Luận văn thạc sĩ Chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh ngành dừa Bến Tre

a


B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH




NGUYNăVNăNIM
CHINăLCăNÂNGăCAOăNNGăLC CNH TRANH
NGÀNH DA BN TRE





LUNăVNăTHC S KINH T



TP. H Chí Minh ậ Nmă2012


b


B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
CHNGăTRÌNHăGING DY KINH T FULBRIGHT

NGUYNăVNăNIM
CHINăLCăNÂNGăCAOăNNGăLC CNH TRANH
NGÀNH DA BN TRE
Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s: 603114
Ngiăhng dn khoa hc: TS. Trn Tin Khai



LUNăVNăTHC S KINH T



TP. H Chí Minh, nmă2012


i


LIăCAMăOAN

TôiăxinăcamăđoanălunăvnănƠyăhoƠnătoƠnădo tôi thc hin.ăCácăđon trích dn và s liu s
dng trong lunăvnăđuăđc dn ngunăvƠăcóăđ chính xác cao nht trong phm vi hiu
bit ca tôi. LunăvnănƠyăkhôngănht thit phnăánhăquanăđim caăTrngăi hc Kinh
t thành ph H ChíăMinhăhayăChngătrìnhăGing dy Kinh t Fulbright.
TP. H ChíăMinh,ănmă2012
Tác gi

NguynăVnăNim














ii


LIăCMăN
Tôi xin gi li cm n đn quý thy cô Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright đã tn
tình truyn đt kin thc và to môi trng, điu kin thun li nht trong sut quá trình
hc tp cng nh thc hin lun vn này, đc bit là Tin s V Thành T Anh, ngi đã
truyn cho tôi cm hng v môn hc cng nh nhng hng dn trong quá trình thc hin
đ cng lun vn.
Vi lòng kính trng và bit n, tôi xin đc gi đn Tin s Trn Tin Khai li cm n sâu
sc, thy đã to điu kin cho tôi có c hi đc tip xúc thc t vi môi trng nghiên
cu khoa hc; đã khuyn khích, ch dn tn tình cho tôi trong sut thi gian thc hin
nghiên cu này. Xin chân thành cm n các t chc, cá nhân, doanh nghip đã hp tác
chia s thông tin, cung cp cho tôi nhiu ngun t liu, tài liu hu ích phc v cho đ tài

nghiên cu. c bit xin đc gi li cm n đn tt c các anh ch trong S Khoa hc và
Công ngh Bn Tre đã giúp đ, to điu kin cho tôi đc tham gia chng trình hc lý
thú và b ích này. Tôi cng xin gi li tri ân sâu sc đn gia đình và nhng ngi bn đã
đng viên, h tr rt tôi rt nhiu trong sut quá trình hc tp, làm vic và hoàn thành
lun vn.











iii

TịMăTT

Ngành da chim gi v trí quan trngătrongăđi sng kinh t ậ vnăhóa ậ xã hi ca tnh
Bn Tre nên vic nghiên cu, xácăđnh v trí, nngălc cnh tranh, t đó đ xut các chin
lc phát trin bn vng ngành da là mt nhu cu cn thit.
Thông qua phân tích, tác gi đƣănhn thy BnăTreăđƣăhìnhăthƠnhăđc nhng yu t că
bnăchoănngălc cnh tranh vng mnh caăngƠnhătrongătngălai,ătuy nhiên các yu t
nƠyăchaăthc s phát trin và phát huy hiu qu, c th: Trong yu t điu kin sn xut,
vic liên kt th trng còn lng lo, hotăđng mua bán qua nhiu tng nc trung gian, các
th ch h tr chaămnh,ăcăs h tng giao thông và h tng nghiên cu còn kém phát
trin; trong bi cnh v chinălc và cnh tranh ca doanh nghip, chaăthc hin liên kt
vùng nguyên liu, chi phíăđu vào cao cùng vi các tiêu chun sn phmăchaăthng nht

đƣăto ra nhng hn ch ca doanh nghip; trongăcácăđiu kin v nhu cu, các sn phm
ca ngành ch yu vn còn ch binăthô,ăđc tiêu th niăđa rt ít và tp trung xut khu
 th trng d tính; trong yu t ca các ngành h tr và có liên quan, các tác nhân có mi
liên h khá ri rc, dch v h tr chaănhiu và nhà cung ngăcóănngălcăchaămnh là
nhng cn ngi lnăchoăđiu kin này.
Bên cnhăđó,ăcm ngành daăchaătoăđc nhng yu t sn xut mang tính chuyên bit,
chaăcóănhiu mô hình sn xut tích hp nhmăgiaătngăhiu qu sn xutăvƠănngălc cnh
tranh. Các doanh nghipătrongăngƠnhăchaăcóănhiu nhn thc v tm quan trng ca chin
lc kinh doanh và bí mt công ngh.
Các khuyn ngh đc rút ra trong nghiên cu là: tip tc phát huy li th trongăgiaiăđon
trng da, nht là vic xen canh, áp dng các tin b khoa hc k thut; xây dng chin
lc t chc sn xut hp lý nhm ct gimăchiăphíătrungăgian,ătrc mt là xây dng các
t hp tác tiănôngădơnăđ cung ng các sn phmăsăch; đuătăphátătrinăcăs h tng là
nhngăhƠnhăđng cnăđcăuătiên.ăTip theo, chinălc cân bng li ích gia vic xut
khu da trái thô vi ch binătrongănc nhmăđm bo ngun nguyên liu cho các doanh
nghip,ăđm bo an sinh xã hi; chinălcătngăcng các hotăđng v phân phi sn
phm, phát trin th trng cnăđcăluăỦ,ăvƠăcuiăcùngălƠătngăcng s liên kt gia các
ngành có liên quan trong cm ngành da.
iv

MCăLC
LIăCAMăOAN i
LI CMăN ii
TÓM TT iii
MC LC iv
DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT vi
DANH MC HÌNH V vii
DANH MC HP vii
CHNGă1. 1
GII THIU 1

1.1 Bi cnh nghiên cu 1
1.2 Mc tiêu caăđ tài 3
1.3 Câu hi nghiên cu 3
1.4ăiătng và phm vi nghiên cu 4
1.5ăPhngăphápănghiênăcu 4
1.5.1ăPhngăphápănghiênăcu 4
1.5.2 Ngun thông tin 4
1.6 Cu trúc ca nghiên cu 5
CHNGă2. 6
CăS LÝ THUYT VÀ TNG QUAN CÁC NGHIÊN CUăTRC 6
2.1 Lý thuytănngălc cnh tranh 6
2.2 Lý thuyt v cm ngành 7
2.3 Tng quan các nghiên cuătrc 8
CHNGă3. 9
PHÂNăTệCHăNNGăLC CNH TRANH CM NGÀNH DA BN TRE 9
3.1 Các yu t li th t nhiên 9
3.1.1 V tríăđa lý, tài nguyên thiên nhiên 9
3.1.2 Tng quan v cây da: 10
3.1.3 Khái quát s phát trin cm ngành da Bn Tre 10
3.2 Nngălc cnh tranh  cpăđ đaăphng 11
3.2.1 H tngăvnăhóa,ăxƣăhi, y t và giáo dc: 11
3.2.2 Các chính sách kinh t vămô 11
3.2.2.1 Chính sách tài khóa: 11
3.2.2.2 Chinălc phát trin ngành da 13
3.3ăNngălc cnh tranh  cpăđ doanh nghip 14
v

3.3.1 Cht lngămôiătrng kinh doanh và h tng k thut 14
3.3.1.1ăCácăđiu kin yu t sn xut 14
3.3.1.2 Bi cnh cho chinălc và cnh tranh ca doanh nghip 18

3.3.1.3ăCácăđiu kin yu t nhu cu 20
3.3.1.4 Các ngành h tr và có liên quan 25
3.3.2ăTrìnhăđ phát trin cm ngành 31
3.3.3ă tinh thông trong chinălc và hotăđng ca doanh nghip 33
Chngă4 35
KT LUN VÀ KHUYN NGH 35
4.1. Kt lun 35
4.2. Khuyn ngh 35
4.2.1. Tip tc phát huy li th sn có  giaiăđon trng da 35
4.2.2. T chc sn xut hp lý, ct gim chi phí trung gian 36
4.2.3. Cân bng li ích gia vic xut khu da trái thô vi ch bin trong nc 37
4.2.4. Chú trng hotăđng phân phi, tiêu th sn phm, phát trin th trng 38
4.2.5.ăTngăcng s liên kt gia các ngành h tr và có liên quan 38
TÀI LIU THAM KHO 40
PH LC 43
Ph lc 1.1. Bng chit tính chi phí/li ích mt s cây trng ph bin ti Bn Tre 43
Ph lcă1.2.ăăánhăgiáănngălc cnh tranh caăthngănhơnăTrungăQuc 45
Ph lcă3.1.ăCăcu thu ậ chiăngơnăsáchăđaăphng 47
Ph lc 3.2. Bng so sánh chtălng da trái ca Vit Nam viăcácănc 48
Ph lcă3.3.ăDanhăsáchăcácăcăquan,ăhip hi,ăcăs nghiên cu ngành da  cácănc 48
Ph lc 3.4. Din bin giá daătráiăvƠăcmăda sy,ăgiaiăđon 2009-2011 50
Ph lcă3.5.ăCácănc sn xut ch xădaăhƠngăđu th gii 51
Ph lc 3.6. Chui sn phm da  mt s quc gia 52
Ph lcă3.7.ăMi quc gia tiêu th daăhƠngăđu th gii 56
Ph lc 3.8. Mt s đ tài nghiên cu v cây da do S Khoa hc và Công ngh Bn Tre
qunălỦ,ăgiaiăđon 2004-2011 56
Ph lc 3.9. Binăđng v s lng doanh nghip trong ngành da 57
Ph lc 3.10. Vnăđuătăca ngành ch bin da,ăgiaiăđon 2001 ậ 2005 và 2009 57
Ph lcă4.1.ăcătínhănngălc tiêu th da nguyên liu ca các doanh nghip ch bin
da ti BnăTreănmă2011 58

Ph lc 4.2. Danh sách các cá nhân tr li phng vn. 59

vi

DANHăMCăCÁCăKụăHIU,ăCHăVITăTT

APCC Asian Pacific Coconut Community: Cngăđng da châu Á ậ TháiăBìnhăDng
CNO Coconut Oil: Du da
CQNN CăquanănhƠănc
CT CôngăThng
DC Desiccated Coconut:ăCmăda syăkhôă(cmăda no sy)
DNCBD Doanh nghip ch bin da
BSCL ng bng sông Cu Long
FAOSTAT Food and Agriculture Organization Statistics:ăCăquanăThng kê ca t
chcăLngăậ Nông th gii
FDI Foreign Direct Investment:ăuătătrc tipănc ngoài
GDP Gross Domestic Product: Tng sn phm quc ni
HDI Human Development Index: Ch s phát trinăconăngi
KH&CN Khoa hc và Công ngh
KTT Kinh t trngăđim
NLCT Nngălc cnh tranh
NN&PTNT Nông nghip và Phát trin nông thôn
PAPI Public Administration Perfomance Index: Ch s hiu qu qun tr hành chính
công
PCI Provincial Competitiveness Index: Ch s nngălc cnh tranh cp tnh
SXKD Sn xut kinh doanh.
UBND y ban nhân dân
USD UnitedăStatesăDollar:ăô-la M
VCO Virgin Coconut Oil: Du da tinh khit

vii


DANHăMC HỊNHăV
Hình 1.1. Các sn phm xut khu chính ca tnh BnăTreăgiaiăđon 2001-2005 và 2006-
2010 1
Hình 1.2. Ba phân vùng th nhng ca tnh Bn Tre: ngt, mn và l 2
Hình 2.1. Các yu t nn tng quytăđnhănngălc cnh tranh caăđaăphng 6
Hình 3.2. Kim ngch xut ậ nhp khu tnh BnăTre,ăgiaiăđon 2005-2010 12
Hình 3.1. Chuyn dchăcăcu kinh t trênăđa bàn 12
Hình 3.3. Chui giá tr cây da Bn Tre 17
Hình 3.4. Kim ngch xut khu các mt hàng ch lc t da ca Bn Tre 21
Hìnhă3.5.ăánhăgiáănngălc cnh tranh cm ngành da Bn Tre 30
Hìnhă3.6.ăSăđ cm ngành da Bn Tre trong bi cnh cnh tranh toàn cu 32


DANHăMCăHP
Hp 3.1. Bn Tre chu nhăhng nng n ca binăđi khí hu 9
Hpă3.2.ă án H tr doanh nghip nâng caoănngăsut chtălng và Hi nhp tnh Bn
Tre,ăgiaiăđon 2008 ậ 2010ăvƠăđn 2015 19
Hp 3.3. Mt n Collagen, sn phm sáng to ca Bn Tre 22
Hp 3.4. Qu phát trin Khoa hc và Công ngh tnh Bn Tre 28
Hp 3.5. Phát trinăkhôngăđng b gia ngun nguyên liu và ch bin. 34
1

CHNGă1.ă
GIIăTHIU

1.1 Bi cnh nghiên cu
Bn Tre là mt tnh chm phát trin  khu vcă ng bng Sông Cu Long (BSCL)
nhng trong vòngă10ănmătr liăđơy,ătcăđ tngătrng GDP ca tnh luôn  mc cao.
ng lc phát trinăđcăxácăđnh ch yu là do s giaătngăca các nhóm hàng xut khu,
mà ch yu là các sn phm t da và thy sn (Hình v 1.1). Trongăđó,ăcácăsn phm t
daăđc phát trinăđaădng viăhnă40ămt hàng và xut khu sang 80 quc gia trên th
gii (Cm Trúc, 2010).
Hình 1.1. Các sn phm xut khu chính ca tnh BnăTreăgiaiăđon 2001-2005 và
2006-2010



Theo IPC (2012), Bn Tre có 52.463 ha da, chim 61,8% dinătíchăđt trngăcơyălơuănmă
ca tnh và chim khong 37% din tích da ca c ncă(hn 140ănghìnăha),ănhngăch
xp x 1% din tích da th gii. Tuy vy, theo đánhăgiáăca các quc gia thành viên Hip
hi daăChơuăỄăTháiăBìnhăDng (APCC), “giá tr s dng và giá tr tngăthêmăca da
VităNamătngăđngăvi 1 triu ha” (Nguyn Th L Thy, 2012); còn theo tính toán ca
-
10.00
20.00
30.00
40.00
50.00
60.00
70.00
-20.0% 0.0% 20.0% 40.0% 60.0% 80.0% 100.0% 120.0% 140.0% 160.0%
Thyăsn
Go
SnăphmătăDa
Liăboăhimăcôngănghip

HƠngădtămay
Ghi chú: - Hình  đuămiătên th hin giá tr trungăbìnhăgiaiăđon 2001-2005,
- Hình  cuiămiătên th hin giá tr trungăbìnhăgiaiăđon 2006-2010
Ngun: VăThƠnhăT Anh (2011)
Doanh thu

Doanh thu bình quân
20 triu USD

Tngătrng

TngătrngăBQă23%/nm

2

S Nông nghip và Phát trin Nông thôn (NN&PTNT) Bn Tre thì trng da chuyên canh
có chi phí thp nht (do ít tnăcôngăchmăsóc),ănhngăhiu qu liăđng hàng th 4 (nu
trng xen cacao thì đng th nht) trong s 9 hình thc canh tác cây trng ph bin hin
nay là bi, nhãn, lúa, mía, …ă(Ph lc 1.1); vì ít tnăcôngăchmăsócănênăcây da ngày
càng gi v trí quan trng bi tình trng thiu htălaoăđng  nông thôn hin nay. Mt khác,
doăđcăđim t nhiên,ăđaăs vùngăđt ca Bn Tre b hn và nhim mn trong mùa khô
(Hình v 1.2) nên các loi cây trng khác khó có th thích nghi và cây daăcngăđc tnh
chn làm cây trng thích ng vi binăđi khí hu vì nhng kh nngăchu mn, ngp lt
ca nó.
Hình 1.2. Ba phân vùng th nhng ca tnh Bn Tre: ngt, mn và l


Các nghiên cu và thc tin cho thy, khi cacao, bi đc trngăxenătrongăvn da Bn
Tre thìănngăsut rt cao và nht là chtălng ca chúng luôn đngăhƠngă“đc bit”, to
nên s ngc nhiên thú v t gii nghiên cuăđnăngi nông dân. iu này li càng khng

đnh vai trò quan trng ca cây da trong nn nông nghip hinăđi.
Nhu cu nguyên liu daăngƠyăcƠngătngăcaoăbi vic s dngăđ ch bin ra các sn phm
có timănngătiêuăth lnănhăthc phm, m phm,ădc phm, hóa cht…ănht là khi
hàng lot công dng k diu ca daăđc công b, ví d kh nngăđ khángăđc virus
HIV (ACIAR, 2005 và Ranweera, 2007).
Ngun: Tác gi thêm phn chú thích t Google Earth
3

Nhn thcăđc vai trò to ln ca cây da đi vi s phát trin kinh t - xã hi ca tnh,
trong thi gian qua, BnăTreăđƣăcóăs đuătăphátătrin cho ngành daănhngăch yu ch
dng li  k thut canh tác, ch binăvƠăgiaătngăsnălng.ăChaăcóănhiu nghiên cu v
sn phm sau thu hoch và th trng, nhtălƠăchaăcóănghiênăcu tng th v cm ngành,
nngălc cnh tranh (NLCT) ngành da. T đóăcha xácăđnh đc v th ca cm ngành
da Bn Tre trong bi cnh cnh tranh vi ngành da caăcácănc khác.
Bên cnhăđó,ăthngănhơnăTrungăQuc tham gia ào t vào quá trình thu mua da nguyên
liu đƣăgơyăkhóăkhnăchoăhotăđng ch bin các sn phm da ca doanh nghip trong
nc; th trng da th giiăthng xuyên binăđng; t đóăbc l s yu kém ca ngành
da Bn Tre đòiăhi cn phi có s đánhăgiáăv NLCT và vai trò caănhƠănc đi vi s
phát trin ca ngành.
Mt khác,ădùăđóngăgópăvƠo nn kinh t khá lnănhngăgiáătr giaătngăcaăđaăs sn phm
da còn thp do yu kém v trìnhăđ công ngh;ănngăsut sn xut ca ngành thp, chi phí
trung gian chim t l ln; các tác nhân trong chui giá tr sn phm daăchaăcóăs liên
kt cht ch mà hotăđngătheoăhng t phát; chính quynăđaăphngăchaăcóănhn thc
v tm quan trng ca cm ngành, t đóăchaăphátăhuyăvaiătròăđiu phi caămìnhăđ có
th trin khai các ngun lc viănngăsut và cht lng cao. Do vyăđòiăhi cn phi có
chinălc t chc theo mô hình cmăngƠnhăđ phátăhuyăhnăna NLCT ca ngành kinh t
ch lc,ăđápăng yêu cu ngày càng gt gao ca th trng th gii,ăđng thi mang li s
thnhăvng cho ngành da Bn Tre.
1.2 Mc tiêu caăđ tài
 tài tpătrungăxácăđnh NLCT ca cm ngành da Bn Tre trong bi cnh toàn cu. C

th s điăvƠoăphơnătíchăcácăđiu kin t nhiên, NLCT cpăđ đaăphngăvƠăcpăđ doanh
nghip. T đóăxácăđnh nhng li th và bt cp trong s phát trin ca cm ngành, đng
thiăđaăraănhng chinălc, chính sách nhm góp phn phát trinăđng b cm ngành,
nơngăcaoănngăsut, NLCT, giúp toăđc v th vƠăuyătínăchoăthngăhiu da Bn Tre.
NgoƠiăra,ăđ tƠiăcngăcóăđánhăgiáăkháchăquanăv vai trò caăthngănhơnăTrungăQuc trong
quá trình tham gia vào cm ngành da tiăđaăphngănƠyăti phn Ph lc 1.2.
1.3 Câu hi nghiên cu
- Nhng nhân t nào cn tr nngălc cnh tranh ngành da Bn Tre?
- NhƠănc và các bên liên quan cn làm th nƠoăđ nâng cao nngălc cnh tranh cho
ngành da Bn Tre?
4

1.4ăiătng và phm vi nghiên cu

iătng nghiên cu: Nghiên cu các tác nhân tham gia trong cm ngành da Bn Tre,
áp dng mô hình lý thuyt v NLCT ca Michael E. Porter.
Phm vi nghiên cu:ă tài tp trung phân tích các hotăđng sn xut, chinălc kinh
doanh ca các doanh nghip và chính sách ca chính quynăđaăphng, mi liên h gia
các tác nhân có nhăhngăđn NLCT ca cm ngành da.ăSauăđó,ăđ tài m rng so sánh
viă cácă ncă cóă trìnhă đ phát trin và có th mnh trong tng sn phm daă nhă
Philippines, Indonesia, Sri Lanka, Thái Lan đ làm ni bt s đnh v ca cm ngành da
BnăTreătrongămôiătrng th gii.
1.5ăPhngăphápănghiênăcu
1.5.1 Phng pháp nghiên cu
 tài thc hinăphngăphápăđnh tính, da trên khung lý thuyt doăTS.ăVăThƠnh T
Anh phát trin linh hot t khung lý thuyt v NLCT ca Michael E. Porter cho phù hp
viăđiu kin, bi cnh  Vit Nam.
Sauăđóăphơnătíchăs liu thng kê cùng vi kt qu phng vn chuyên gia, lƣnhăđoăcácăcă
quan chuyên môn cp tnh và mt s doanh nghipăđin hình đ đánhăgiáăthc trngăcngă
nhăđaăraăcácăkhuyn ngh chính sách phù hp.

NgoƠiăraăđ tài d kin s s dng mt s tình hungăđ minh ha và rút ra bài hc kinh
nghim cho vnăđ cn gii quyt.
1.5.2 Ngun thông tin
- Ngun thông tin đc khai thác ch yu t s liuăsăcp caăđ tƠiă“Phân tích chui giá
tr da Bn Tre”ă(2011) do TS. Trn Tin Khai ch trì nghiên cu vi s lng muănhă
sau: 120 h nôngădơn,ă20ăcăs thngăláiătrungăgian,ă10ăcăs thuăgomăsăch da trái, 05
căs than thiêu kt,ă10ăcăs săch xăda mn da, 03 căs ch bin thch da,ă02ăcă
s ch bin ko da,ă01ăcăs ch bin hàng th công m ngh t da và 05 nhà máy ch
bin các sn phm da xut khu (ch yu t cmăda).
- Ngoài ra, ngunăthôngătinăcng đc tp hp t s liu trong các báo cáo ca UBND tnh
Bn Tre, Niên giám Thng kê, S Côngă Thng (CT), S Khoa hc và Công ngh
(KH&CN), S NN&PTNT, Hip hi da BnăTreăvƠăđc bit là s liu ca Hip hi da
Châu Á ậ TháiăBìnhăDngă(APCC).
- Thông tin t các nghiên cuătrc ca t chcăProsperityăInitiativeănmă2008ăvƠă2009 và
t các đ tài, sách báo, tp chí khác.
5

- Phng vn 01 chuyên gia, 01 phó ch tch Hip hi, 02ăđi din căquan qun lý và 07
Giámăđc doanh nghipăđinăhìnhătrênăđa bàn.
1.6 Cuătrúcăcaănghiênăcu
Chngă1.ăGiiăthiu
Chngă2.ăCăsălỦăthuytăvƠătngăquanăcácănghiênăcuătrc
Chngă3.ăPhơnătíchănngălcăcnhătranhăcmăngƠnhădaăBnăTre
Chngă4.ăKtălunăvƠăKhuynăngh

6

CHNGă2.
CăSăLụăTHUYTăVÀ TNGăQUANăCÁCăNGHIÊNăCUăTRC
2.1ăLỦăthuytănngălc cnhătranh
Theo Porter (2008), hin nay khái nimăcóăỦănghaăduyănht v NLCT  cpăđ quc gia là
nng sut. óă“là kh nngăto ra các hàng hóa dch v có giá tr thông qua vic s dng
các ngun lc caăconăngi, vn và ngun lc t nhiên ca quc gia” (Porter, 2010),ănngă
sutăchínhălƠăđng lc ct lõi dn dt s thnhăvng ca mt quc gia và nó ph thuc vào
giá tr ca hàng hóa, dch v đc sn xutăra,ăcngănhăhiu qu ca các quá trình sn
xut. Nu NLCT cao thì nngăsutăđc th hin  mc cao.
Theo TS. VăThƠnh T Anh (2011), các nhân t nn tng quytăđnhănngăsutăđc chia
thành ba nhóm chính. Nhóm th nht là “Các yu t li th sn có ca đa phng” bao
gm v tríăđa lý, tài nguyên thiên nhiên hay quy mô caăđaăphngăđó.ăNhómăth hai là
“Nng lc cnh tranh  cp đ đa phng”, bao gm các nhân t cu thành nên môi

trng hotăđng ca doanh nghipănhăchtălng h tng xã hi và th ch chính tr,
pháp lut,ăvnăhóa,ăxƣăhi, y t và giáo dc; các chính sách tài khóa, tín dngăvƠăcăcu
kinh t cngălƠăyu t quan trng ca nhóm này. Nhóm th ba là “Nng lc cnh tranh 
cp đ doanh nghip”, bao gm chtălngămôiătrng kinh doanh và h tng k thut,
trìnhăđ phát trin cm ngành, hotăđng và chinălc ca doanh nghip (Hình 2.1).
Hình 2.1. Các yu t nn tng quytăđnhănngălc cnh tranh caăđaăphng












Nngălc cnh tranh  cpăđ đaăphng
Nngălc cnh tranh  cpăđ doanh nghip
Môiătrng kinh
doanh và h tng
k thut
Các yu t li th sn có caăđaăphng
Trìnhăđ phát
trin cm ngành
Hotăđng và chin
lc ca doanh
nghip
H tngăvnăhóa,ă

xã hi, y t,
giáo dc
Chính sách tài
khóa, tín dng và
căcu kinh t
Tài nguyên thiên nhiên
V tríăđa lý
Quyămôăđaăphng
Ngun: VăThƠnhăT Anh (2011)
7

Trong các nhóm nhân t trên thì nhóm nhân t th ba, c th là chtălng môi trng kinh
doanh và h tng k thut cóătácăđng trc tipăđnănngăsut,ătrìnhăđ đi mi, sáng to
ca doanh nghip. Theo Porter (2008), chtălngămôiătrngăkinhădoanhăđcăđánhăgiáă
qua bnăđc tính tngăquát,ăđóălƠ:ă(a)ăcácăđiu kin nhân t sn xut,ă(b)ăcácăđiu kin nhu
cu; (c) các ngành công nghip ph tr và liên quan và (d) bi cnh cho chinălc và cnh
tranh ca doanh nghip. Nhng nhân t này to nên bn góc ca mtăhìnhăthoiăvƠăthng
đc giălƠăMôăhìnhăKimăcngăPorter. Bên cnhăđóăcngăcn nhn mnhăđn vai trò ca
chính quynăđaăphngătrongăvic hochăđnh và thc thi các chính sách kinh t; đnh hình
nhu cu và thit lp các tiêu chun cho cnh tranh nhmăhngăđn vic ci thinănngăsut
(Hình 2.2).
Hìnhă2.2.ăMôăhìnhăkimăcngăPorter

2.2ăLỦăthuytăvăcm ngành
Theo Porter (2008), lý thuyt v nngălc cnhătranhă(MôăhìnhăKimăcng)ătraoăchoăcácă
cm ngành mt vai trò quan trng, nó gnă nhă quytăđnh chtălngămôiătrng kinh
doanh, và vì vyănóăthng nm trong c chinălc ca công ty ln chính sách kinh t.
“Cm ngành là mt nhóm các công ty liên quan và các th ch h tr trong mtălnhăvc c
Cácă quyă đnhă vƠă đng lc
khuynă khíchă đuă tă vƠă nngă
sut;ă đ m và mcă đ ca
cnhătranhătrongănc


Ngun: VăThƠnhăT Anh (2011)
Mcăđ đòiăhi và kht
khe ca khách hàng và
nhu cu niăđa
Chính sách kinh t th trng (hàng
hóa, tài chính) tr cp, giáo dc,ăđnh
hình nhu cu, thit lp các tiêu chun
Vai trò
ca Chính
ph
Tip cn các yu t

đu vào chtă lng
cao
S có mt ca các nhà
cung cp và các ngành
công nghip ph tr
BI CNH
CHO CHIN
LC &
CNH
TRANH
CÁC YU
T
IU KIN
SN XUT

NGÀNH CN
PH TR
VÀ CÓ LIÊN
QUAN

CÁC YU T
IU KIN
NHU CU
8

th, quy t trong mt khu vcăđaălỦ,ăđc kt ni bi nhng s tngăđngăvƠătngăh”
(Porter, 2008).
Cm ngành to thành mt mt ca hình thoi li th cnhătranh,ănhngăđúngănht, chúng
phiă đcăxemă nhăth hin các miătngătácăgia bn mt vi nhau. Cm ngành tác
đng lên cnh tranh theo ba cách khái quát: bngăcáchătngănngăsut,ătngănngălcăđi

mi ca doanh nghip và cuiăcùngălƠăthúcăđy s hình thành doanh nghip mi nhm h
tr s đi mi và m rng cm ngành.
2.3ăTngăquanăcácănghiênăcuătrc
Nghiên cu theo mô hình cm ngành ca các sn phm nông nghipăđc thc hin khá
nhiu trên th giiănhng đn nay vnăchaăcóămt nghiên cu nào v cm ngành da theo
cách tip cn cm ngành ca Porter đc tác gi tìm thy.
Ti Vit Nam, nghiên cu Small scale review of coconut ca PI (2008)ăđƣăphơnătíchătng
quan v tình hình sn xut da trên th gii, chui giá tr da  Bn Tre và so sánh mt s
điu kin v trìnhăđ sn xut, chính sách ca Vit Nam vi Philippines. Tuy nhiên, nghiên
cu ch dng li  mcăđ tng quan, các s liu kháăcăvìătcăđ phát trin ngành da 
BnăTreătngărt nhanh.
Nghiên cu Coconuts in the Mekong Delta: An Assessment of Competitiveness and
Industry Potential ca PIă(2009)ăđiăsơuăvƠoăphơnătíchătimănngăvƠăcăhi ca ngành da
Bn Tre khi có mt s li th cnh tranh, nht là cnhătranhătheoăhng sn xut ca mô
hình tích hp.ăng thi nghiên cuănƠyăcngăđaăraăbƠiăhc kinh nghim ca các tpăđoƠnă
v da thành công trên th gii, t đóăđ xutăhng phát trin cho ngành daătrongătngă
lai.
Nmă2011, TS. Trn Tin Khai và cng s tin hành nghiên cu sâu v ngành da Bn
Tre, tip cn theo chui giá tr. Trong nghiên cu này (“Phân tích chui giá tr da Bn
Tre”) đƣăch ra rng xut khu da trái thô tuy to ra 20,1% tng giá tr giaătngănhngăch
đóngăgópă13,7%ăgiáătr giaătngăchoăxƣăhi.ăTrongăkhiăđó,ăkênhăch bin sn phm tuy to
ra giá tr giaătngăítăhnăvìăphi qua nhiuăcôngăđonătrungăgianănhngăđƣătoăđc 27,4%
giá tr giaătngăchoăxƣăhi. Nghiên cu cngăđ xut chinălc phát trin n đnh vùng da
nguyên liu, sn xutătheoăhng tích hp vi nhng sn phm có giá tr giaătngăcaoăđng
thi xây dng chui giá tr theoăhngăthúcăđy liên kt ngang, liên kt dcăvƠătngăcng
hotăđng xúc tinăthngămi, nghiên cu th trng.
9

CHNG 3.
PHÂNăTệCHăNNGăLCăCNHăTRANHăCMăNGÀNHăDAăBNăTRE

3.1ăCácăyuătăliăthătănhiên
3.1.1 V trí đa lý, tài nguyên thiên nhiên
Bn Tre là mt tnh nông nghip thuc h luăBSCL, do dòng Mêkông khi chyăđn đơyă
đƣăchiaăthƠnhă4ănhánhăsôngăln đ to nên 3 dãy cù lao là cù lao Minh, Bo và An Hóa.
Các sông cùng vi ph lu chng chtăđƣălƠmăchoăgiaoăthôngăđng b trong tnh tr nên
khóăkhn,ăsongărt thun li v đng thy.
T Bn Tre ch mtăhnă1,5ăgi điăôătôătrênăđng cao tcălƠăđn TP. HCM, trung tâm ca
vùng kinh t trngăđim (KTT) phía Nam. Nh đcăđimăđó, tnh xácăđnh s là đa bàn
cung ng nguyên liu vƠăcng lƠăni nhn chuyn dchăđuătăcôngăngh và tái phân b đôă
th t khu kinh t nngăđng nhtănc này.
Vi khong 34% dinătíchăđt phù sa ngt, 50% din tích đt phù sa nhim mn, phn còn
li chu nhăhng ca vùng l vƠăthayăđi theo tngănmă(Hìnhă1.2), BnăTreăđc xem
nhămt tnh sn xutănôngăngănghip là ch yu vi các th mnh v chnănuôiăđi gia
súcă (đng th nht BSCL), kinh t
vn (th 2) và kinh t bină(đng th
3 v nuôi trngă vƠă đánhă bt). Trong
đó,ăkinhăt vn ch yu là cây da,
vi dină tíchă hnă 50ă nghìnă ha,ă nngă
sut và chtă lngă caoă hnă cácă vùngă
khác (trongă nc) vƠă đngă hƠngă đu
th gii. Tuy nhiên bìnhăquơnăđt nông
nghip/ngi làm nông nghip ca
Bn Tre là 1,486 m
2
, t l này rt thp
so vi bình quân ca BSCL (UBND
tnh Bn Tre, 2011).
Ngoài nhng bt li v ngună nc
nhim mn,ăđa cht yu,ăđa hình chia
ct, Bn Tre còn là mt trong nhng

tnh chu nhăhng nng n bi bin
Hp 3.1. Bn Tre chu nhăhng nng n
ca binăđi khí hu.
Nm 2007, World Bank đã lit kê Vit Nam
Ai Cp, Suriname, Bahamas và Bangladesh
là nm quc gia b nh hng nng n nht
th gii do nc bin dâng vì bin đi khí
hu. Và Bn Tre vi hn 90% din tích đt
có cao đ đa hình t 1-2m so vi mc nc
bin s là tnh chu nh hng nng th 8
trong 63 tnh thành ca c nc…Trong
thi gian qua, tnh Bn Tre đã có nhiu
đng thái nhm đi phó vi tình trng này,
trong đó chú trng phát trin các loi cây,
con có kh nng chu đc bin đng ln,
chu mn, lt. Do vy, cây da đc xem là
mt gii pháp hu hiu đ phát trin trên
mnh đt tng đi khc nghit này.
Ngun: Tác gi tng hp t Internet
10

đi khí huăvƠănc binădơngătrongătngălai (Hp 3.1)
3.1.2 Tng quan v cây da:
Trên th gii, cây daăđc phân b t văđ 20 đ Bc xungăvăđ 20 đ Nam vi tng
din tích khong 11,86 triu ha (Trn Tin Khai, 2011 dn li t FAOSTAT-2009), trong
đóăcác qucăgiaăthucăAPCC chimăhnă90%.ăQucăgiaătrng daălnănhtălƠăIndonesiaă
(chimă 28,7% dinătíchă daă thă gii), Philippines (27,2%), riă lnă ltă đnă nă ,ă Sriă
Lanka, Thái Lan.
Mcădùăchăchimăxpăxă1%ădinătíchădaăcaăthăgiiăviăkhongă144ănghìnăha,ăVităNam
vnăchimăgiăvătrí quanătrngătrong APCC biănhngă“đcătínhăvăgiáătrăsădng,ăgiáătră

tngăthêmăvƠăsăđaădngăvădiătruynăcaăgingăda” tiăqucăgiaănƠy
1
.
Theo SăCT BnăTreă(2012),ătoƠnătnh cóăkhongă495,1 triuătráiăda,ătrongăđóădaăungă
ncălƠă92,3ătriuătrái,ădaăcôngănghipă402,8 triuătrái (nmă2011). Ti TrungăQuc,ădaă
tpătrungăchăyuătrênăđoăHiăNamăviăxpăxă0,24%ădinătíchădaăcaăthăgii.
Bênăcnhăcácăncădnăđuăvăsnălngăda chính lƠăniătiêuădùngădaăviăsălngăln
thì côngănghipăchăbinăbánhăko,ămăphm,ădcăphmătrênăthăgiiăcùngăviăcácăqucă
giaăHiăgiáo,ăkhuăvcăNamăỄ,ăMăLatinăcngătiêuăthărtămnhănhngăsnăphmănƠy.
3.1.3 Khái quát s phát trin cm ngành da Bn Tre
Xut hin ti Bn Tre t rtălơuăđiănhngătráiăda ch yu ch đc dùng đ bán trái khô,
ch bin ko và mt s sn phm giá tr thpănhăcùiăda khô, du da…ăchoăđnănmă
2001, khi doanh nghip ch binăcmăda no syăđu tiên tiăđơyăđc thành lp thì giá
da trái btăđuăđc ci thin. Ch vòngă5ănmăsauăđƣăcóăđn 16 nhà máy ch binăcmă
daăraăđi, góp phn to ra nhiu giá tr cho xã hi,ăgiaătngăthuănhpăngi nông dân.
Khi nhng nhà máy này ch tiêu th nguyên liuăcmăda, các sn phm khác b b điămt
cáchălƣngăphíăđƣăthúcăđy vicăraăđi nhng ngành ch bin sn phm ph t v da,ănc
da, gáo da…ăcácădch v thuăgom,ăsăch daăcngăphátătrin mnh. Và ch sauă10ănm,ă
k t khi công ngh ch bin cmăda no sy xut hin thì hàng lot sn phm có giá tr
hnănhăthanăhot tính, sa da…ăđƣăđc sn xut và dn chinh phc th trng th gii
mt cách ngon mc.


1
Tác gi phng vn trc tip chuyên gia Nguyn Th L Thy. Bà L Thy tt nghip thcăsăchuyênăngƠnhă
da tiăHăLosăBanos,ăPhilippinesăvƠălƠăchuyênăgiaăv cây da cho t chc Tài nguyên Di truyn Da Th
gii ti Sri Lanka, nă, Philippines, Fiji, Mexico…
11

3.2ăNngălcăcnhătranhăăcpăđăđaăphng

3.2.1 H tng vn hóa, xã hi, y t và giáo dc:
Nmă 2010, dân s Bn Tre xp x 1,256 triuă ngiă ngi, mtă đ trung bình 532
ngi/km
2
,ăcaoăhnămc bình quân caăvùngălƠă435ăngi/km
2
. Vi ngunălaoăđng chim
t l cao (64,5% dân s), ch s phát trin ngun nhân lcă(HDI)ăđng hàng 21/61 tnh
thành, t l laoăđngăđcăđƠoăto chim 38% (UBND tnh Bn Tre, 2011),ănngăsut lao
đng cóăxuăhngăgiaătngălƠănhng ch s cho thy h tng xã hi ca tnhăđƣăđtăđc
nhng tin b nhtăđnh. Tuy nhiên, là tnh thunănông,ăngi dân quen vi np sng nông
thôn nên nhăhng nhiuăđn cht lngălaoăđng do ý thc t chc k lut còn hn ch,
chaăthíchănghiăvi tác phong công nghip, nhtălƠămôiătrng làm vic ca các doanh
nghipănc ngoài. Bên cnhăđó,ănngăsutălaoăđng còn thp so vi bình quân chung ca
c nc, t l chaăquaăđƠoăto còn khá cao (62%), chtălngăđƠoăto ngh còn hn ch,
chaăđápăngăđc nhu cu  các khu công nghip và phc v chuyn dch căcu kinh t.
Mt khác, do gn vi vùng KTT phía Nam nên lng laoăđng k thut khá ln b dch
chuyn ra khiăđaăphng.
Là tnh liên tc đngătrongănhómăđcăđánhăgiáătt v ch s NLCT cp tnh (PCI) trong
thi gian qua; ch s Hiu qu qun lý hành chính công cp (PAPI)  Bn Tre nmă2010ă
cngăchoăthy chtălngăcácăvnăbn lut ca tnh tngăđi tt so viătrìnhăđ phát trin
hin nay, nhngăhiu qu và hiu lc pháp lut còn thp (CECODES, UBMTTQVN và
UNDP, 2010).
V y t, Bn Tre là tnh duy nhtătrongăvùngăBSCLăđt t l 7,8ăbácăsătrênă1ăvn dân
nmă2010,ăcaoăhnămc bình quân chung ca khu vc là 4,99 và ca c ncălƠă7ăbácăsă
trên 1 vn dân (VăThƠnhăT Anh, 2011, tr. 47).
3.2.2 Các chính sách kinh t v mô
3.2.2.1 Chính sách tài khóa:
Trongăgiaiăđon 2005-2010, tnhăđƣ có s gim dn t trng nông nghipăvƠătngădn t
trng công nghip, dch v (Hình 3.1). Tuy nhiên mcăthayăđi này còn thp so vi mt

bng chung. T l đóngăgópăGDPăca khu vc kinh t nhƠănc khá thp (xp x 20%),
khu vc FDI huănhăđóngăgópăkhôngăđángăk. Thành phn quan trng là khu vc ngoài
nhƠănc, nht là doanh nghipătănhơnăvƠăh kinh doanh cá th.
12

Nmă2010,ăngun thu ngân sách ca tnh có khong 60% đc nhn t ngun tr cp ca
TrungăngăvƠăhnă20%ăđc thu t hotăđng x s đƣăchoăthy s không bn vng ca
nn kinh t. V chiăngơnăsách,ăđaăphngăchiăln nhtăchoăđuătăphátătrin, giáo dcăđƠoă
to và qun lý hành chính. Trongăkhiăđó,ăt l chi cho Khoa hc công ngh và S nghip
kinh t còn khá thp (Ph lc 3.1). V căcu doanh nghip,ăcóăđn 94% doanh nghip có
ítăhnă50ălaoăđng, v phngădin vn,ăcóăđn 93% s doanh nghip có vnădi 10 t
đng (VăThƠnhăT Anh, 2011)
2
.
Hàng hóa nhp khuătrênăđa bàn ch yu là máy móc thit b, nguyên ph liu cho ngành
dc, dt may và xut khu ch yu là thy sn, go và các sn phm t da (Hình 3.2).
Nmă2011,ăkimăngch xut khuăđt 363 triuăUSD,ătrongăđóăkimăngch xut khu các sn
phm daăđt 159 triu USD, chim t trng 43,8% kim ngch xut khu chung ca tnh.
Hình 3.2. Kim ngch xut ậ nhp khu tnh BnăTre,ăgiaiăđon 2005-2010



2
S liu này do UBND tnh Bn Tre cung cp cho TS.ăVăThƠnhăT Anh, ChngătrìnhăGing dy Kinh t
Fulbright.
0
100
200
300
400

2005
2007
2008
2009
2010
Xutăkhu
Nhpăkhu
Ngun: Niên giám Thng kê Bn Tre (2011)
Hình 3.1. Chuyn dchăcăcu kinh t trênăđa bàn
13

3.2.2.2 Chin lc phát trin ngành da
Vi s nht quán xuyên sutătrongăcácăgiaiăđon, các chính sách phát trin kinh t ca Bn
Tre t trcăđnănayăluônăđt ngành da (cùng vi thy sn) lƠăuătiênăhƠngăđu. Gnăđơyă
nht là Quy hoch tng th phát trin Kinh t - Xã hi ca tnh Bn Tre đn nm 2020 do
Th tng Chính ph phê duyt vào thángă1ănmă2011ăcó nhn mnh:ă“xácăđnh kinh t
vn là ngành phát trin ch lc vi quy mô 54.000 ha da vƠă33.600ăhaăcơyănătrái”;ă
“ngành công nghip ch đo là ch bin nông ậ thy ậ súc sn, đ ung t cây da, sn
phm công nghipăđc ch bin t cây da”; “gn du lch sinh thái vi hotăđng nông
nghip trong ngành da”…
Quytăđnh 1573/2004/Q-UB ngƠyă11ăthángă5ănmă2004ăv vicăquyăđnh mt s chính
sáchăuăđƣiăđuătăđi vi ngành ch bin daătrênăđa bàn tnh. Theoăđó,ă…“cácăcăs sn
xut và ch bin các sn phm t nguyên liu chính là thân da, trái da ngoài vicăhng
nhngăchínhăsáchăuăđƣiăđuăt chung caănhƠănc,ănhƠăđuătăcònăđcăhng thêm các
chínhăsáchăuăđƣiăđuătătheoăquy đnh này, c th: c vay vn tín dng ngn hn h
tr xut khu; Tm thi không thu thu đi viăcácăcăs sn xut nh l, h giaăđìnhăsn
xut mt hàng ch xăda, than gáo da và các sn phm săch t da bán cho các doanh
nghip ca tnh theo hpăđng kinh t (gia công sn xut, v tinh sn xut…);ăi vi các
d ánăđuătăsn xut và ch bin các sn phm mi t cây da s đc h tr 50% chi phí
chuyn giao trang thit b công ngh,ănhngătiăđaăkhôngăquáă500ătriuăđng cho 1 công

ngh;ăđc h tr 100% lãi sut tin vay cho phn vay tín dngăđuătătrangăthit b, công
ngh trongă24ă thángă vƠă đc h tr kinhă phíă đƠoătoălaoă đng nu có s dngă thng
xuyên t 15ălaoăđng tr lên;ăCácăcăs sn xut và ch bin các sn phm t nguyên liu
chính t cây daăđc xem xét h tr 30% chiăphíăđngăkỦăápădng h thng qun lý cht
lngănh:ăISOă9001:2000, HACCP, TQM…ăhayăh thng qun lý chtălng cn thit
khácăđ nơngăcaoănngălc cnh tranh trong quá trình hi nhp”…
nănmă2008,ăUBNDătnh tip tc ra quytăđnh s 904/Q-UBND ngày 13ăthángă5ănmă
2008 v vic công b danh mc các ngành công nghipăuătiên,ăcôngănghipămiănhn tnh
BnăTreăgiaiăđon 2007 - 2010 và tmănhìnăđnănmă2020, theoăđóăcácăhotăđng sn xut,
ch bin các sn phm t daănhăcmăda no sy, ch xăda, mn da, ko da, sa
da, than hot tính t gáo da… s đc nhnăcácăchínhăsáchăuăđƣiătrongăđuătănhăt
chc xúc tinăthngămi, th trng;ăđƠoăto ngh cho lcălngălaoăđng; h tr các d
14

án chuyn giao khoa hc công ngh, máy móc cho doanh nghip; quaăđóăgiúpăcácădoanhă
nghip,ăcăs sn xutăcóăđiu kinănơngăcaoănngălc, hiu qu sn xut.
3.3ăNngălcăcnhătranhăăcpăđădoanhănghip
3.3.1 Cht lng môi trng kinh doanh và h tng k thut
3.3.1.1 Các điu kin yu t sn xut
Bn Tre có h thng giao thông rtăđaădng, gmăđng b,ăđngăsôngăvƠăđng bin. V
đng b, trong h thng giao thông có 2.837 cây cu,ătrongăđóăch có 35 cây cu có ti
trng trên 12 tn (UBND tnh Bn Tre, 2011). Trong nhngănmăqua,ăBn Tre luôn đc
đánhăgiáălƠ đim sáng caăvùngăBSCLătrongăvic xây dng và phát trin giao thông nông
thôn (PhngăTho, 2012) nhng đaăs đu phc v vicăđiăli và vn ti nh, chaăđápă
ngă đc nhu cu phát trin công nghip. V đng thy, rt thun li cho vic vn
chuyn ni vùng và liên vùng, là loi hình ch yu trong vic vn chuyn hàng nông sn
đnăniăgiaoădch, tiêu th. V h thng bn bãi, cng Giao Long hinăđƣăđc khai thác
viănngălc 191.500 tn/nm;ăchi phí s dngăcăs h tngăđangăđc gimăđángăk, nht
là t khi thông xe cu Rch Miu, cu Hàm Luông, bãi b trm thu phí cu An Hóa; thi
gianăđn TP. H ChíăMinhăđc rút ngnăkhiăđng cao tcăTrungăLngăđcăđaăvƠoă

hotăđng; cu C Chiên vi vai trò phá th đcăđo ca Quc l 1Aăđ điăt TrungăLngă
v các tnh duyên hi Tây Nam B đangătrongăquáătrìnhăxơyădng.
Ngunăđin cung cpăchoăcácăđiătng trênăđaăbƠnătngăđi năđnh, h thng thông tin
liên lc phát trin mnh, mtăđ s dng đin thoi, s dngăInternetăđt t l cao; vic ng
dng công ngh thông tin trong hotăđngăcăquanănhƠănc (CQNN) có nhiu chuyn
bin tích cc, hiu qu cao trong công vic. Dch v y t phát trin rng rãi, có nhiuăcăs
khám cha bnhătănhơnăvi trang thit b hinăđi,ănhìnăchungăđápăngăđc yêu cu
chmăsóc sc khe caăngi dân.
Cây da hinăchaăđc B NN&PTNT công nhn là cây công nghipălơuănmănênăchaă
có các chinălc quc gia và các chính sách phát trin toàn din cngănhăchaăcóănhng
h tr vi ngun lc mnh nhm phát trin ngành.
Da Bn Tre không ch dnăđu th gii viănngăsut (khong 7.700 qu/ha)
3
, trngălng
(1.500 gram/qu) so vi mc bình quân ca th gii (4.676 qu/ha và ch nng 1.300gram)


3
Theo s liuăđiu tra ca Trn Tin Khai và cng s (2011),ănngăsut da trái khô trung bình ca Bn Tre
nmă2010ăălênăđn 10.642 trái/ha, nngăsut da ungănc cao gp 1,7 lnănngăsut da trái khô. Trong khi
đó,ănngăsut da trung bình caăIndonesiaălƠă4.273ătrái/ha/nm,ăPhilipinesă3.719ătrái/ha/nm,ăTháiăLană4.800ă
trái/ha/nm,ănă 7.748ătrái/ha/nmăvƠăSrilankaăcóă7.364ătrái/ha/nm.
15

(PI, 2009) mà còn dnăđu v chtălng v các thành phn ca qu da (Ph lc 3.2). Bên
cnhăđó,ăvic thc hin xen canh viăcơyăcacaoăđƣăkhôngăch lƠmătngănngăsut cây da
mà còn toăđc uy tín cho chtălng cacao Bn Tre ngang tm vi chtălng cacao ca
cácăncăhƠngăđu th gii
4
.

V quy mô canh tác, din tích vn da trung bình  Bn Tre ch khong 0,82 ha/h (Trn
Tin Khai và cng s, 2011, tr. 37) nên chi phí canh tác rt cao so vi ca Philippines là
2,4ha/h; ngc li, nngăsut da trên 1 ha caănc này khá thp bi mtălng ln
ging da cho nngăsut kém, thiuăphơnăbónăvƠăchmăsócăk thut, 1/3 cây daăđangătrongă
giaiăđon lão hóa (Faylon và Batalon, 2008). Bên cnh đó,ăti Trung Quc, quy mô nông
h ch khong 0,2 ậ 0,4ăha,ăcăs h tng trng daătngăđi kém phát trin (Longxiang,
2003).
TrngăMinhăNht (2010) nhnăđnh laoăđngăthamăgiaătrongăcácăcăs và doanh nghip
ch bin da (DNCBD) ca tnhăngƠyăcƠngătng,ăt 9.747ăngiănmă2000ă(chim 29,95%
căcuălaoăđng ca toàn ngành công nghip)ălênă18.371ăngiănmă2008ă(chim 36,88%).
Trung bình có 118ăngiălaoăđng/1ăDNCBDă(nmă2009),ălaoăđng trc tip chimăđaăs.
Theo kt qu kho sát 2011 ca TS. Trn Tin Khai và cng s, hu htăđuăchaăđcăđƠoă
to v chuyên môn, nhân lc chuyên sâu trong ngành li càng khan himăhn.
Chui giá tr cây da BnăTreăđc mô t tóm tt  Hình 3.3
5
nhngătrên thc t, các công
đon này rt phc tp, nht là b phn thu mua din ra qua nhiu tng nc hn. Mc dù
vy, theo TS. Trn Tin Khai và cng s (2011),ă“chui giá tr da Bn Tre có NLCT tt.
Ch s P/IC
6
toàn ngành có giá tr 4,12, cóănghaălƠăch cnăđuătă1ăđng chi phí hàng hóa
trungăgianăđ toăraă4,12ăđng doanh thu”.

Kt qu kho sát các tác nhân trong chui giá tr da cho thy hu ht các quan h sn xut
ậ thngămi, liên kt th trng còn  cpăđ thp,ăchaăhìnhăthƠnhămi liên kt ngang
(giaăcácătácănhơnăcùngănhóm)ăđ thng nht giá hocăđm bo chtălng nguyên liu.
Trongăkhiăđó, liên kt dc (giaăcácătácănhơnătrc và sau trong chui giá tr) khá cht ch,


4

ThôngătinănƠyăđc xác nhn bi t chc chng nhn UTZ CERTIFIED và các tpăđoƠnăthuămuaăcacaoă
hƠngăđu th giiănhăCargillă(M),ăED&FăMană(Anh)…
5
Trong phn nghiên cuănƠy,ăthngăláiămuaădaătiă(da ungănc) và da ch bin công nghip là 2 b
phn khác nhau, tuy nhiên do mcăđíchănghiênăcu tp trung vào da ch bin công nghip và t phn ca
daătiălƠăkhôngăcaoă(xp x 10%) nên nhng mô t trong nghiên cu đc hiu là b phn thu mua da cho
mcăđíchăch bin công nghip.
6
P: Doanh thu; IC: chi phí trung gian.
16

nhngătoƠnăb chui liên kt dc li ht sc lng lo (các tác nhân không ràng buc nhau 
bt k điu khon nào, nu có s chênh lch giá, h s thayăđiăđi tác ngay lp tc) nên
chui giá tr daăkhóăđm boăđc chtălng sn phm, giá c và s năđnh. iu này
tácăđng rt lnăđn NLCT ca ngành. Mt khác, vicăphơnăcôngălaoăđng trong chui khá
phc tp,ăchaăhoƠnăthin;ăcóăniăb phn Thu gom 2ăkiêmăluônăcôngăđonăs ch,ăcngăcóă
niătáchăthƠnhăcôngăđonăđc lp; hotăđng mua bán phi qua nhiu tng ncăđƣălƠmăgim
li nhun ca mi tác nhân trong tng khâu. Theo các tài liu cho thy cácănc sn xut
da lnănhănă
7
,ăIndonesia,ăPhilipines…ăhuănhăkhôngăxut hin vai trò caăngi
thu mua nh l nhăti Bn Tre
8
.
Cóăđn 77% s h nôngădơnăđc kho sát t s liu ca TS. Trn Tin Khai và cng s
(2011) cho rng h tip nhn thông tin giá c ch yu t thngălái, trong khi t l tip
nhn giá c trênăbáoăđƠiăli thpăhnămt na vì cho rngăthôngătinătrênăđƠiăthng không
chính xác
9
.ăThôngătinăkhôngăđyăđ là mt yu t quan trngăgiúpăchoăcácăthngăláiătrungă

gian d dàng chim gi li nhun trong chui giá tr.
Hin ti, ch có Hip hi da Bn Tre và Trung tâm daăng Gò là hi ngh nghipăvƠăcă
s nghiên cu duy nht phc v ngành da. Các t chc còn li ch yu hotăđng theo
chuyênăđ,  tng thiăđim và không theo sát nhng vnăđ caăngƠnh.ăTrongăkhiăđó,ăti
Philipines có mtăcăcu rt tt gm các Hip hi doanh nghip, các t chc chính ph và
các mngăli nghiên cuăđ h tr ngành da có kh nngăcnh tranh toàn cu,ăcácănc
khácăcngăcóămngăli hùng hu không kém (Ph lc 3.3).
Ngun ngơnă sáchă NhƠă nc và h thng ngân hàng ca tnhă chaă đ mnhă đ h tr
chngătrìnhăđuătăphátătrin toàn din, nhm to ra NLCT và s phát trin bn vng ca
ngành da trong nhiuănmăti. Mt khác, lãi sut cho vay còn cao khin doanh nghip gp
khóăkhnăkhiăm rngăđuăt.ăNu so mt bng lãi sutătrongănc vi lãi sut ca các
ngân hàng Trung Quc  thiăđim kho sát cngăcóăs chênh lch khá ln
10
đƣălƠmăgim
đángăk NLCT ca các doanh nghip Vit Nam.

7
Ministry of Agriculture India (2008). Nghiên cu này mô t ch mt phn qua 2 cpăthngăláiătrungăgian,ă
ch yu ch có 1 cp thu mua và chuynăđn thng nhà sn xut.
8
Thông tin t phng vn trc tip bà Nguyn Th L Thy, chuyên gia v cây da.
9
Giá c trênăđƠiăphátăthanhătruynăhìnhăthng là giá da trái loi tt, trong khi ngoài thc t, giá thpăhnăvìă
ngiănôngădơnăbánă“xô”ăch không phân loiăraăđ bán.
10
Ti thiăđim kho sát tháng 5/2011, lãi sut vay trung bình  VităNamălƠă22%/nm,ătrongăkhiăđóălƣiăsut
vay sn xut ca Trung QucălƠădi 10%.