Đánh giá các nhân tố chủ yếu tác động đến năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp phần mềm Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
***************
V TH THU HNG


Á
Á
N
N
H
H
G
G
I
I
Á
Á
C
C
Á
Á
C
C
N
N
H
H
Â
Â
N

N
T
T


C
C
H
H


Y
Y


U
U
T
T
Á
Á
C
C




N
N
G

G




N
N
N
N


N
N
G
G
L
L


C
C
C
C


N
N
H
H
T

T
R
R
A
A
N
N
H
H
C
C


A
A
N
N
G
G
À
À
N
N
H
H
C
C
Ô
Ô
N

N
G
G
N
N
G
G
H
H
I
I


P
P
P
P
H
H


N
N
M
M


M
M
V

V
I
I


T
T
N
N
A
A
M
M
LUN VN THC S KINH T
TP. H Chí Minh - Nm 2011
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
***************
V TH THU HNG


Á
Á
N
N
H
H
G
G
I

I
Á
Á
C
C
Á
Á
C
C
N
N
H
H
Â
Â
N
N
T
T


C
C
H
H


Y
Y



U
U
T
T
Á
Á
C
C




N
N
G
G




N
N
N
N


N
N
G

G
L
L


C
C
C
C


N
N
H
H
T
T
R
R
A
A
N
N
H
H
C
C


A

A
N
N
G
G
À
À
N
N
H
H
C
C
Ô
Ô
N
N
G
G
N
N
G
G
H
H
I
I


P

P
P
P
H
H


N
N
M
M


M
M
V
V
I
I


T
T
N
N
A
A
M
M
Chuyên ngành: Kinh t phát trin

Mã s: 60.31.05
LUN VN THC S KINH T
Ngi hng dn khoa hc:
PGS - TS. NGUYN TRNG HOÀI
TP. H Chí Minh - Nm 2011
i
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan rng lun vn này là công trình nghiên cu ca riêng cá nhân
tôi. Các ni dung nghiên cu và kt qu trình bày trong lun vn này là trung thc và
cha tng đc ai công b trong bt c công trình nào khác.
Các ngun d liu tham kho đc s dng trong lun vn đu có ghi trích dn
c th, xut x rõ ràng và có th d dàng tìm kim theo ngun ghi trong tài liu tham
kho. Kt qu nghiên cu ca lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca
Trng i hc Kinh t TP. H Chí Minh hay S Thông tin và Truyn thông TP. H
Chí Minh.
Tác gi
V TH THU HNG
ii
LI CM N
Li đu tiên tôi xin bày t lòng bit n sâu sc đn Thành y TP. H Chí Minh
cùng Ban lãnh đo S Thông tin và Truyn thông TP. H Chí Minh đã to điu kin
và cho tôi c hi đc tham gia khóa đào to thc s chuyên ngành Kinh t phát trin
ti trng i hc Kinh t TP. H Chí Minh.
Tôi xin chân thành cm n PGS-TS. Nguyn Trng Hoài, ngi đã tn tình
hng dn và có nhng góp ý ht sc quý báu, mang giá tr khoa hc cao trong sut
quá trình thc hin lun vn đ tôi có th hoàn thành lun vn này.
Xin cm n TS. Hoàng Lê Minh, Vin trng Vin Công nghip phn mm và
Ni dung s, B Thông tin và Truyn thông đã h tr cung cp nhng thông tin quan
trng và có nhng góp ý, đánh giá ht sc ý ngha cho lun vn này vi vai trò là
chuyên gia ngành Công nghip phn mm.

Tôi cng xin đc cm n các Thy, Cô trng i hc kinh t TP. H Chí
Minh đã nhit tình ging dy, truyn đt nhiu kin thc quý báu trong sut thi gian
2 nm hc va qua.
Li cui cùng tôi cm n gia đình, bn bè và đng nghip ti S Thông tin và
Truyn thông TP. H Chí Minh đã giúp đ và đng viên tôi trong sut thi gian qua
đ tôi có th hoàn thành lun vn đúng k hn.
TP. H Chí Minh, ngày tháng nm
V TH THU HNG
iii
MC LC
STT Ni dung Trang
Chng 1: GII THIU NGHIÊN CU
1.1
Vn đ nghiên cu và ý ngha ca nghiên cu 1
1.2
Mc tiêu nghiên cu 2
1.3
Câu hi nghiên cu 2
1.4
Phm vi nghiên cu 2
1.5
Phng pháp nghiên cu 3
1.6
Cu trúc lun vn 3
Chng 2: TNG QUAN LÝ THUYT V NNG LC CNH TRANH
2.1
c đim, vai trò ca ngành CNpPM trong nn kinh t 5
2.2
Lý do đ phát trin ngành CNpPM 8
2.3

Khái nim cnh tranh và nng lc cnh tranh 10
2.4
Các cp đ v nng lc cnh tranh 13
2.5
Tng hp mt s mô hình và khung phân tích nng lc cnh tranh 16
2.6
Mô hình phân tích hin trng nng lc cnh tranh ca ngành
CNpPM Vit Nam
24
2.7
Xác đnh nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ngành
CNpPM Vit Nam
27
Chng 3: PHÂN TÍCH HIN TRNG NNG LC CNH TRANH CA
NGÀNH CNpPM VIT NAM
3.1
Tng quan ngành CNpPM Vit Nam 31
3.2
Phân tích hin trng ngành CNpPM Vit Nam theo mô hình la chn 33
3.2.1
Ngun nhân lc 33
3.2.2
Các điu kin yu t 38
3.2.3
Các điu kin cu 41
iv
3.2.4
Chin lc, qun lý và hot đng ca DN 43
3.2.5
c đim ca ngành CNpPM Vit Nam 47

3.2.6
Vai trò Chính ph 49
3.2.7
Yu t ngu nhiên 50
3.2.8
Bi cnh quc t 51
3.3
Ma trn SWOT ngành CNpPM Vit Nam 52
3.4
ánh giá các nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ca
ngành CNpPM Vit Nam
53
3.4.1
Ngun nhân lc và k nng qun lý 53
3.4.2
Công ngh 58
3.4.3
Mi liên kt trong và ngoài nc 61
3.4.4
C s h tng 62
3.4.5
Môi trng kinh doanh 65
3.4.6
Th ch chính sách 67
Chng 4: KT LUN VÀ MT S GI Ý CHÍNH SÁCH NHM NÂNG
CAO NNG LC CNH TRANH NGÀNH CNpPM VIT NAM
4.1
Kt lun 70
4.2
Quan đim, mc tiêu và cn c đ xut chính sách 70

4.3
Mt s gi ý chính sách nhm nâng cao nng lc cnh tranh ngành
CNpPM Vit Nam
71
4.4
Hn ch ca đ tài và hng nghiên cu tip theo 75
Tài liu tham kho 77
Ph lc 82
v
DANH MC CÁC T VIT TT
1. B TT – TT: B Thông tin và Truyn thông
2. BPO- Business Process Outsourcing: Dch v gia công qui trình tác nghip
3. BSA – Business Software Alliance: Liên minh phn mm doanh nghip
4. CNH – HH: Công nghip hóa – Hin đi hóa
5. CNpPM: Công nghip phn mm
6. CNST: Công nghip sáng to
7. CNTT – TT: Công ngh thông tin và Truyn thông
8. CNTT: Công ngh thông tin
9. DN: Doanh nghip
10. FDI – Foreign Direct Investment: u t trc tip nc ngoài
11. GSO: Tng cc thng kê
12. HCA: Hi tin hc TP. H Chí Minh
13. IDG – International Data Group: Tp đoàn d liu quc t
14. OECD - Organisation for Economic Co-operation and Development: T
chc Hp tác và Phát trin Kinh t
15. R&D: Hot đng nghiên cu và phát trin
16. TP. HCM: Thành ph H Chí Minh
17. Vinasa: Hip hi doanh nghip phn mm Vit Nam
18. WEF - World Economic Forum: Din đàn Kinh t th gii
19. WTO - World Trade Organization: T chc Thng mi th gii

DANH MC CÁC BNG
Trang
Bng 2.1: H s ICOR tham kho ca mt s quc gia và ca ngành CNpPM 9
Bng 2.2: Tóm lc các khung phân tích đánh giá nng lc cnh tranh 27
Bng 3.1: Th hng Vit Nam trong bng xp hng gia công phn mm th gii 40
Bng 3.2: Tng hp đánh giá xp hng v giáo dc và ngun nhân lc
CNTT – TT Vit Nam (2009 – 2010) so vi các nc trên th gii
43
Bng 3.3: T l trung bình ngi lao đng s dng thành tho các ngoi ng 
DN va và nh
46
Bng 3.4: thay đi và mc lãi sut c bn áp dng theo ban hành ca ngân hàng
nhà nc Vit Nam giai đon 2000 - 2010
48
Bng 3.5: T l các DN va và nh có chng ch cht lng 68
Bng 3.6: Bin đng ngun nhân lc theo các v trí làm vic  DN va và nh
nm 2010
69
vi
Bng 3.7: Bin đng ngun nhân lc theo các v trí làm vi
c  DN ln nm 2010
69
Bng 3.8: ánh giá dch v và sn phm ca nhà cung c
p dch v internet ch yu
76
Bng 3.9: ánh giá mc đ quan trng và mc đ hài lòng vi các yu t ca
môi trng kinh doanh
79
Bng 3.10: ánh giá mc đ quan trng và mc đ hài lòng v ngi lao đng 80
DANH MC CÁC BIU 

Biu đ 3.1: Doanh thu và tng trng ca ngành CNpPM giai đon 2000 - 2009 40
Biu đ 3.2: Mc đ sn sàng ca ngun nhân lc CNpPM Vit Nam, nm 2010 42
Biu đ 3.3: T l các DN la chn phng thc tr giúp tài chính 49
Biu đ 3.4: T l DN cho rng 2 vn đ chính khin DN không hài lòng v nhà
cung cp dch v vin thông, internet ti Vit Nam
50
Biu đ 3.5: T l trung bình DN ng dng phn mm phc v công tác qun lý
điu hành trên c nc (2008 – 2009)
53
Biu đ 3.6: T l DN va và nh chi cho hot đng marketing trong tng ngân
sách
55
Biu đ 3.7: T l các DN s dng các ngôn ng lp trình phn mm 56
Biu đ 3.8: T l DN s dng các nn tng ngôn ng lp trình 57
Biu đ 3.9: T l DN phn mm theo s nhân viên 58
Biu đ 3.10: T l DN phn mm theo c cu vn đu t 59
Biu đ 3.11: T l trung bình nhân lc theo các v trí trong mt DN va và nh 65
Biu đ 3.12: T l trung bình nhân lc theo các v trí trong mt DN ln 66
Biu đ 3.13: T l DN trin khai các loi hình đào to 67
Biu đ 3.14: T l DN va và nh đánh giá thách thc cho đu t cho R&D 71
Biu đ 3.15: T l DN đt vn phòng  các đa đim khác nhau 78
DANH MC CÁC HÌNH
Hình 2.1: Mi quan h gia các cp đ cnh tranh 18
Hình 2.2: Bc cao nht ca khung phân tích TVC 20
Hình 2.3: Mô hình kim cng (hình thoi) hoàn chnh ca Porter 21
Hình 2.4: Mô hình Kim cng đúp m rng 24
Hình 2.5: Các yu t ch yu ca mô hình APP 26
Hình 2.6: Mô hình phân tích hin trng nng lc cnh tranh ngành CNpPM
Vit Nam
28

Hình 3.1: Khung phân tích nng lc cnh tranh theo nghiên cu ca Stanley Nollen 32
1
Chng 1: GII THIU NGHIÊN CU
1.1. Vn đ nghiên cu và ý ngha ca nghiên cu
Phát trin Công ngh thông tin (CNTT) nhm phc v cho phát trin đt nc đã
đc Chính ph xác đnh ngay t đu nhng nm 1990 và đc c th hóa ti ngh
quyt s 49/CP ngày 04/08/1993 v phát trin CNTT  Vit Nam. Vi xu th hi nhp
ngày càng sâu rng ca nn kinh t th gii, song song đó là s phát trin ca khoa
hc công ngh mà ni bt là lnh vc CNTT, th gii ngày nay đang chuyn nhanh
sang nn kinh t tri thc mà  đó CNTT đóng vai trò tr ct trong quá trình phát trin.
Xác đnh đc xu th phát trin tt yu này, B Chính tr đã ra Ch th s 58/CT-TW
ngày 17/10/2000 v đy mnh ng dng và phát trin CNTT phc v s nghip CNH -
HH đt nc trong đó nêu rõ: “CNTT là mt trong các đng lc quan trng nht ca
s phát trin, cùng vi mt s ngành công ngh cao khác đang làm bin đi sâu sc
đi sng kinh t, vn hoá, xã hi ca th gii hin đi”.
T đây, phát trin CNTT và đc bit là Công nghip phn mm (CNpPM) là ch
trng đc ng và Nhà nc ta u tiên quan tâm, là mt trong nhng cách đi tt,
đón đu đ thc hin CNH – HH đt nc, góp phn quan trng trong vic bo đm
an ninh quc gia. Quan đim xuyên sut quá trình ch đo, điu hành nhm phát trin
ngành CNpPM ca Chính ph đó là: “CNpPM là ngành kinh t tri thc, công ngh
cao, có giá tr gia tng ln, to ra giá tr xut khu cao, góp phn quan trng vào s
nghip CNH – HH. Nhà nc đc bit khuyn khích và to mi điu kin thun li
đ thu hút đu t và phát trin ngành công nghip này tr thành mt ngành kinh t
trng đim trong nn kinh t quc dân” (Quyt đnh 51/2007/Q – TTg). Quyt đnh
s 246/2005/Q-TTg ca Th tng Chính ph v phê duyt Chin lc phát trin
CNTT – TT Vit Nam đn nm 2010 và đnh hng đn nm 2020 cng đã nêu rõ
quan đim “CNTT – TT là công c quan trng hàng đu đ thc hin mc tiêu thiên
niên k, hình thành xã hi thông tin, rút ngn quá trình CNH - HH đt nc. ng
dng rng rãi CNTT – TT là yu t có ý ngha chin lc, góp phn tng trng kinh
t, phát trin xã hi và tng nng sut, hiu sut lao đng”. Quan đim này mt ln na

đc Th tng Chính ph Nguyn Tn Dng khng đnh ti Din đàn CNTT th gii
(WITFOR 2009) din ra t ngày 26-28/8/2009 ti Hà Ni.
2
Nhng cng cn phi nhìn nhn mt thc t rng, sau mi nm phát trin t khi
ch th s 58/CT-TW nm 2000 đc ban hành, ngành CNpPM Vit Nam tuy đã có
nhng bc phát trin rt đáng ghi nhn nhng vn ch đt trình đ thp, không theo
kp s phát trin ca các quc gia trong khu vc nh n  hay Trung Quc nh nhn
xét ca Ông Chu Tin Dng, Ch tch Hi tin hc TP. HCM (HCA) đc minh ha
trong hp 1 (xem ph lc 1).
Bên cnh đó quy mô ca ngành còn rt nh bé, nng lc các DN còn yu, song
song đó là s phát trin còn thiu tính bn vng và không đng đu, cha bin đc
tim nng thành nng lc thc t đ có s phát trin đt phá (V CNTT, B CNTT –
TT, 2009).
Vì vy vic chn đ tài nghiên cu “ánh giá các nhân t ch yu tác đng đn
nng lc cnh tranh ca Ngành CNpPM Vit Nam” là cn thit nhm phân tích,
đánh giá hin trng nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM Vit Nam đng thi xác
đnh rõ nhng nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM,
t đó đ xut các gii pháp chính sách đ nâng cao nng lc cnh tranh cho ngành
“kinh t tri thc” này; đng thi giúp tng cng thu hút đu t và phát trin ngành
CNpPM tr thành mt ngành kinh t trng đim trong nn kinh t quc dân nh quan
đim ca Chính ph đt ra.
1.2. Mc tiêu nghiên cu
1.2.1. Mc tiêu chung
ánh giá các nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ngành CNpPM
Vit Nam.
1.2.2. Mc tiêu c th
- Phân tích hin trng ngành CNpPM Vit Nam trong bi cnh cnh tranh.
- ánh giá các nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ca ngành
CNpPM Vit Nam.
- Gi ý chính sách đ nâng cao kh nng cnh tranh ngành CNpPM Vit Nam.

1.3. Câu hi nghiên cu:
Câu hi 1: Hin trng v li th cnh tranh và nng lc cnh tranh ca ngành
CNpPM Vit Nam đã và đang din ra nh th nào?
3
Câu hi 2: Nhng nhân t ch yu nào tác đng đn nng lc cnh tranh ca
ngành CNpPM Vit Nam và nhng vn đ còn tn ti ca nhng nhân t này là gì?
1.4. Phm vi nghiên cu
- Phm vi v ngành kinh t:
+ Nghiên cu hin trng nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM Vit Nam.
+ Nghiên cu các nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh tranh ngành
CNpPM Vit Nam.
- Phm vi v thi gian:
+ Vic phân tích hin trng nng lc cnh tranh ngành CNpPM Vit Nam s
đc gii hn trong giai đon 2000 - 2010.
+ Ngoài ra đ thc hin đánh giá các nhân t ch yu tác đng đn nng lc cnh
tranh ca ngành CNpPM Vit Nam, đ tài s da trên ngun d liu kho sát DN
CNTT phc v đánh giá nng lc ca các đn v CNTT do HCA thc hin vào tháng
6/2010 và ngun d liu kho sát toàn cnh ngành CNpPM nm 2009 – 2010 do
Vinasa thc hin.
1.5. Phng pháp nghiên cu:
1.5.1 Ngun d liu:
- Ngun d liu tham kho t các đn v có liên quan nh: Hi tin hc TP. HCM
(HCA), Hip hi doanh nghip phn mm Vit Nam (Vinasa), B Thông tin và Truyn
thông (B TT – TT), Tng cc Thng kê (GSO), báo cáo nghiên cu ca các công ty
chuyên t vn, nghiên cu v lnh vc phn mm trên th gii nh Gartner, Tholons,
AT Kearney…
- Ngun d liu tham kho trên báo chí, website, các bài phát biu ca lãnh đo,
chuyên gia ti các s kin có liên quan đn CNTT.
- Ngun d liu kho sát DN CNTT phc v đánh giá nng lc ca các đn v
CNTT do HCA thc hin vào tháng 6/2010.

- Ngun d liu kho sát toàn cnh ngành CNpPM Vit Nam nm 2009 và 2010
do Vinasa thc hin.
- Ý kin đánh giá ca các chuyên gia ngành CNTT nói chung và ngành CNpPM
nói riêng thông qua các cuc phng vn trc tip và trên các phng tin truyn thông.
4
1.5.2 Phng pháp phân tích, x lý thông tin:
Thông tin th cp và s cp đc phân loi, tng hp theo ni dung và phù hp
vi các mc tiêu đ làm tin đ cho vic nghiên cu.
Trên c s nghiên cu các thông tin th cp và s cp, tác gi vn dng phng
pháp phân tích thng kê mô t, so sánh, tng hp… đ phân tích, đánh giá hin trng
nng lc cnh tranh và các nhân t ch yu nh hng đn nng lc cnh tranh ca
ngành CNpPM Vit Nam.
1.6. Cu trúc lun vn:
Lun vn gm 4 chng:
Chng 1: Gii thiu v nghiên cu bao gm bi cnh nghiên cu và các vn đ
đc đt ra.
Chng 2: Tng quan lý thuyt v nng lc cnh tranh t đó la chn khung
phân tích đánh giá hin trng nng lc cnh tranh và đánh giá các nhân t ch yu tác
đng đn nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM Vit Nam.
Chng 3: Phân tích hin trng nng lc cnh tranh và các nhân t ch yu tác
đng đn nng lc cnh tranh ca ngành CNpPM Vit Nam trên c s khung phân tích
đã la chn.
Chng 4: Kt lun và mt s gi ý chính sách nâng cao nng lc cnh tranh ca
ngành CNpPM Vit Nam cn c kt qu phân tích ti chng 3.
5
Chng 2: TNG QUAN LÝ THUYT V NNG LC CNH TRANH
Trong chng này đ tài s tin hành tng hp mt cách tng quát các lý thuyt
v nng lc cnh tranh đ rút ra khung phân tích hin trng nng lc cnh tranh cho
ngành Công nghip phn mm (CNpPM) Vit Nam, tuy nhiên điu cn thit trc tiên
là cn tìm hiu v ngành CNpPM và lý do ti sao ngành CNpPM nên đc phát trin.

Nh vy chng này ni dung trình bày s bao gm 6 phn: Phn 1 trình bày v
đc đim, vai trò ca ngành CNpPM trong nn kinh t; Phn 2 trình bày v lý do đ
phát trin ngành CNpPM; Phn 3 trình bày các khái nim v cnh tranh và nng lc
cnh tranh; Phn 4 trình bày các cp đ ca nng lc cnh tranh; Phn 5 trình bày v
các nhân t tác đng đn nng lc cnh tranh và Phn 6 là đúc kt khung phân tích
nng lc cnh tranh ngành CNpPM Vit Nam.
2.1 c đim, vai trò ca ngành CNpPM trong nn kinh t
2.1.1 Khái nim v ngành Công nghip CNTT và ngành CNpPM
- Công nghip CNTT: là ngành kinh t - k thut công ngh cao sn xut và cung
cp sn phm CNTT, bao gm sn phm phn cng, phn mm và ni dung thông tin
s (iu 4, Lut CNTT).
- Công nghip phn mm: CNpPM là ngành công nghip quan trng ca CNTT.
CNpPM bao gm các hot đng sn xut, kinh doanh các sn phm và cung ng các
dch v phn mm (Ngh quyt 07/2000/NQ-CP ngày 05/06/2000).
- Phn mm: là chng trình máy tính đc mô t bng h thng ký hiu, mã
hoc ngôn ng đ điu khin thit b s thc hin chc nng nht đnh (iu 4, Lut
CNTT) .
2.1.2 c đim ca ngành CNpPM
Là ngành kinh t tri thc, công ngh cao:
CNpPM là ngành công nghip ln ca kinh t tri thc, trong đó mt phân ngành
ca CNpPM là ngành Công nghip sáng to (CNST) mà sn phm ca nó là các phn
mm. Vì vy sn phm ngành CNpPM cha đng hàm lng trí tu cao, hàm lng
lao đng c bp và hàm lng nguyên vt liu thp. Nói cách khác “nguyên liu đu
vào” ca ngành CNpPM ch yu là tri thc và trc tip t b não con ngi tham gia
trong quy trình sn xut.
Sn phm ca ngành CNpPM luôn có s ci tin và đi mi:
Ngành CNpPM cho ra nhng sn phm ca trí tu, có đc tính cá th đn l, đc
thù riêng nhm đáp ng nhu cu đa dng ca khách hàng. Sn phm ra đi sau luôn
luôn có s ci tin, đi mi so vi sn phm trc vì khi trí tu con ngi tham gia cao
6

đ và trc tip vào quá trình to ra sn phm, dch v thì luôn có nhng nét mi (các
phiên bn ca h điu hành Window ca Microsoft là ví d đin hình).
Chi phí cho R&D ca ngành ln vi mc đ mo him cao:
Do sn phm ca ngành CNpPM có đc tính cá th đn l, đc thù riêng và luôn
có s ci tin, đi mi vì vy hot đng R&D là mt trong nhng đc đim quan trng
ca ngành và mang li li nhun cao. Tuy nhiên chi phí cho R&D ca ngành là rt ln
nu so vi chi phí sn xut phn mm trong khi đ mo him li rt cao do cha chc
chn v s thành công. Vì vy đu t cho R&D lnh vc CNpPM đc xp vào loi
hình ”đu t mo him”. Chi phí R&D có th chim đn 15%-20% doanh thu hàng
nm ca nhng DN ln và khong trên 5% doanh thu ca nhng doanh nghip trung
bình (Trung tâm Nghiên cu Thng Hi, 2004:9).
Là ngành công nghip có giá tr gia tng ln, to ra giá tr xut khu cao:
Do ngành CNpPM là b phn cu thành ca nn kinh t tri thc và là ngành Công
nghip sáng to (CNST) mà sn phm ca ngành CNST thng có giá tr gia tng rt
cao. Vì vy sn phm ngành CNpPM mang mt hàm lng giá tr gia tng có th trên
80% (GSO, ngày truy cp 30/12/2010). Do đó ngành CNpPM đã mang li nhng giá
tr kinh t rõ ràng không th ph nhn, đóng góp cho s phát trin kinh t ca quc gia
nói chung và ca các tp đoàn, công ty nói riêng. S thành công ca ngành CNpPM
ca n đ, hay s thành công ca các tp đoàn ni ting trên th gii nh Microsoft,
Google, Facebook và rt nhiu công ty phn mm khác trên toàn cu là nhng ví d
đin hình. Tuy nhiên cng do là mt ngành CNST và sn phm có kh nng sao chép,
nhân bn, chuyn giao ti ngi s dng (qua mng) cho nên s phát trin ca ngành
CNpPM b nh hng không nh bi nn vi phm bn quyn.
Là ngành công nghip có tính tích hp cao:
Yu t then cht đ mt quc gia đt đc s phát trin nhanh và bn vng đó
chính là s gia tng nhanh tc đ tng nng sut lao đng và nng sut các nhân t
tng hp (TFP)  các ngành, các lnh vc nh: sn xut, y t, giáo dc, tài chính, ngân
hàng … thông qua đy mnh ng dng CNTT – TT trong công tác qun lý và các quy
trình sn xut bên cnh các yu t khác nh v môi trng, con ngi và h thng đi
mi. Vì vy sn phm ca ngành CNpPM đã thâm nhp và tích hp vào sâu trong các

các ngành, các lnh vc và tr thành yu t then cht cho s phát trin nhanh chóng
ca các ngành, lnh vc này.
S lng và cht lng ca ngun nhân lc là điu kin then cht cho s
thành công ca ngành công nghip phn mm:
7
Nh đã đ cp, CNpPM là ngành công nghip mà “nguyên liu đu vào” ch yu
là tri thc, do đó ngun nhân lc cht lng cao đc xem là nhân t quyt đnh nh
hng ti s tng trng và là điu kin tiên quyt đ mang li s thành công cho
ngành này. Vn đ này cng đã đc đ cp đn trong nhiu cuc hi ngh, hi tho
quc gia v phát trin ngun nhân lc cho ngành CNTT
1
cng nh trong quan đim
ch đo điu hành ca Chính ph v phát trin ngành CNpPM
2
.
Chính ph có vai trò đc bit quan trng đi vi s phát trin ngành
CNpPM:
Vai trò ca Chính ph có th đc xem nh vai trò ca “bà đ” đi vi s phát
trin ca bt k mt ngành công nghip nào. Vai trò này còn đc bit quan trng đi
vi ngành CNpPM thông qua các chính sách h tr nh: gim các loi thu, xây dng
các khu công viên phn mm tp trung; thành lp các qu R&D và m to DN …;
các chính sách thu hút đu t nc ngoài; các chính sách phát trin ngành; chính sách
phát trin ngun nhân lc và trên ht là s hot đng hiu qu ca các c quan qun lý
nhà nc. Chính ph đã đc Stanley Nollen (2003- 2004) chng minh có vai trò quan
trng trong s phát trin ca ngành CNpPM n đ và Trung quc
3
.
2.1.3 Vai trò ca ngành CNpPM trong nn kinh t:
T nhng đc đim nêu trên, ngành CNpPM có nhng vai trò ni bt nh sau:
Là ngành kinh t trng đim trong nn kinh t quc dân, góp phn vào tng

trng GDP và xut khu, thu hút đu t trc tip nc ngoài, góp phn quan trng
vào s nghip CNH – HH đt nc.
Là ngành công nghip góp phn quan trng thúc đy các ngành, lnh vc
khác cùng phát trin.
Trong bi cnh chung toàn cu ca nhng chuyn dch mang tính c cu nh
cuc cách mng CNTT - TT, nhng tin b nhanh chóng và vt bc ca khoa hc -
công ngh, làn sóng toàn cu hoá kinh t đã thúc đy nn kinh t th gii chuyn
nhanh sang nn kinh t tri thc và cnh tranh trên quy mô toàn cu. Vì vy vi đc
đim ca ngành CNpPM là b phn cu thành ca nn kinh t tri thc và sn phm ca
nó mang tính tích hp cao, đã thâm nhp sâu vào trong các hot đng qun lý nhà
nc, trong tt c các ngành công nghip, dch v, các lnh vc và mi mt đi sng
1
Ngày 10/1/2010, ti à Nng, di s ch trì ca Phó th tng Nguyn Thin Nhân, B Giáo dc - ào to cùng B TT-TT
đã t chc hi tho quc gia "ào to ngun nhân lc CNTT - TT theo nhu cu xã hi". Ngày 21/4/2010, ti Hà Ni, B Giáo
dc -ào to phi hp vi B TT – TT t chc Hi ngh quc gia phát trin ngun nhân lc CNTT.
2
Xem ph lc 2
3
Xem chi tit nghiên cu ca Staley Nollen v nng lc cnh tranh ca ngành CNPM n đ và Trung quc ti ph lc 10
8
xã hi do đó nó là nn tng và góp phn quan trng thúc đy các ngành, lnh vc cùng
phát trin, giúp nâng cao nng lc cnh tranh quc gia trong điu kin toàn cu hóa
cng nh trong vic đáp ng các nhu cu mang tính toàn cu.
Góp phn gii quyt công n vic làm và to thu nhp cao cho mt s lng
ln lao đng trong c nc.
Ht nm 2009, ngành CNpPM Vit Nam có khong 64.000 lao đng vi mc thu
nhp bình quân là 4250 USD/ngi, cao hn mc bình quân đu ngi ca quc gia
1
(B TT – TT, 2010:36). Vi mc tng trng trung bình khong 35%/nm nh hin
nay, nhu cu v nhân lc ca ngành CNpPM chc chn s tng cao trong thi gian ti.

C th ti Hi ngh quc gia v CNTT sáng 21/04/2010 ti Hà Ni, ông Nguyn
Thanh Tuyên, Phó V trng V CNTT, B TT-TT cho bit d báo v s phát trin
ca ngành công nghip CNTT vào nm 2020, trong đó doanh s ca ngành CNpPM
Vit Nam s đt 3,5 t USD.  đt đc con s doanh thu trên, nhu cu nhân lc
ngành phn mm vào nm 2020 s là 130.000 ngi, cao gp hai ln so vi s nhân
lc hin nay (ICTnews, ngày truy cp 29/12/2010).
2.2 Lý do đ phát trin ngành CNpPM
Th nht: Xut phát t vai trò quan trng ca ngành CNpPM trong nn kinh
t
Th hai: Ngành CNpPM là ngành có nhiu li th so vi các ngành kinh t
khác
Nu thc hin mt nghiên cu đnh lng c bn s cho ta thy rõ li th ca
ngành CNpPM so vi các ngành khác ca nn kinh t. C th đ tài s đ cp đn h
s ICOR (Incremental Capital Output Ratio- T s vn /sn lng tng thêm) là mt
trong nhng ch tiêu phn ánh hiu qu s dng vn - yu t đc coi là nhân t quan
trng nht  Vit Nam trong giai đon hin nay.
H s ICOR là ch tiêu phn ánh hiu qu ca vn đu t ca mt lnh vc hay
ca toàn b nn kinh t đóng góp vào s gia tng ca mt đn v kt qu sn xut.
Trong mt nn kinh t  trình đ phát trin còn thp thì h s ICOR ca mt lnh vc
hay ca quc gia càng cao nói lên hiu qu đu t càng thp, tuy nhiên khi nn kinh t
phát trin  mc đ cao hn thì h s ICOR thng cao hn và luôn có xu hng tng
lên vì khi nn kinh t càng phát trin thì s cn nhiu hn ngun lc sn xut nói
chung và nhân t vn nói riêng đ làm tng thêm mt đn v kt qu sn xut.
1
Theo s liu thng kê ca GSO, thu nhp bình quân/đu ngi ca Vit Nam nm 2008 đt 1024 USD, nm 2009 khong
1.100 USD và 2010 là 1.200 USD.
9
Bng 2.1: H s ICOR tham kho ca mt s quc gia và ca ngành CNpPM
Quc gia ICOR
ài Loan

2,7 trong giai đon 1961- 1980
3,7 trong giai đon 1981 -1995
Trung Quc 4,0 trong giai đon 2000 - 2008
Hàn Quc 3,0 trong giai đon 1961 - 1980
Nht 3,2 trong giai đon 1961 - 1970
Thái lan 4,1 trong giai đon 1981 - 1995
Vit Nam 4,5 trong giai đon 2000 - 2008
Ngành CNpPM (Khu công viên phn
mm Quang Trung)
2 trong nm 2008
Ngun: Nguyn Th Cành (2009), Nguyn Trng (2009)
Bng 2.1 cho thy h s ICOR ca Vit Nam giai đon 2000 – 2008 là 4,5, cao
hn so vi h s ICOR ca các quc gia Châu Á khác vào nhng thi k mà nn kinh
t ca nhng quc gia này đc xem là có s phát trin  mc đ tng t Vit Nam
hin nay, điu này chng t hiu qu đu t ca Vit Nam nói chung thp hn các
quc gia này. Tuy nhiên nu xét riêng cho ngành CNpPM (do h s ICOR ca ngành
CNpPM hin cha có các nghiên cu vì vy s liu trong bng là s liu nghiên cu
ca khu công viên phn mm Quang Trung ti TP. HCM và đc ly làm s liu đi
din ngành) thì hiu qu vn đu t ca ngành CNpPM Vit Nam cao hn hn so vi
hiu qu vn đu t ca quc gia .
Th ba: Là ngành đã đc Chính ph xác đnh là ngành công nghip mi
nhn và có đ điu kin đ tr thành ngành công nghip chin lc ca đt nc
Ti quyt đnh s 55/2007/Q-TTg ngày 23/4/2007 v Phê duyt Danh mc các
ngành công nghip u tiên, ngành công nghip mi nhn giai đon 2007-2010, tm
nhìn đn nm 2020 thì ngành CNpPM và ni dung s là mt trong 3 ngành công
nghip mi nhn ca quc gia cùng vi ngành c khí ch to (ô tô, đóng tu, thit b
toàn b, máy nông nghip, c đin t) và thit b đin t, vin thông và CNTT.
Có th vn cha có đy đ c s đ xác đnh đây là nhng ngành “công nghip
chin lc” ca nc ta ti nm 2020 do cho đn nay Chính ph vn cha có vn bn
c th xác đnh nhng ngành công nghip nào đc xem là ngành công nghip quan

trng và là chin lc ca nc ta cho ti nm 2020 và xa hn na. Tuy nhiên theo
Nguyn Trng (2009) thì ngành công nghip chin lc là ngành phi th hin rõ
nhng đc trng sau:
1. Phát huy đc nhng li th tng đi ca Vit Nam, đc bit là v ngun
nhân lc trình đ cao.
10
2. Có th phn đu đt kh nng cnh tranh.
3. Có tim nng chim lnh th trng quc t.
4. Có tác đng ln thúc đy nhiu hot đng xã hi, nhiu ngành kinh t khác,
tác đng tt đn môi trng, góp phn bo v an toàn, an ninh cho đt nc.
Nh vy ngành CNpPM hoàn toàn có th đáp ng đc nhng điu kin trên và
có th tr thành ngành công nghip chin lc ca đt nc ta ti nm 2020. Nhn
đnh này cng đã đc khng đnh trong báo cáo ca Nguyn Trng (2009) [tr.21], đó
là “Không có ngành kinh t nào n cha tim nng mang li hiu qu toàn din và to
ln hn trong khong 10 – 15 nm ti đây cho đt nc ta so vi ngành CNpPM và
dch v CNTT và kh nng đ Vit Nam có mt trong các quc gia hàng đu v
CNpPM và dch v CNTT vào khong nm 2025 là hin thc. Trong chin lc chung
phát trin đt nc, ngành CNpPM và dch v CNTT cn đc đt  v trí mt ngành
công nghip chin lc. Khó khn ln nht phi vt qua là t nay ti đó, chúng ta
cn đào to đc khong 1 triu k s phn mm có trình đ quc t. Mc tiêu này
không quá tm tay ca chúng ta, nhng đòi hi quyt tâm cao ca ng và Nhà nc,
s đng thun và nhng n lc cao đ ca toàn xã hi”.
2.3 Khái nim cnh tranh và nng lc cnh tranh
2.3.1 Khái nim v cnh tranh:
Hin nay trong khoa hc kinh t vn còn tn ti nhiu quan đim khác nhau v
khái nim ca thut ng “cnh tranh”. Tuy nhiên các quan đim này đu tha nhn
rng cnh tranh trong lnh vc kinh t ch thc s xut hin và tn ti đúng ngha trong
nn kinh t th trng, ni mà cnh tranh là hin tng ph bin và có ý ngha quan
trng đi vi phát trin kinh t  các quc gia. Vy cnh tranh là gì?
Mác cho rng “Cnh tranh là s ganh đua, s đu tranh gay gt v kinh t gia

các ch th tham gia sn xut – kinh doanh vi nhau nhm giành git nhng điu kin
thun li trong sn xut, tiêu th hoc tiêu dùng hàng hóa và dch v”. Ông cng cho
rng trong ch ngha t bn, cnh tranh tr thành sc ép mnh m t bên ngoài đi vi
nhà t bn hot đng sn xut, kinh doanh, th hin bn cht cá ln nut cá bé, phn
ánh mâu thun li ích kinh t gia nhng ngi chim hu t bn.
i t đin Ting Vit ca Nguyn Nh Ý (1999) đnh ngha: “Cnh tranh là s
tranh đua gia nhng cá nhân, tp th có chc nng nh nhau, nhm giành phn hn,
phn thng v mình” [tr. 259]. Theo đnh ngha này, cnh tranh là s ganh đua, đu
tranh gia các đi th có cùng chung mc đích đ chim đc v trí cao nht.
T đin kinh t Kinh doanh ca Nguyn c D (2000) đnh ngha: “Cnh tranh
là s đi đch gia các hãng kinh doanh trên cùng mt th trng đ giành ly nhiu
khách hàng, do đó nhiu li nhun hn cho bn thân, thng là bng cách bán theo giá
11
c thp nht hay cung cp mt cht lng hàng hóa tt nht” [tr. 225]. Quan đim này
mi ch xem xét hot đng cnh tranh  góc đ DN, theo đó mc đích ca cnh tranh
là ti đa hóa li nhun và phng thc cnh tranh là h thp giá bán hoc nâng cao
cht lng hàng hóa.
Theo Samuelson (2000) thì: “Cnh tranh là s kình đch gia các DN vi nhau đ
giành ly khách hàng và th trng” [tr. 687]. Theo quan đim này, hiu qu cnh
tranh ch yu da trên thc lc ca DN, nói cách khác chính là da trên nng lc cnh
tranh ca DN. Ch th cnh tranh có th dùng bt c phng thc nào min là giành
thng li ch không ch dng li  vic cnh tranh v giá c và cht lng.
Theo Nguyn Thing c (2007) thì: “Cnh tranh đc xem là các quan h kinh
t mà  đó các ch th kinh t ganh đua nhau tìm mi bin pháp, c ngh thut ln th
đon đ đt mc tiêu kinh t ca mình, thông thng là chim lnh th trng, giành
ly khách hàng cng nh các điu kin sn xut, th trng có li nht. Mc đích cui
cùng ca các ch th kinh t trong quá trình cnh tranh là ti đa hóa li ích, đi vi sn
xut kinh doanh là li nhun, đi vi ngi tiêu dùng là li ích tiêu dùng và s tin
li” [tr.11].
Ngoài nhng đnh ngha trên, các trng phái kinh t hc hin đi cng có nhiu

đnh ngha khác v cnh tranh, Nguyn Thing c (2007) đã tng hp li nh sau:
Th nht: Khi nói đn cnh tranh là nói đn s ganh đua ca các ch th cùng
tham d. Mc đ cnh tranh có th m ra  nhiu cp đ khác nhau ch không ch
dng li  cp đ DN ca mt nn kinh t. Nó bao gm cp đ quc gia (cnh tranh
quc gia), cp đ DN (cnh tranh DN ) và cp đ sn phm (cnh tranh sn phm), còn
mt cp đ na là cnh tranh ca cp đ ngành.
Th hai: Mc tiêu ca cnh tranh là giành ly phn li ích cho mình ca ch th
tham gia cnh tranh. Mc đích cui cùng là vn lên giành ly th trng, khách hàng
… nhm đm bo s tn ti và phát trin ca ch th đó.
Th ba: Cnh tranh phi din ra trong mt môi trng c th vi nhng điu kin
c th, trong khong thi gian và không gian c đnh.Tuy nhiên trong xu th toàn cu
hóa hin nay cn hiu phm vi cnh tranh  mc đ rng hn. Nó không ch din ra 
mt khu vc đa lý mà còn din ra  nhng th trng có liên quan hoc phân đon th
trng đó. Do đó vic tìm kim và phát trin th trng mi cng là mt phng thc
cnh tranh ph bin hin nay.
Th t: Các ch th tham gia cnh tranh có th s dng nhiu bin pháp khác
nhau đ giành ly th trng t vic đnh giá bán, cht lng sn phm, khuyn mi,
hu mãi
12
Nh vy, các đnh ngha v cnh tranh đc nêu  trên hu ht đu gn vi các
khái nim “tranh đua”, “đu tranh”, “kình đch” hay “đi đch” đ mô t mâu thun đi
kháng v li ích gia các ch th kinh t trong nn kinh t th trng. Tuy nhiên trong
xu th phát trin ca nn kinh t th gii hin nay là toàn cu hóa và hi nhp trên mi
lnh vc thì các loi rào chn s dn dn đu b d b và cnh tranh s không hn còn
là s kình đch, nhng cng không hn là s hòa bình và hp tác toàn din đ chia s
mi li ích vì th gii hi nhp cng chính là mt th gii cnh tranh và nhng xung
đt gia các đi th cnh tranh đ giành li ích vn luôn luôn xy ra. Vì vy theo tác
gi, trong mt th gii phng thì: Cnh tranh là s tranh đua ca các ch th kinh t
( đây có th là quc gia, ngành, DN) có cùng chung mc đích trong vic s dng
các ngun lc ca th gii mt cách tt nht tc là phi tr chi phí thp hn nhng

to ra đc sn phm tt hn nhm giành đc v th thun li nht trong phân
phi hay tiêu dùng hàng hóa đ thu đc nhiu li ích nht cho mình. ây chính là
ý ngha tích cc ca mt môi trng cnh tranh t do trên mt sân chi ngang bng,
bình đng và lành mnh, trong đó mi ch th phi luôn luôn vt lên chính mình đ
không b tt hu so vi đi th.
2.3.2 Khái nim v nng lc cnh tranh:
Tng t nh khái nim v cnh tranh, hin nay khoa hc kinh t cng cha có
mt khái nim thng nht nào v nng lc cnh tranh.
Theo đnh ngha trong i t đin Ting Vit ca Nguyn Nh Ý (1999) thì:
“Nng lc cnh tranh là kh nng mt DN giành thng li trong cuc cnh tranh đ
tiêu th hàng hóa cùng loi trên cùng mt th trng” [tr. 1172].
T đin Thut ng kinh t hc ca Nguyn Hu Qunh (2001): “Nng lc cnh
tranh là kh nng giành đc th phn ln hn trc các đi th cnh tranh trên th
trng, k c giành ly mt phn hay toàn b th phn ca đng nghip”[tr.349].
WEF (1996), trích trong Roger Flanagan và các cng s (2003) cho rng: “Nng
lc cnh tranh là kh nng mt quc gia đt đc mc tng trng cao và bn vng
trong thu nhp bình quân đu ngi” [tr. 20].
y ban Châu Âu – EC (1994), trích trong Roger Flanagan và các cng s (2003)
li c gng kt hp nng lc cnh tranh  cp đ DN, ngành, vùng, quc gia hoc các
t chc đa quc gia: “Nng lc cnh tranh là kh nng ca các DN, vùng, quc gia
hoc các t chc đa quc gia trong vic khng đnh và duy trì v th trong cnh tranh
quc t đ đm bo đt li nhun ca các ngành sn xut cao và to đc nhiu vic
làm trên nn tng bn vng” [tr. 20].
OECD (1997), trích trong Roger Flanagan và các cng s (2003) chn đnh ngha
v nng lc cnh tranh nh sau:“Nng lc cnh tranh là mc đ mà ti đó, di các
13
điu kin th trng t do công bng, mt quc gia có th sn xut các hàng hóa và
dch v đáp ng đc các đòi hi ca th trng quc t, đng thi duy trì và nâng cao
đc thu nhp thc t ca ngi dân nc đó trong thi gian dài hn” [tr. 20].
Theo Trn Su (2005) thì: “Nng lc cnh tranh ca DN là kh nng to ra li

th cnh tranh, có kh nng to ra nng sut và cht lng cao hn đi th cnh tranh,
chim lnh th phn ln, to ra thu nhp cao và phát trin bn vng” [tr. 27].
Porter (2008) cho rng: “Nng sut lao đng là thc đo duy nht v nng lc
cnh tranh vì nng sut là yu t quyt đnh hàng đu đi vi mc sng ca mt quc
gia v lâu dài, vì nó chính là ngun gc to nên thu nhp bình quân theo đu ngi ca
quc gia” [tr. 49].
Khi đa ra khái nim nng lc cnh tranh, theo Nguyn Hu Thng (2008) thì
cn lu ý mt s đim sau:
- Quan nim v nng lc cnh tranh cn phù hp vi điu kin, bi cnh và trình
đ phát trin ca tng thi k.
- Nng lc cnh tranh cn th hin kh nng đua tranh, tranh giành gia các DN
không ch v nng lc thu hút và s dng các yu t sn xut, kh nng tiêu th sn
phm mà c kh nng m rng không gian sinh tn ca sn phm (th trng tiêu th)
và kh nng sáng to ca sn phm mi (kh nng R&D).
- Nng lc cnh tranh ca DN cn th hin đc phng thc cnh tranh phù hp
bao gm c nhng phng thc truyn thng và các phng thc hin đi, không ch
da vào li th so sánh mà còn da vào li th cnh tranh, các quy ch cnh tranh.
T nhng yêu cu trên, Nguyn Hu Thng (2008) đã đa ra khái nim v nng
lc cnh tranh nh sau: “Nng lc cnh tranh ca DN là kh nng duy trì và nâng cao
li th cnh tranh trong vic tiêu th sn phm, m rng mng li tiêu th, thu hút và
s dng có hiu qu các yu t sn xut nhm đt li ích kinh t cao và bn vng”
[tr.29].
Nh vy cho đn nay quan nim v nng lc cnh tranh vn cha đc hiu
thng nht, do đó đ có th đa ra quan nim v nng lc cnh tranh phù hp cn lu
ý nhng đc thù ca khái nim này đó là tính đa ngha (vì có nhiu cách đnh ngha),
tính đa tr (vì có nhiu cách đo lng), tính đa cp (vi các cp đ khác nhau nh cp
đ quc gia, ngành, DN), tính ph thuc, tính quan h, tính nng đng và là mt quá
trình (Roger Flanagan và các cng s, 2003:21).
Theo tác gi sau khi tng hp t các đnh ngha trên thì: nng lc cnh tranh là
kh nng ni ti, hin có ca DN, ngành hoc rng hn là ca quc gia trong vic

duy trì và nâng cao li th cnh tranh, m rng th phn, thu hút và s dng hiu
qu các yu t sn xut nhm thu li nhun cao và phát trin bn vng.
14
2.4 Các cp đ v nng lc cnh tranh:
- Nng lc cnh tranh quc gia:
Nng lc cnh tranh quc gia là mt khái nim phc hp, nó không ch bao gm
các yu t  tm v mô mà đng thi còn bao gm nng lc cnh tranh ca các DN
đang hot đng kinh doanh trong quc gia đó. Vì vy hin nay vn đang tn ti nhiu
cách hiu và đnh ngha khác nhau v nng lc cnh tranh quc gia.
Theo y ban cnh tranh Công nghip M (1999), trích trong UNIDO and DSI -
Ministry of Planning and Investment (1999) thì: “Cnh tranh đi vi mt quc gia là
mc đ mà ti đó, di các điu kin th trng t do công bng, có th sn xut các
hàng hóa và dch v đáp ng đc các đòi hi ca th trng quc t, đng thi duy trì
và nâng cao đc thu nhp thc t ca ngi dân nc đó” [tr. 4].
Báo cáo v cnh tranh toàn cu (2002), trích trong Phan Ánh Hè (2010) đnh
ngha cnh tranh cp đ quc gia là: “Kh nng ca nc đó đt đc nhng thành qu
nhanh và bn vng v mc sng, ngha là đt đc các t l tng trng kinh t cao
đc xác đnh bng thay đi tng sn phm quc ni (GDP) trên đu ngi theo thi
gian” [tr. 23-24].
Porter (2008) cho rng: “Khái nim có ý ngha duy nht v sc cnh tranh  cp
quc gia là nng sut quc gia. Mt mc sng tng dn ph thuc vào kh nng đt
đc nhng mc nng sut cao và tng nng sut theo thi gian ca các DN trong mt
quc gia.  duy trì đc s tng trng v nng sut đòi hi mt nn kinh t phi t
nâng cp mình liên tc ”[ tr. 49].
Sau khi đúc kt và cn c đnh ngha v nng lc cnh tranh  cp đ quc gia
theo Din đàn Kinh t th gii (1997) và Báo cáo v cnh tranh toàn cu (2002) thì tác
gi cho rng: nng lc cnh tranh quc gia là kh nng đt và duy trì đc s tng
trng ca nn kinh t mt cách nhanh và bn vng trong quá trình hi nhp kinh
t quc t, th hin  t l tng trng kinh t cao, đm bo n đnh kinh t, xã hi,
nâng cao mc sng ca ngi dân, bo v môi trng, thu hút đc đu t và

khng đnh đc v th ca mình trong nn kinh t th gii.
- Nng lc cnh tranh cp đ ngành:
Cho đn nay vn cha có mt đnh ngha thng nht v nng lc cnh tranh  cp
đ ngành, bên cnh đó còn có nhiu ý kin đng nht nng lc cnh tranh ca ngành
vi nng lc cnh tranh ca quc gia và nng lc cnh tranh ca DN .
Theo đnh ngha ca B Nng lng M, trích trong IMD World
Competitiveness Year Book thì: “Nng lc cnh tranh ca ngành công nghip là kh
nng ca mt công ty hay ngành công nghip đáp ng nhng thách thc đt ra bi các
đi th cnh tranh nc ngoài” [tr.12].
15
Theo Phan Ánh Hè (2010): “Nng lc cnh tranh ca ngành là mt khái nim
rng, trong đó không ch th hin nng lc thu hút và s dng có hiu qu các yu t
sn xut, kh nng tiêu th hàng hóa, gia tng li nhun, mà c kh nng m rng
không gian sinh tn ca sn phm, kh nng sáng to sn phm mi. Mt khác, nng
lc cnh tranh ca ngành, mà ht nhân là nng lc cnh tranh ca các DN cn th hin
đc phng thc cnh tranh phù hp, bao gm c nhng phng thc truyn thng
và các phng thc hin đi, theo đó không ch da trên li th so sánh mà còn da
vào li th cnh tranh, da vào các chính sách và thit ch đnh hình ngành” [tr. 24-
25].
Vi cách tip cn trên, Phan Ánh Hè (2010) đã đa ra khái nim: “nng lc cnh
tranh ca ngành là kh nng duy trì và nâng cao li th cnh tranh ca ngành trong
vic tiêu th sn phm, m rng th phn, thu hút và s dng có hiu qu các yu t
sn xut nhm đt li ích kinh t cao và bn vng” [tr. 25].
Trong bt k ngành nào thì nng lc cnh tranh ca ngành đu liên quan đn cu
trúc ngành và s thay đi ca nó. Cu trúc ngành có tác đng rt ln đn nng lc cnh
tranh ca ngành và quyt đnh đn kh nng sinh li ca ngành trong tng lai vì
nhng ngành có c cu hp dn ví d nh nhng ngành sn xut có tm quan trng
trong vic nâng cao mc sng là nhng ngành chu nhiu áp lc cnh tranh do kh
nng thâm nhp ca các đi th t bên ngoài vào ngành s tng lên. S thay đi cu
trúc ngành theo thi gian khi ngành phát trin cng to ra nhng c hi cho các đi th

cnh tranh thâm nhp vào nhng ngành mi, điu này càng đc khng đnh khi cnh
tranh mang tính quc t trong điu kin hi nhp kinh t quc t nh hin nay. Do đó
đ cnh tranh vi các đi th, mt quc gia cn phát huy và nâng cao li th cnh
tranh ca ngành, các doanh nghip trong ngành cng cn nâng cao nng lc cnh tranh
ca chính doanh nghip mình.
Nh vy, theo tác gi thì  cp đ ngành, nng lc cnh tranh ca ngành là kh
nng duy trì, nâng cao li th cnh tranh ca ngành cng nh kh nng đng
đu, thích ng ca chính các DN trong ni b ngành trc các áp lc cnh tranh
trong cu trúc ngành và s thay đi ca nó.
- Nng lc cnh tranh ca DN:
Nng lc cnh tranh ca DN là nn tng ca nng lc cnh tranh ngành nói riêng
và ca nn kinh t (quc gia) nói chung. Porter (2008), vi quan nim đng nht nng
lc cnh tranh vi nng sut lao đng, ông cho rng "các DN trong mt quc gia phi
không ngng ci thin nng sut trong các ngành công nghip hin có bng cách nâng
cao cht lng sn phm, đa thêm vào các tính nng mi, ci tin công ngh sn
phm hoc nâng cao hiu qu sn xut…Các DN trong mt quc gia cng phi phát
16
trin đc nng lc cn có đ có th cnh tranh trong nhng phân khúc phc tp hn,
ni mà nng sut thng rt cao. ng thi, mt nn kinh t đc nâng cp là mt nn
kinh t có kh nng cnh tranh thành công trong các ngành công nghip hoàn toàn mi
và phc tp” [tr. 49].
Theo tác gi, nng lc cnh tranh ca DN đc đánh giá qua thc lc và li
th ca DN so vi đi th cnh tranh trong cùng ngành trong vic đáp ng tt nht
các yêu cu ca khách hàng, duy trì và m rng th phn nhm thu li nhun ngày
càng cao trong môi trng cnh tranh trong nc và nc ngoài.
Mt DN có th sn xut và kinh doanh nhiu sn phm và dch v, vì vy nng
lc cnh tranh còn đc phân chia ra cp đ sn phm, dch v.
- Nng lc cnh tranh ca sn phm, dch v:
Khi đánh giá kh nng cnh tranh ca mt sn phm, dch v chúng ta thng
đánh giá qua cht lng, giá c, uy tín ca thng hiu, kh nng thâm nhp th trng

mi và kh nng lôi kéo khách hàng ca sn phm, dch v đó. Vì vy nng lc cnh
tranh ca sn phm, dch v đc đo bng th phn ca sn phm, dch v c th trên
th trng.
Theo tác gi, nng lc cnh tranh ca sn phm, dch v là s vt tri v cht
lng, giá c, uy tín thng hiu và kh nng duy trì, m rng th phn ca sn
phm, dch v đó so vi sn phm, dch v cùng loi do các đi th khác cung cp
trên th trng.
Qua nghiên cu v khái nim cnh tranh  các cp đ, tác gi nhn thy rng
gia chúng có mi quan h ph thuc ln nhau. Nng lc cnh tranh ca sn phm,
dch v có mi quan h mt thit vi nng lc cnh tranh ca DN, ca ngành và nng
lc cnh tranh quc gia. Khi kh nng cnh tranh ca DN đc hoàn thin và phát
trin s to ra sn phm, dch v có sc cnh tranh mnh trên th trng trong và ngoài
nc. Và ngc li, DN có nhiu sn phm, dch v mang tính cnh tranh cao s làm
cho th và lc ca DN đc cng c và phát trin và đây cng chính là nn tng cho
nng lc cnh tranh ca ngành, nói rng hn là ca c quc gia.
Nh vy, mt ngành kinh t mun có nng lc cnh tranh cao trc tiên phi có
nhiu DN có kh nng cnh tranh, bên cnh đó là môi trng kinh doanh thun li, các
chính sách kinh t v mô rõ ràng và có th d báo đc, nn kinh t n đnh, b máy
nhà nc trong sch, hot đng chuyên nghip và hiu qu.
2.5 Tng hp mt s mô hình phân tích nng lc cnh tranh:
Trên c s nghiên cu các lý thuyt v nng lc cnh tranh, nhóm nghiên cu
ca Roger Flanagan và các cng s (2003) đã h thng hóa đc mt s mô hình phân
tích nng lc cnh tranh ca nhiu nhà nghiên cu thuc nhiu nc vi cách tip cn,
17
mô hình và tên gi khác nhau. Tuy nhiên v c bn các mô hình này đc chia ra 3
loi: đo lng nng lc cnh tranh; hiu bit v nng lc cnh tranh; kt hp gia hiu
bit và đo lng nng lc cnh tranh và đc trình bày chi tit  mc 2.5.1, 2.5.2 và
2.5.3 nh sau:
2.5.1 Các mô hình phân tích da trên đo lng nng lc cnh tranh
2.5.1.1 Mô hình Ba yu t ca nng lc cnh tranh (The three dimensions of

competitiveness):
Chaharbaghi và Feurer (1994) đã gii thiu khung phân tích đ đo lng nng
lc cnh tranh cp DN. Khung phân tích cho rng h thng đo lng nng lc cnh
tranh ca DN ph thuc vào nhn thc ca DN v giá tr khách hàng và c đông, môi
trng cnh tranh và nhng ngi lãnh đo mà quyt đnh nng lc cnh tranh ca DN
trong môi trng đó. T đây khung phân tích bao gm 3 yu t: Giá tr khách hàng;
Giá tr c đông; Kh nng hành đng và kh nng phn ng. Mi yu t này có th
đc đo lng bng nhiu tiêu chí khác nhau nh: Chi phí và tc đ, các ch tiêu tài
chính ch yu, các điu kin tài chính và phi tài chính… Ba yu t này cùng nhau s
to nên mt “phòng” mà  đó các DN có th t mình sp xp trong mi liên h vi các
đi th cnh tranh. V trí cui cùng ca “phòng” này phn ánh s cân bng gia tha
mãn khách hàng và giá tr c đông và duy trì đc sc mnh tài chính DN.
2.5.1.2 Mô hình giá tr nng lc cnh tranh tng th (The Total Value
Competitiveness – TVC):
ây là h thng h tr ra quyt đnh bng tr giúp ca máy tính cho phép nhà
thu đánh giá nng lc cnh tranh ca mình hoc cho phép khách hàng đánh giá nng
lc cnh tranh ca nhà thu. Tuy mô hình này đc đc bit đa ra cho phù hp vi
ngành công nghip xây dng ca Trung quc
1
, tuy nhiên phng pháp ca nó có th
s dng trong mt s quc gia khác.
Cn c nhng tiêu chí đc xác đnh bi Li và Shen (2002), Shen và Al. (2003)
đã t chc khung phân tích TVC ca mình  cu trúc cp bc vi 3 cp đ (hình 2.1):
Các yu t  bc trên cùng là; tác đng đn xã hi ( CM –A), kh nng công ngh (CM
– B), kh nng tài chính và tình trng thanh toán (CM – C), kh nng marketing (CM –
D), k nng qun lý (CM – E), cu trúc DN và hot đng (CM – F). Mi nhng yu t
này li có nhng tiêu chí cp di và cp di na và tng cng có 98 tiêu chính đánh
giá nng lc cnh tranh ca DN  các cp đ, 98 tiêu chí đánh giá này đc đánh giá 
thang đim t 0 -100. Ngoài ra đ đánh giá đc tm quan trng ca các yu t, Shen
1

Li, Shen là nhng nhà nghiên cu ngi Trung quc