mu báo cáo COSO 2004.
T kt qu nghiên cu, tác gi đ xut mt s gii pháp hoàn thin h thng
KSNB ti Công ty C phn u t & Kinh doanh Vt liu Xây dng FICO.
i tng và phm vi nghiên cu:
- i tng nghiên cu: đ tài nghiên cu lý lun và thc tin v h thng
KSNB.
- Phm vi nghiên cu:
 Thi gian nghiên cu: đ tài thc hin t tháng 10/2011 đn tháng 10/2012.
S liu s cp đc thu thp t tháng 11/2011 đn tháng 6/2012. S liu th cp
đc thu thp t 2009 đn 2011.
3

 Không gian nghiên cu: kho sát thc trng h thng KSNB ti Công ty C
phn u t & Kinh doanh Vt liu Xây dng và các chi nhánh trc thuc Công ty.
- Gii hn ca đ tài:
  tài ch kho sát các b phn cu thành ca h thng KSNB và chu trình
chính là chu trình bán hàng ậ thu tin, không kho sát ht tt c các chu trình ca
công ty.
  tài tip cn theo hng đnh tính ắcóẰ hay ắkhôngẰ các yu t, th tc
kim soát trong h thng KSNB.
Phng pháp nghiên cu:
- Phng pháp thu thp s liu:
 S liu s cp đc thu thp bng phng pháp phng vn trc tip các đi
tng có liên quan, và t vic xem xét tài liu, s sách ca đn v nh: BCTC, s
chi tit, các hóa đn, đn đt hàng,

 S liu th cp đc thu thp t Tng cc thng kê, t báo chí
- Phng pháp phơn tích:
 S dng phng pháp so sánh, phng pháp tng hp.
 S dng phng pháp duy vt bin chng đ phơn tích, đánh giá vƠ đ xut
các gii pháp.
Kt cu ca đ tài:
Ngoài M đu, Kt lun và Ph lc, ni dung  tài gm có 3 chng:
Chng 1: Tng quan v h thng kim soát ni b
Chng 2: Thc trng h thng kim soát ni b ti Công ty C phn u t &
Kinh doanh Vt liu Xây dng FICO.
Chng 3: Mt s gii pháp hoàn thin h thng kim soát ni b ti Công ty
C phn u t & Kinh doanh Vt liu Xây dng FICO.
Kt lun
Tài liu tham kho
Ph lc
4

CHNGă1: TNG QUAN V KIM SOÁT NI B
1.1. Khái quát v kim soát ni b:
1.1.1. Lch s hình thành và phát trin kim soát ni b:
 Giai đon s khai:
Vào nhng nm cui th k 19, khi nn kinh t bt đu phát trin mnh m,
quyn s hu ca các c đông tách ri chc nng điu hành ca nhng nhà qun lý,
các kênh cung cp vn cng phát trin kp thi đ đáp ng nhu cu m rng quy mô
ca các doanh nghip. Các công ty kim toán đc lp ra đi nhm đm bo tính
trung thc và hp lý ca các thông tin trên báo cáo tài chính (BCTC), lƠ c s đ
các kênh cung cp vn có cái nhìn tng quan tình hình tài chính ca doanh nghip.
Khi thc hin các k thut ly mu, các kim toán viên nhn thy cn phi quan
tơm đn kim soát ni b (KSNB). Thut ng ắkim soát ni bẰ bt đu xut hin
t giai đon này. Hình thc ban đu ca KSNB là kim soát tin.

n nm 1905, Robert Montgomery
1
đa ra Ủ kin v KSNB trong ắLỦ thuyt
và thc hành kim toánẰ.
Nm 1929, Công b ca Cc D tr Liên bang Hoa K (Federal Reserve
Bulletin), ln đu tiên đ cp chính thc thut ng ắkim soát ni bẰ.
n nm 1936, Hip hi k toán viên công chng Hoa K (AICPA) trong mt
công b cng đa ra đnh ngha KSNB. c bit là sau nhng v sp đ ca các
công ty ln có c phiu đc niêm yt nh McKenson & Robbins, Drayer
Hanson mà y ban Chng khoán Hoa K (SEC) ch trích các công ty kim toán đƣ
không xem xét đúng mc h thng KSNB, thì vic nghiên cu vƠ đánh giá v
KSNB ngƠy cƠng đc chú trng.
 Giai đon hình thành:
Vào thp niên nhng nm 1940, các t chc k toán công và kim toán ti Hoa
K đƣ cho ra đi khá nhiu các báo cáo, hng dn và tiêu chun v tìm hiu KSNB
trong công tác kim toán.

1
Sáng lp viên công ty kim toán Lybrand, Ross Bros & Montgomery.
2
Tham kho ắo lut Sarbans-OxleyẰ, ngun
5

Trong s đó, vƠo nm 1949, AICPA công b công trình nghiên cu đu tiên v
KSNB lƠ: ắKim soát ni b, các nhân t cu thành và tm quan trng đi vi vic
qun tr doanh nghip vƠ đi vi kim toán viên đc lpẰ.
Sau đó, AICPA cng đƣ son tho và ln lt ban hành nhiu chun mc kim
toán đ cp đn nhng khái nim và khía cnh khác nhau ca KSNB nh SAP 29,
SAP 33, SAP 54 (sau nƠy đc thay th bng các chun mc SAS).
Trong sut thi k này, khái nim KSNB tuy không ngng đc m rng ra

khi nhng th tc bo v tài sn và ghi chép s sách k toán. Tuy nhiên, KSNB
vn ch dng li nh là mt phng tin phc v cho vic kim toán BCTC.
 Giai đon phát trin:
Vào nhng thp niên 1970 ậ 1980, nn kinh t Hoa K và nhiu quc gia khác
phát trin mnh m. Bên cnh đó, các v gian ln cng tng nhanh đáng k vi quy
mô ngày càng ln.
Nm 1979, SEC bt buc các công ty phi báo cáo v KSNB đi vi công tác
k toán  đn v mình, vì vy cn phi có các tiêu chun đ đánh giá tính hu hiu
ca KSNB.
T đó đa đn vic thành lp COSO (1985), COSO là mt y ban thuc hi
đng quc gia Hoa K v vic chng gian ln trên BCTC, thng gi là y ban
Treadway. COSO đc bo tr bi nm t chc ngh nghip, mi t chc ch đnh
mt đi din đ lp ra COSO. Các t chc gm: Hip hi K toán viên Công chng
Hoa K (AICPA), Hip hi K toán Hoa K (AAA- American Accounting
Association), Hip hi Qun tr viên Tài chính (FEI- Financial Excutives Institute),
Hip hi K toán viên Qun tr (IMA- Institute of Managament Accountants) và
Hip hi Kim toán viên Ni b (IIA- Institute of Internal Auditors).
Sau mt thi gian dài làm vic, đn nm 1992, COSO phát hƠnh Báo cáo, đơy
cng lƠ tƠi liu đu tiên trên th gii đƣ đa ra Khuôn mu lý thuyt v KSNB đy
đ và có h thng nht cho đn thi đim hin nay.
 Giai đon hin đi (t 1992 đn nay)
6

Sau Báo cáo COSO 1992, hàng lot nghiên cu phát trin v KSNB trong nhiu
lnh vc khác nhau đƣ ra đi.
 Phát trin v phía qun tr: Nm 2004, COSO chính thc ban hành Báo cáo
COSO 2004 (ERM) trên c s Báo cáo COSO 1992.
 Phát trin cho doanh nghip nh:Nm 2006, COSO nghiên cu và ban hành
hng dn ắKim soát ni b đi vi báo cáo tài chính- Hng dn cho các công ty
đi chúng quy mô nhẰ.

 Phát trin theo hng công ngh thông tin:Nm 1996, Bn tiêu chun có tên
ắCác mc tiêu kim soát trong công ngh thông tin vƠ các lnh vc liên quanẰ
(CoBIT- Control Objectives for Information and Related Technology) do Hip hi
v kim soát và kim toán h thng thông tin (ISACA- Information System Audit
and Control Association) ban hành.
 Phát trin theo hng kim toán đc lp:Các chun mc kim toán ca Hoa
K cng chuyn sang s dng Báo cáo COSO làm nn tng đánh giá h thng
KSNB, bao gm: SAS 78 (1995), SAS 94 (2001)
H thng chun mc kim toán quc t (ISA- International Standard on
Auditing) cng s dng Báo cáo COSO khi yêu cu xem xét h thng KSNB trong
kim toán BCTC, nh là: ISA 315, ISA 265.
 Phát trin theo hng kim toán ni b:Các chun mc ca IIA không đi sơu
vào nghiên cu các thành phn ca KSNB, vì IIA là mt thành viên ca COSO nên
v nguyên tc không có s khác bit gia đnh ngha ca IIA và COSO.
 Phát trin theo hng ngh nghip chuyên sâu: Báo cáo Basel (1998) ca
y ban Basel v giám sát ngân hàng (BCBS- Basel Committee on Banking
Supervision) đƣ đa ra công b v khuôn kh KSNB trong ngân hàng.
 Nhn xét v s phát trin lý lun ca h thng kim soát ni b:
T nhng khái nim ban đu đc các kim toán viên đc lp quan tơm, đn
vic phát trin thành nhng nguyên tc đn gin cho công tác kim toán, phát trin
thành công c kim toán, và tr thành nhng quy đnh bt buc, phát trin thành
nhiu phân nhánh khác nhau đ đáp ng nhu cu đa dng ca các hot đng, các t
7

chc. Tm quan trng ca lý lun v h thng KSNB thc s đc đánh giá cao khi
có đo lut Sarbans- Oxley
Trc khi có đo lut Sarbans-Oxley, vic xem xét h thng kim soát ni b
trong công tác kim toán ch nhm giúp cho kim toán viên lp k hoch kim toán,
hay xem xét kim soát ni b ch lƠ mt công c cho vic lp k hoch kim toán.
Sau hƠng lot nhng v sp đ ca các công ty ln, đo lut Sarbanes-Oxley

đc Quc hi M thông qua ngƠy 30/7/2002, đơy lƠ mt trong nhng lut cn bn
ca ngh k toán, kim toán. Trong sáu đim quan trng ca đo lut nƠy, có đim
ni bt đó lƠ qui đnh hƠng nm, các công ty phi có báo cáo kim soát ni b, trong
đó các thông tin v tình hình tƠi chính ca công ty phi có s chng thc ca công
ty kim toán (trong quy đnh 404 ca đo lut).  thc hin điu khon nƠy, c
tính vi khong 1000 công ty ln đang niêm yt  M hƠng nm phi tr khon phí
lên đn 6 t USD
2
hay tng 25% so vi phí kim toán lúc đó. VƠ cng vì vy, điu
khon nƠy đƣ khin cho không nhng chi phí kim toán gia tng đáng k mƠ còn
lƠm gia tng trách nhim ca kim toán viên, buc nhƠ qun lí phi tng cng s
hiu bit vƠ s quan tơm ca h đi vi h thng kim soát ni b, buc h có trách
nhim hn vi kim soát ni b trong công ty. Vi điu khon nƠy thì kim soát ni
b đƣ tr thƠnh mc tiêu kim toán. iu khon nƠy còn lƠ cái ắngngẰ đ loi
bt nhng công ty niêm yt nh ra khi danh sách các công ty niêm yt hay cn bt
các công ty có qui mô nh mun niêm yt trên th trng chng khoán vì các công
ty nƠy không đ ngun lc đ đáp ng các yêu cu v kim soát ni b, cng nh
không gánh đc chi phí kim toán chng thc báo cáo kim soát. Do đó, nhiu Ủ
kin đng tình rng điu khon nƠy nhm bo v nhƠ đu t.
 S phát trin lý lun ca h thng KSNB  Vit Nam:
Nhìn chung, h thng lý lun v KSNB  Vit Nam gn lin vi s ra đi và
phát trin ca hot đng kim toán đc lp ca Vit Nam trong thi gian qua.

2
Tham kho ắo lut Sarbans-OxleyẰ, ngun


8

Thi k nn kinh t nc ta chuyn t kinh t bao cp sang nn kinh t nhiu

thành phn bt đu thu hút vn đu t nc ngoƠi cng nh vic hình thành và phát
trin ca các kênh cung cp vn  Vit Nam, hot đng kim toán mi đc chú
trng.
Chính nhu cu minh bch thông tin, đc bit là ca các nhƠ đu t nc ngoài,
đƣ to nên nhu cu v loi hình kim toán đc lp BCTC.
Tháng 5/1991, công ty kim toán đu tiên ca Vit Nam thành lp (VACO)
đánh du cho ngành ngh kim toán  nc ta. Tip sau là s thành lp ca nhiu
công ty kim toán khác vi các loi hình doanh nghip nh các công ty hp danh,
công ty liên doanh, các công ty kim toán quc tầ HƠng lot các c quan, qui ch,
chun mc liên quan đn ngh kim toán ra đi nh:
- Tháng 1/1994, Chính ph ban hành Quy ch kim toán đc lp.
- Tháng 7/1994, C quan kim toán NhƠ nc trc thuc chính ph đc
thành lp.
- Tháng 10/1994, B tài chính ban hành 4 chun mc kim toán Vit Nam
(VSA) đu tiên. Sau đó, ln lt các nm 2000, 2001, 2003, 2005 B tài chính ban
hành thêm các chun mc, hin nay có 7 đt ban hành các chun mc kim toán
Vit Nam.
Trong s nhng chun mc kim toán đc ban hƠnh nm 2001, có chun mc
VSA 400 ắánh giá ri ro và kim soát ni bẰ.
Nhìn chung  Vit Nam, lý lun v KSNB còn s sƠi vƠ cha thc s coi trng.
KSNB ch yu vn ch đc xem là công c h tr các cuc kim toán đc lp,
cha đc xem là công c hu hiu giúp ích cho quá trình qun lý hot đng ca
các doanh nghip.
1.1.2. Các khái nim v kim soát ni b:
1.1.2.1. nhănghaăv kim soát ni b theo COSO 1992:
Báo cáo COSO 1992 đnh ngha KSNB nh sau:
9

“Kim soát ni b là quá trình do ngi qun lý, hi đng qun tr và các nhân
viên ca đn v chi phi, nó đc thit lp đ cung cp mt s đm bo hp lý

nhm thc hin ba mc tiêu di đây:
- Báo cáo tài chính đáng tin cy.
- Các lut l quy đnh đc tuân th.
- Hot đng hu hiu và hiu qu.”
Cng theo quan đim ca COSO có bn khái nim nn tng trong đnh ngha
KSNB đó lƠ: quá trình, con ngi thc hin, đm bo hp lý và mc tiêu đt đc
ca mt t chc.
 KSNB là mt quá trình:
KSNB không phi là mt s kin hay tình hung mà là mt chui hot đng
kim soát hin din  mi b phn trong đn v và kt hp vi nhau thành mt th
thng nht. KSNB s hu hiu nht khi đc xây dng nh mt phn c bn trong
hot đng ca doanh nghip ch không phi nh mt s b sung cho các hot đng
ca doanh nghip, hoc là mt gánh nng b áp đt bi các c quan qun lý hay th
tc hành chính.
Quá trình kim soát lƠ phng tin đ giúp cho doanh nghip đt đc các mc
tiêu ca mình.
 Nhân t con ngi:
KSNB đc thit k và vn hành bi con ngi. KSNB b chi phi bi con
ngi trong t chc (bao gm: Ban giám đc, nhà qun lý và các nhân viên). Con
ngi đt ra mc tiêu vƠ đa c ch kim soát vào vn hƠnh hng ti các mc tiêu
đƣ đnh.
Ngc li KSNB cng tác đng đn hành vi ca con ngi. Mi cá nhân có mt
kh nng, suy ngh vƠ u tiên khác nhau khi làm vic và không phi khi nào h
cng hiu rõ nhim v ca mình cng nh trao đi vƠ hƠnh đng nht quán. KSNB
s to ra ý thc kim soát  mi cá nhơn vƠ hng các hot đng ca h đn mc
tiêu chung ca t chc.
10

 m bo hp lý:
KSNB ch có th cung cp mt s đm bo hp lý (ch không phi đm bo

tuyt đi) cho Ban giám đc và nhà qun lý nhm đt đc các mc tiêu ca đn v.
iu này là do nhng hn ch tim tàng trong h thng KSNB nh: sai lm ca con
ngi, s thông đng ca các cá nhân, s lm quyn ca nhà qun lý và do mi
quan h gia li ích và chi phí ca vic thit lp nên h thng KSNB.
 Các mc tiêu:
Mi doanh nghip đt ra mc tiêu cn đt ti. Trong đó, bao gm: mc tiêu
chung và mc tiêu c th cho tng hot đng, tng b phn trong đn v. Mc tiêu
có th chia thƠnh 3 nhóm sau đơy:
- Nhóm mc tiêu v hot đng: nhn mnh s hu hiu và hiu qu ca vic
s dng các ngun lc.
- Nhóm mc tiêu v BCTC: đn v phi đm bo tính trung thc vƠ đáng tin
cy ca BCTC mà mình cung cp.
- Nhóm mc tiêu v s tuân th: đn v phi đm bo vic tuân th các lut
pháp vƠ các quy đnh.
S phân chia các nhóm mc tiêu nh trên ch mang tính tng đi vì mt mc
tiêu c th có th liên quan đn 2 hoc 3 nhóm mc tiêu trên. S phân chia này ch
yu da vào s quan tâm ca các nhóm đi tng khác nhau đi vi h thng
KSNB ca đn v. Nhóm mc tiêu v hot đng xut phát t yêu cu ca đn v là
chính, nhóm mc tiêu v BCTC ch yu xut phát t yêu cu ca c đông, nhƠ đu
t vƠ ch n, nhóm mc tiêu tuân th xut phát t yêu cu ca các c quan qun lý.
1.1.2.2. nhănghaăv kim soát ni b theo COSO 2004:
H thng KSNB hot đng hu hiu cng ch nhm kim soát nhng ri ro
trong doanh nghip nhm giúp doanh nghip đt đc nhng mc tiêu đƣ đ ra.
Trc tình hình kinh t luôn bin đi nhanh và không ngng, nhng cuc khng
hong kinh t kéo dài trong nhng nm gn đơy, cùng vi s phát trin ca khoa
hc v qun tr ri ro, yêu cu đánh giá ri ro ca h thng KSNB theo COSO đc
11

nâng lên cp đ cao hn đ phát trin Báo cáo COSO 1992 thành Báo cáo COSO
2004 (ERM).

Theo Báo cáo COSO 2004 thì: ắQun tr ri ro doanh nghip là mt quá trình
do Hi đng Qun tr, các cp qun lý và các nhân viên ca đn v chi phi, đc
áp dng trong vic thit lp các chin lc liên quan đn toàn đn v và áp dng
cho tt c các cp đ trong đn v, đc thit k đ nhn dng các s kin tim
tàng có th nh hng đn đn v và qun tr ri ro trong phm vi chp nhn đc
ca ri ro nhm cung cp mt s đm bo hp lý v vic đt đc các mc tiêu ca
đn v.”
Theo đnh ngha trên, các ni dung c bn ca Qun tr ri ro (QTRR) cng
gm có: quá trình, con ngi, đm bo hp lý, các mc tiêu (nh KSNB), ngoài ra
còn có thêm: thit lp chin lc, áp dng toƠn đn v, nhn dng s kin.
 Qun tr ri ro là mt quá trình:
QTRR bao gm mt chui các hot đng liên tc tác đng đn toƠn đn v
thông qua nhng hot đng qun lỦ đ điu hành s hot đng ca đn v. Quá trình
QTRR doanh nghip giúp đn v tác đng trc tip đn vic thc hin các mc tiêu
đƣ đ ra và góp phn hoàn thành s mng ca đn v.
 Nhân t con ngi:
QTRR đc thit k và vn hành bi con ngi. QTRR không ch đn thun là
nhng chính sách, th tc biu mu mà phi bao gm nhng con ngi trong đn
v nh Hi đng qun tr, Ban giám đc và các nhân viên khác. Mi cá nhân trong
đn v vi nhng đc đim riêng s tác đng đn cách thc ngi đó nhn dng,
đánh giá vƠ phn ng vi ri ro. QTRR s cung cp cho mi ngi khuôn kh
chung v ri ro trong phm vi mc tiêu hot đng ca đn v.
 Thit lp chin lc:
Vi mi mc tiêu, đn v thit lp các chin lc tng ng đ thc hin hay
thit lp các mc tiêu liên quan  cp đ thp hn. Khi đó, QTRR h tr cho các
cp qun lý xem xét các ri ro liên quan đn vic la chn các chin lc thay th
12

khác nhau.
 Áp dng cho toàn đn v:

QTRR không xem xét ri ro trong mt s kin riêng bit hoc cp đ riêng r
mà xem xét hot đng trên tt c các cp đ ca đn v, t cp đ toƠn đn v nh
k hoch chin lc và phân b ngun lc đn các mng hot đng c th nh hot
đng marketing, ngun nhân lc vƠ đn các chu trình nghip v nh chu trình sn
xut, xem xét hn mc tín dng ca khách hƠngầ
 Nhn dng các s kin:
QTRR đc thit k đ nhn dng các s kin tim tƠng tác đng đn đn v.
Khi các s kin tim tƠng đc nhn dng, đn v đánh giá đc ri ro vƠ c hi
liên quan đn các s kin, t đó xơy dng các cách thc qun lý ri ro liên quan
trong phm vi mc ri ro có th chp nhn ca đn v.
 m bo hp lý:
QTRR đem li mt s đm bo hp lý ch không đm bo tuyt đi. Vì nhng
hn ch tim tàng vn có ca QTRR nh lƠ: QTRR đc thit k và vn hành bi
con ngi nên sai sót do con ngi gây ra là không tránh khi; các hot đng kim
soát dù đc thit k hoàn thin đn th nào thì vn không th kim soát ht đc
tt c các s kin liên quan đn đn vầ
 Các mc tiêu:
QTRR lƠ phng tin đ đt đc mc tiêu ca đn v. Các nhà qun lý xây
dng các mc tiêu chin lc, la chn cách thc tin hành và thit lp các mc tiêu
liên quan. QTRR, vi s phân loi các mc tiêu, s phơn đnh rõ tng ni dung mà
đn v hng đn.

1.1.2.3. Liên h gia Báo cáo COSO 1992 và COSO 2004:
Các cuc khng hong kinh t toàn cu gn đơy, cùng vi nhng thiên tai, s
gim sút ca nn kinh t sn xut, giá c hƠng hóa tng cao đt ngt và nhng bin
đi bt thng khác ngƠy cƠng gia tng cho thy vic đi phó vi ri ro là rt quan
trng đi vi các đn v. Vic gia tng giá tr cho đn v (cng chính lƠ mang li giá
13

tr cho các nhƠ đu t) lƠ lí do đ đn v tn ti, nhng cn phi cơn đi vi vic

kim soát ri ro cho t chc thì mi bo v, duy trì hay to giá tr cho đn v. Nhiu
c quan lp pháp ca Hoa K bt đu đa ra các qui đnh thông qua hàng lot các
gii pháp đ hn ch ri ro nhm bo v quyn li ca các c đông.
Nm 2004, COSO chính thc ban hành Báo cáo COSO 2004. Báo cáo COSO
2004 (QTRR) đc m rng t Báo Cáo 1992 (KSNB). Báo cáo COSO 2004 không
thay th Báo cáo COSO 1992 mà kt hp KSNB trong nó vi các thành phn tng
đi ging nhau.
 Xét v mc tiêu thì Báo cáo COSO 2004 có mc tiêu rng hn, hng đn
chin lc ca toƠn đn v. QTRR không ch giúp các nhà qun lý đt đc các
mc tiêu mà còn giúp h thit lp mc tiêu và chin lc. Trong khi đó đi vi báo
cáo COSO 1992 thì mc tiêu là mt b phn ca quá trình qun lý ch không phi
mt b phn ca KSNB. Cng theo báo cáo này, KSNB bao gm các chính sách th
tc vƠ các hƠnh đng nhm giúp cho t chc đt đc các mc tiêu đ ra.
Mc tiêu ca đn v theo Báo cáo COSO 2004 bao gm:
 Mc tiêu chin lc: liên quan đn mc tiêu tng th và phc v cho s
mng ca đn v.
 Mc tiêu hot đng: liên quan đn vic s dng các ngun lc mt cách hu
hiu và hiu qu.
 Mc tiêu báo cáo: liên quan đn s trung thc vƠ đáng tin cy ca các báo
cáo có liên quan đn đn v.
 Mc tiêu tuân th: đm bo hp lý vic chp hành lut pháp và các qui đnh.
Trong khi đó, mc tiêu ca đn v theo Báo cáo COSO 1992 ch bao gm:
 Mc tiêu hot đng: liên quan đn vic s dng các ngun lc mt cách hu
hiu và hiu qu.
 Mc tiêu báo cáo: liên quan đn s trung thc vƠ đáng tin cy ca các báo
cáo có liên quan đn đn v.
 Mc tiêu tuân th: đm bo hp lý vic chp hành lut pháp vƠ các qui đnh.
14

 Xét v các b phn cu thành ca QTRR (Báo cáo COSO 2004) và KSNB

(Báo cáo COSO 1992) thì:
 KSNB bao gm 5 b phn cu thành:
- Môi trng qun lý
- ánh gi ri ro
- Hot đng kim soát
- Thông tin và truyn thông
- Giám sát
 QTRR bao gm 8 b phn cu thành:
- Môi trng qun lý
- Thit lp các mc tiêu
- Nhn dng s kin tim tàng
- ánh gi ri ro
- Phn ng ri ro
- Hot đng kim soát
- Thông tin và truyn thông
- Giám sát
Có th minh ha bng hình khi rubic nh sau:

Hình 1.1. So sánh các b phn cu thành ca KSNB (COSO 1992) và các b
phn cu thành ca ERM (COSO 2004)
3


3
Ngun:
.