Nghiên cứu hoạt động sinh kế và thu nhập của người dân xã ngọc côn, huyện trùng khánh, tỉnh cao bằng

I HC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM



HOÀNG TRẦN BÌNH

NGHIÊN CỨU HOẠT ĐỘNG SINH KẾ VÀ THU NHẬP CỦA NGƢỜI
DÂN XÃ NGỌC CÔN, HUYỆN TRÙNG KHÁNH, TỈNH CAO BẰNG

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo : Chính quy
Chuyên ngành : Khuyến nông
Khoa : KT&PTNT
Khóa học : 2011 – 2015



Thái Nguyên, năm 2015

I HC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM



HOÀNG TRẦN BÌNH

NGHIÊN CỨU HOẠT ĐỘNG SINH KẾ VÀ THU NHẬP CỦA NGƢỜI
DÂN XÃ NGỌC CÔN, HUYỆN TRÙNG KHÁNH, TỈNH CAO BẰNG

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Hệ đào tạo : Chính quy
Chuyên ngành : Khuyến nông
Khoa : KT&PTNT
Khóa học : 2011 – 2015
Giảng viên hƣớng dẫn : PGS.TS Dƣơng Văn Sơn



Thái Nguyên, năm 2015

i
LỜI CẢM ƠN
Trong sut quá trình hc tp và rèn luyn, mi trên
gh ng ngoài nhng kin thc lý thuyc hc thì thc hành
thc tp là khâu vô cùng quan trng. Vic trang b kin thc thc t cho sinh
viên là rt cn thi       u kin kim tra, kim
nghim, áp dng nhng kin th  t cách có khoa hc, linh hot vào
thc t sn xuc thi gian nh hc hi, b
sung hoàn chnh nhng kin thp thu  ng, giúp cng c li kin
thc, sau này có th áp dng vào thc ti tr thài cán b
Khuyc t c nhu cu
cp thit ca xã hi. Thc hii hành - lý lun
gn vi thc tic s nht trí ca ban ch nhim khoa kinh t và phát
trin nông thôni s ng dn trc tip ca PGS.TS Dƣơng Văn Sơn,
tôi thc hi tài: “Nghiên cứu hoạt động sinh kế và thu nhập của người
dân xã Ngọc Côn, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng”.
       c s   tn tình ca

nhiu c chc, cá nhân.
c ht, tôi xin bày t lòng bic ti thy 
i 









, 
















.

Tôi xin chân thành cy cô giáo Khoa Kinh t 
dy d tôi trong nhc tp tng.
Tôi trân trng c  tn tình ca các cán b UBND xã
Ngc Côn, các h u tra  Ngc Côn  tôi trong quá trình thu thp
s liu và kim nghim nhng kt qu nghiên cu.
Tôi xin chân thành c tôi
trong quá trình nghiên cu.
Thái Nguyên, ngày 10 tháng 5 năm 2015
Tác giả đề tài

Hoàng Trần Bình

ii
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bng 3.1: Cu trúc phân loi h u tra theo các thôn 24
Bng 4.2: Bng Thng kê vt nuôi ca xã Ng 32
Bng 4.3: Trung bình s nhân khu, s  tui ca các h u
tra phân theo thôn. 37
Bng 4.4: Trung bình s nhân khu, s  tui ca các h u
tra phân theo nhóm h. 37
Bng 4.5: Thông tin chung ca h u tra v gii tính ca ch h
phân theo nhóm h 38
Bng 4.6: Phân loi ngh nghip ca các ch h 38
Bng 4.7: Bình quân din tích canh tác phân theo nhóm h 39
Bng 4.8: Bình quân din tích canh tác theo thôn (m
2
/h) 40
Bng 4.9: Bình quân (%) thu nhp v nông nghip theo thôn và nhóm h 42
Bng 4.10: Bình quân (%) Thu nhp v trng trt theo thôn và nhóm h 43

Bng 4.11: S h tr

n tích trng t các cây trng ch yu ti
xã Ngc Côn 45
Bng 4.12: Bình quân php t các cây trng chính phân theo nhóm
h ta bàn xã Ngc Côn 46
Bng 4.13: Bình quân % thu nhp v . 47
Bng 4.14: Bình quân php v các loi v
nuôi theo nhóm h 48
Bng 4.15: Bình quân php v các loi v
nuôi theo thôn 48
Bng 4.16: s ng vt nuôi chính theo phân loi kinh t h ca xã Ngc Côn . 50
Bng 4.17: Tng s vt nuôi chính ta bàn xã Ngc côn theo phân loi kinh t h 44
Bng 4.18: Bình quân (%) thu nhp v phi nông nghip theo thôn và nhóm h 45

iii
DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 2.1:  7
Hình 4.1: B hành chính huyn trùng khánh 26




iv
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

Kí tự
Ý nghĩa
CHQS


CT

DFID

FFI





KH

NG   TB
Nà Giáo   
PCCCR

PRCF

UBND

UV


v
MỤC LỤC

Phần 1 ĐẶT VẤN ĐỀ 1
1.1. Tính cp thit c tài 1
1.2.Mc tiêu nghiên cu c tài 2

1.2.1.Mc tiêu chung 2
1.2.2  th 2
1.3.  tài 3
Phần 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 4
2.1. Mt s khái nim và thut ng liên quan 4
2.1.3 . Thu nhp 11
 thc tin 14
2.3. H và kinh t h 16
2.4.  18
Phần 3: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 22
ng và phm vi nghiên cu 22
ng nghiên cu 22
3.1.2. Phm vi nghiên cu c tài 22
3.1.3m và thi gian nghiên cu 22
3.2. Ni dung nghiên cu 22
u 23
Phần 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 26
u kin t nhiên, kinh t xã hi ca xã Ngn sn
xut nông nghip 26
m kinh t  xã hi 29
4.2. Các hong sinh k và thu nhp ca cng dân tc xã Ngc Côn 36
4.2.3. Các hong sinh k và thu nhp v nông nghip 41

vi
4.2.4: Các hong sinh k và thu nhp v phi nông nghip 45
4.2.5. Các hong sinh k khác 48
4.3. Gi




 i si dân 49
4.3.1.  49
4.3.2.  52
Phần 5 KẾT LUẬN VÀ KHUYÊ
́
N NGHỊ 54
5.1. Kt lun 54
5.2.  55
TÀI LIỆU THAM KHẢO 57

1
Phần 1
ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
c hi nhp nn kinh t th gic
nhiu thành tu trong tt c i s kinh t - xã hi.
Chng cuc sng mi mt ci nông dân
nói riêng không ngc ci thic bit là v sinh k bn vng và
thu nhp cu kin cn
thit cho quá trình phát trii sng ca con ng
i v chng t nhiên.
Bên cn hiu kin ngun lc còn hn
ch  c xóa b   t chc bao cp. Ho ng sn xut nông
nghing, phát tring hàng hóa. Mà s phát trin
t bc trong nn kinh t o nên s phân hóa
giàu nghèo ngày càng sâu sc trong xã hi, v sinh k và thu nhp gia
các tng la các vùng, gia thành th và nông thôn ngày càng rõ
rt. V  ng di dào
c s dng hp lý. Trên thc t cho thy vic la chn hot
ng sinh k và vip cho h  thuc vào rt nhiu

yu tu kin t nhiên, xã hi, yu t i, vt c nghiên
cu hong sinh k và thu nhp ci dân là yêu cu cp thit và cn
có s c ca các cp, các ngành, ch h t
trc v cho sn xut, làm nhà  i dân thì có hn mà
dân s thì ngày li mc la chn hong sinh k và
vip cho h 
c nghiên cu hong sinh k và thu nhp ci dân là yêu cu
cp thit và cn có s quan tâm c ca các cp, các ngành, 

2
giúp ta thc cuc s nào, thu nhu
qu và 
Trong nhng sinh k và thu nhp ci dân
xã Ngi ln nhp ng nhu cu ca chính h
i dân ch yu là dân tc Tày, Nùng nên cuc sng
còn nhin, ph thuc vào ngun tài nguyên rng rt ln khin
cho vic qun lý, bo v ngun tài nguyên t
ct nhiu các hong h tr sinh k 
trin khai thc hin tu qu ra sao, cuc si
 ng li nhng gì khi tham gia vào công tác
bo tng ca các gii pháp sinh k ng v mà
chúng ta cn nghiên c  có nhng gii pháp mang tính bn vng cho
c qun lý s dng tài nguyên mt cách hp lý
i dân có nhn trong sn sut.
T nhng yêu c  n nghiên c  tài : “Nghiên cứu
hoạt động sinh kế và thu nhập của người dân tại xã Ngọc Côn, huyện
Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng”.
1.2.Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
1.2.1.Mục tiêu chung
 tài tp chung nghiên cu thc trng các hong sinh k u

thu nhp t các hong sinh k ci dân ti xã Ngc Côns
  xu c các gii pháp phát trin sinh k  y sn xut nông
nghip ci dân t
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
- 


3
- 

- 











.
1.3. Ý nghĩa của đề tài
+ Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học
Giúp bn thân có th vn dc nhng kin th vit báo
cáo tt nghip phc v cho hc tp nghiên cu khoa hc.
Nâng cao kin thc và kinh nghim cho bn thân.
+ Ý nghĩa trong thực tiễn
c trng các hong sinh k ci dân ti 

 ra các gii pháp phù hp phát trin xã.
-     
 
u.













4
Phần 2
TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2.1. Một số khái niệm và thuật ngữ liên quan
2.1.1. Sinh kế, tiếp cận sinh kế và khung sinh kế
- Khái nim sinh k:









             
i (Scoones, 1998).
 , 








.
: (lúa, ngô, khoai, , 
, bò,) 
 ,





, 








 , 












 




.
- 

              


  



5
- 

+ S







+ Sinh k ci ph thuc vào khng và chng ca
nhng ngun vn mà h có hoc có th tip cn. S thành công ca các chin
c và hong sinh k tùy thuc và m hiu bii có
th kt hn lý nhng ngun lc mà h có. Vì th, bàn v
sinh k và sinh k bn vng có rt nhiu ý kin, cách tip cn khác nhau.
 










 


6



 

sự tập
hợp các nguồn lực và khả năng mà con người có được kết hợp với những
quyết định và hoạt động mà họ thực thi nhằm để sống cũng như để đạt được
các mục tiêu và ước nguyện của họ



- :
             

   


n thiên nhiên.

            




 



7
- 

 

   

2.1.2. Cơ sở lí luận về sinh kế
* Khung phân tích sinh kế bền vững theo DFID (2003)



















Hình 2.1: Khung phân tích sinh kê
́

Bối cảnh tổn thƣơng
- Sc và khng hong
- Nh  ng
kinh t, xã hi và môi

ng
- S  ng theo
thi v
Nhi trong
thc trng tài sn và
chic
Thể chế, chính sách
- Chính sách và pháp lut
- Các cp chính quyn
- Dch v   
nhân
- Lut tc, tp quán
- Th ch cng
Kết quả sinh kế
- Thu nhp t
- i sng nâng cao
- Kh m
-  c cng
c
- S dng tài nguyên thiên
nhiên bn vng

CHIẾN LƢỢC SINH KẾ
Vốn xã hội
Vốn vật chất
Vốn tài chính
Vốn tự nhiên
Vốn con người

8

* Khái niệm chiến lược sinh kế
Chic sinh k  ch phm vi và s kt hp nhng la chn
và quyc s dng, qun lí các ngun vn
và tài sn sinh k nhi s t
c mc tiêu nguyn vng ca h.
* Khái niệm các nguồn vốn sinh kế

Vốn con người

Vốn xã hội Vốn tự nhiên


Vốn vật chất Vốn tài chính
Ngun vn sinh k c hiu kin khách quan và ch
ng vào mt s vt hii v cht hoc
ng. Trong ph tài này, các yu t v i, t nhiên, vt cht,
tài chính, xã hi, các th ch chính sách mà xã hnh. Các ngun vn
c hi
+ Nguồn vốn con người:




 




9
+ Nguồn vốn tự nhiên:

 





+ Nguồn vốn tài chính:



 

          


 


+ Nguồn vốn vật chất
 


 

.


10
+ Nguồn vốn xã hội:




,
  





* Quan điểm lý thuyết cấu trúc chức năng
u chc các nhà xã hi h
E.Durkheim khi   c các nhà xã hi hc hi i phát trin
thành mt trong nhng ch thuyt ca xã hi hc hii. Ch thuyt chc
i là cu trúc chc nhn vi tính liên kt cht
ch ca các b phn cu thành nên mt chnh th. Trong h thi b
phu có chnh góp phn làm nên s tn ti vi 2 m
ng, tn ti trong s vng bii là mt thc th thng
nht sinh vt h gii thích s tn
ti ca xã hi và cho rng xã hi tn t s
các b phn và thc hin các ch thng
nht, tin hóa t n phc tp.
Lý thuyt này s c vn d gii thích các mi quan h kinh t -
xã hi sng ci dân 5 thôn. T i thích hp lí cho
la chn hp lí các hong sinh k ca h. Vic vn dng lý thuyt s c
   ng phn ca bài nghiên c      t

11
chnh th xã hi thng nht trong h thng qun lí ch. Thôn
nm trong s kim soát và qun lí ca mt h thng xã hi l
xã Ngc Côn. Xét v phm vi t chc qun lý trc

tip bng , ban công
an, ban mt trn, ban dân st chnh th thng nht, các h 
u tn ti vi vai trò và chu nm trong mi
liên kt cht ch vi nhng mi quan h hàng xóm láng ging thân thích và
ng sng xung quanh.
* Quan điểm lý thuyết lựa chọn hợp lý
Lý thuyt la chn hp lý có ngun gc t trit hc, kinh t hc, nhân
hc th k XVIII -  i din là các nhà xã hi h  
Hormans, J.Elster. Thuyt la chn hp lý da vào vic cho rni
 ng có ch i nhng xã hi. Khi làm vic gì,
 la chm s dng các ngun lc có
 c kt qu ti chi phi thp nht. Thut ng a ch
 nhn mnh s cân nh quynh s d
tin tc kt qu cao trong mu kin ngun lc khan
him. Bt ngun t vic vn dng quy lu gii thích các hing
kinh t, các nhà xã hi hc áp dng vào nhm gii thng xã hi.
Vn dng lý thuy tài nghiên c gii thích cho vic ti
i dân  a bàn nghiên cu li la chc sinh k hin ti
mà không phi la chc sinh k khác, vi la chc
ó liu h c hiu qu tc sng hay không. Ngoài ra
m v la chn hp lý s c lng ghép phân tích và vn dng trong
vii pháp cho mt chic sinh k bn vng.
2.1.3 . Thu nhập
2.1.3.1 Khái niệm về thu nhập
Thu nhp là khon tin thu t vic s hu và cung ng các nhân t sn
xut trong 1 thi k nhnh.

12
u thu nhp bao gm: Thu nhp t kt qu ng ( tin công,
tin tr cp và bao gm c hc bng )

và thu nhp tài chính ( lãi do gi tit ki     ng
khoán, thu t các khon cho thuê bng sn) và các thu nhp khác.
Thu nhp t ng là tng các khong nhn
 ra sng ca h trong quá trình tham gia sn xut kinh
doanh c kinh t.
Thu nhp t ng cng bao gm:
Ting và các khon ph cp, thu nhp khác có tính cht
m tin công và các khon ph cng xuyên
mang tính cht c nh và tin ph cp và thu
nhp khác cc tính vào chi phí sn xut, vào giá thành
ca sn ph cp ca 3, ph c, ph ci, ph cp tin
n thoi c nh, ph cn ng hp
thuê dch v ng bên ngoài không tính vào yu t này), tr cp thuê nhà
n ph cng, bao gm các
hình thc tr bng tin, bng hin vc ph ung, nhiên liu,
qun áo( tr qun áo bo h ng).
Các khon thu nhp khác không tính vào chi phí sn xut kinh doanh:
Là các khon chi phí trc tich toán vào
chi phí sn xut mà ngun chi ly t qu  ng, qu phúc li, li
nhun ca ch doanh nghip hoc t các ngun khác( quà tng ca
c
2.1.3.2. Phân loại thu nhập
Phân loi theo hình thc thu nhp có:
 Thu nhp trc tip: Là thu nhp cng trc tip to ra sn
phm.

13
 Thu nhp gián tip t phân phi li : Là thu nhp ca nhng
làm công vic tiêu th sn phi này
không trc tip to ra sn phm.

Phân loi theo mc thu nhp thì có :
- Thu nhp cao
- Thu nhp trung bình
- Thu nhp thp
2.1.3.3 . Tầm quan trọng của thu nhập
Trong thc t cuc sng thu nhp là mt yu t rt quan trng, nó biu
hin  s tin, hay các sn phng mà chúng ta to ra và
nó có giá tr cho cuc s duy trì và nâng cao chng cuc sng, con
i cn phi có thu nhp và chúng ta có th d dàng nhn thy rng trong
i sng hàng ngày thu nhp quan tr nào. Vi mi, vi các
mc thu nhp khác nhau thì có th nói rng chng cuc sng mà h c
i nhng mc thu nhp cao thì s c cuc sng
vi chng ca các dch v và s sinh hot hàng ngày tng hn
  ch dùng sinh hot
c hc tp trong nhng chng tt
 tóm li s c nhng th gn vi s mong muc li
nhi có thu nhp thp, nhi nghèo thi thu
nhp th có th  no, m m ch n vic
s dng các dch v mà cn tin mi c.
Mt khác, mc sng ci dân bt ngun t thu nhp. Thu nhp là
mt trong nhng ch tiêu quan tr  c sng ca m  
nông thôn.
p là yu t quan tr ci thin và nâng cao
mc s  n xut tip

14
p cho mi vic thu nhp bình
i mi khu v p bình quân quc gia
 hin s ng ca mi vùng, mi quc gia.
2.2. Cơ sở thực tiễn

Nghiên cc thc hin  xã Ngc Côn, huyn Trùng Khánh,
tnh Cao Bng. Nghiên cu v c nông nghip phát trin nông thôn,
bo tng sinh hc biu tìm hi
thc sinh k ci dân, phân tích các ngun vn v i, và ngun
vn t nhiên, các kh   dng ngut sn có và nhng ngun tài
c, tài nguyên rn hong
sinh k c  nên mt bc tranh v cuc
sng ci dân qua các ch báo v thu nhu ch tiêu, tình hình
giáo dc y t, tình hình kinh t- xã hi c




* Thái Lan:    
 u


+ Th nht: Xây dng nhi  h tng  nông thôn. Mi
ng b b sung cho mng st, phá th cô lp
Các vùng  xa (Bc  các
vùng.
+ Th hai: Chính sách m rng ding hóa sn
ph i phía Nam, ngô, mía, bông, sn, cây ly si 

15
c.
+ Th y mnh công nghip hóa công nghip hóa ch bin nông
s xut kh ng Châu Âu và Nht Bn.
+ Th c hic ngoài và chính sách thay
th nhp kh   c công nghip nh. N   c hin

chính sách tr n vi lái
sut thp, c tin cho nông dân và cam kt mua sn phm vi giá tr
i nhiy vùng núi Thái Lan
phát tring sn xung 95% sng
u tn du c do nông dân sn xut ra. Song trong quá trình
thc hin có bc l mt s v còn tn tc mt cân bng sinh
thái, là hu qu ca mt nn nông nghip làm nghèo ki vn
mi ging nông dân ri b nông thôn ra thành th
lâu dài hoc ri b nông thôn theo thi v 
* Trung Quốc: Trong nhn rt m
vu cho nông nghip nông thôn. Mt trong nhng thành tu ca Trung
Quc trong ci cách m ca là phát trin nông nghin, chuyn dch
u kinh t nông thôn, t ng vi t cao. Nguyên nhân ca
thành tu cht quan trng,
c tip cho nông nghi to ra ti vt cht cho s 
 c h    ng công trình thy li, m rng sn xut
c, xây d h tng nông thôn, nghiên cu ng dng cây trng
,vt nuôi, vào sn xut nht là lúa, ngô, bông.
* Malaysia: Mc tiêu ca Malaysia là xây dng mt nn nông nghip
hii, sn xut hàng hóa có giá tr cao. Vì th chính sách nông nghip ca
Malaysia tp trung ch yu vào khuyn nông và tín dng. Bên c
ph ng tìm kim th ng xut khu nông sn. Nh 

16
m nông h cc này có thu nhp cao
và 
2.3. Hộ và kinh tế hộ
- Mt s khái nim v h:
Hin nay có nhiu khái nim khác nhau v h  là mt t chc
kinh t - xã hi t rt lâu, trn phát trin khác nhau

cc. Trong bt k n nào h ng nghiên cu ca
nhiu nhà khoa hc trên th gi nhng khái nim khác nhau.
Liên hp quc cho rng: Hộ là những người cùng sống chung dưới một
mái nhà, cùng ăn chung và có chung một ngân quỹ
Tác gi  nông dân là các h 
nghip, t kim k sinh nhai trên nhng mt ca mình, s dng ch yu
sng c sn xung nm trong h thng kinh t ln
 yi s tham gia cc b vào các th ng và có
ng hong vi m không hoàn h
Ti cuc tho lun Quc t ln th  qun lý nông tri ti Hà Lan
i biu nht trí rHộ là một đơn vị cơ bản của xã hội có
liên quan đến sản xuất, đến tiêu dùng và các hoạt động xã hội khác
Theo Raul Ituna, mt nhà nghiên cu c  i hc Tng hp
Lisbon, khi nghiên cu c  mt s
ng minh: “Hộ là tập hợp những người có chung huyết
tộc có quan hệ mật thiết với nhau trong quá trình sáng tạo ra vật phẩm để
bảo tồn chính bản thân của họ và cộng đồng
ng Kháng (2010): H 
khái nim ch mt hình thc tn ti ca mt kiu nhóm xã hi l
làm nn tng. H c ht là mt t chc kinh t có cht hành chính
  h là mi, mt c i mà các

17
thành viên gn bó vi nhau bng quan h hôn nhân, quan h huyt thng, va
nhng nhng nhu ca các cá nhân, va tho mãn nhu cu
xã hi v tái sn xu  xác ln tinh th
mt h thng phc tp các v trí và vai trò xã hi mà các thành viên chim gi
và thc hin, là nhng hình thc t chi sng cng ca
i, mt thit ch - xã hc hình thành, tn ti và
phát tri ca quan h hôn nhân, quan h huyt thng, quan h nuôi

ng và giáo dc, gia các thành viên.
- H nông dân:
 Tun (1997) cho r nông dân là nhng h ch
yu hong nông nghing, bao gm c ngh rng, ngh cá
và các hong phi nông nghip  
Theo nhà khoa hng (1993) cho r là t bào
kinh t xã hi, là hình thc kinh t  trong nông nghi
Tác gi  nông dân là các h 
nghip, t kim sinh nhai trên nhng mt ca mình, s dng ch yu sc
ng c sn xung nm trong h thng kinh t l
 yi s tham gia cc b vào các th ng và có su
hng hong vi m không hoàn h
Theo Nguy
cho r  nông nghip là nhng h có toàn b hoc 50% s  ng
ng xuyên tham gia trc tip hoc gián tip các hong trng trt, 
nuôi, dch v nông nghit, thy nông, ging cây trng, bo v thc
vng ngun sng chính ca h da vào nông nghi
- Kinh t h nông dân:
V h nông dân, tác gi H nông dân là các h
ông nghip, t kim k sinh nhai trên nhng mt ca mình,