Phân tích nguồn sinh kế của người dân tại xã Tân Nhựt huyện Bình Chánh TPHCM

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



 TH HNG NGA


 TÀI

PHÂN TÍCH NGUN SINH K CA NGI DÂN TI XÃ
TÂN NHT - HUYN BÌNH CHÁNH – TP.HCM




LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC: TS. TRN TIN KHAI





TP. H Chí Minh - Nm 2011
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH

 TH HNG NGA


 TÀI

PHÂN TÍCH NGUN SINH K CA NGI DÂN TI XÃ
TÂN NHT - HUYN BÌNH CHÁNH – TP.HCM



Chuyên ngành: KINH T PHÁT TRIN
Mã s: 60.31.05
Ngi hng dn khoa hc:
TS. TRN TIN KHAI


LUN VN THC S KINH T




TP.H Chí Minh - Nm 2011

i
LI CM N


 hoàn thành đ tài hôm nay, tôi xin đc gi li tri ân đn toàn th thy cô
Trng i Hc Kinh T Thành Ph H Chí Minh đã tn tình hng dn, giúp đ
tôi trong sut thi gian hc tp  trng.

Cm n Thy Cô Khoa Kinh T Phát Trin đã truyn đt nhng kin thc
chuyên môn, nhng kinh nghim ht sc quý báo và to cho tôi nhng điu kin
thun li trong quá trình nghiên cu hc tp.
c bit, vi tm lòng bit n sâu sc, tôi xin chân thành cám n TS.Trn
Tin Khai đã tn tình hng dn, giúp đ, ch bo tôi hoàn thành lun vn này.
Tôi xin chân thành cám n các h dân, các cô, chú, anh, ch  UBND xã Tân
Nht và Phòng Kinh T huyn Bình Chánh Thành ph H Chí Minh đã to mi
điu kin tt nht cho tôi kho sát, tìm hiu v sinh k ngi dân ti xã Tân Nht.
Và cui cùng tôi xin cm n s giúp đ, đng viên ca tt c nhng ngi
thân trong gia đình, bn bè và đng nghip.
Xin đc gi li tri ân ca tôi đn tt c mi ngi.



ii
LI CAM KT

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu, kt
qu, phân tích nêu trong lun vn là trung thc và cha tng đc ai công b trong
bt k công trình nào khác.
Các s liu, kt qu do tác gi thu thp, thng kê và x lý. Các ngun d liu
khác đc s dng trong lun vn đu có ghi ngun trích dn và xut x.

TP. H Chí Minh, nm 2011
Ngi thc hin lun vn

 TH HNG NGA
















iii
MC LC
Trang
DANH MC CÁC BNG vii
DANH MC CÁC HÌNH viii
TÓM TT ix
DANH MC CH VIT TT xi
PHN M U 1
U
Mc tiêu nghiên cu 2
Câu hi nghiên cu 2
Gi thuyt 3
i tng và phm vi nghiên cu 3

Ý ngha khoa hc và thc tin ca đ tài 3
Cu trúc lun vn 3
CHNG 1. C S LÝ THUYT VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 5
U
1.1. C s lý thuyt 5
1.1.1 Sinh k h gia đình 5
1.1.1.1 nh ngha sinh k 5
1.1.1.2. Sinh k bn vng 5
1.1.1.3. Khung phân tích sinh k bn vng 5
1.1.2. Các yu t quyt đnh s đa dng ca chin lc sinh k 9
1.1.3. Các mô hình trong chin lc sinh k ca h 10
1.1.4. Các đ tài nghiên cu trc 11
1.2. Phng pháp nghiên cu 12
1.2.1. Chn đa đim nghiên cu 13
1.2.2. Phng pháp chn mu
13
1.2.2.1. Công thc tính c mu 13
1.2.2.2. Quy trình chn mu 14
1.2.3. Phng pháp thu thp s liu
15
1.2.3.1. S liu s cp 15


iv
1.2.3.2. S liu th cp 15
1.2.4. Phng pháp phân tích
và s lý s liu 16
CHNG 2. TNG QUAN V SINH K TI XÃ TÂN NHT 17
2.1. c đim kinh t xã hi 17
2.1.1. c đim kinh t 17

2.1.1.1. Tình trng s dng đt  xã Tân Nht nm 2009 17
2.1.1.2. C cu kinh t 17
2.1.1.3. Lch thi v 18
2.1.2. c đim xã hi 21
2.1.2.1. Dân s 21
2.1.2.2. Lao đng 23
2.1.2.3. C s h tng Kinh t - Xã hi: 24
2. 2. nh hng mt s chng trình trng đim đn sinh k ngi dân 26
2.3. Kh nng d b tn thng ti xã theo khung phân tích sinh k ca DFID 27
CHNG 3. KT QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 29
3.1. Ngun lc sinh k 29
3.1.1. Ngun nhân lc 29
3.1.1.1. Các ch tiêu v nhân lc chia theo tình trng kinh t h 29
3.1.1.2. Tình trng hc vn các thành viên trong h 30
3.1.1.3. Tui các thành viên phân theo nhóm 31
3.1.1.4. Ngh nghip các thành viên trong h 31
3.1.1.5. Tình trng làm vic trong h 32
3.1.1.6. Tình trng s ngi bnh, yu trong h 33
3.1.1.7. Thông tin v ch h 34
3.1.2. Ngun lc vt cht 36
3.1.2.1. Nhà  36
3.1.2.2. Tài sn sn xut 37
3.1.2.3. Tài sn sinh hot 38
3.1.2.4. Các tài sn thit yu khác 38


v
3.1.3. Tài sn t nhiên 39
3.1.3.1. t đai 39
3.1.3.2. Mc đích s dng đt 40

3.1.3.3. S thay đi đt đai ca h dân điu tra 41
3.1.4. Ngun lc xã hi 43
3.1.4.1. Tình trng tham gia tp hun khoa hc k thut, hi tho 43
3.1.4.2. Thành viên tham gia và mc đ ng dng tp hun 45
3.1.4.3. ánh giá v ni dung tp hun và mc đ ành hng thu nhp 46
3.1.4.4. Lý do không tham d tp hun 46
3.1.4.5. Tip cn thông tin ca h dân 48
3.1.4.6. Tham gia các hot đng xã hi 48
3.1.4.7. Tham gia các t chc, đoàn hi 49
3.1.5. Ngun lc tài chính 50
3.1.5.1. Tình trng vay tín dng nm 2010 50
3.1.5.2. Tình trng không vay vn 53
3.1.5.3. ánh giá v khó khn trong quá trình vay vn 54
3.1.5.4. Tit kim 56
3.1.5.5. Nhu cu vay trong tng lai 58
3.1.5.6. Lý do mun vay vn trong tng lai ca h dân 58
3.2. Chin lc sinh k ca h 59
3.3. Hot đng sn xut, chi tiêu ca h dân 60
3.3.1. Hot đng nông nghip và phi nông nghip 60
3.3.1.1. Thu nhp nông nghip và phi nông nghip 60
3.3.1.2. Mô hình sn xut nông nghip 61
3.3.1.3. C cu thu nhp nông nghip 62
3.3.1.4. C cu thu nhp phi nông nghip 63
3.3.2. Chi tiêu 64
3.4. Phân loi h nghèo theo tiêu chí thành ph H Chí Minh 66
3.5. Phân tích ma trn SWOT sinh k h dân Tân Nht 67


vi
3.6. ánh giá và xp hng nhu cu ca h dân 69

KT LUN VÀ GI Ý CHÍNH SÁCH 72
Kt lun 72
Các chính sách gi ý và kin ngh 73
Hn ch lun vn 75
TÀI LIU THAM KHO

PH LC

vii
DANH MC CÁC BNG
Trang
Bng 2.1. C cu kinh t ti xã nm 2008 18
Bng 2.2. Dân s và lao đng xã Tân Nht cui nm 2009 23
Bng 2.3. Kh nng d b tn thng ca đi sng ngi dân xã Tân Nht 28
Bng 3.1. Các ch tiêu v nhân lc trong h 29
Bng 3.2. Tình trng hc vn ca các thành viên 30
Bng 3.3. Tui các thành viên phân theo nhóm 31
Bng 3.4. Ngh nghip các thành viên phân theo nhóm h 32
Bng 3.5. Tình trng làm vic phân theo nhóm h 33
Bng 3.6. Tình trng s ngi yu, bnh trong h 33
Bng 3.7. Thng kê gii tính ch h 34
Bng 3.8. Tình trng nhà  36
Bng 3.9. Tài sn sn xut ca h phân theo nhóm h 37
Bng 3.10. Din tích đt s hu và thuê phân theo tình trng kinh t h 39
Bng 3.11. Mc đich s dng đt đai phân theo nhóm h 40
Bng 3.12. S thay đi đt đai ca h dân điu tra 41
Bng 3.13. Ngun thông tin tng hp cho sinh k h dân 48
Bng 3.14. Mc đ tham gia các hot đng xã hi 49
Bng 3.15. Tham gia các t chc, đoàn hi 49

Bng 3.16. Tình trng vay tín dng 50
Bng 3.17. Lý do không vay vn 53
Bng 3.18. Tình trng tit kim trong h dân 56
Bng 3.19. Nhu cu vay vn trong tng lai 58
Bng 3.20. Tng hp chin lc sinh k h dân phân theo nhóm h 60
Bng 3.22. Thu nhp phân theo nhóm h 60
Bng 3.23. Chi tiêu phân theo nhóm h 64
Bng 3.24. ánh giá và xp hng nhu cu 70



viii
DANH MC CÁC HÌNH
Trang
Hình 1.1. Khung sinh k bn vng 6
Hình 2.1. Lch thi v nm 2010 v các hot đng sn xut ti xã Tân Nht 19
Hình 2.2. Dân s trung bình ti xã qua các nm 22
Hình 2.3. C cu lao đng xã Tân Nht nm 2009 23
Hình 3.1. Lý do gim din tích đt đai 42
Hình 3.2. Lý do tng din tích đt đai ca h dân 42
Hình 3.3. Thành viên tham gia và mc đ ng dng tp hun 45
Hình 3.4. Lý do không tham gia tp hun 47
Hình 3.5. S ngun vay chia nhóm h điu tra 51
Hình 3.6. Các đn v t chc cho vay phân theo nhóm h 51
Hình 3.7. Nhng khó khn khi vay vn 54
Hình 3.8. Mc đích tit kim ca h dân 57
Hình 3.9. Lý do mun vay vn trong tng lai ca h dân 59
Hình 3.10. Mô hình sn xut nông nghip ca các nhóm h 62
Hình 3.11. C cu thu nhp nông nghip 63
Hình 3.12. C cu thu nhp phi nông nghip 63

Hình 3.13. C cu chi tiêu ca h 66











ix
TÓM TT

Mc đích ca lun vn đ tìm hiu, khám phá chin lc sinh k ca ngi
dân sng  ngoi thành – khu vc chuyn giao gia thành th và nông thôn, c th
là ngi dân  xã Tân Nht, huyn Bình Chánh thông qua phân tích các ngun lc
phc v cho chin lc sinh k ca h dân phân theo tình trng kinh t h (theo
đánh giá cm tính ban đu ca đa phng), qua đó mong mun tìm đc nhng gi
ý v gii pháp và chính sách phát trin kinh t, xã hi nhm nâng cao mc sng ca
ngi dân. Vi nhng đc đim kt hp ca hai khu vc thành th và nông thôn,
đng thi là xã đim theo chng trình chuyn đi c cu kinh t nông nghip ca
thành ph nm 2006, mt trong nm xã nông thôn mi giai đon 2010 – 2012 ca
thành ph, chin lc sinh k ca ngi dân ti xã Tân Nht rt đa dng.
 tài kt hp hai phng pháp đnh lng và đnh tính đ thu thp s liu.
Các phng pháp phng vn nhóm, phng vn chuyên gia am hiu ti đa phng
đc áp dng đ nm thông tin chung v sinh k h dân nh nhng thun li, khó
khn, c hi, ri ro trong hot đng sinh k ca h dân, kh nng d b tn thng
ca đi sng ngi dân ti xã; ngoài ra phng vn nhóm còn đánh giá nhu cu ca

ngi dân v c s h tng và ngun lc sn xut cng nh lch thi v các cây
trng, vt nuôi chính ti đa phng. Bên cnh đó, phng vn h dân phân theo ba
nhóm h: nghèo, trung bình, giàu đ nm thông tin v tài sn sinh k ca h cng
đc áp dng. Theo kt qu phân tích có s khác bit đáng k không ch v thu
nhp mà còn có s khác bit v các ngun tài sn sinh k gia các nhóm h. Nhóm
h nghèo trong khi thu nhp ch yu t làm rung và công nhân, làm thuê mn thì
nhóm h giàu có ngun thu n đnh và tng đi cao t chn nuôi, thy sn, buôn
bán, dch v…Ngoài ra, nm ngun lc tài sn sinh k: ngun nhân lc, ngun lc
vt cht, ngun lc t nhiên, ngun lc xã hi và ngun lc tài chính thì nhóm h
giàu đu chim u th so vi h trung bình và đc bit vt tri so vi h nghèo.


x
T nhng kt qu phân tích, tho lun, đ tài trình bày mt s gi ý chính
sách mà trong đó đi tng phù hp cho tng chính sách, ni dung nên có s phân
chia và tp trung cho riêng tng nhóm h
Ngoài ra, đ tài cng cung cp tin trình đ nghiên cu v sinh k h dân
trc khi đa ra các chính sách, chng trình đ nâng cao thu nhp, mc sng h
dân ngoi thành.

xi
DANH MC CH VIT TT


CNH - TH: Công nghip hóa – ô th hóa
DFID: Department For International Development : C quan phát trin quc t
vng quc Anh
KCN: Khu công nghip
KHKT: Khoa hc k thut
PRA: ánh giá nhanh nông thôn có s tham gia
UBND: y ban nhân dân
THT: T hp tác

1
PHN M U


Vit Nam là nc nông nghip vi hn 70% dân s tham gia sn xut nông
nghip. Tuy nhiên thi gian qua quá trình CNH - TH din ra nhanh chóng đã làm
gim dn lao đng trong lnh vc nông nghip, ngi nông dân ngày càng đa dng
hóa trong c hot đng sn xut nông nghip và phi nông nghip đ tng thu nhp.
Hin nay, quá trình CNH - TH din ra  nhiu tnh thành, đc bit là các
thành ph ln nh Hà Ni, TP.HCM đã làm sinh k ngi dân ngoi thành ngày
càng tr nên đa dng và có nhiu khác bit. Riêng  TP.HCM, đ h tr cho ngi
dân ngoi thành trong giai đon CNH – HH đang din ra mnh m, thành ph đã
đa ra nhiu chng trình nhm nâng cao thu nhp, ci thin an sinh xã hi cho
ngi dân nh Chng trình chuyn dch c cu kinh t nông nghip nm 2006 và
nm 2009 là thí đim chng trình xây dng nông thôn mi ti nm xã ngoi thành
và thành ph đang xem xét, phê duyt cho hn 20 xã thc hin xã nông thôn mi.
Bình Chánh là mt trong nm huyn ngoi thành ca TP.HCM, vi hn 70%
din tích đt, nông nghip vn là lnh vc chính trong c cu kinh t ca huyn. Tuy
nhiên do tác đng ca quá trình CNH – TH, din tích đt nông nghip ngày càng
gim dn đ chuyn sang mc đích s dng khác nh m rng KCN, tiu th công
nghip, khu dân c, nâng cp m rng đng giao thông nông thôn và t đó sinh k
ngi dân trong huyn đã có nhiu thay đi và khác bit.
Tân Nht là xã thun nông nht ca huyn Bình Chánh vi hn 78% din

tích đt nông nghip, thu nhp ch yu ca ngi dân vn t nông nghip. Tuy
nhiên quá trình đô th hóa đang tác đng đn đi sng ngi dân theo nhiu chiu
hng khác nhau. Hn na nm 2006, xã đc chn thí đim chng trình chuyn
dch c cu kinh t nông nghip ca thành ph và đn tháng 3/2010, Tân Nht li là
mt trong nm xã ngoi thành đc y ban nhân dân TP.HCM chn đ thí đim đ
án nông thôn mi vi nhiu ni dung tp hun, xây dng, nâng cao tay ngh…đ h
tr ngi dân tin đn cuc sng tt đp và cht lng hn.


2
Vic áp dng các ni dung trong các chng trình h tr nh tp hun,
chuyn giao khoa hc k thut, đào to ngh, h tr vn vay sn xut nông
nghip,…,có nên chn lc đi tng áp dng và nu có vic chn lc nên da trên
c s nào hay vic trin khai đng b các ni dung h tr cho các h dân ngoi
thành là nh nhau s mang li kt qu nhiu hn? Cách thc nào s phù hp hn
vi thc trng kinh t, vn hóa, xã hi ca ngi dân? Và thc trng kinh t vn hóa
xã hi ca ngi dân ngoi thành c th ti xã đang din ra nh th nào? Chính vì
nhng thc mc đó, tôi đã chn đ tài “Sinh k ngi dân  ngoi thành TP.HCM -
Trng hp nghiên cu: xã Tân Nht, huyn Bình Chánh, TP.HCM” đ cung cp
mt phn thông tin v hot đng kinh t, vn hóa, xã hi ca ngi dân trong xã qua
đó có cn c khoa hc gi ý mt s chính sách phát trin, nâng cao hn na đi
sng vt cht, tinh thn ca ngi dân trên đa bàn xã Tân Nht trong thi gian sp
ti.
Mc tiêu nghiên cu
- Phân tích các ngun lc phc v cho chin lc sinh k ca h kho sát
phân theo tình trng kinh t h (theo đánh giá cm tính ban đu ca đa phng)
- Gi ý các gii pháp và chính sách phát trin kinh t, xã hi nhm nâng cao
mc sng ca ngi dân.
Câu hi nghiên cu
- Câu hi nghiên cu chính: Thc trng sinh k ca h gia đình  khu vc

ngoi thành TP.HCM nh th nào?
- Câu hi nghiên cu c th:
+ Hin trng v tài sn sinh k và các hot đng sinh k ca h gia đình  xã
Tân Nht, Bình Chánh, TP.HCM nh th nào?
+ Nhng đim mnh, đim yu, c hi, ri ro và xu hng ca chin lc
sinh k ca h dân ti đa phng là gì?
+ Chin lc nào phù hp đ thúc đy s phát trin kinh t xã hi cho ngi
dân ti xã?


3
Gi thuyt
Vic nghiên cu sinh k ngi dân đc thc hin trên các gi thuyt sau:
- Có s khác bit v mt s tài sn sinh k gia các nhóm h
Gi thuyt nghiên cu: H
1
: μ
1
≠ μ
2
≠ μ
3

μ
1,
μ
2,
μ
3
: là các tài sn sinh k ch yu ca 3 nhóm h: nghèo – trung bình

- giàu
- Có s khác bit trong thu nhp gia các nhóm h
Gi thuyt nghiên cu: H
1
: μ
1
≠ μ
2
≠ μ
3

μ
1,
μ
2,
μ
3
: là thu nhp trung bình ca 3 nhóm h: giàu – trung bình - nghèo
i tng và phm vi nghiên cu
- i tng nghiên cu: Các tài sn sinh k gm ngun nhân lc, ngun lc
vt cht, ngun lc t nhiên, ngun lc xã hi và ngun lc tài chính.
- Phm vi nghiên cu: H dân trên đa bàn xã Tân Nht, huyn Bình Chánh,
thành ph H Chí Minh.
Ý ngha khoa hc và thc tin ca đ tài
Sinh k ca ngi dân ti xã Tân Nht – mt xã ngoi thành đang chu tác
đng ca quá trình CNH – TH, đng thi cng là xã nông thôn mi ca TP.HCM .
Vn đ sinh k ca ngi dân ni đây đang din ra rt đa dng và phc tp, đòi hi
có nhng chính sách phát trin phù hp vi nhu cu, đi sng ngi dân. Vì vy đ
tài s có đóng góp  mt mc đ nht đnh cho đa phng. Hn na, đ tài có th
là tài liu tham kho cho các xã ngoi thành hoc các xã đang xây dng mô hình

nông thôn mi v hot đng đa dng ca tng nhóm h dân đ t đó đa phng
đa ra nhng chng trình, chính sách v mô nhng phù hp vi tính cht vi mô
theo tng tình trng kinh t h dân.
Cu trúc lun vn
Báo cáo gm 2 phn: phn báo cáo chính (gm 6 chng); phn tài liu tham
kho và ph lc.


4
- Chng 1: t vn đ
Trình bày v s cn thit ca đ tài, mc đích, đi tng và phm vi nghiên
cu, các gi thuyt, ý ngha khoa hc thc tin ca đ tài.
- Chng 2. C s lý thuyt
Trình bày v các lý thuyt có liên quan chin lc sinh k, các nghiên cu
trc có liên quan đn ni dung đ tài.
- Chng 3. Phng pháp nghiên cu
Trình bày v lý do chn đia đim nghiên cu, phng pháp nghiên cu,
phng pháp chn mu và phng pháp phân tích, s lý s liu cng nh ni dung
nghiên cu ca đ tài.
- Chng 4. Tng quan v sinh k xã Tân Nht
Trình bày nhng khía cnh v kinh t, xã hi, các chng trình có tác đng
đn sinh k ngi dân và bi cnh d tn thng ti xã theo khung phân tích sinh k
bn vng ca DFID.
- Chng 5. Kt qu nghiên cu và tho lun
Trình bày v kt qu nghiên cu đc tng hp, phân tích t s liu s cp,
th cp thông qua bng câu hi, phng vn sâu, phng vn nhóm
- Chng 6. Kt lun và gi ý chính sách
- Tài liu tham kho
- Ph lc

5
CHNG 1
C S LÝ THUYT VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU


1.1. C s lý thuyt
1.1.1 Sinh k h gia đình
1.1.1.1 nh ngha sinh k
Có nhiu cách tip cn và đnh ngha khác nhau v sinh k. Theo DFID
(1999), mt sinh k bao gm nng lc tim tàng, tài sn (bao gm c ngun lc vt
cht cng nh xã hi) và các hot đng khác làm phng tin đ sinh sng.
1.1.1.2. Sinh k bn vng
Theo Chambers và Conway (1992) cho rng “Mt sinh k đc xem là bn
vng khi nó có th đi phó và vt qua nhng cng thng, nhng cú sc; duy trì
hoc tng cng hn na nng lc tim tàng và các ngun tài sn  hin ti cng
nh tng lai trong khi không làm phá hoi ngun tài nguyên thiên nhiên” (Trích
dn bi DFID, 1999). Hn na cng theo Chambers và Conway (1992) sinh k bn
vng thúc đy s hòa hp gia hin ti và tng lai và mang li nhng điu tt đp
cho các th h mai sau (Trích dn bi D án Imola, 2006)
1.1.1.3. Khung phân tích sinh k bn vng
Khung phân tích sinh k là mt công c đc xây dng nhm xem xét nhng
yu t khác nhau nh hng đn sinh k ca con ngi, đc bit là nhng yu t
gây khó khn hoc to c hi trong sinh k. ng thi, khung sinh k cng nhm
mc đích tìm hiu xem nhng yu t này liên quan vi nhau nh th nào trong
nhng bi cnh c th. DFID đã đa ra khung sinh k bn vng vi các thành phn
nh sau:

6
Hình 1.1. Khung sinh k bn vng


H: Ngun nhân lc S: Ngun lc xã hi
N: Ngun lc t nhiên P: Ngun vt cht
F: Ngun lc tài chính








h

Các thành phn ca khung phân tích sinh k gm: Các thành phn ca khung phân tích sinh k gm:
- Kh nng d b tn thng: - Kh nng d b tn thng:
Kh nng d b tn thng là môi trng bên ngoài mà trong môi trng đó
sinh k con ngi và các tài sn sn có ca h b nh hng c bn, va tích cc
va tiêu cc, bi nhng xu hng, s thay đi đt ngt hoc tính mùa v - mà h
hn ch đc hoc không th nào kim soát đc.
Kh nng d b tn thng là môi trng bên ngoài mà trong môi trng đó
sinh k con ngi và các tài sn sn có ca h b nh hng c bn, va tích cc
va tiêu cc, bi nhng xu hng, s thay đi đt ngt hoc tính mùa v - mà h
hn ch đc hoc không th nào kim soát đc.
Các yu t trong hoàn cnh d b tn thng Các yu t trong hoàn cnh d b tn thng
- Các cú sc
- Các khuynh
hng
- Tính thi v
nh
hng
và các
ngun
tip cn
Chính sách, c
quan, th tc
Chin
lc
sinh
k
- Tng thu
nhp
- Tng phúc
li

- Gim ri ro
- Ci thin
an toàn
lng thc
- S dng
bn vng
hn các
ngun tài
nguyên
thiên
nhiên
Ngun lc sinh k
Tình hung
d b tn
thng
Kt qu thu
nhp
H
N
F
P
S

C quan
- Các cp
chính
quyn
- Thành
phn t
nhân

- Lut
- Chính sách
- Vn hóa
- C quan
Cách tip cn
Ngun: DFID, 1999.


7
+ Xu hng: Xu hng dân s, xu hng tài nguyên k c xung đt trong
vic s dng, xu hng kinh t trong nc và th gii, nhng xu hng cai tr (bao
gm chính sách, nhng xu hng k thut)
+ Các cú sc: thay đi v sc khe con ngi, thay đi t nhiên, thay đi
kinh t, xung đt, thay đi v sc khe vt nuôi, cây trng.
+ Tính thi v: bin đng giá c, sn xut, sc khe, nhng c hi vic làm
Nhng nhân t cu thành hoàn cnh d b tn thng quan trng vì chúng có
tác đng trc tip lên tình trng tài sn và nhng la chn ca con ngi mà vi
chúng s m ra c hi đ h theo đui nhng kt qu sinh k có li
- Ngun lc sinh k
Bao gm: Ngun nhân lc (H), ngun lc xã hi (S), ngun lc t nhiên (N),
ngun lc vt cht (P) và ngun lc tài chính (F).
+ Ngun nhân lc
ây là nhân t quan trng nht. Ngun lc con ngi th hin k nng, kin
thc, nng lc đ lao đng và cùng vi sc khe tt giúp con ngi theo đui
nhng chin lc sinh k khác nhau và đt đc mc tiêu sinh k ca mình.  mc
h gia đình thì ngun lc con ngi là yu t v s lng và cht lng lao đng
sn có; yu t này thay đi tùy theo s lng ngi trong h, k nng lao đng, kh
nng lãnh đo, tình trng sc khe, v.v…
Ngun nhân lc đc nâng cao bi đu t trong giáo dc và hun luyn cng
nh đc nâng cao bi nhng k nng đc yêu cu thông qua vic theo đui mt

hoc nhiu ngh nghip
+ Ngun lc xã hi
Có nhiu tranh lun v đnh ngha ngun lc xã hi nhng theo DFID
(1999), ngun lc xã hi là các tim lc xã hi mà con ngi đa ra đ theo đui
các mc tiêu sinh k ca mình. Các mc tiêu sinh k này đc phát trin thông qua
các mng li, các mi liên h liên kt vi nhau, tính đoàn hi, hp tác ca các
nhóm chính thc; và mi quan h đc thc hin da trên s tin tng, s trao đi,
và nh hng ln nhau.


8
+ Ngun lc t nhiên
Ngun lc t nhiên là khái nim dùng đ ch v ngun tài nguyên cung cp
các ngun lc và dch v có ích cho sinh k. Các yu t trong ngun lc này rt đa
dng, bao gm c nhng hàng hóa vô hình nh không khí, h sinh thái đn nhng
tài sn hu hình nh đt, nc…
+ Ngun lc vt cht
Bao gm c s h tng cn bn và các hàng hóa sn xut cn thit đ h tr
cho sinh k ngi dân (c s h tng nh là kênh rch, đng sá, nhà , h thng
cung cp đin, nc, nhà v sinh, các phng tin tip cn thông tin đ đáp ng nhu
cu c bn ca con ngi, các phng tin sn xut nh là công c, máy móc và
các phng tin khác giúp con ngi hot đng vi nng sut cao) Trong tài sn vt
cht thì các nhân t làm cho sinh k ca con ngi tr nên đa dng hn là c s h
tng nh đng sá, h thng cung cp đin và nc.
+ Ngun lc tài chính
ây là yu t trung gian cho s trao đi, có ý ngha quan trng đi vi vic
s dng thành công hay không các tài sn khác. Ngun tài chính ch yu là tin mt
và các khon tài chính tng đng mà con ngi s dng đ đt đc mc tiêu
sinh k ca mình. Có hai ngun tài chính c bn, đó là ngun vn sn có và ngun
vn vào thng xuyên.

Ngun vn sn có bao gm tit kim, tin gi ngân hàng, vt nuôi, khon
vay tín dng,…Ngun vn vào thng xuyên gm tr cp, các khon tin chuyn
nhng t nhà nc hoc các khon tin gi.
Chin lc sinh k
Chin lc sinh k là các k hoch làm vic lâu dài ca ngi dân đ kim
sng. Nó th hin mc đ đa dng cng nh kt hp nhiu hot đng và la chn
mà con ngi tin hành nhm đt đc mc tiêu sinh k ca mình.
Kt qu sinh k
Kt qu sinh k là nhng thay đi có li cho sinh k ca cng đng do các
chin lc sinh k mang li, c th là thu nhp cao hn, nhn đc phúc li nhiu


9
hn, gim ri ro, đm bo cao hn mc an toàn thc phm và s dng mt cách bn
vng hn ngun tài nguyên thiên nhiên.
1.1.2. Các yu t quyt đnh s đa dng ca chin lc sinh k
Theo Frank Ellis (2000) nhng lý do mà các cá nhân hoc h gia đình theo
đui chin lc sinh k đa dng thng đc phân chia thành hai yu t đó là s
cn thit hoc s la chn.
S cn thit phi đa dng hóa thng đ cp đn lý do thng là nhng lý do
không t nguyn, min cng, ví d nh h gia đình b tc quyn s dng đt,
phân chia nh đt đai đ tha k, môi trng suy thoái dn đn gim nng sut v
mùa, thiên tai nh l lt, hn hán hoc chin tranh làm h hng, mt mác tài sn ca
h gia đình, mt kh nng tip tc thc hin các hot đng sn xut nông nghip do
tai nn hoc bnh tt. Vì vy h cn thit đa dng hóa đ sinh sng.
Trong khi đó s la chn đ cp v nhng lý do t nguyn và ch đng ví d
tìm kim c hi đ kim tin lng theo mùa v, tìm vic  đa phng khác, tit
kim tin đ đu t cho hot đng phi nông nghip,…
H gia đình nông thôn có nhiu hot đng đ to ra các ngun thu nhp do
phân b đa dng các tài sn t nhiên, vt cht và con ngi. Hn na h gia đình có

th mun đa dng hóa trong chin lc sinh k đ đi phó vi mt cú sc bt ng,
hoc đ gim thiu nguy c ri ro bng cách tham gia vào các hot đng to ra li
nhun khác nhau.
Các gi đnh trong nghiên cu là các h la chn các mô hình đa dng hóa
đ đt đc các tiêu chun sng tt nht. Theo Frank Ellis (1998), s kt hp la
chn các tài sn và các hot đng này thng đc gi là "chin lc sinh k” ca
h gia đình. Mt chin lc sinh k không ch bao gm các hot đng to ra thu
nhp mà còn bao gm các loi la chn khác nhau, bao gm c s la chn vn hóa
và xã hi, kt hp vi nhau đ to nên ngh nghip chính ca mt h gia đình
(Trích dn bi Nguyn Th Liên, 2009)


10
1.1.3. Các mô hình trong chin lc sinh k ca h
Mc đ đa dng đc đo bng s lng các ngun thu nhp và t l ca
chúng trong tng thu nhp. Frank Ellis (2004) kho sát sinh k đa dng nh là mt
chin lc sng còn ca các h gia đình nông thôn  các nc đang phát trin (trích
dn bi Võ Ngàn Th, 2006)
Khu vc ngoi thành cng đc đc trng bi s đa dng và lý thuyt đa
dng hoá. Có ba mi quan h c bn gia hiu sut nông nghip và sinh k đa dng
đ phân tích v s đa dng hóa. Th nht, các t chc  khu vc nông thôn bao gm
các hot đng nông nghip và nhng hot đng kinh t phi nông nghip hay còn gi
là mi liên kt gia sn xut nông nghip và các ngành khác. Th hai h gia đình có
chin lc phân b lao đng và các ngun lc khác đ to ra thu nhp phi nông
nghip. Th ba, đa dng nông nghip có th giúp gim ri ro và tính d b tn
thng theo mùa, nâng cao thu nhp h.
- Chin lc nông nghip chuyên sâu
Là nhng chin lc sinh k ch yu da vào nông nghip. Mc dù chin
lc nông nghip chuyên sâu có cùng mc đích là tng giá tr sn phm nông
nghip, nó là cách đ tin đn nhng mc đích khác nhau ca h gia đình. S

chuyên sâu liên quan đn nhng công ngh mi và tin b trong khoa hc k thut
nh ging mi, máy móc, phân bón, trong s đa dng đc bit v kinh t và c s
h tng th trng. Chin lc chuyên sâu đc gii thiu ch yu  nhng khu vc
đt đai khan him và nó b nh hng  nhng th trng gn đó. Có 2 s la chn
cho nông nghip chuyên sâu: vn và lao đng. S la chn này ph thuc vào mc đ
có sn vn và lao đng ca mi h.
- Chin lc di c
Di c đc xem nh là mt ch đ trong bi cnh này, không phi vì nó to
thành mt yu t quyt đnh ca s đa dng hóa, mà bi vì nó là mt loi quan trng
ca đa dng hóa, liên kt vi các yu t th trng lao đng trong gia đình và to
nên các quyt đnh ca thành viên trong s sng còn ca h. Theo Frank Ellis (2004)
s di c có ngha là các thành viên trong gia đình ri gia đình trong khong thi gian


11
khác nhau và to nên đóng góp mi và khác nhau cho phúc li ca gia đình mc dù s
đóng góp này không đc đm bo bi c s di c. Mt vài loi di c bao gm: di c
theo mùa, di c chu k, di c thng trú và di c quc t (Trích bi Võ Ngàn Th,
2006).
Nhng phng pháp cách tip cn sinh k giúp có cái nhìn sâu sc hn v s đa
dng trong chin lc sinh k ca ngi dân và di c có th là chin lc sinh k chính
nh th nào. Ai di c và ti sao di c, quyt đnh di c đc thc hin nh th nào, tác
đng di c khác nhau th nào gia nam và n và khác nhau gia các th h, các điu
kin ca cá nhân, ca h gia đình?
- i phó, d b tn thng và thích ng:
i phó là các phn ng không t nguyn vi các tai ha ca s tht bi
không mong đi trong các ngun chính to nên s sng còn. i phó bao gm các
chin thut đ duy trì tiêu dùng khi phi đi mt vi thm ha, chng hn nh gim
tit kim, s dng các khon d tr lng thc, tin gi t h hàng, bán vt nuôi, và
các tài sn khác…

Chambers (1989) và Davies (1996), tính d tn thng đc đnh ngha là
vic vic tip xúc vi các ri ro, các cú sc và cng thng  mc đ cao và có th
mt an ninh lng thc. Thích ng sinh k

đc

đnh ngha nh

là

quá trình liên tc

ca

"
thay đi
sinh k đ làm tng tài sn, và mc đ an toàn sn có hoc c gng làm
gim tn thng và đói nghèo” (Trích dn bi Nguyn Th Liên, 2009)
1.1.4. Các đ tài nghiên cu trc
Nghiên cu v chin lc sinh k ca ngi dân đã có mt s đ tài thc
hin, tiêu biu trong s đó là lun vn thc s ca Nguyn Th Liên (i hc nông
nghip Hà Ni liên kt i hc Liege nm 2009), Võ Ngàn Th (i hc khoa hc
Nông nghip Thy in, 2006)
Lun vn “Livelihoods of household in peri-urban area, Case study in
Cu Chi district, Ho Chi Minh City, Vietnam” ca Nguyn Th Liên (i hc
nông nghip Hà Ni liên kt i hc Liege) da vào s kt hp khung phân
tích sinh k bn vng và phng pháp đánh giá có s tham gia ca h gia


12

đình đ đánh giá v sinh k ngi dân  huyn C Chi. Ch đ nghiên cu
chính ca lun vn này là đánh giá v chin lc sinh k ca các h gia
đình đc nghiên cu qua đó xác đnh nhng hn ch trong chin lc sinh
k và đ xut nhng gii pháp có th ng dng phù hp vi đc đim đa
bàn nghiên cu
Trong khi đó, lun vn “Living in peri-urban area of Ho Chi Minh City, Case
study Hung Long commune, Binh Chanh district, Ho Chi Minh City, Vietnam” ca
Võ Ngàn Th (i hc khoa hc Nông nghip Thy in, 2006) đã khám phá chin
lc sinh k đc bit là nông nghip ca ngi dân sng  ngoi thành – khu vc
chuyn giao gia thành th và nông thôn, c th là ngi dân  xã Hng Long,
huyn Bình Chánh. Mc đích chính ca đ tài là xác đnh nhóm nhng ngi nghèo
vi nhng nhóm h khác khác nhau nh th nào; tìm hiu v bi cnh sn xut
nông nghip ti xã và th ba là xác đnh chin lc ca h dân đc xây dng nh
th nào?
Các đ tài trên cung cp tin trình đ nghiên cu v khu vc ngoi thành ca
TP.HCM da trên cách tip cn sinh k. Là khu vc chuyn giao gia thành th và
nông thôn, kt hp đc đim ca 2 khu vc trên, chin lc sinh k ca ngi dân
ngoi thành rt đa dng và khó xác đnh. C 2 lun vn đu xác đnh có s khác
nhau trong chin lc sinh k ca nhng nhóm h dân có thu nhp khác nhau và đã
tin hành phân tích các ngun tài sn sinh k mt cách c th.
1.2. Phng pháp nghiên cu
Trong nghiên cu xã hi s dng kt hp hai phng pháp ph bin là đnh
tính và đnh lng. Theo Ellis (2000) đ điu tra s đa dng ca sinh k đòi hi có
s kt hp ca điu tra mu và điu tra có s tham gia (trích dn bi Võ Ngàn Th,
2006)
Nghiên cu đnh tính là cách tip cn m rng đ nghiên cu các hin tng
xã hi vi mc đích hiu sâu v các hot đng và suy ngh, nhn thc ca con
ngi.