Phân tích tính kinh tế theo qui mô trong chi tiêu của hộ gia đình Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM
**************

VÕ HNG THÁI



PHÂN TÍCH
TÍNH KINH T THEO QUI MÔ
TRONG CHI TIÊU CA H GIA ÌNH
VIT NAM



LUN VN THC S KINH T




TP. H Chí Minh – Nm 2011

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM
**************

VÕ HNG THÁI


PHÂN TÍCH

TÍNH KINH T THEO QUI MÔ
TRONG CHI TIÊU CA H GIA ÌNH
VIT NAM

Chuyên ngành: Kinh t phát trin
Mã s: 60.31.05

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
TS. HAY SINH

TP. H Chí Minh – Nm 2011

i

LI CAM OAN

Vi t cách là tác gi ca nghiên cu này, tôi xin cam đoan nhng nhn đnh
và lun c khoa hc đa ra trong nghiên cu này hoàn toàn không sao chép t các
công trình khác mà xut phát t chính kin ca bn thân tác gi, mi s trích dn
đu có ngun gc rõ ràng. S liu trích dn đu đc s cho phép ca các c quan,
ban ngành. Nu có s đo vn và sao chép tôi xin hoàn toàn chu trách nhim trc
Hi đng Khoa hc.

ii

LI CM N

Xin gi li cm n chân thành đn TS. Hay Sinh, ngi hng dn khoa hc

cho tôi trong sut quá trình thc hin đ tài này. Xin cm n Ths. Trng Thanh V
(Trung tâm Nghiên cu Kinh t min Nam thuc Vin Chin lc phát trin, B K
hoch và u t) đã có nhng góp ý trong quá trình vit lun vn. ng thi, xin
trân trng cm n các Thy, Cô ca trng i hc Kinh T TP. H Chí Minh vi
s dìu dt, hng dn, khích l trong sut quá trình hc tp và nghiên cu, đã
truyn đt nhng kin thc quý báu, góp phn thc hin thành công nghiên cu
này.
iii

DANH MC CÁC BNG, BIU 

Bng 1.1: H s qui đi tng đng 10
Bng 1.2 : Các tham s , tham s  ti Newzealand 15
Bng 1.3:H s qui đi tng đng đ xác đnh chun nghèo theo qui mô h đc
áp dng ti C quan iu tra dân s Hoa K nm 2010c 22
Bng 1.4: Chun nghèo theo qui mô h ti Canada 23
Bng 1.5: H s qui đi tng đng đc áp dng ti các c quan tr cp xã hi
ca Hoa K nm 2011 24
Bng 2.1: Trích rút d liu 27
Bng 3.1:Phân tích s ngi bình quân mt h theo 5 nhóm h 31
Bng 3.2: Phân tích mc chi bình quân đu ngi tng nhóm h 32
Bng 3.3: Phân tích chi tiêu bình quân đu ngi theo qui mô h và nhóm h 32
Bng 3.4: Phân tích s nm đi hc bình quân ca h theo 5 nhóm h 33
Bng 3.5:T l h nghèo ti các đa phng 33
Bng 3.6: C cu thành th, nông thôn trong 5 nhóm h 34
Bng 3.7: C cu 5 nhóm h theo qui mô h 35
Bng 3.8: Phân tích chi tiêu ca 5 nhóm h theo s ngi ph thuc 36
Bng 3.9: Phân tích chi tiêu ca các h 1 ngi thuc nhóm nghèo 37
Bng 3.10: Phân tích chi tiêu ca các h theo 10 nhóm h (10%) 37
Bng 3.11:Phân tích chi tiêu ca h theo 5 khong bng nhau 38

Bng 3.12: Phân tích c cu tng chi tiêu theo 5 nhóm h 38
Bng 3.13: T trng chi tiêu lng thc - thc phm theo 5 nhóm h theo qui mô h
39
Bng 3.14: Phân tích chi lng thc - thc phm ca 5 nhóm h 40
Bng 3.15: Kt qu hi quy mô hình ban đu 41
Bng 3.16: Kt qu hi quy mô hình điu chnh 43
Bng 3.17: Phân tích ANOVA 44
Bng 3.18: Kim đnh đa cng tuyn 44
iv

Bng 3.19: Kt qu hi quy mô hình cho nhóm nghèo 46
Bng 3.20: Phân tích ANOVA 47
Bng 3.21: Kim đnh đa công tuyn 47
Bng 3.22: Chi tiêu bình quân đn ngi theo qui mô h (1.000đ/nm) 49
Bng 3.23: H s qui đi tng đng 50
Bng 3.24: H s qui đi tng đng 51
Bng 4.1: Chun nghèo theo qui mô h khu vc thành th 57
Bng 4.2: Chun nghèo theo qui mô h khu vc nông thôn 59

Biu đ 1: Tính kinh t theo qui mô 7
Biu đ 2: Phn d ca bin ph thuc Chi tiêu bình quân đu ngi 45
Biu đ 3: Mi quan h gia chi tiêu bình quân đu ngi và qui mô h 48
Biu đ 4: Mi quan h gia chi tiêu bình quân đu ngi và qui mô h 50
Biu đ 5: Chun nghèo theo qui mô h khu vc thành th 58
Biu đ 6: Chun nghèo theo qui mô h khu vc 59


v

DANH MC CÁC T VIT TT

A: Adult (ngi ln)
K: Children ( tr em)
OECD: T chc hp tác phát trin kinh t
USD: ôla M


vi

Tóm tt kt qu nghiên cu
Ti Vit Nam hin nay, trong nghiên cu cng nh trong chính sách ca nhà
nc đu có nhn đnh chung là h đông ngi có xu hng là h nghèo. Nghiên
cu này cho thy có s tng quan nghch mnh gia tng s ngi trong h vi
chi tiêu bình quân đu ngi, khi s ngi trong h tng lên thì chi tiêu bình quân
đu ngi s gim. Mi quan h ca hai bin này có dng đng cong hyperbol phù
hp vi lý thuyt v tính kinh t theo qui mô trong kinh t hc vi mô; đng cong
này th hin theo hàm lu tha nh sau: Y= 
0


1
P

. Trong đó: Y là chi tiêu bình
quân đu ngi, X là tng s ngi trong h.
ng thi nghiên cu cng xác lp đc công thc tính h s qui đi tng
đng (equivalence scale) cho tng qui mô h ti Vit Nam da trên d liu Kho
sát mc sng h gia đình Vit Nam (VHLSS).
H s qui đi tng đng (equivalence scale) cho tng qui mô h:
H s qui đi tng đng = 



Vi X

là tng s ngi trong h,
 là nhân t tính kinh t theo qui mô (economies of scale factor).
Tham s  luôn nm trong khong t 0 đn nh hn 1; đng thi cng là đ
co giãn ca chi tiêu bình quân đu ngi theo qui mô h.
Da trên d liu Kho sát mc sng h gia đình nm 2008 (VHLSS 2008),
tác gi tính đc:
H s qui đi tng đng (dùng chung) = 
0,694
;
H s qui đi tng đng (cho nhóm nghèo) = 
0,877
.
Nh vy, khi tính chi tiêu bình quân đu ngi, phi ly chi tiêu ca h chia
cho h s qui đi tng đng này thì mi bo đm tính công bng.
Chi tiêu bình quân đu ngi =
 ê  
   đ  đ

Tác gi đ xut ch dùng h s qui đi tng đng trong vic tính t l h
nghèo ca c quan thng kê. i vi các quan thc hin vic tr cp xã hi, đ đn
gin và d hiu đi ngi dân, nên tr cp tng thêm 20% đi vi h 1 ngi.

vii

MC LC

Trang ph bìa Trang
Li cam đoan i
Li cm n ii
Danh mc các bng biu iii
Danh mc các t vit tt v
Tóm tt vi
Mc lc vii
PHN M U
1. S cn thit ca nghiên cu 1
2. Câu hi nghiên cu 2
3. i tng và phm vi nghiên cu 2
4. Ni dung nghiên cu 2
5. D liu và phng pháp nghiên cu 3
6. Gii hn nghiên cu 3
7. Ý ngha ca đ tài 3
8. Kt cu ca lun vn 4
CHNG 1: C S LÝ THUYT
1.1. Lý thuyt tính kinh t theo qui mô (economies of scale) 5
1.2. Lý thuyt tính kinh t theo qui mô h gia đình 8
1.3 H s qui đi tng đng 9
1.4. Các nghiên cu trc đây 10
1.4.1 Các nghiên cu trc đây  nc ngoài 10
1.4.2 Các nghiên cu trc đây  Vit Nam 16
1.5 Chun nghèo 18
1.5.1 Các quan đim v nghèo 18
1.5.2 Chun nghèo 19
1.6 Áp dng chun nghèo theo qui mô h trong thc t 22
viii

1.6.1 Áp dng ti các c quan thng kê 22

1.6.2 Áp dng ti các c quan thc hin chng trình tr cp xã hi 24

CHNG 2: D LIU VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU
2.1Tng quan v đi tng, phm v và ni dung nghiên cu 26
2.1.1 i tng nghiên cu 26
2.1.2 Phm vi nghiên cu 26
2.1.3 Ni dung nghiên cu 26
2.1.4 Công c nghiên cu 27
2.2 Phng pháp nghiên cu 28
2.2.1 Phng pháp thông kê mô t 28
2.2.2 c lng mô hình hi qui đa bin 29
2.2.3 La chn mô hình hi qui thích hp cho mi liên h gia chi tiêu bình
quân đu ngi và qui mô h 29

2.3 H s qui đi tng đng (equivalence scale) 30
2.4 Chun nghèo theo qui mô h 30

CHNG 3: KT QU NGHIÊN CU
3.1 Tng quan v chi tiêu cho đi sng ca h 31
3.1.1 Phân tích chi tiêu bình quân đu ngi 31
3.1.2 Phân tích chi tiêu ca h theo 5 khong bng nhau 37
3.1.3 Phân tích c cu tng chi tiêu ca 5 nhóm h 38
3.1.4 Phân tích chi tiêu lng thc-thc phm bình quân đu ngi 38
3.2 c lng các nhân t tác đng đn chi tiêu ca h gia đình 40
3.2.1 Mô hình hi qui th nht 40
3.2.2 Mô hình hi qui th hai : xét riêng cho nhóm h nghèo 45
3.3 Nhn dng đng cong và dng hàm cho mi quan h gia chi tiêu bình quân
đu ngi và bin qui mô h 48
ix

3.3.1 Xét biu đ th hin mi quan h gia bin chi tiêu bình quân đu ngi và
qui mô h 48
3.3.2 Xác đnh đng cong và dng hàm cho mi quan h gia bin chi tiêu bình
quân đu ngi và bin qui mô h 48
3.4 H s qui đi tng đng (equivalence scale) 50

PHN KT LUN VÀ  XUT

4.1 Kt lun 54
4.2  xut và gi ý chính sách 56
4.2.1 V vic s dng h s qui đi tng đng 56
4.2.2  xut các nghiên cu m rng 60
TÀI LIU THAM KHO 62
PH LC 67


1



PHN M U

1.S cn thit ca nghiên cu:
Ti Vit Nam chúng ta hin nay, chun nghèo đc Chính ph qui đnh
mt chun cho thành th và mt chun cho nông thôn. Chun nghèo này đc
đ xut da trên nhu cu nng lng bình quân cho mt ngi Vit Nam là
2.100 Kcal và c cu chi tiêu gia 2 nhóm hàng: lng thc - thc phm và
phi lng thc – thc phm ca 20% s h gia đình thuc nhóm nghèo nht
qua Kho sát mc sng h gia đình đc tin hành 2 nm mt ln do Tng
cc Thng kê thc hin. Cn c đ xut ca Tng cc Thng kê và kh nng

cân đi ca ngân sách nhà nc, B Lao đng và Thng binh - Xã hi trình
Th tng quyt đnh Chun nghèo cho khu vc nông thôn và khu vc thành
th. Chun nghèo nm 2011, Chính ph qui đnh nh sau: nông thôn là 400
ngàn đng/ngi/tháng, thành th là 500 ngàn đng/ngi/tháng.
Vn đ đt ra là vi các h có t 4 ngi tr lên  thành th s có chi
tiêu bình quân cho đi sng c h là t 2,0 triu/tháng tr lên, vi s tin này
h có th cung cp đ nng lng và các nhu cu thit yu cho c h.
Nhng vi nhng h 3 ngi vi mc chi tiêu c h 1,5 triu
đng/tháng hay h 2 ngi vi 1 triu đng/tháng s khó khn hn trong vic
cung cp nng lng và các nhu cu thit yu khác cho h gia đình. c bit,
đi vi h 1 ngi vi s tin 500 ngàn đng/tháng thì khó khn càng bi
phn trong vic chi tiêu cho các nhu cu thit yu ca cuc sng.
Nhng h đông ngi s có li th trong vic mua lng thc - thc
phm nh mua s lng ln hn, tit kim hn trong khâu ch bin thc n,
trong s dng đin, nc; các tin ích ca gia đình nh tivi, t lnh, xe máy,
và nhng chi phí khác đc tính theo h nh tin rác, tin đóng góp, 
nhn đnh này có c s thuyt phc các c quan nhà nc trong vic tng
2



mc tr cp cho các h neo đn, có 1 hoc 2 ngi, tác gi tin hành nghiên
cu đ tài này.
2. Mc đích nghiên cu:
Tính kinh t theo qui mô h gia đình có tn ti trong chi tiêu ca các h
gia đình hay không?
Nu có s tn ti ca tính kinh t theo qui mô h gia đình thì mc chi
tiêu bình quân đu ngi s thay đi vi mc bao nhiêu khi tng thêm mt
ngi trong h? H s qui đi tng đng (equivalence scale) ti Vit Nam
nên tính ra sao?

3. i tng và phm vi nghiên cu:
3.1 i tng nghiên cu:
i tng nghiên cu là s tác đng ca tính kinh t theo qui mô trong
chi tiêu ca h gia đình. T đó, xác lp h s qui đi tng đng
(equivalence scale) đ tính qui mô h tng đng. Khi có qui mô h tng
đng s lp bng chun nghèo theo qui mô h.
3.2 Phm vi nghiên cu:
Phm vi nghiên cu đc tin hành cho c nc. Mu nghiên cu bao
gm 9.189 h thuc 3.063 xã/phng/th trn (c nc có 11.055
xã/phng/th trn) ca Kho sát mc sng h gia đình (VHLSS) nm 2008
đc chn t 63 tnh theo phng pháp chn mu h thng, phân tng và
ngu nghiên do Tng cc Thng kê thc hin.
4. Ni dung nghiên cu:
4.1 Nghiên cu s tn ti ca tính kinh t theo qui mô h gia đình
thông qua mi tng quan gia:
- Chi tiêu bình quân đu ngi và qui mô h chung cho 5 nhóm h;
- Chi tiêu bình quân đu ngi và qui mô h riêng cho nhóm nghèo;
- Chi tiêu lng thc - thc phm trong chi tiêu h gia đình.
3



4.2 Phân 9.189 h thành 5 nhóm, nghiên cu s tn ti ca tính kinh t
theo qui mô h gia đình chung cho 5 nhóm và riêng cho nhóm nghèo.
4.3 Nghiên cu các nhân t tác đng đn chi tiêu bình quân đu ngi
ca nhóm 20% nghèo nht, đ xác đnh mc chi tiêu bình quân mt ngi s
thay đi vi mc bao nhiêu khi tng thêm mt ngi trong h? T đó lp hàm
tính h s qui đi tng đng (equivalence scale).
4.4 Da trên hàm tính h s qui đi tng đng, lp bng tính chun
nghèo theo qui m h gia đình.

5. D liu và phng pháp nghiên cu:
5.1 D liu nghiên cu:
Nghiên cu này s dng mt phn s liu t b d liu Kho sát mc
sng h gia đình nm 2008 (VHLSS 2008) ca Tng cc Thng kê.
5.2 Phng pháp nghiên cu:
Phng pháp thng kê mô t và phân tích tng quan đc s dng đ
xác đnh tn ti ca tính kinh t theo qui mô h gia đình.
Sau khi chn đc mô hình thích hp s tin hành phân tích hi qui đa
bin, phân tích các nhân t tác đng đn chi tiêu bình quân đu ngi, trong
đó có nhân t qui mô h (tng s ngi trong h).
T đó lp ra hàm tính h s qui đi tng đng.
T hàm tính h s qui đi tng đng, lp bng tính chun nghèo theo
qui m h gia đình.
6. Gii hn ca nghiên cu:
Do điu kin gii hn v thi gian và ngun d liu, trong nghiên cu
này ch nghiên cu mt s nhân t tác đng đn chi tiêu bình quân mt ngi
có sn trong b d liu VHLSS 2008.
7. Ý ngha ca đ tài:
4



Kt qu nghiên cu ca đ tài này s giúp chính quyn các cp có c s
xác đnh chi tiêu bình quân đu ngi mt cách công bng hn; xác đnh
chun nghèo theo qui mô h gia đình, t đó tính t l h nghèo chun xác
hn; đng thi đ xut cách áp dng h s qui đi tng đng cho các c
quan thc hin tr cp xã hi mt cách đn gin và d hiu đi vi dân
chúng.
8. Kt cu ca lun vn:
Lun vn này bao gm: phn m đu, 3 chng và phn kt lun, đ

xut.
Chng mt, tác gi trình bày các c s lý thuyt v tính kinh t theo
qui mô trong sn xut; tính kinh t theo qui mô trong chi tiêu h gia đình;
đnh ngha v nghèo, nghèo tuyt đi, nghèo tng đi và chun nghèo theo
qui mô h.
Chng hai, tác gi trình bày v ngun d liu và phng pháp phân
tích, mô hình hi qui thích hp.
Chng ba, tác gi nêu lên các kt qu nghiên cu chng t tính kinh t
theo qui mô trong chi tiêu h gia đình có tn ti và xây dng đc h s qui
đi tng đng (equivanlence scale) ng dng vào tính chi tiêu bình quân
đu ngi cng nh xác đnh chun nghèo theo qui mô h.
Phn kt lun và đ xut, tác gi tho lun và nêu 3 đ xut; đng thi
kin ngh cho các nghiên cu tip theo.

5



CHNG 1: C S LÝ THUYT

1.1 Lý thuyt tính kinh t theo qui mô (economies of scale):
Tính kinh t theo qui mô đc dùng đ ch giá thành bình quân ca mt
sn phm gim dn khi sn lng sn xut tng lên.
Theo nhà kinh t David Begg (2005), trong dài hn, mt doanh nghip
sn xut khi m rng qui mô sn xut, tng s lng sn xut, giá thành bình
quân (AV- average cost) mt sn phm s gim theo mc chi phí biên ca sn
phm sau s thp hn sn phm trc. Khi sn lng đt đn mt mc nào đó
thì chi phí trung bình dài hn không đi khi sn lng tng; sn lng tng
tip s dn đn tính phi kinh t ca qui mô (diseconomies of scale), ngha là
sn lng và chi phí trung bình cùng tng.

Tính kinh t theo qui mô có tác dng to ln, là đng lc thúc đy các
nhà đu t trong vic m rng qui mô sn xut, kinh doanh. Có th nói, tính
kinh t theo qui mô là mt trong nhng nhân t góp phn hình thành xu th
toàn cu hoá hin nay.
Có 6 nguyên nhân dn đn tính kinh t theo qui mô (David Begg,
2005):
Th nht là do tính không th chia nh đc trong quá trình sn xut,
th hin qua vic nhà đu t phi phi chi phí ban đu ln qua vic mua sm
máy móc thit b, nhà xng, cng nh nhân s khung ban đu (ngi qun
lý, k toán, bo v, th qu, nhân viên kinh doanh, ) đây là chi phí c đnh,
chúng không thay đi khi sn lng thay đi.
Th hai là do s chuyên môn hoá, trong doanh nghip nh, ít ngi,
mt ngi phi làm nhiu vic; khi m rng sn xut, qui trình sn xut đc
chia nh, nng sut lao đng s tng, làm cho chi phí trung bình gim. Ví d
nh đ sn xut mt chic áo s mi thng qua 3 công đon: ct, may, hoàn
6



thành; tng công đon li đc chia nh ra. Công đon ct đc chia ra: trãi
vi, ct, đánh s các thân vi, vn chuyn đn công đon may; ti công đon
may, công vic đc chia ra thành mt dây chuyn mt chiu: thân vi vào
đu này, sn phm ra đu kia bao gm các bc: làm np thân áo trc, ráp 2
thân trc vi thân sau, làm mngsét tay áo, ráp tay áo vào thân, làm c áo,
ráp c áo vào thân, ct ch làm sch; kim tra cht lng may. Sn phm
đc đa qua khâu hoàn thành: i, xp, gn nhn, vào bao bì, đóng thùng
carton phi hp theo màu sc và kích c. Rõ ràng ta thy công vic may áo
trc kia ch mt ngi làm, nay tin hành chuyên môn hoá thành rt nhiu
bc công vic nh, mi ngi ch đm nhn mt khâu nh, công vic tr nên
đn gin, đc lp đi lp li, công nhân quen tay, nng sut càng cao (nu

mu hàng nào đc sn xut vi lng ln, nng sut còn cao hn na).
Th ba, yu t công ngh: khi tin hành chuyên môn càng sâu, càng d
đa yu t công ngh vào làm cho nng sut càng cao hn. K thut và t
chc sn xut u vit khi quy mô tng lên ngi ta có th s dng máy t
đng thay cho thit b vn hành th công hoc thay th sn xut đn chic
bng dây chuyn hàng lot mt cách liên tc. Ví d trong ngành may: máy
tri vi t đng, ct máy vi gn 100 lp; khâu may đc trang b nhiu máy
chuyên dng (máy may 1 kim, máy may 2 kim, máy sn xut đai qun, máy
đóng nút, máy làm khuy, máy cun ng qun, máy đính đai qun, ) công
sut ln, đc lp trình vi máy tính; khâu hoàn thành vi máy git công
nghip, máy i i,
Th t, hiu qu ca vic mua nguyên vt liu và ph tùng vi khi
lng ln nh đc hng chit khu
Th nm, hiu qu marketing (hiu qu tiêu th) thu đc nh vic s
dng phng tin qung cáo đi chúng và mt đ s dng lc lng bán hàng
ln hn .
7



Th sáu, hiu qu tài chính thu đc do các công ty ln có điu kin
gi vn vi điu kin thun li vi lãi sut, chi phí đi vay thp hn.
Kh nng tn dng tính kinh t theo quy mô có th b hn ch vì nhiu
lý do.  mt s ngành, bn cht ca sn phm và quá trình ch bin hay công
ngh có th làm gim tính kinh t theo quy mô ngay khi sn lng còn  mc
khiêm tn. V phía cu, tng nhu cu th trng có th không đ đ mt công
ty đt đc quy mô ti thiu có hiu qu hoc t trng ca công ty quá nh.
Nu ngi tiêu dùng có nhu cu v nhiu sn phm khác nhau (tính đa dng
ca nhu cu) gây cn tr cho vic tiêu chun hoá và sn xut trong thi gian
dài. Khi kinh t theo quy mô có ý ngha quan trng vi nhiu ngành nó s dn

ti xu hng là tp trung hoá ngi bán  mc cao.


LRAC : ng chi phí bình quân dài hn có hình ch U đc trng cho
mt nhà máy.
Tính kinh t theo qui mô không ch tn ti trong sn xut công nghip
mà nó còn tn ti trong hu ht các ngành, nh chn nuôi, trng trt, dch v
bán l, dch v ngân hàng,…
Chi phí trung bình dài hn
Sn lng
Tính kinh t
theo qui mô
Tính phi kinh
t theo qui mô

8



1.2 Tính kinh t theo qui mô h gia đình:
Tính kinh t theo qui mô h gia đình (household size economies of
scale) có ngha là khi s ngi trong h tng lên thì chi tiêu bình quân đu
ngi ca h s gim theo.
Ý ngha ca tính kinh t theo qui mô h gia đình là các h gia đình
càng đông ngi càng tit kim chi phí, do đó chi tiêu tính theo đu ngi s
càng thp. Nh vy h 1 ngi s có chi tiêu bình quân đu ngi cao nht.
Tính kinh t theo qui mô h gia đình th hin qua các loi hàng hoá
tiêu dùng theo cá nhân và các hàng hoá và tin ích dùng chung cho h.
Theo Angus Deaton và Christina Paxson (1998) qua nghiên cu các d
liu v tiêu dùng ca các nc Hoa K, Anh, Pháp, n , Pakistan, ài

Loan, Thái Lan, đã đa ra nhng gii thích v tính kinh t theo qui mô h gia
đình nh sau:
- Mua hàng vi s lng ln: nhng h có qui mô ln khi mua lng
thc - thc phm hoc hàng hoá phi lng thc - thc phm s đc mua vi
giá thp hn h ít ngi. iu này cng đc Prais và Houthaker (1955) cng
nêu ra trong nghiên cu v chi tiêu và tit kim ti Anh quc vào nm 1938.
- Nu n cho gia đình: Mi gia đình luôn cn mt ngi nu n, nh
vy h đông ngi s tit kim hn trong s dng khí gas, đin, nc, công
chun b, chi phí đi ch, đi siêu th, làm gim chi phí tính cho đu ngi.
-  n tha: h đông ngi s có điu kin s dng hp lý hn đi vi
lng thc - thc phm, nh vy đ tha, thi loi s ít hn.
- Thay đi t nu n và n ngoài do tác đng ca giá c: H ít ngi
thng có khuynh hng n ngoài vi chi phí cao, h đông ngi nhn thy
rng, t nu n s r hn. Ví d: khi kt hôn, hai ngi đc thân thng s
chuyn t các ba n ngoài thành ba cm gia đình r hn.
9



- Các tin ích và dch v mua ngoài dùng chung: các h đông ngi s
tit kim trong s dng các tin ích, nh: nhà  (phòng khách, nhà bp, nhà
v sinh), máy truyn hình, máy hút bi, mát git,… và các dch v mua ngoài
nh: đin thoi bàn, truyn hình cáp, đ rác, phí an ninh,…
1.3 H s qui đi tng đng (equivalence scale):
Khái nim: H s qui đi tng đng phn ánh quan h gia mc chi
tiêu ca h gia đình có i ngi so vi mc chi tiêu ca h 1 ngi.
H s qui đi tng đng (H) =
 ê   ó  
 ê   1 

trong đó, i ≥ 2.
Ý ngha: chi tiêu ca h có i ngi s gp H ln so vi chi tiêu ca h 1
ngi.
Chi tiêu ca h gia đình s tng lên theo s thành viên trong h tng
lên, nhng chi tiêu ca h gia đình s không tng theo s nhân bình thng
mà s thp hn nh vào tính kinh t theo qui mô nh đã phân tích  mc 1.2.
Ví d: Nu chi tiêu cho h 1 ngi là 1, khi h tng thêm thành viên th 2 thì
mc chi tng thêm cho thành viên này ch bng 0,8 so vi mc chi tiêu ca
ngi th nht, khi tng thêm thành viên th 3 thì mc tng thêm là 0,75.
Nh vy, chi tiêu cho h 3 ngi không phi là gp 3 mà ch gp 2,55 ln so
vi chi tiêu ca h 1 ngi.
H s qui đi tng đng đã đc nhiu nc trên th gii áp dng
vào vic tính tr cp xã hi, tính chun nghèo theo qui mô h.
Di đây là bng trình bày h s qui đi tng đng đang đc s
dng  mt s nc trên th gii (Bng 1.1):
- H s 40/30 ca c quan Thng kê Canada, (Statistics Canada, 2008);
- H s cn bc 2 ca qui mô h (square root), (Atkinson et al., 1995);
- H s OECD (c quan hp tác và phát trin kinh t), (OECD, 2008);
10



- H s ca Hi đng nghiên cu quc gia Hoa K, (Citro and Michael,
1995).
Bng 1.1: H s qui đi tng đng

Ni
áp
dng
H s qui đi tng đc gán cho các thành viên ca h gia đình

H s áp
cho h 2
ngi ln
và 2 tr em
ngi th 1
ngi th 2
ngi th 3 ngi th 4
ngi th 5
C quan
Thng kê
Canada
1
(ngi ln)
0,4
(ngi ln
th 2)
0,4 (t 16
tui tr lên)
0,3 (di 16
tui)
0,4 (t 16
tui tr lên)
0,3 (di 16
tui)
0,4 (t 16
tui tr lên)
0,3 (di 16
tui)
2
H s

Square
root
1 0,41 0,32 0,27 0,24 2
H s
OECD
1
0,5 (t 14
tui tr lên)
0,3 (di 14
tui)
0,5 (t 14
tui tr lên)
0,3 (di 14
tui)
0,5 (t 14
tui tr lên)
0,3 (di 14
tui)
0,5 (t 14
tui tr lên)
0,3 (di 14
tui)
2,1
H s ca
Hoa K
(S lng ngi ln + 0,7 x S lng tr em)
0,65
2,2
Ngun: tác gi tng hp t các tài liu tham kho.
Theo bng trên, c quan thng kê Canada tính h s tng đng cho 2

ngi ln là 1,4; cho 2 ngi và 1 tr em di 16 tui là 1,7; cho 2 ngi ln
và 2 tr em di 16 tui là 2,0. Các h s qui đi tng đng khác đc áp
dng trong các nc thuc t chc OECD hoc ti Hoa K, cách tính cng
tng t nh vy.
1.4 Các nghiên cu trc đây:
1.4.1 Các nghiên cu trc đây  nc ngoài:
Trong phân tích d liu v ngân sách ca h gia đình ti nc Anh,
Prais và Houthakker (1955), đã nêu lý thuyt v h s qui đi tng đng
khi nhn thy, trong cùng kiu gia đình, khi s thành viên tng lên s làm cho
chi tiêu bình quân đu ngi gim xung qua vic nhn dng tng quan
11



nghch gia chi tiêu bình quân và chi phí cho nhng nhu cu thit yu, đc
bit là trong chi tiêu cho nhng nhu cu sang trng, cao cp.
Các nghiên cu ti Hoa K;
Vào nm 1963, Mollie Orshansky, công tác ti C quan An sinh xã hi
Hoa K, đã s dng d liu Kho sát chi tiêu lng thc-thc phm ca h
gia đình nm 1955, đã phát trin chun nghèo theo qui mô và thành phn
(ngi ln và tr em) ca h gia đình qua h s qui đi tng đng
(equivalence scale).  xut ca bà đã đc các c quan hành chính nhà nc
chp nhn và s dng.
Bng 1.2: H s qui đi tng đng đc rút ra t bng Chun nghèo 1992
Qui mô h
H s qui đi
tng đng
(so vi ngi
di 65 tui)
Phn tng thêm ca h

s khi tng thêm 1 ngi
(so vi ngi ln
di 65 tui)
1 ngi ln di 65 tui
1,000
0,00
2 ngi, ch h t 65 tui tr lên
1,163
0,16
2 ngi, ch h di 65 tui
1,294
0,13
3 ngi
1,533
0,24
4 ngi
1,964
0,43
5 ngi
2,273
0,31
6 ngi
2,622
0,35
7 ngi
2,958
0,34
Ngun: Bureau of the Census of the U.S (1993c: table A)
Bng h s trên b phê phán, vì cha bao gm chi phí nhà  và các chi
phí khác, cng nh tính kinh t theo qui mô h khi s dng nhà  và các tin

ích khác trong gia đình.
Ti Hoa K, Ruggles (1990) đã đ ngh lên Hi đng nghiên cu quc
gia và Harold W. Watts trong tho lun ti Hi đng đã đ xut phng pháp
12



tính chun nghèo có điu chnh cho qui mô h khác nhau. Các ông đ xut
công thc tính h s qui đi :
H s qui đi tng đng = (A + K)
0,5

vi A là ngi ln (adult) và K là tr em (child).

Phng pháp này còn gi là phng pháp ly cn bc hai ca s ngi
trong h (square root of household size), vì công thc đc bin đi nh sau:
H s qui đi tng đng = (A + K)
1/2
=

(+ )

Theo hai ông thì tr em cng nên đc đi x nh ngi ln, nên công
thc trên rút gn nh sau:

H s qui đi tng đng = (A + K)
1/2
=

(    )

.
Ý ngha: h 2 ngi tng đng 1,41 ngi đc thân; tng t h 3
ngi là 1,73; h 4 ngi là 2,0;…
Nm 1995, Hi đng Nghiên cu Quc gia (National Research
Council) Hoa K đã phát hành báo cáo Measuring Poverty: A New Approach.
ây là kt qu nghiên cu đc thc hin theo hp đng vi 3 c quan: C
quan iu tra dân s, C quan Thng kê Lao đng và C quan Gia đình và
Tr em. Nghiên cu này do Constance F.Citro và Robert T. Michael ch biên.
Kt qu nghiên cu khng đnh rng cn phi điu chnh chun nghèo theo
qui mô và thành phn ca h. Các tác gi cho rng vic điu chnh chun
nghèo là cn thit và tt hn là không điu chnh, nó đm bo s công bng
trong xác đnh h nghèo. Vic xác đnh chun nghèo trên c s chi tiêu ca
h, nu không điu chnh thì dng nh các h đông ngi nghèo hn các h
ít ngi; thc t thì các h đông ngi nh vào tính kinh t theo qui mô nên
chi tiêu bình quân đu ngi thp hn các h ít ngi. Các tác gi đã đ xut
công thc tính h s qui đi tng đng cho mt gia đình ngi ln nh sau:
13



H s qui đi tng đng = (A + P*K)
F
.
Vi hai tham s P và F đu nm trong khong t 0 đn 1.
Nu P = 1, chi tiêu ca tr em bng ngi ln.
F là tham s v tính kinh t theo qui mô h. Nu F = 0, chun nghèo là
nh nhau cho tt c h. Nu F = 1, tính kinh t theo qui mô không tn ti.
Nhóm nghiên cu cng đ xut: P = 0,7 và F trong khong t 0,65 đn
0,75.
Mt nghiên cu khác ca Betson và Michael (1993) đ xut h s qui

đi tng đng nh sau:
H s qui đi tng đng = (+ 0,7)
0,762
.
Trong đó: A là s ngi ln; K là s tr em; 0,7 th hin chi tiêu cho tr em
bng 0,7 mc chi tiêu cho ngi ln.
Ti châu Âu
Các nc châu Âu áp dng s dng h s qui đi tng đng OECD
(Organization for Economic Cooperation and Development, 1982):
H s qui đi tng đng = [1 + 0,7(A – 1) + 0,5K]
Trong đó: ngi ln đc thân là 1; mi ngi ln tng thêm là 0,7; tr
em bng 0,5 ca ngi ln.
Nh vy, H s qui đi tng đng OECD không điu chnh cho
ngi th 3 tr lên theo tính kinh t theo qui mô.
Theo Buhmann B., L. Rainwater, G. Schmaus, T. M. Smeeding,
(1988), công thc H s qui đi tng đng OECD xp x vi tng s ngi
trong h vi s m là 0,72 nh di đây:
H s qui đi tng đng = (    )
0,72

T nm 1996 đn nay, các nc trong Cng đng châu Âu s dng h
s qui đi tng đng đc hiu chnh (modified OECD equivanlence scale)
theo công trình nghiên cu ca Aldi Hagenaars, Klaas de Vos and Asghar
14



Zaidi (1994) qua báo cáo Poverty Statistics in the Late 1980s, h s mi nh
sau:
H s qui đi tng đng = [1 + 0,5(A – 1) + 0,3K]

Vi 0,5 áp dng cho ngi t 14 tui tr lên; 0,3 áp dng cho tr em
(di 14 tui). Công thc trên xp x vi công thc di đây.
H s qui đi tng đng = (    )
0,53

Nhn thy công thc trên xp x vi công thc cn bc 2 ca tng s
ngi trong h, mt s nc châu Âu đã chuyn sang dùng công thc:
H s qui đi tng đng =

(    )


Ti Canada: c quan thng kê s dng h s qui đi tng đng nh
sau cho gia đình gm 2 ngi ln và 2 tr em:
H s qui đi tng đng = 1 + 0,4 + 0,3 + 0 3.
Vi 1 cho ngi ln th nht, 0,4 cho ngi ln th 2, tr em là 0,3.

H s này đc gi là h s 40/30. H s này tng đng h s
nghim ca cn bc 2; nên t nm 2010, C quan Thng kê Canada s dng
H s qui đi tng đng =

(    )
.

Ti Newzealand:
Theo Brian Easton (2008), vào nm 1972, Bill Sutch là ngi đu tiên đ
ngh các c quan nhà nc s dng h s qui đi tng đng. Mc dù vy,
ngi Newzealand đu tiên s dng h s qui đi tng đng ca New York
trong nghiên cu mình là Peter Cuttance (1974) trong lun vn thc s Nghèo
trong gia đình đông ngi ti Newzealand (Poverty Among Large Families