Luận văn thạc sĩ Mối quan hệ giữa cơ chế quản trị công ty và kết quả hoạt động kinh doanh của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T Tp.HCM









NGUYN TH THÚY HNG









MI QUAN H GIA C CH QUN TR
CÔNG TY VÀ KT QU HOT NG KINH
DOANH CA CÁC CÔNG TY NIÊM YT TRÊN
TH TRNG CHNG KHOÁN VIT NAM

LUN VN THC S KINH T













TP. H Chí Minh - Nm 2012




B GIÁO DC VÀ ÀO TO

TRNG I HC KINH T Tp.HCM






NGUYN TH THÚY HNG








MI QUAN H GIA C CH QUN TR
CÔNG TY VÀ KT QU HOT NG KINH
DOANH CA CÁC CÔNG TY NIÊM YT TRÊN
TH TRNG CHNG KHOÁN VIT NAM






Chuyên ngành: Kinh t Tài chính - Ngân hàng
Mã s: 60.31.12

LUN VN THC S KINH T





NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS NGUYN TH NGC TRANG







TP. H Chí Minh - Nm 2012



LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn thc s kinh t “MI QUAN H GIA C CH
QUN TR CÔNG TY VÀ KT QU HOT NG KINH DOANH CA CÁC
CÔNG TY NIÊM YT TRÊN TH TRNG CHNG KHOÁN VIT NAM” là
công trình nghiên cu ca cá nhân tôi. Các s liu trong lun vn là s liu trung
thc.

Thành ph H Chí Minh, tháng 12 nm 2011


NGUYN TH THÚY HNG
Hc viên cao hc khóa 17
Chuyên ngành: Kinh t - Tài chính – Ngân hàng
Trng i hc Kinh t TP. H Chí Minh




LI CM N

 hoàn thành Lun vn Thc s ca mình, tôi xin gi li cm n chân thành
đn PGS. Tin s NGUYN TH NGC TRANG đã tn tình ch bo, đnh hng
khoa hc và to mi điu kin thun li nht cho tôi trong sut thi gian thc hin
lun vn.
ng thi tôi xin gi li cm n ti Ban giám hiu, Phòng ào to, Khoa Sau
đi hc, Khoa Tài chính doanh nghip và các Ging viên trng i hc Kinh t
Tp. HCM đã nhit tình truyn đt nhng kin thc quý báu cho tôi trong sut quá
trình hc tp và hoàn thành Lun vn Thc s.
Cui cùng, lun vn này không th thc hin đc nu thiu ngun giúp đ và
đng viên vô cùng to ln t gia đình, bn bè và các đng nghip, tôi xin bày t lòng
bit n chân thành vì nhng góp ý hu ích trong chuyên môn cng nh nhng chia

s trong cuc sng










DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT

QTCT : Qun tr công ty
TTCK : Th trng chng khoán
ROE : T sut li nhun trên vn ch s hu
ROA : T sut li nhun trên tài sn

DANH MC CÁC BNG BIU

Bng 2.1: Các lnh vc ca ch s QTCT 16
Bng 2.2: Các bin s dng trong nghiên cu 23
Bng 2.3 : Giá tr thp nht mà h s xác đnh R
2
có th đc tìm thy vi ý ngha
thng kê đáng k cho s lng khác nhau các bin đc lp và quy mô mu nghiên
cu 25
Bng 3.1: Thng kê mô t ca toàn b mu nghiên cu: 27
Bng 3.2: Thng kê mô t các các ni dung QTCT 28
Bng 3.3: Thng kê mô t các các c ch QTCT 28
Bng 3.4: Ma trn h s tng quan ca các bin trong mô hình 30

Bng 3.5 Tóm tt mô hình vi bin ph thuc là Tobin’s Q 33
Bng 3.6 Phân tích phng sai (ANOVA) vi bin ph thuc là Tobin’s Q 33
Bng 3.7 H s hi quy vi bin ph thuc là Tobin’s Q 34

Bng 3.8 Các bin b loi tr trong mô hình (bin ph thuc là Tobin’s Q) 35
Bng 3.9 Tóm tt mô hình vi bin ph thuc là ROA 38
Bng 3.10 Phân tích phng sai (ANOVA) vi bin ph thuc là ROA 38
Bng 3.11 H s hi qui vi bin ph thuc là ROA 38
Bng 3.12 Tóm tt mô hình vi bin ph thuc là ROE 39
Bng 3.13 Phân tích phng sai (ANOVA) vi bin ph thuc là ROE 40
Bng 3.14 H s hi quy vi bin ph thuc là ROE 40

MC LC
TRANG PH BÌA Trang

LI CAM OAN
LI CM N
MC LC
DANH MC CÁC CH VIT TT
DANH MC CÁC BNG BIU, HÌNH V
PHN M U 3
I. Lý do chn đ tài 3
II. i tng và phm vi nghiên cu 3
III. Phng pháp và mc tiêu nghiên cu 3
IV. Kt cu đ tài 3
CHNG 1: TNG QUAN V QUN TR CÔNG TY – CORPORATE
GOVERNANCE 1
1.1 Gii thiu v “Corporate governance – Qun tr công ty” 1
1.1.1 S ra đi ca Qun tr công ty: 1
1.1.2 Vn đ v đnh ngha: 3
1.1.2.1 Các nguyên tc QTCT ca OCED: 3
1.1.2.2 Các nguyên tc QTCT ti Vit Nam: 6
1.1.3 Phân bit gia QTCT – Corporate governance vi qun tr kinh doanh –
Business Management: 7
1.2 Các nghiên cu v QTCT đã thc hin trên th gii và ti Vit Nam: 8
1.2.1 Các nghiên cu v QTCT ti Vit Nam: 8
1.2.2 Các nghiên cu v QTCT trên th gii: 9
1.2.2.1 Nghiên cu c ch QTCT qua mi quan h gia c cu s hu và
kt qu hot đng kinh doanh: 10
1.2.2.2 Nghiên cu c ch QTCT qua mi quan h gia hi đng qun tr
và kt qu hot đng kinh doanh: 12
1.2.2.3 Nghiên cu mi quan h gia c ch QTCT và kt qu hot đng
kinh doanh: 13
CHNG 2: PHNG PHÁP NGHIÊN CU VÀ MU IU TRA 15
2.1 Thit k nghiên cu: Câu hi và gi thuyt nghiên cu: 15

2.2 Thit k bng câu hi: 15
2.3 Phng pháp nghiên cu: 21
2.4 D liu phân tích và kích thc mu nghiên cu 24
2.4.1 D liu phân tích: 24
2.4.2 Kích thc mu: 24
CHNG 3: PHÂN TÍCH D LIU VÀ KT QU NGHIÊN CU 26
3.1 Thng kê mô t: 26
3.2 Ma trn h s tng quan: 29
3.3 Xây dng mô hình hi qui tuyn tính đa bin: 32
3.3.1 Xây dng mô hình vi bin ph thuc là ch s Tobin’s Q: 32
3.3.2 Xây dng mô hình vi bin ph thuc là ROA: 37
3.3.3 Xây dng mô hình vi bin ph thuc là ROE: 39
3.4 Kt lun và kin ngh 41
3.4.1 Tho lun kt qu nghiên cu: 41
3.4.2 Kin ngh 44
3.5 Gii hn ca nghiên cu 45
Ph lc 1: Phiu thu thp thông tin 52
Ph lc 2: Thng kê phiu thu thp thông tin 65
Ph lc 3: Danh sách các công ty trong mu nghiên cu và kt qu các bin nghiên cu 65
Ph lc 4: Kt qu hi qui vi bin ph thuc ROA 77
Ph lc 5: Kt qu hi qui vi bin ph thuc ROE 80





PHN M U
I. Lý do chn đ tài
Trên th gii, tm quan trng ca mt c ch qun tr công ty – QTCT tt đi
vi hiu qu hot đng ca công ty đã đc kim chng bi rt nhiu nghiên

cu thc nghim. Tuy nhiên,  Vit Nam, vn đ v QTCT vn cha đc quan
tâm đúng mc. Vì vy, tôi mun thc hin mt nghiên cu thc nghim đ kim
tra mc đ nh hng ca c ch này đn kt qu hot đng kinh doanh ca
công ty, t đó giúp chúng ta thy đc tm quan trng ca c ch này và giúp
các công ty hoàn thin quy ch QTCT ca riêng mình nhm nâng cao hn na
hiu qu hot đng
II. i tng và phm vi nghiên cu
Nghiên cu s tp trung vào nhng công ty đang niêm yt trên th trng chng
khoán HCM (HOSE) và th trng chng khoán Hà Ni (HAX). Nhng doanh
nghip đc chn mu là nhng công ty hot đng trong lnh vc phi tài chính
ln nht vi vn hóa th trng cao nht da vào d liu tài ngày 31/12/2010.
Nh vy tng cng s có 53 doanh nghip phi tài chính đc s dng làm mu
nghiên cu, đi din cho 48% tng vn hóa th trng vào ngày 31/12/2010.
III. Phng pháp và mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu này áp dng phng pháp thc nghim bng cách s dng phân tích
hi qui tuyn tính đa bin bng phn mm SPSS. Chi tit phng pháp lun ca
nghiên cu s đc trình bày trong chng 2.
Mc tiêu ca nghiên cu là thông qua nghiên cu thc nghim đ tìm hiu và
đánh giá nh hng ca cht lng QTCT đi vi kt qu hot đng kinh doanh
ca các công ty niêm yt Vit Nam
IV. Kt cu đ tài
Nghiên cu gm có 3 chng:
Chng I: Tng quan v QTCT
Chng II: Phng pháp nghiên cu và mu điu tra
Chng III: Phân tích d liu, kt qu nghiên cu và kin ngh

1

CHNG 1: TNG QUAN V QUN TR CÔNG TY –
CORPORATE GOVERNANCE

1.1 Gii thiu v “Corporate governance – Qun tr công ty”
1.1.1 S ra đi ca Qun tr công ty
:
Thi gian gn đây, ngày càng nhiu công ty, t chc và cá nhân quan tâm đn vn
đ “Qun tr công ty – Corporate Governance” vì tm quan trng rõ rt ca ch đ
này đi vi sc khe ca công ty và s lành mnh ca xã hi nói chung. Ch đ
Qun tr công ty (QTCT) ra đi t vn đ tách bit gia qun lý và s hu công ty.
Cho dù là công ty niêm yt hay công ty c phn bình thng, thì QTCT cng hng
đn bo v quyn li c đông và nhng ngi liên quan. i vi các công ty c
phn, s lng c đông nh cng khá nhiu, tuy nhiên ting nói ca h dng nh
rt hn ch, vì vy cn có nhng c ch minh bch đ bo v quyn li ca nhóm
này. Xa hn, QTCT đnh hng công ty to ra giá tr cho c đông và cho toàn xã
hi. Thut ng QTCT tng đi mi  Vit Nam. Tuy nhiên nó đã xut hin t rt
lâu trên th gii, th hin qua vic ban hành các lut công ty liên quan đn quyn
ca hi đng qun tr vào khong th k 19 ca các nc.
Ti c, Lut Công ty đc ban hành vào nm 1870 đã th hin s quan tâm đn
vn đ QTCT thông qua vic qui đnh thành lp hi đng qun tr hai tng mà đn
nay vn còn s dng đ bo v nhng c đông nh và các đi tng khác: i) Ban
giám sát phi điu hành thng bao gm đi din ngi lao đng và ii) Ban điu
hành.
Ti M, vào th k 19 các b lut Công ty Nhà nc đã nâng cao quyn cho hi
đng qun tr thc hin công vic ca mình mà không cn có s đng thun ca các
c đông. iu này góp phn vào s sp đ ca ph Wall vào nm 1929 khin các
hc gi pháp lý nh Adolf Augustus Berle, Edwin Dodd, và Gardiner C. Means đã
suy ngh v vai trò thay đi ca các công ty hin đi trong xã hi. Nm mi nm
sau đó, bài vit "S tách bit gia quyn s hu và kim soát" ca Eugene Fama và
2

Michael Jensen in trên Tp chí Lut và Kinh t vào nm 1983 thit lp vng chc lý
thuyt đi din nh là mt cách hiu bit v QTCT. S thng tr ca lý thuyt đi

din đã đc nhn mnh trong mt bài vit “Lý thuyt đi din: đánh giá và xem
xét” nm 1989 bi Kathleen Eisenhardt. Trong ba thp k qua, nhim v ca Giám
đc công ty  M đã m rng vt ra ngoài trách nhim pháp lý truyn thng ca
nhim v trung thành vi công ty và các c đông. S ra đi ca ngày càng nhiu các
tp đoàn ln và hot đng đu t trên quy mô toàn cu dn đn thc t ngi s hu
thng không phi là ngi trc tip điu hành. iu này to ra khong cách gia
nhng ngi s hu thc và nhng ngi đc thuê đ đng ra điu hành - nhng
Tng Giám đc hay Giám đc iu hành. Quyn lc ca ngi đc thuê làm ch
ngày càng ln. Xung đt li ích phát sinh khi ngi s hu cm thy ngi h đang
thuê không làm vì li ích ca h. Trong na đu ca nhng nm 1990, vn đ
QTCT  M nhn đc s chú ý đáng k ca báo chí do làn sóng sa thi Giám đc
điu hành (ví d nh: IBM, Kodak, Honeywell) bi các hi đng qun tr. Trong
đu nhng nm 2000, các v phá sn ln ca Enron và Worldcom, cng nh v bê
bi ca công ty khác nh Adelphia Communications, AOL, Arthur Andersen,
Global Crossing, Tyco, càng làm cho vn đ QTCT đc quan tâm nhiu hn. Thit
hi hàng t đô la ca các nhà đu t đã chng minh rng thit lp hin ti ca
QTCT: kim tra và cân đi các hot đng ni b không th bo v c đông t nhng
u tiên đt không đúng ch ca ban giám đc. Chính vì vy, nm 2002 o lut
Sarbanes-Oxley đc thông qua nhm bo v nhà đu t.
QTCT đc đt trên c c ca s tách bit gia qun lý và s hu công ty. Công ty
là ca ch s hu (nhà đu t, c đông…), nhng đ công ty tn ti và phát trin
phi có s dn dt ca Hi đng qun tr, s điu hành ca Ban giám đc và s
đóng góp ca ngi lao đng, nhng ngi này không phi lúc nào cng có chung ý
chí và quyn li. iu này dn đn cn phi có mt c ch đ nhà đu t, c đông
có th kim soát vic điu hành công ty nhm đem li hiu qu cao nht.
QTCT tp trung x lý các vn đ thng phát sinh trong mi quan h y quyn
trong công ty, ngn nga và hn ch nhng ngi qun lý lm dng quyn và nhim
3

v đc giao s dng tài sn và c hi kinh doanh ca công ty phc v cho li ích

riêng ca bn thân hoc ca ngi khác, hoc làm tht thoát ngun lc do công ty
kim soát.
1.1.2 Vn đ v đnh ngha:
1.1.2.1 Các nguyên tc QTCT ca OCED:
Bn thân khái nim QTCT (Corporate Governance – CG) li đc đnh ngha m
nht và d nhm ln, vì CG bao trùm lên mt s ln các hin tng kinh t khác
bit. Kt cc là nhiu ngi khác nhau đã đi ti nhiu đnh ngha khác nhau v CG.
Mi ngi c gng đa ra mt loi đnh ngha phn ánh mi quan tâm riêng ca cá
nhân v tác đng và nh hng ca CG trong lnh vc ca mình. Mt s đnh ngha
tham kho v CG trên th gii:
Metric và Ishii (2000) đnh ngha QTCT t quan đim ca nhà đu t là "li ha
hoàn tr mt khon tin li tng ng da trên vn đu t và cam kt vn hành
công ty mt cách hiu qu".
y ban Cadbury (1992) đnh ngha QTCT là "h thng mà theo đó công ty đc ch
đo và kim soát".
"CG có th đc hiu theo ngha hp là quan h ca mt công ty vi các c đông,
hoc theo ngha rng là quan h ca công ty vi xã hi ", Financial Times (1997).
"CG nhm ti mc tiêu thúc đy s công bng công ty, tính minh bch và nng lc
chu trách nhim" J. Wolfensohn, Cu Ch tch World Bank (6/1999).
"CG là h thng ngi ta xây dng đ điu khin và kim soát các công ty. Cu trúc
CG ch ra cách thc phân phi quyn và trách nhim trong s nhng thành phn
khác nhau có liên quan ti công ty nh Hi đng qun tr, Giám đc, c đông, và
nhng ch th khác có liên quan. CG cng gii thích rõ qui tc và th tc đ ra các
quyt đnh liên quan ti vn hành công ty. Bng cách này, CG cng đa ra c ch
thông qua đó ngi ta thit lp các mc tiêu công ty, và c phng tin đ đt đc
mc tiêu hay giám sát hiu qu công vic", OECD (T chc Hp tác và Phát trin
Kinh t) - 4/1999
4

Trong ting Vit, cng do nguyên nhân ca bn thân s đnh ngha m nht t gc

gác, CG cng rt khó có đc mt đnh ngha chun xác. Chúng ta có th tm gi
nó là H thng qun tr và kim soát xung đt, hay thay ch h thng bng "c ch".
Có l đó là cách hiu d hình dung nht trong ting
Vit v Corporate Governance.
T nhng đnh ngha này cho thy QTCT có th hiu mt cách tng quan là mt h
thng kim soát ni b và th tc mà theo đó công ty đc đnh hng và kim soát.
Nó cung cp mt c cu mà trong đó qui đnh quyn, vai trò và trách nhim ca các
nhóm khác nhau trong mt t chc: ban giám đc, các c đông chi phi và nhóm
các c đông thiu s hoc không chi phi. H thng và c cu này đc bit quan
trng cho nhng công ty có s lng ln các c đông thiu s. QTCT bao gm mi
quan h gia nhng bên có quyn li liên quan đn công ty và công ty.
Nm 1999, các nc trong t chc Hp tác và Phát trin Kinh t (OECD) đa ra các
nguyên tc v QTCT và t đó tr thành tiêu chun quc t cho các nhà hoch đnh
chính sách, các nhà đu t, các công ty và các bên liên quan khác:
1. m bo c s cho mt c ch QTCT có hiu qu: C ch QTCT phi thúc
đy các th trng minh bch và hiu qu, phù hp vi pháp lut và xác đnh
rõ s phân công trách nhim ca các nhà giám sát, qun lý và thc thi pháp
lut.
2. Quyn ca c đông và các t chc s hu ch yu: C ch QTCT cn bo
v và thúc đy vic thc hin các quyn ca c đông.
3. i x bình đng vi c đông: C ch QTCT cn đm bo đi x công bng
vi tt c các c đông, các c đông thiu s và c đông là ngi nc ngoài.
Tt c các c đông phi có c hi đc bi thng trong trng hp quyn
ca h b vi phm.
4. Vai trò ca c đông trong QTCT: C ch QTCT cn công nhn các quyn
ca c đông theo quy đnh pháp lut hoc thông qua các tha thun chung và
khuyn khích s hp tác tích cc gia công ty và c đông trong vic to ra
ca ci, vic làm và s bn vng ca các công ty có tình hình tài chính tt.
5

5. Công khai và minh bch: C ch QTCT cn đm bo vic thông tin kp thi
và chính xác tt c các vn đ quan trng liên quan đn công ty, bao gm
tình hình tài chính, hot đng kinh doanh, quyn s hu và QTCT.
6. Trách nhim ca hi đng qun tr: C ch QTCT cn đm bo đnh hng
chin lc cho công ty, giám sát hiu qu ca hi đng qun tr đi vi ban
giám đc và trách nhim ca hi đng qun tr đi vi công ty và c đông.
QTCT là s sp xp vic kim tra, cân đi và nhng u đãi mà mt công ty cn có
đ ti thiu hóa và ch ng nhng xung đt li ích gia các c đông trong và ngoài
công ty. Mc đích ca nó là đ ngn chn vic chim đot nhng li ích ca mt
nhóm đi vi mt hoc nhiu nhóm khác.
Tóm li, h thng QTCT tt đm bo rng:
 Các thành viên ca hi đng qun tr hành đng đ đem li li ích tt nht
cho c đông.
 Công ty hot đng theo lut pháp và đo đc trong các giao dch vi các bên
có liên quan và đi din ca h.
 Tt c các c đông có quyn nh nhau trong vic tham gia vào hot đng ca
công ty và nhn đc các đi x công bng t hi đng qun tr, và tt c
quyn ca c đông và các bên có quyn li liên quan phi đc mô t và
thông tin mt cách rõ ràng.
 Hi đng qun tr và các y ban ca nó đc cu trúc đ hành đng đc lp
vi qun lý, cá nhân hoc các ch th có quyn kim soát trong vic qun lý,
và các nhóm không phi là c đông khác.
 Vic kim soát chính xác và các th tc đc thit lp đ bao quát các hot
đng qun lý trong vic thc hin hot đng hàng ngày ca công ty.
 Hot đng ca công ty và các hot đng tài chính cng nh là hot đng
kim soát đc báo cáo nht quán cho các c đông theo cách công bng,
chính xác, kp thi, đáng tin cy, thích đáng, đy đ và có kim chng.
6

Mt công ty có th đt đc các mc tiêu tt nh th nào phn ln ph thuc vào s

tng xng ca c cu QTCT ca công ty và sc mnh ca ting nói ca c đông
trong các vn đ QTCT, thông qua quyn b phiu ca c đông. S thành công ca
Hi đng qun tr trong vic bo v li ích c đông ph thuc vào nhng yu t này.
1.1.2.2 Các nguyên tc QTCT ti Vit Nam:
Th trng chng khoán Vit Nam đc ra đi vào nm 1998, đánh du mt bc
phát trin vt bc ca h thng tài chính Vit Nam. Quá trình chuyn đi t hình
thc s hu t nhân và/hoc s hu nhà nc sang hình thc s hu c phn hoc
s hu đi chúng đã m ra nhng c hi thu hút vn vào nn kinh t. T sau khi qui
mô ca công ty tng lên, cht lng ca QTCT là ch tiêu quan trng cho các nhà
đu t đánh giá nhng ri ro tim nng ca vn đ ngi đi din và đa ra các
quyt đnh đu t.
Nm 1998, Vin Qun lý Kinh t Trung ng n hành quyn sách “QUN TR
CÔNG TY” (dch CG là “qun tr”). ây là bn dch báo cáo ca OECD v QTCT
đ "nâng cao nng lc cnh tranh và tip cn ngun vn trên th trng toàn cu".
Nm 2002, QTCT xut hin  Vit Nam thông qua bn mu điu l cho công ty
niêm yt do Vn phòng Chính ph ban hành. Hin nay, các công ty niêm yt trên s
giao dch chng khoán đu phi áp dng quy ch QTCT do B Tài chính ban hành
kèm theo Quyt đnh s 12/2007/Q-BTC ngày 13-3-2007. Tuy vy, quy ch này
không ch bao gm các quy đnh c th đ các công ty niêm yt áp dng ngay mà
còn bao gm mt s điu khon mang tính hng dn đ các công ty t xây dng
quy ch qun tr ni b riêng, min sao đáp ng các yêu cu mang tính nguyên tc
trong quy ch. B Tài chính đã đnh ngha “QTCT” nh sau:
“QTCT” là h thng các quy tc đ đm bo cho công ty đc đnh hng điu
hành và đc kim soát mt cách có hiu qu vì quyn li ca c đông và nhng
ngi liên quan đn công ty. Các nguyên tc QTCT bao gm:
• m bo mt c cu qun tr hiu qu;
• m bo quyn li ca c đông;
7

• i x công bng gia các c đông;

• m bo vai trò ca nhng ngi có quyn li liên quan đn công ty;
• Minh bch trong hot đng ca công ty;
• Hi đng qun tr và ban kim soát lãnh đo và kim soát công ty có hiu
qu.
Cách hiu khái nim QTCT nh trên tng đi phù hp vi thông l quc t tt
nht (best practices) v QTCT.  đây, cn lu ý rng QTCT không ch liên quan
đn c đông mà còn chi phi và nh hng đn các bên liên quan đn công ty. Vì
vy, các công ty (dù là niêm yt hay cha niêm yt), khi xây dng quy ch QTCT
(đôi khi, gi là các nguyên tc QTCT - corporate governance principles), cn ht
sc lu ý đn nhng ngi liên quan đn công ty, bao gm c đông, khách hàng,
đi tác, ch n, nhân viên, các c quan qun lý nhà nc, cng đng
Mt quy ch QTCT, ngoài vic phi đáp ng các yêu cu bt buc trong pháp lut
công ty nh Lut Công ty, Lut Chng khoán và các vn bn di lut; quan trng
hn, còn phi th hin đc cách thc QTCT chuyên nghip, minh bch và hiu qu.
Nu nh các yêu cu bt buc trong lut là điu kin cn thì chính các yêu cu t
thc tin hot đng QTCT, trong đó rt quan trng là k vng ca c đông và các
bên liên quan, mi là điu kin đ.
1.1.3 Phân bit gia QTCT – Corporate governance vi qun tr kinh doanh –
Business Management:
Gia QTCT (corporate governance) và qun tr kinh doanh (business management)
có s khác nhau rt c bn: Qun tr kinh doanh là điu hành hot đng sn xut
kinh doanh ca công ty do Ban giám đc thc hin. Qun tr kinh doanh gm có:
lp k hoch, t chc, tìm tài nguyên, lãnh đo, ch huy cùng kim soát công ty.
QTCT là mt quá trình giám sát và kim soát đc thc hin đ bo đm cho vic
thc thi qun tr kinh doanh phù hp vi li ích ca các c đông. QTCT ngha rng
còn hng đn đm bo quyn li ca nhng ngi liên quan, không ch là c đông
8

mà còn bao gm c các nhân viên, khách hàng, nhà cung cp, môi trng và các c
quan nhà nc.

1.2 Các nghiên cu v QTCT đã thc hin trên th gii và ti Vit Nam:
1.2.1 Các nghiên cu v QTCT ti Vit Nam:
Ti Vit Nam đã có mt s nghiên cu v QTCT. Nghiên cu đu tiên vào tháng 6
nm 2006 ca Nick Freeman và Nguyn Vn Làn đc thc hin vi 85 công ty và
t đó đã đa ra mt s kt lun v thc tin ca QTCT ti Vit Nam đc tóm tt
nh sau:
 QTCT tin hành mt cách chính thc  hu ht các công ty.
 Gii hn v khái nim quyn ca c đông
 Cha rõ v quyn và trách nhim ca ban qun tr.
 Vai trò và trách nhim cha đy đ ca ban giám sát.
 Kim soát ni b vi qun lý cao cp yu.
 Tiêu chun cho vic công b và minh bch thông tin thì thp
 Nhng trng hp đc bit ca Công ty Nhà nc
 S nht trí ca công ty đi vi nhu cu ci thin thc tin QTCT ti Vit
Nam.
Cng vào tháng 6 nm 2006, T chc Ngân hàng Th gii đã phát hành n bn
“ánh giá khuôn kh qun tr công ty ti Vit Nam” vi nhn đnh khuôn kh
QTCT ti Vit Nam đang  trong thi k đu ca giai đon phát trin, vi lut pháp
và quy đnh đc thành lp.
Nghiên cu tip theo ca Rober W. McGee (2008) kim tra nguyên tc qun tr
công ty đang đc áp dng ti 8 nc châu Á trong đó có Vit Nam. Kt qu
nghiên cu cho thy Vit Nam đc ghi nhn vi tng s đim thp nht.


9

Quc gia
S đim QTCT
im trung bình
%

n 
92
4.18
83.6
Indonesia
66
3.00
60.0
Hàn Quc
84
3.82
76.4
Malaysia
85
3.86
77.3
Pakistan
83
3.77
75.5
Philippines
71
3.23
64.5
Thái Lan
80
3.64
72.7
Vit Nam
56

2.55
50.1
Ngun: CG in Asia: eight cases studies, Robert W. McGee (2008)
Trong nghiên cu ca Robert W. McGee đánh giá cht lng c ch QTCT thông
qua 22 câu hi có ni dung ca QTCT, mi câu hi vi thang đim t 1 đn 5. Vì
vy, s đim cao nht là 110 và thp nht là 22. Bng trên cho thy đim s CG,
đim trung bình và t l phn trm cho mi quc gia. n  có đim s QTCT cao
nht vi 92 đim trong khi đó Vit Nam ch đt 56 đim, đim s thp nht trong 8
nc châu Á đc nghiên cu. Tác gi đã tho lun mt s lý do ti sao Vit Nam
có đim s thp nh vy. Trc ht, Vit Nam là mt nc gia nhp tng đi mi
trên th trng quc t và đã không c gng đ thu hút vn đu t nc ngoài. Th
hai, khu vc t nhân ti Vit Nam còn trong giai đon non tr và có th s tip tc
phát trin  mc đ này trong mt thi gian mc dù Vit Nam có tc đ tng trng
tng đi cao.
1.2.2 Các nghiên cu v QTCT trên th gii:
Vi vai trò quan trng trong vic giám sát và kim soát hot đng ca công ty,
QTCT ngày càng đc quan tâm. Theo Black (2001), Klapper và Love (2003),
Gompers, Ishii và Metric (2003) và Beiner and Schmid (2005), có mt mi quan h
trc tip gia QTCT và kt qu hot đng kinh doanh ca công ty trên c th trng
tài chính đã và đang phát trin. Và Ngân hàng Th gii cng đã đa ra kt lun
tng t: “Có bng chng rõ ràng rng vic ban hành c cu QTCT tt có th tác
đng tích cc và thc t lên: i) hiu qu ca công ty và kt qu hot đng kinh
doanh; ii) kh nng công ty tip cn các ngun tài chính, c th là t nhng nhà đu
10

t và th trng vn; iii) s gim thiu ri ro liên quan hot đng hàng ngày ca
công ty; iv) vic thc hin theo pháp lut và qui đnh ca công ty; v) mt mc đ có
th ngn nga các hành đng tham nhng. Kt qu tích ly có th là “nhng đu t
ln hn, tng trng cao hn và to ra nhiu công n vic làm hn”. Nh là mt h
qu, nhiu nghiên cu cng cho thy các nhà đu t sn lòng chi tr - và sn lòng

chi tr cao hn – cho nhng c phn ca công ty đc coi là phù hp vi chun
mc QTCT cao hn. Ngc li, các nhà đu t s tr ít hn, hoc đn gin là chn
không đu t vào các công ty th hin QTCT kém. Nói cách khác, các công ty tuân
th vi các tiêu chun cao hn v QTCT có khuynh hng đc thng vi chi phí
vn thp hn và giá c phn cao hn. (theo “QTCT ti Vit Nam”, trang 14, ngân
hàng th gii).
Khi tìm hiu v nh hng ca c ch QTCT đi vi hiu qu hot đng ca công
ty, các nhà nghiên cu đã tip cn vn đ theo các hng khác nhau:
- ánh giá tác đng ca các c ch QTCT riêng l nh c cu s hu,
thành phn hi đng qun tr, c đông ln, Giám đc điu hành không
là ch tch hi đng qun tr, ban kim toán… lên hiu qu kinh t ca
công ty.
- ánh giá tác đng ca cht lng QTCT nói chung lên hiu qu kinh
t ca công ty vi cht lng QTCT đc đo lng bng đim QTCT
có đc t bng câu hi v các vn đ QTCT.
1.2.2.1 Nghiên cu c ch QTCT qua mi quan h gia c cu s hu và
kt qu hot đng kinh doanh:
C cu s hu là mt trong nhng c ch quan trng nht ca QTCT. Vic nm gi
c phn ln hay s hu tp trung là mt trong nhng c ch QTCT t bên trong
nhm ngn chn nhng ngi điu hành thc hin nhng hành vi c hi cá nhân và
nâng cao hiu qu hot đng ca công ty. C đông s hu mt lng ln c phn có
th thu hp l hng gia nhng ngi điu hành và ch s hu công ty. Các c
đông ln s thc hin vic kim soát công ty  mc đ cao hn thông qua vic thc
11

hin quyn b phiu hoc đi din trong Ban giám đc (Coulton và Taylor, 2004).
Phn ln các nghiên cu ban đu trong lnh vc này đã c gng đ nm bt nhng
nh hng ca c ch này đn kt qu hot đng kinh doanh ca công ty.
Mi quan h gia c cu s hu và kt qu hot đng kinh doanh ln đu tiên đc
tip cn bi Berle và Means (1932). H cho rng, do s tách bit gia quyn s hu

và quyn kim soát trong các tp đoàn ln ca M, có mt mi quan h nghch đo
gia phân tán quyn s hu và kt qu hot đng kinh doanh. Bn thp k sau đó,
Jensen và Meckling (1976) và Stulz (1988) đã phát trin các mô hình lý thuyt vi
mc đích c gng đ xác đnh mi quan h gia c cu s hu và kt qu hot đng
kinh doanh, và cho rng quyn s hu nh hng đn kt qu kinh doanh. Các
nghiên cu ca Demsetz và Lehn (1985), Mørck (1988), McConnell và Servaes
(1990) và Hermalin và Weisbach (1991) đu ch ra mt mi quan h tích cc và
đáng k gia s tp trung quyn s hu và kt qu hot đng kinh doanh ca công
ty.
Afzalur Rashid (2011) đã đánh giá mi liên h gia vic s hu c phn ln nht và
hiu qu kinh doanh ca công ty ti Bangladesh và kt lun rng có mt mi quan
h t l thun gia hai đi tng này.
Vi mu nghiên cu gm 361 công ty ti c trong khong thi gian 1991-
1996, ErikLehmann và Jürgen Weigand (2000), kt qu nghiên cu ca h cho thy
s tp trung quyn s hu có quan h nghch đáng k đn li nhun.
Mahmood Osman Imam và Mahfuja Malik đã thc hin nghiên cu “Kt qu hot
đng kinh doanh ca công ty và c ch QTCT thông qua C cu s hu: Bng
chng t th trng chng khoán Bangladesh” vào nm 2007 vi kích thc mu
gm 145 công ty. Kt qu ca nghiên cu cho thy S hu nc ngoài đang gia
tng trong nhng công ty có c ch qun tr tt và thông qua các c ch qun tr này
công ty s ci thin bng cách làm tt hn cho tt c các bên liên quan ca nó (trang
106).
12

1.2.2.2 Nghiên cu c ch QTCT qua mi quan h gia hi đng qun tr
và kt qu hot đng kinh doanh:
Hi đng qun tr có mt vai trò c bn trong mt h thng QTCT. Cùng vi quyn
s hu tp trung, nó đc coi là nhng c ch QTCT ni b và đc s dng đ
gim chi phí đi din gia các c đông và giám đc điu hành, và gia kim soát và
c đông thiu s. Các nghiên cu thng tp trung đánh giá mi liên h gia qui mô

hoc mc đ đc lp ca hi đng qun tr có nh hng nh th nào đn hiu qu
hot đng kinh doanh ca doanh nghip. Qui mô ca hi đng qun tr là s lng
thành viên ca hi đng qun tr bao gm: các giám đc bên ngoài, giám đc điu
hành và giám đc không điu hành. Mc đ đc lp ca hi đng qun tr đc th
hin bng s lng thành viên hi đng qun tr là các giám đc đc lp không điu
hành trên tng s thành viên hi đng qun tr.
Nghiên cu ca Hermalin và Weisbach (1991) cung cp mt bn tóm tt bng
chng v tác đng ca c ch hi đng qun tr ti M nh sau: (a) mt t l s hu
cao ca giám đc bên ngoài không liên quan vi kt qu hot đng kinh doanh tt
hn ca công ty, nhng có mi liên kt vi các quyt đnh tt hn v các vn đ
nh mua li công ty, điu hành bi thng, và chu k thay đi Giám đc điu hành,
(b) qui mô hi đng qun tr có nh hng tiêu cc đn hiu qu hot đng công ty
và cht lng ca vic ra quyt đnh, và (c) kt qu hot đng kinh doanh xu, chu
k thay đi giám đc điu hành, và nhng thay đi trong c cu s hu thng gn
lin vi vic thay đi các thành viên ca hi đng qun tr.
Phù hp vi các kt qu nghiên cu ti M, có nhng bng chng v mi quan h
tiêu cc gia qui mô hi đng qun tr và kt qu hot đng kinh doanh ca công ty
 nhng nc khác. Mak và Yuanto (2002) đã tìm thy mt mi quan h t l
nghch gia qui mô hi đng qun tr và Tobin’s Q  Singapore và Malaysia. Vn
đ này cng đc chng minh ti các nc khác: Châu Âu (Wymeersch (1998)) ,
Tây Ban Nha (Rodriguez và Anson(2001), Phn Lan (Eisenberg, Sundgren và Wells
13

(1998)), Anh (Travlos (2002)) và ti Malaysia và Singapore ( Mak và Yuanto
(2002)).
1.2.2.3 Nghiên cu mi quan h gia c ch QTCT và kt qu hot đng
kinh doanh:
Mc tiêu chính ca mt nghiên cu thc nghim trong lnh vc QTCT là đánh giá
xem liu c ch QTCT có nh hng đn kt qu kinh doanh ca công ty.  đt
đc mc tiêu này, các nghiên cu gn đây đã xây dng các ch s QTCT mà

nhng ch s này thng đc xây dng da trên bng kho sát các thông tin liên
quan đn h thng QTCT.
Trên thc t, mi quan h gia QTCT vi kt qu hot đng kinh doanh đã đc
kim chng bi rt nhiu nghiên cu ti các nc. Mc dù mi quan h tích cc này
đc xác nhn  hu ht các nghiên cu, tuy nhiên vn có mt s các nghiên cu có
kt qu không thng nht. Mt vài kt qu đc lit kê nh di đây:
Bng 1.1: Mt s nghiên cu v mi quan h gia c ch QTCT và kt qu
hot đng kinh doanh ca công ty:
Tác gi
Tên bài vit
Kích thc
mu
Kt qu nghiên cu
Cheung
Connelly,
Limpaphayom,
Zhou, 2009
Các nhà đu t có
tht s coi trng
QTCT? Bng chng
t th trng Hng
Kông
168 công ty
ln nht
H thng QTCT tt có
mi liên h tích cc đn
giá tr th trng ca công
ty
Kyereboah –
Coleman, 2007

Mi quan h gia
QTCT và kt qu
hot đng kinh doanh
ca công ty: t th
trng Châu Phi
103 công ty
Có bng chng cho thy
QTCT nh hng đn kt
qu hot đng kinh doanh
ca công ty
Attiya Y. Jave,
Robina Iqbal,
2007
Mi liên h gia các
ch tiêu QTCT và giá
tr công ty: Nghiên
cu ti th trng
50 công ty
Kt qu nghiên cu đã cho
thy có mi liên h tích
cc đáng k gia cht
lng ca c ch QTCT
14

chng khoán Karachi
và hiu qu hot đng ca
công ty
Lawrence
D.Brown,
Marcus

L.Caylor, 2006
QTCT và kt qu
hot đng kinh doanh
ca doanh nghip
1.868 công
ty
Nghiên cu đã kt lun
rng ch s QTCT có mi
tng quan thun mnh
m đn ch s Tobin’s Q
Piman
Limpaphayom,
J.Thomas
Connelly, 2004
QTCT  Thái Lan
61 công ty
Không có mi liên h nào
gia QTCT và kt qu
hot đng kinh doanh ca
doanh nghip
Eloisa Pérez de
Toledo

Cht lng c ch
QTCT và kt qu
hot đng kinh doanh
ca công ty: Bng
chng t th trng
Tây Ban Nha

97 công ty

QTCT nh hng tích cc
đn kt qu hot đng
kinh doanh ca công ty:
Tobin’s Q, EBITDA,
ROA














15

CHNG 2: PHNG PHÁP NGHIÊN CU VÀ
MU IU TRA
2.1 Thit k nghiên cu: Câu hi và gi thuyt nghiên cu:
Nh trong phn đu ca nghiên cu đã đ cp, mc tiêu ca nghiên cu là đ đánh
giá nh hng ca cht lng QTCT vi kt qu hot đng kinh doanh ca các
công ty niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam. Do đó câu hi và gi
thuyt là:

Câu hi nghiên cu: C ch QTCT có nh hng đn kt qu hot đng kinh
doanh ca doanh nghip trên th trng chng khoán Vit Nam?
H
1
(Gi thuyt): Có mt mi quan h đáng k gia cht lng ca c ch QTCT
và kt qu hot đng kinh doanh doanh nghip trên TTCK Vit Nam và các doanh
nghip vi cht lng QTCT cao hn s có kt qu hot đng kinh doanh tt hn.
2.2
Thit k bng câu hi:
Eloisa Pérez de Toledo khi nghiên cu v nh hng ca h thng QTCT đi vi
các công ty đang đc niêm yt trên th trng chng khoán Tây Ban Nha đã xây
dng ch s QTCT bng bng câu hi vi 4 ni dung chính ca c ch QTCT là:
Ni dung thông tin và tip cn thông tin; hi đng qun tr; cu trúc s hu và kim
soát và trin vng phát trin.
Các nguyên tc ca OECD cung cp mt khuôn kh gi ý hu ích bao gm 5 lnh
vc quan trng ca qun tr công ty: quyn ca c đông, đi x công bng gia các
c đông, các bên có li ích liên quan, công b thông tin và tính minh bch và vai trò
ca hi đng qun tr. Limpaphayom, Cheung, Zhou and Connelly (2009) đã kim
chng mi quan h gia QTCT và giá tr ca công ty ca các công ty niêm yt trên
th trng chng khoán Hng Kông và Thái Lan. H s dng công c kho sát đ
phn ánh các nguyên tc QTCT ca T chc Hp tác và Phát trin Kinh t (OECD)
nm 2004. Bng chm đim QTCT 2007 ca các công ty niêm yt Philipin (Hc
vin giám đc công ty, 2007) có ni dung câu hi tng t nh nghiên cu ca
Cheung, Connelly, Jiang và Limpaphayom (2009).
16

 đánh giá cht lng QTCT, nghiên cu này cng s dng bng câu hi các ni
dung ca c ch QTCT do Hc vin giám đc công ty ti Philipin đa ra, và gi là
ch s QTCT (GOV-I). Ch s này đc xây dng da trên kt qu thu thp thông
tin v h thng QTCT vi câu tr li s da trên các d liu th cp.

V phn mình, đ đánh giá mt c ch QTCT tt, tôi cng xây dng ch s GOV-I
vi ni dung trên 5 lnh vc nh các nguyên tc ca OECD. Tuy nhiên, mt vài
khon s b loi tr hoc chnh sa cho phù hp vi lut pháp hin hành ca Vit
Nam: quyt đnh s 12/2007/Q-BTC ca B Tài chính ban hành vào ngày
13/3/2007 và lut doanh nghip (2005), và các qui đnh khác.
Ch s GOV-I là mt trong nhng c s đ đánh giá cht lng QTCT. Chi tit ni
dung các câu hi trong phiu thu thp thông tin đc trình bày chi tit trong ph lc
2. Nh vy, ni dung ca phiu thu thp thông tin s gm 63 câu hi ln vi 96 ni
dung chi tit và chia làm 5 phn. Bng s 2.1 mô t các lnh vc và s lng câu hi
trong mi lnh vc. Nm lnh vc này có th xem nh các ch s thành phn.
Bng 2.1: Các lnh vc ca ch s QTCT:
GOV- I

Lnh Vc
S lng câu hi
GOV-I
1
Quyn ca các c đông
12
GOV-I
2
Và đi x công bng gia các c đông
10
GOV-I
3
Các bên có li ích liên quan
9
GOV-I
4

Công b thông tin và tính minh bch
14
GOV-I
5

Vai trò hi đng qun tr
18

Phn đu tiên đánh giá cht lng ca các quyn ca c đông và
mc đ mà quyn li ca c đông đc bo v. La Porta, Lopez-de-Silanes,
Shleifer và Vishny (1997) tha nhn rng bo v quyn li ca c đông là rt quan
trng đ phát trin kinh t và th trng vn. Quyn c bn ca c đông, nh mô t
trong các nguyên tc ca OECD, đc bo v bi cu trúc QTCT . Các quyn đc
bo v bao gm quyn s hu khác hn là quyn b phiu, chng hn nh là mt