Tiếp cận vốn của hộ nghèo tại Ngân hàng Chính sách Xã hội quận 6, thành phố Hồ Chí Minh

i

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH





OÀN QUANG LUÂN

TIP CN VN CA H NGHÈO TI NGÂN HÀNG CHÍNH
SÁCH XÃ HI QUN 6, THÀNH PH H CHÍ MINH


LUN VN THC S KINH T

Ging viên hng dn:
GS-TS HOÀNG TH CHNH

TP.H Chí Minh, nm 2012



ii

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH

OÀN QUANG LUÂN

TIP CN VN CA H NGHÈO TI NGÂN HÀNG CHÍNH
SÁCH XÃ HI QUN 6, THÀNH PH H CHÍ MINH

Chuyên ngành: Kinh t phát trin
Mã s: 60.31.05
Ging viên hng dn:
GS-TS HOÀNG TH CHNH

LUN VN THC S KINH T

TP.H Chí Minh, nm 2012




iii

LI CM N

Li u tiên xin bày t lòng bit n sâu sc n GS-TS. Hoàng Th
Chnh, ngi ã giành thi gian quý báu  tn tình hng dn tôi trong sut
thi thc hin lun vn này.
Xin cm n các Thy, Cô trng i hc kinh t Tp.HCM ã tn tình ging
dy, truyn t nhiu kin thc quý báu cho bn thân tôi  hòan tt khóa hc.
Xin chân thành cm n các Cô cán b Hi Liên hip Ph n qun 6 và 14
phng; các cán b tín dng Ngân hàng Chính sách Xã hi qun 6; các Cô, Chú các

t tit kim và vay vn và các h gia ình tham gia kho sát trên a bàn ã to iu
kin và h tr cho tôi rt nhiu trong quá trình kho sát d liu  nghiên cu lun
vn này.
Và cui cùng tôi xin cm n s giúp  , ng viên v m!t tinh thn c∀a tt c
nhng ngi thân trong gia ình, bn bè và #ng nghip.
Mt ln na tôi xin c g∃i li tri ân n toàn th thy cô, #ng nghip, bn
bè và gia ình.



iv

LI CAM KT

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên cu c∀a riêng tôi. Các s liu, kt
qu nêu trong lun vn là trung thc và cha t%ng c ai công b trong bt k& công
trình nào khác.
Các s liu, kt qu do trc tip tác gi thu thp, thng kê và x∃ lý. Các ngu#n
d liu khác c tác gi s∃ dng trong lun vn u có ghi ngu#n trích dn và xut
x.

Tp. H# Chí Minh, nm 2012
Ngi thc hin lun vn

v

MC LC

PHN M U 1
1. S cn thit c a !∀ tài: 1
2. M#c tiêu nghiên c∃u: 2
3. Câu h%i nghiên c∃u: 2
4. i t&ng nghiên c∃u: 3
5. Ph∋ng pháp nghiên c∃u: 3
6. Ngun s li(u: 4
CHNG I: C S LÝ LUN V) CÁC PHNG TH∗C TIP CN
NGI NGHÈO TRONG TÀI CHÍNH VI MÔ VÀ PHNG TH∗C TIP
CN NGI NGHÈO CA NHCSXH VI+T NAM 5
1.1. Tài chính vi mô và tác !,ng c a tài chính vi mô !n quá trình gim nghèo:5
1.1.1 Khái ni(m v∀ tài chính vi mô: 5
1.1.2 Nguyên nhân nghèo !ói và ng−i nghèo trong tài chính vi mô: 7
1.1.3 Tác !,ng c a tài chính vi mô !n quá trình gim nghèo: 9
1.1.4 Thông tin b.t cân x∃ng trong tài chính vi mô: 12
1.2 Các ph∋ng th∃c tip c/n ng−i nghèo trong tài chính vi mô: 14
1.2.1 Cho vay cá th: 14

1.2.2 Cho vay t∋ng h0 kiu ngân hàng Grameen: 15
1.3.4 Ngân hàng làng xã t qun (Hi(p h,i tit ki(m và cho vay): 19
1.4 C∋ ch h1n ch thông tin b.t cân x∃ng c a ph∋ng th∃c cho vay theo nhóm:
21
1.4.1 S ch2n l2c c a ng−i cùng nhóm: 21
1.4.2 S giám sát c a nh3ng ng−i cùng nhóm: 22
1.4.3 Các !,ng c∋ khuyn khích !,ng (dynamic incentives): 22


vi

1.4.4 L4ch trình tr n& th−ng xuyên: 23
1.4.5 Thay th tài sn th ch.p: 24
1.5 Ngân hàng Chính sách Xã h,i Vi(t Nam và ph∋ng th∃c tip c/n h, nghèo
c a Ngân hàng: 26
1.5.1 S ra !−i c a ngân hàng Chính sách Xã h,i: 26
1.5.2 5c !im ph∋ng th∃c tip c/n ng−i nghèo c a các t6 ch∃c TCVM t1i
Vi(t Nam và ph∋ng th∃c tip c/n h, nghèo c a NHCSXH Vi(t Nam: 27
1.6 T6ng quan các nghiên c∃u trc v∀ cho h, nghèo vay vn và khung phân
tích c a !∀ tài: 30
1.6.1 T6ng quan nghiên c∃u trc: 30
1.6.2 Khung phân tích c a !∀ tài: 34
CHNG II:HOT NG CHO H NGHÈO VAY VN CA NHCSXH
QUN 6 37
2.1 Ch∋ng trình cho h, nghèo vay vn c a NHCSXH: 37
2.1.1 Quy trình cho h, nghèo vay vn c a NHCSXH: 37
2.1.2 Kt qu thc hi(n ch∋ng trình cho h, nghèo vay vn ! sn xu.t kinh
doanh t1i chi nhánh NHCSXH qu/n 6: 38
2.2 Ph∋ng th∃c tip c/n h, nghèo c a NHCSXH qu/n 6: 39
2.2.1 Thc hi(n y thác cho vay t7ng phn qua các t6 ch∃c chính tr4-xã h,i t1i

!4a bàn các ph−ng: 39
2.2.2 T6 ch∃c và ho1t !,ng c a các t6 tit ki(m và vay vn: 41
2.3 M,t s ch∋ng trình tài chính vi mô !ang trin khai trên !4a bàn qu/n 6:43
2.3.1 Ngun vn tín d#ng tit ki(m h0 tr& ph# n3 phát trin: 43
2.3.2 Qu8 tr& vn cho ng−i nghèo gii quyt vi(c làm (CEP) TP.H Chí
Minh: 44
KT LUN CHNG II: 44
CHNG III
:PHNG PHÁP NGHIÊN C∗U 45


vii

3.1 Ph∋ng pháp ch2n mu và kích thc mu: 45
3.1.1 Ph∋ng pháp ch2n mu: 45
3.1.2 Kích thc mu: 45
3.2 Ph∋ng pháp thu th/p s li(u: 46
3.2.1 Ngun s li(u: 46
3.2.2 Thit k bng câu h%i: 47
3.2.3 Nh3ng h1n ch trong vi(c kho sát: 48
3.4 Mô hình nghiên c∃u: 49
3.4.1 Xác !4nh m∃c !, nghèo c a các h, nghèo trên !4a bàn qu/n 6: 49
3.4.2 Xác !4nh các nhân t nh h9ng !n kh nng tip c/n vn NHCSXH
c a h, nghèo trên !4a bàn qu/n 6: 52
CHNG IV:KT QU NGHIÊN C∗U 60
4.1 5c !im tình hình kinh t xã h,i c a mu !i∀u tra: 60
4.1.1 Trình !, h2c v.n c a ch h,: 60
4.1.2 T: l( ph# thu,c: 62
4.1.3 i∀u ki(n sinh ho1t c a h, gia !ình: 63
4.1.4 Tài sn h, gia !ình: 64

4.1.5 i∀u ki(n nhà 9: 65
4.1.6 Thu nh/p bình quân: 67
4.1.7 Tham gia vào các t6 ch∃c chính tr4-xã h,i !4a ph∋ng: 68
4.1.8 Phân lo1i h, nghèo theo thang !o m∃c !, nghèo: 68
4.2 Phân tích các yu t nh h9ng !n kh nng tip c/n vn c a NHCSXH
qu/n 6: 69
4.2.1 Các yu t nh h9ng !n kh nng kh nng tip c/n vn c a
NHCSXH: 69
4.2.2 Kim !4nh mô hình Binary Logistic: 71


viii

4.3 Các tn t1i trong vi(c v/n d#ng ho1t !,ng cho h, nghèo vay vn c a
NHCSXH qu/n 6: 73
4.3.1 S ch2n l2c c a ng−i cùng nhóm: 74
4.3.2 S giám sát c a ng−i cùng nhóm: 75
4.3.3 Các !,ng c∋ khuyn khích !,ng: 76
4.3.4 L4ch trình tr n&: 78
4.3.5 Thay th tài sn th ch.p: 78
4.4 Nh/n xét c a các h,i Liên hi(p Ph# n3 ph−ng v∀ Ch∋ng trình cho h,
nghèo vay vn c a NHCSXH: 79
4.4.1 K ho1ch phân b6 vn: 79
4.4.2 Vai trò thay th tài sn th ch.p và ch4u trách nhi(m thu hi n& !2ng
c a các t6 ch∃c CT-XH: 80
4.4.3 Th;m !4nh m#c !ích vay vn, kim tra và giám sát !i t&ng s< d#ng
vn: 80
4.4.4 Nh/n !4nh nh3ng !i∀u ki(n quyt !4nh !n kh nng tip c/n ngun vn
Ngân hàng c a h, nghèo: 81
KT LUN CHNG IV: 83

CHNG V:KT LUN VÀ G=I Ý CHÍNH SÁCH 84
5.1 Kt lu/n: 84
5.2 G&i ý chính sách: 85
5.2.1 C∋ ch lãi su.t cho vay theo th4 tr−ng: 85
5.2.2 a d1ng m#c tiêu cho vay: 86
5.2.3 T6 ch∃c và ho1t !,ng T6 TK&VV: 87
5.2.4 i t&ng vay vn: 89
5.3 G&i ý các nghiên c∃u tip theo: 90
TÀI LI+U THAM KHO 91


ix

TÀI LI+U TING VI+T 91
TÀI LI+U TING ANH: 93
PH LC: 94
PH LC 1: KT SU>T MÔ HÌNH BINARY LOGISTIC V) CÁC YU T
TÁC NG N KH NNG NGI NGHÈO TIP CN VN TÍN DNG
CA NHCSXH 94
PH LC 2: PHIU CÂU H?I 97

x

DANH MC HÌNH

Hình 1.1: s∋ ! cho vay theo nhóm theo mô hình ngân hàng Grameen 16

Hình 1.2: khung phân tích 35

Hình 2.1 quy trình cho h, nghèo vay vn c a NHCSXH 37

Hình 4.1: trình !, h2c v.n c a ch h, vay vn 60

Hình 4.2: trình !, h2c v.n gi3a h, vay vn NHCSXH và các TCTCVM khác61

Hình 4.3: t: l( ph# thu,c c a h, nghèo 62

Hình 4.4: s ng−i ph# thu,c c a h, nghèo vay vn NHCSXH và các TCTCVM
khác 63

Hình 4.5: t: l( n& quá h1n có th xy ra nu không có y thác cho vay thông
qua các t6 ch∃c chính tr4 - xã h,i 80

















xi

DANH MC BNG

Bng 2.1: T6ng h&p s li(u cho h, nghèo vay vn t7 ngun vn c a NHCSXH38

Bng 2.2: Kt qu y thác cho vay qua các t6 ch∃c chính tr4 - xã h,i nm 2008-
2010 41

Bng 3.1: Các ch≅ s c a thang !o m∃c !, nghèo 50

Bng 3.2: Các bin phân tích 58

Bng 4.1: Trình !, h2c v.n c a ch h, 60

Bng 4.2: Thông tin c∋ bn tình hình kinh t-xã h,i c a h, gia !ình 63

Bng 4.3: T6ng h&p tài sn h, gia !ình 65

Bng 4.4: Ch≅ s tài sn theo thang !o h, nghèo qu8 CEP 65

Bng 4.5: Tình hình nhà 9 c a h, nghèo 66

Bng 4.6 : S9 h3u nhà và vay vn 67

Bng 4.7: Ch≅ s nhà 9 theo thang !o h, nghèo qu8 CEP 67

Bng 4.8: Phân lo1i m∃c thu nh/p bình quân c a h, nghèo theo thang !o m∃c
!, nghèo c a qu8 CEP 68

Bng 4.9: Phân lo1i h, nghèo vay vn theo thang !o h, nghèo c a qu: CEP 69

Bng 4.10: Kt qu c l&ng mô hình Binary logistic 70

Bng 4.11: c l&ng xác su.t vay vn NHCSXH theo tác !,ng biên c a t7ng
yu t 71

Bng 4.12: Kim !4nh Omnibus v∀ s phù h&p c a mô hình 72

Bng 4.13: Kt qu kim !4nh mô hình thông qua bng giá tr4 kΑ v2ng và xác
su.t 72

Bng 4.14: So sánh v∀ cách tính lãi su.t gi3a NHCSXH và các TCTCVM khác
77

Bng 4.15: Các yu t u tiên khi xét cho vay vn NHCSXH c a các cán b, h,i
Liên hi(p ph# n3 ph−ng 82



xii

DANH MC VIT TΒT

CT-XH: Chính tr-xã hi
CEP: Capital aid fund for emloyment of the foor - Qu∋ tr vn cho ngi nghèo t
to vic làm.
NGO: Non-govermental organization-T chc phi chính ph∀
NHCSXH: Ngân hàng chính sách xã hi
TCTCVM: T chc tài chính vi mô
TCVM: Tài chính vi mô
H,i LHPN: Hi liên hip ph n
Qu8 H,i LHPN: Qu∋ h tr ph n nghèo gii quyt vic làm
UBND: (y ban nhân dân.




1

PHN M U

1. S cn thit c a !∀ tài:
Vit Nam ang trong tin trình thc hin nn kinh t th trng nh hng xã
hi ch∀ ngh)a, vic tng tr∗ng kinh t phi gn lin vi bo m tin b và công
b+ng xã hi ngay trong t%ng bc phát trin. Do vy, trong thi gian qua Nhà nc
ã ban hành và thc hin nhiu chính sách nh+m m bo thc hin công b+ng xã
hi, c th là vic thc hin mc tiêu xoá ói gim nghèo và t%ng bc nâng cao thu
nhp c∀a ngi dân là nhim v quan trng và xuyên sut trong quá trình phát trin
t nc.
Quan im ngi nghèo là nhng ngi cn c tr giúp, nên trc ây các
chng trình chính sách h tr ngi nghèo thng là h tr không hoàn li. Tuy
nhiên, phng thc này thng b hn ch v quy mô và hiu qu do các ngu#n lc
có hn.  khc phc hn ch này, phng thc tài tr không hoàn li có xu hng
c thay b∗i phng thc tài tr có hoàn li c∀a tín dng nh+m duy trì ngu#n cung
cp tài chính và có iu kin m∗ rng quy mô tín dng chính sách. Thông qua
phng thc này, các mc tiêu chính sách c áp ng mt cách ch∀ ng và hiu
qu hn; kh nng tip cn tt hn n các ngu#n tài chính s, giúp cho các h gia
ình nghèo có thêm c hi thoát ra khi vòng lu−n qu−n c∀a s nghèo ói.
Trong nhng nm gn ây, Vit Nam kiên trì phát trin các loi hình t chc,
các hình thc tín dng nh+m cung cp các dch v tài chính cho ngi nghèo. Các t
chc tài chính vi mô (TCTCVM) ngày càng phát trin và a dng v hình thc,
phng thc tip cn ngi nghèo ã ci thin kh nng tip cn vn c∀a h nghèo
và nâng cao hiu qu hot ng c∀a các TCTCVM. Trong ó Ngân hàng Chính sách
Xã hi (NHCSXH) c xem là t chc tài chính vi mô chính thc có quy mô và
lng khách hàng ln nht ti Vit Nam. c ánh giá là mt kênh dn vn áng
tin cy chuyên trách phc v ngi nghèo và các i tng chính sách khác; Ngân
hàng ã xây dng phng thc tip cn ngi nghèo mang tính !c thù riêng là
phng thc u. thác cho vay thông qua các t chc chính tr-xã hi, cng #ng dân
c thông qua vic hình thành các t tit kim và vay vn (TK&VV) vi phng

2

châm hot ng “NHCSXH thc hin u. thác t%ng phn, dân ch∀, công khai, giao
dch ti xã”. Thông qua phng thc tip cn ngi nghèo này, Ngân hàng ã thc
hin c c ch xã hi hoá tín dng chính sách, ngn ch!n ngay t% u t tham
nh/ng, c∃a quyn c∀a bên cho vay và bên s∃ dng vn vay, m bo ngi nghèo
c cp vn kp thi ti ni c trú, úng ch  chính sách, tit kim chi phí ngành,
gim chi cho ngân sách nhà nc và ngi vay vn.
Tuy nhiên Chng trình cho h nghèo vay vn c∀a NHCSXH là chng trình
c tài tr c∀a Chính ph∀ thông qua tr cp lãi sut vay vn c∀a h nghèo. Do vy
phm vi c∀a các chng trình tín dng thng b gii hn, lãi sut bao cp dn n
lng cu quá ti và thc t không phi tt c ngi nghèo u có th tip cn vi
ngu#n tín dng c∀a NHCSXH.
 có c s hiu bit sâu hn, nhìn nhn và ánh giá khách quan hn v
phng thc cho vay c∀a NHCSH, Tôi chn  tài làm lun vn thc s) là “Tip cn
vn ca h nghèo ti ngân hàng Chính sách xã hi qun 6, thành ph H Chí
Minh”.
2. M#c tiêu nghiên c∃u:
Trên c s∗ phân tích thc trng hot ng tip cn h nghèo c∀a NHCSXH
qun 6, t% ó  xut mt s kin ngh nh+m nâng cao hiu qu hot ng c∀a Ngân
hàng.  thc hin mc tiêu tng quát trên, nhng vn  c th cn gii quyt là:
1. Nhng t#n ti trong hot ng tip cn h nghèo c∀a NHCSXH hin nay.
2. Xác nh các yu t kinh t-xã hi nh h∗ng n kh nng tip cn vn
NHCSXH c∀a các h nghèo trên a bàn Qun
3. Gi ý mt s chính sách nh+m nâng cao kh nng h nghèo có th tip cn
vn c∀a NHCSXH.
3. Câu h%i nghiên c∃u:
- Phng thc tip cn ngi nghèo c∀a Ngân hàng th hin nh th nào?

3

- Chính sách h tr lãi sut c∀a Chính ph∀ có làm tng kh nng ngi nghèo
tip cn c vn NHCSXH?
- Các yu t nào nh h∗ng n kh nng tip cn ngu#n vn NHCSXH c∀a
ngi nghèo trên a bàn qun 6?
4. i t&ng nghiên c∃u:
Do thi gian và các ngu#n lc khác có hn nên hc viên gii hn i tng
nghiên cu c∀a  tài là nhng h nghèo (có mã s h nghèo) và có vay vn t% các
t chc tài chính và phm vi nghiên cu là a bàn qun 6-TP.HCM.
 tài ch tp trung tìm hiu phng thc tip cn ngi nghèo hin nay c∀a
Ngân hàng và nhng yu t nh h∗ng n kh nng tip cn vn t% NHCSXH c∀a
các h nghèo trên a bàn qun 6.
5. Ph∋ng pháp nghiên c∃u:
Ph∋ng pháp thng kê mô t:
Phng pháp thng kê mô t là phng pháp khá thông dng trong nghiên
cu, là cách thc thu thp thông tin, s liu kim chng nhng gi thuyt ho!c 
gii quyt nhng vn  có liên quan n i tng nghiên cu. Trong  tài, hc
viên s∃ dng phng pháp thng kê mô t  phân tích, ánh giá tình hình i sng,
thu nhp và ch tiêu c∀a h nghèo trên a bàn qun 6.
Ph∋ng pháp hi quy logit:
ây là phng pháp nghiên cu nh+m lng hóa mi quan h v lng gia
các yu t quan sát.  phân tích, mi tng quan a bin gia các ch tiêu kinh t
xã hi vi kh nng tip cn vn t% NHCSXH c∀a các h nghèo.
 ánh giá mô hình và kt lun giá tr c∀a mô hình h#i qui, các kim nh
thng kê c bn s∃ dng bao g#m: kim nh Wald; Kim nh Omnibus v s phù
hp c∀a mô hình, kim nh gi thuyt c∀a mô hình, hin tng a cng tuyn.


4

Phn mm SPSS 16.0 c s∃ dng  thc hin phân tích và các kim nh
các gi thuyt.
6. Ngun s li(u:
Ngun d3 li(u th∃ c.p: bao g#m các s liu ã c công b v s h nghèo
trên a bàn, cho vay h nghèo, các báo cáo s kt và các vn bn chính thc c∀a
NHCSXH Qun và Thành ph; s liu v các chng trình h tr ngi nghèo c∀a
Hi liên hip Ph n Qun.
Ngun d3 li(u s∋ c.p: là s liu iu tra b+ng bng câu hi và phng vn
trc tip n các h nghèo vay vn NHCSXH qun 6 kt hp vi quan sát các h
này; #ng thi thc hin ly ý kin các cán b c∀a các t chc chính tr xã hi và ban
qun lý các t tit kim, cán b tín dng NHCSXH và các h nghèo vay vn trên a
bàn. Bng câu hi c xây dng da trên các nghiên cu trc và nghiên cu nh
tính (phng vn các cán b t chc CT-XH và h gia ình).














5

CHNG I
C S LÝ LUN V) CÁC PHNG TH∗C TIP CN NGI NGHÈO
TRONG TÀI CHÍNH VI MÔ VÀ PHNG TH∗C TIP CN NGI
NGHÈO CA NHCSXH VI+T NAM.
Xut phát t% các !c trng v tín dng, i tng cho vay, mc ích và cách
thc cho vay, NHCSXH ang cung cp các dch v tài chính vi mô cho i tng là
h nghèo, các i tng chính sách theo quy nh c∀a Chính ph∀, qua ó th hin rõ
mình có hot ng nh mt t chc tài chính vi mô (TCVM). NHCSXH ch áp dng
thng nht trong toàn h thng mt phng thc cho vay duy nht i vi Chng
trình cho h nghèo vay vn và mt s chng trình trng tâm khác (cho vay gii
quyt vic làm, cho hc sinh-sinh viên vay vn) là thc hin cho vay thông qua u.
thác cho các t chc chính tr và các t TK&VV; trong ó t chc và hot ng c∀a
các t TK&VV có nhiu !c trng da trên nn tng phng thc cho vay theo
nhóm c∀a ngân hàng Grameen (Bangladesh). Do vy,  tài tp trung vào phân tích
phng thc cho vay theo nhóm c∀a ngân hàng Grameen.
Các ni dung này thuc phm vi nghiên cu c∀a tài chính vi mô, nên khái
nim v ngi nghèo trong  tài này là khái nim v ngi nghèo theo nh ngh)a
c∀a TCVM và s∃ dng các nghiên cu v tài chính vi mô. Chng này cung cp các
c s∗ lý lun v các phng thc tip cn ngi nghèo trong tài chính vi mô và tp
trung vào l)nh vc tín dng, các c s∗ lý lun này làm c s∗ cho vic phân tích
phng thc tip cn ngi nghèo c∀a NHCSXH và làm nn tng  phát trin
khung phân tích c  cp trong chng tip theo.
1.1. Tài chính vi mô và tác !,ng c a tài chính vi mô !n quá trình gim nghèo:
1.1.1 Khái ni(m v∀ tài chính vi mô:
TCVM là mt dng c∀a dch v tài chính ngân hàng, liên quan n vic cung
cp các dch v tài chính c bn nh tín dng, các khon tit kim, hp #ng cho
thuê, cung cp tài chính hp lý , c ch bo him và g∃i tin qua ngân hàng, các t


6

chc phi chính ph∀, các hp tác tín dng và tit kim ∗ c hai khu vc chính thc và
phi chính thc (Jonathan, 1999).
Theo ngân hàng phát trin Châu Á (ADB): tài chính vi mô là vic cung cp
các dch v tài chính nh tin g∃i, các khon vay, dch v thanh toán, bo him,
chuyn tin cho ngi nghèo ho!c các h gia ình có thu nhp thp, nhng hot
ng kinh doanh cá th ho!c các doanh nghip rt nh.
Theo ngh4 !4nh s 28/2005/N-CP ngày 9/3/2005 và Ngh4 !4nh
165/2007/N-CP ngày 15/11/2007:
Tài chính quy mô nh: là hot ng cung cp mt s dch v tài chính ngân
hàng nh, n gin cho các h gia ình, cá nhân có thu nhp thp, !c bit là h gia
ình nghèo và ngi nghèo.
Dch v tài chính, ngân hàng nh, n gin g#m: tín dng quy mô nh, nhn
tin g∃i tit kim bt buc, tit kim t nguyn; mt s dch v thanh toán cho các
h gia ình có thu nhp thp.
Tín dng quy mô nh: là khon vay có giá tr nh, có ho!c không có tài sn
m bo i vi h gia ình, cá nhân có thu nhp thp  s∃ dng vào các hot ng
to thu nhp và ci thin iu kin sng.
Khách hàng tài chính quy mô nh là các cá nhân, h gia ình có thu nhp thp
thõa mãn các tiêu chí theo quy nh c∀a t chc tài chính quy mô nh trên c s∗
tham kho theo chu−n nghèo c∀a Th∀ tng Chính ph∀. Khách hàng tài chính quy
mô nh có quyn và ngh)a v theo quy nh c∀a pháp lut và quy nh c∀a các t
chc tài chính quy mô nh.
Theo Lu/t các t6 ch∃c tín d#ng 2010: T chc tài chính vi mô là loi hình
t chc tín dng ch∀ yu thc hin mt s hot ng ngân hàng nh+m áp ng nhu
cu c∀a các cá nhân, h gia ình có thu nhp thp và doanh nghip siêu nh.

7

1.1.2 Nguyên nhân nghèo !ói và ng−i nghèo trong tài chính vi mô:
1.1.2.1 Nguyên nhân nghèo !ói:
Nghèo ói là hu qu an xen c∀a nhiu yu t, tuy nhiên có th phân chia ói
nghèo nc ta thành 02 nhóm sau (Anh Huy, 2010):
Nhóm nguyên nhân do bn thân ng−i nghèo:
- Thin vn: ây là mt nguyên nhân ch∀ yu nht, có th nói thiu vn là lc
cn ln nht hn ch s phát trin sn xut và nâng cao i sng c∀a h nghèo.
- Thiu kinh nghim và kin thc trong l)nh vc sn xut, kinh doanh: s hn
ch trong vic tip cn các kin thc v sn xut kinh doanh mi, thiu kinh nghim
ã dn n hiu qu sn xut thp và không hiu qu.
- Bnh tt và kh nng lao ng (sc khe kém, tàn tt) c/ng là yu t −y
con ngi vào tình trng nghèo ói.
- Quá nhiu ngi ph thuc, ây c/ng là mt trong nhng nguyên nhân dn
n ói nghèo do thu nhp b chia nh.
- Không có c hi tìm c vic làm phù hp do hn ch trình , k∋ nng và
k. lut trong lao ng.
- S t ty, m!c cm ho!c chp nhn xem nh s phn v chính hoàn cnh c∀a
mình.
Nhóm nguyên nhân xã h,i:
i vi khu vc thành th, do tính chuyên môn hóa cao và mc tiêu ti a hóa
li nhun nên kh nng ào thi lao ng là khá cao, !c bit là lao ng gin n
nh may m!c, công nhân các b phn ch bin sn ph−m (n gin). Ngoài ra còn do
nh h∗ng t% mt s chính sách c∀a nhà nc nh cm lu thông xe ba bánh, gii
tõa v)a hè, ch c/,

8

Do v/y, ng−i nghèo th−ng có nh3ng !5c tính sau:
Ngi nghèo thng có nhng !c im tâm lý và np sng khác so vi
nhng khách hàng khác th hin qua hai hình thc sau: ngi nghèo thng rt rè, t
ti và phm vi giao tip h0p; hn ch v kh nng nhn thc và k∋ nng sn xut kinh
doanh.
Vì vy ngi nghèo thng sn xut theo thói quen, hn ch trong trong t
chc và phát trin hot ng kinh doanh; ho!c trong nhiu trng hp hot ng
kinh doanh hin ti không th m∗ rng ho!c phát trin c nh kinh doanh ln
chim l ng, bán hàng rong, cha to c sn ph−m hàng hóa và i tng
sn xut kinh doanh thng thay i.
Phong tc tp quán và nhng truyn thng vn hóa c∀ng hn ch kh nng
tip cn tín dng c∀a ngi nghèo. Các khon vay c∀a ngi nghèo thng không có
tài sn th chp, phng án kinh doanh thng mang tính kinh nghim, phng oán
ho!c không phù hp vi lut nh do vy khó có kh nng tip cn tín dng chính
thc và các khon vay nh nên chi phí qun lý cao.
1.1.2.2 Ng−i nghèo trong tài chính vi mô:
i tng cho vay trong tài chính vi mô là ngi nghèo. Mt i tng mà
di góc nhìn c∀a khu vc tài chính chính thc, mà c th là các ngân hàng thng
mi là nhóm ngi có !c im sau:
- i tng cho vay có r∀i ro tín dng rt cao (t. l v n rt cao). H là
nhng ngi có thu nhp thp, ngi nghèo, các nông dân không có tài sn th chp,
thm chí không có t hay các phng tin sn xut.
- Kh nng tit kim và kh nng tr n c∀a h không có ho!c rt hn ch. Do
vy, ngi nghèo thng c cho là nhng ngi áng thng và cn nhng s
giúp  mang tính cht t% thin nhiu hn. Vic cho h vay ch mang ý ngh)a phúc
li và nhân o là chính ch không c coi là i tng vay (khách hàng thc s
c∀a t chc mình) mt cách sòng ph1ng.

9

- #ng thi ây là i tng cho vay có chi phí cp xét tín dng rt cao. Vi
nhng quy trình cp xét tín dng c∀a h thng ngân hàng thng mi, các hp #ng
tín dng 5 t. và 10 t. thì các th∀ tc cp xét là nh nhau, nhân viên ngân hàng có
tâm lý và xu hng mun cho vay nhng khon vay ln nh+m tng hiu qu kinh t
theo quy mô, gim thiu chi phí th∀ tc trên mt n v tin cho vay. iu này làm
cho khu vc này “th ” trc nhng khon vay vi mô (khon vay nh) cho các
doanh nghip nông thôn quy mô nh, các h gia ình thu nhp thp, ngi nghèo,
các nông dân không có t th chp, làm cho các i tng này b “bt ra” khi
nhng c hi tip cn nhng dch v tài chính (trong ó có các khon tín dng vi
mô)  h phát trin sn xut, to thu nhp, ci thin cuc sng gia ình.
M!t khác, nhìn t% góc  c∀a ngi nghèo vi các dch v c∀a khu vc tài
chính chính thc, chúng ta thy r+ng, i vi h khu vc tài chính chính thc có quá
nhiu th∀ tc rc ri, cùng các th∀ tc cp xét, chm im tín dng nghiêm ng!t, yêu
cu th chp,… khin cho h không th áp ng. Vic tip cn ngu#n vn tín dng
phát trin kinh t gia ình i vi h gn nh là không th.
Theo các nhà lý thuyt kinh t hc thì “vòng lu−n qu−n nghèo ói” s, c eo
ui h mãi cho ti khi nào h nm bt c ngu#n vn sn xut kinh doanh  tng
thu nhp. Thu nhp tng s, dn ti tit kim tng và i sng ngi dân c ci
thin. Vi khon tit kim ln hn và kh nng tip cn ti các ngu#n vn c duy
trì, ngi dân li có th tip tc m∗ rng sn xut, tng thu nhp. Quá trình này s, i
theo mt vòng xoáy vi chiu hng lên trên. Ngh)a là i sng c∀a ngi dân s,
tip tc tng lên theo mi chu k& u t và tit kim nh vy, nh vy h mi phá v
c cái vòng lu−n qu−n nêu trên, song vi c ch hot ng c∀a khu vc tài chính
chính thc nh trên, c hi thoát nghèo c∀a h là rt khó khn (Mnh, 2009).
1.1.3 Tác !,ng c a tài chính vi mô !n quá trình gim nghèo:
1.1.3.1 S cn thit phi h0 tr& ng−i nghèo:
Hn ch v kh nng tip cn các ngu#n lc, trong ó có ngu#n vn c

xem là mt trong nhng nguyên nhân ch∀ yu gây nên tình trng ói nghèo ∗ Vit


10

Nam. Trong l)nh vc tín dng, c/ng nh các dch v khác, h nghèo luôn chu thit
thòi. Vn ít hn, kin thc ít hn và thu nhp thp hn, h là i tng cho vay có
r∀i ro cao hn và do vy phi chu lãi sut cho vay cao hn t% nhng ni cho vay.
H c/ng d2 tr∗ thành nn nhân c∀a cho vay n!ng lãi vì h phi tìm kim s tr giúp
kh−n cp khi thiên tai, mc bnh him nghèo hay thiu n ho!c phi t% b các c hi
có th tng thu nhp vì thiu vn. Vì nhng lý do này mà NHCSXH và chng trình
tín dng ã c thit lp  cung cp tín dng cho h, trong ó tp trung vào h tr
vn cho hot ng sn xut kinh doanh.
Tuy nhiên hu ht các chng trình tín dng chính thc ch cho vay  u t
sn xut, do vy vay tiêu dùng trong nhiu trng hp phi da vào khu vc t nhân.
ây chính là lý do nhiu h nghèo phi chp nhn vay n!ng lãi, !c bit h thng
vay  chi tiêu giáp ht (nông thôn) và vay khi có nhu cu chi tiêu t xut trong
khong thi gian ngn trc khi n tháng nhn lng (thành th). Nh vy, nu h
có th tip cn c mt khon vay vi chi phí hp lý s, giúp h gii quyt c
khó khn chi tiêu, mt h thng tit kim hiu qu c/ng có th mang li các tác dng
tng t.
1.1.3.2 Tác !,ng c a tài chính vi mô:
Tác ng c∀a tài chính vi mô n quá trình gim nghèo vn là vn  gây
tranh cãi. Tuy nhiên b+ng chng hin nhiên là thông qua vic to các c hi vic làm
và tng thu nhp, TCVM ã óng góp tích cc cho vic ci thin mc sng c∀a
nhng thành viên tham gia thì li rt khó khn trong vic xác nh rõ ràng mc 
óng góp c∀a vic tham gia c∀a tài chính vi mô trong quá trình gim nghèo. Cho dù
các TCTCVM ang thc hin các khon vay nh và n lc áp ng nhu cu vay vn
c∀a ngi nghèo và !c bit là ph n. Có mt iu áng lu ý r+ng vic chuyn i
sang nn kinh t th trng ã ci thin i sng c∀a nhiu ngi nhng c/ng ã to

ra mt lp ngi nghèo th hai do h thiu các ngu#n vn và gim nh0 các tác ng
trc ó c∀a h thng an sinh thuc h thng các hp tác xã, doanh nghip nhà nc.
Khía cnh tn hi c∀a h bao g#m vic thiu tip cn ngu#n tài chính và các dch v
t% các t chc tài chính chính thc ngh) r+ng h không có kh nng v tín dng.


11

Theo ào Vn Hùng (2005) các dch v tài chính s, giúp ngi nghèo m∗
rng hot ng kinh t, tng thu nhp và tài sn, #ng thi c/ng làm tng lòng t tin
c∀a h. Tip cn tín dng s, cung cp bo m kinh t do tài chính vi mô có th có
nhng tác ng tích cc sau:
Th nht, tài chính vi mô s, giúp ngi nghèo u tranh vi ói nghèo b+ng
vic ci thin thu nhp. Mc  nhân lc trong h gia ình và vn có th tng lên do
các ngu#n thu b sung. Vn b sung này s, giúp các h gia ình phát trin các hot
ng sinh li mi ho!c m∗ rng quy mô kinh doanh hin ti. Tài chính vi mô c
mong i làm gim các chi phí c hi v các tài sn nghiêng v vn, khuyn khích
vic s∃ dng các công ngh tit kim sc lao ng trong sn xut và tng cng kh
nng c∀a các h gia ình trong vic m∗ rng sn xut nông nghip và phi nông
nghip.
Th hai, tài chính vi mô s, làm gim bt s tn hi gây ra b∗ các tác ng
tht thng nh thm ha thiên nhiên, bnh tt, nhng th mà ngi nghèo d2 b nh
h∗ng. V khía cnh kinh t, nhng tác ng trên c hiu là mc tng không d
oán c∀a tin tr ra vt quá tin thu vào và lu#ng tin. Tài chính vi mô s, giúp gii
quyt các vn  v lu#ng tin, giúp tránh c vay tin vi chi phí cao t% các ngu#n
không chính thc và do ó gim mc  mua bán kh−n cp các tài sn sn xut vi
giá thp hn.
Th ba, tài chính vi mô có th to kh nng cho ngi nghèo và ph n thông
qua vic tng cng kh nng tip cn tín dng. Tín dng c/ng có ngh)a là c v trí
kinh t và xã hi c∀a h trong gia ình và công #ng s, tng lên.

Tuy nhiên tài chính vi mô c/ng có nhng tác ng tiêu cc lên ngi nghèo:
Th nht, tip cn tài chính vi mô s, làm tng r∀i ro mà h gia ình phi gánh
chu. Không có vn tín dng, ngu#n vn h gia ình s, quá thp  sinh li nhng
li ít to ra các c hi r∀i ro. Vi tín dng, h gia ình s, có khuynh hng b dn
các cách thc truyn thng nhng ít có r∀i ro sang các hot ng khác sinh li cao
hn nhng r∀i ro hn.


12

Th hai, tín dng có th chuyn i c, ví d khon vay này chuyn t%
ngi vay này sang ngi vay khác ho!c không s∃ dng theo nhng cách thc d
kin thì vic phân b tín dng ph thuc vào chi phí các c hi u t trong sn xut
và tiêu dùng.
Th ba, hu ht các t chc tài chính vi mô hot ng kém hiu qu so vi
kh nng c∀a mình b∗i vì các t chc này coi ngi nghèo nh mt nhóm cha nh
hình và tp trung ch∀ yu vào chin lc thúc −y gim nghèo g#m c h thng gii
ngân cng nhc hn là a dng hóa các dch v tit kim và tín dng (Hulme &
Mosley, 1996). Hu qu là nhng ngi nghèo nht hu nh không tip cn vi các
chng trình trên và nhng món li có th  d#n vào nhng ngi nghèo có thu
nhp trung bình và cao hn, iu này có ngh)a là mt phn thu nhp c∀a h c
m bo.
Trong tài chính vi mô, hot ng tín dng c xem là chìa khóa giúp ngi
nghèo có kh nng thoát nghèo. Do vy vic i m!t và gii quyt các vn  do
thông tin bt cân xng trong hot ng tín dng c xem là iu kin tiên quyt 
các t chc TCVM t#n ti và phát trin.
1.1.4 Thông tin b.t cân x∃ng trong tài chính vi mô:
Trong các hot ng tài chính vi mô, hot ng tín dng óng vai trò ch∀ o,
quyt nh s ra i và t#n ti c∀a các t chc TCVM. Theo nghiên cu c∀a Hu&nh
Th Du và cng s (2005) v Thông tin bt cân xng trong hot ng tín dng, vn

 thông tin bt cân xng nh h∗ng n c hai phía-bên cho vay và bên vay-trong
hot ng tín dng. Tuy nhiên trong quan h tín dng, ngân hàng là phía phi gánh
chu nhiu r∀i ro hn khi ngu#n vn c∀a h mt mc  nào ó vt quá tm kim
soát c∀a h. Hai hành vi ph bin nht do thông tin bt cân xng gây ra là la chn
bt li và tâm lý . li
La ch2n b.t l&i (adverse selection): là hành ng xy ra trc khi ký kt
hp #ng c∀a mt bên có nhiu thông tin có th gây tn hi cho bên có ít thông tin
hn. Tình trng thông tin bt cân xng xy ra khi ngân hàng hiu bit v khách hàng


13

và d án kinh doanh c∀a khách hàng ít hn khách hàng. Vic khách hàng che y
nhng thông tin liên quan liên quan n h và d án ã gây ra khó khn cho các
ngân hàng trong vic xác nh c nhng khách hàng thc s tim nng, và nhng
d án có hiu qu  m bo kh nng thu h#i n (Hu&nh Th Du, 2005).
Tâm lý : l1i (hay r∀i ro o c-moral hazard) là hành ng c∀a bên có nhiu
thông tin hn thc hin sau khi ký kt hp #ng có th gây tn hi cho bên có ít
thông tin hn. Hin tng tâm lý . li xy ra sau khi ký kt hp #ng tín dng.
Khách hàng vay vn có ngh)a v s∃ dng vn úng mc ích ã xác nh trong hp
#ng tín dng.  m bo kh nng thu h#i vn, ngân hàng phi thng xuyên tin
hành giám sát quá trình s∃ dng vn c∀a khách hàng. Tuy nhiên, vic giám sát quá
quá trình s∃ dng vn vay c∀a khách hàng là rt khó khn và tn kém. Khi ó, khách
hàng d2 nãy sinh tâm lý tc trách trong vic s∃ dng vn vay, không n lc ti a
trong vic khc phc nhng khó khn trong quá trình thc hin d án ho!c c tình s∃
dng vn vay vào d án khác có  r∀i ro và li nhun k& vng cao hn (Hu&nh Th
Du, 2005). Ví d: mt TCTCVM không d2 dàng nhn ra s thiu c gng trong hoàn
tr c∀a ngi vay, nó c/ng không th xác nh c gì gây ra s thiu c gng c∀a
khách hàng trái vi s kém may mn hay nhng tác nhân t% bên ngoài.
Trong hot ng tín dng các ngân hàng luôn có ít thông tin hn v d án, v

mc ích s∃ dng khon tín dng c∀a khách hàng. Do ó,  m bo an toàn trong
hot ng c∀a mình, bn thân các t chc tín dng phi x∃ lý thông tin bt cân xng
 hn ch la chn bt li và tâm lý . li nh+m cho vay úng ngi, úng i tng
và giám sát ch!t ch,  khách hàng vay vn có hành vi úng n nh+m m bo vic
thu h#i c gc và lãi khon tín dng ã cp ra.
V c bn các ngân hàng u xây dng c các c ch x∃ lý c các vn
 v thông tin bt cân xng. Tuy nhiên, s khác bit c bn gia các TCTCVM và
các ngân hàng thng mi là i tng vay c∀a các TCTCVM là ngi nghèo. Vi
nhng khon vay nh, chi phí cho vic x∃ lý thông tin bt cân xng theo cách các
ngân hàng thng mi s, chim mt t. trng rt ln so vi vn vay (nu theo quy
trình ca các ngân hàng thng mi ôi khi chi phí thm nh mt khon vay 10