nhà nước theo chủ nghĩa Mác Lênin

I. LỜI MỞ ĐẦU
Nếu vấn đề cơ bản của mọi cuộc cách mạng xã hội là vấn đề chính quyền thì vấn đề
cơ bản của một chính quyền là ở chỗ nó thuộc về ai, phục vụ quyền lợi của ai. Xây dựng
một nhà nước do nhân dân lao động làm chủ là tư tưởng nhất quán của Hồ Chí Minh. Ngay
khi vừa giành được chính quyền, Người khẳng định rằng: Nước ta là nước dân chủ, " bao
nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân... Chính quyền từ xã đến Chính
phủ trung ương do dân cử ra... Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân".
II. NỘI DUNG
1. Khái niêm nhà nước theo chủ nghĩa Mác Lênin
Nhà nước là một bộ máy tổ chức quyền lực và thực thi quyền lực đặc biệt của xã
hội trong điều kiện xã hội có đối kháng giai cấp. Về danh nghĩa, nhà nước là hệ thống
đại biểu cho quyền lực chung của xã hội để quản lý, điều khiển mọi hoạt động của xã
hội và công dân, thực hiện chức năng chính trị và chức năng xã hội cùng với chức năng
đối nội và đối ngoại của quốc gia, nhưng về thực chất, bất cứ nhà nước nào cũng là
công cụ quyền lực thực hiện chuyên chính giai cấp của giai cấp thống trị, tức giai cấp
nắm giữ được những tư liệu sản xuất chủ yếu của xã hội, nó chính là chủ thể thực sự của
quyền lực nhà nước.
2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước thể hiện quyền làm chủ của nhân
dân
Trong quá trình đi tìm đường cứu nước, Hồ Chí Minh chú ý khảo cứu lựa chọn ra
một kiểu nhà nước mới cho Việt Nam để xây dựng sau khi cách mạng giải phóng dân tộc
theo con đường cách mạng vô sản thành công. Nhà nước đó phải đại biểu quyền lợi "cho
số đông người" và Hồ Chí Minh đã chủ trương xây dựng một Nhà nước công nông binh
thể hiện trong Chính cương vắn tắt của Đảng khi thành lập Đảng đầu năm 1930. Trải qua
thực tế các cao trào cách mạng ở Việt Nam, về sau, Hồ Chí Minh chủ trương xây dựng ở
Việt Nam một nhà nước Dân chủ Cộng hòa, một nhà nước do nhân dân lao động làm chủ,
nhà nước của dân, do dân, vì dân. Trong bài báo Dân vận (năm 1949), Hồ Chí Minh khẳng
định: Nước ta là nước dân chủ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của
dân. Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân. Sự nghiệp kháng chiến, kiến
quốc là công việc của dân. Chính quyền từ xã đến Chính phủ Trung ương do dân cử ra.
1

Đoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên. Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng
đều ở nơi dân.
Quan điểm về nhà nước của dân, do dân, vì dân, chúng ta thấy trong di sản tư tưởng
Hồ Chí Minh thể hiện ở những nội dung cơ bản sau đây:
2.1. Nhà nước của dân
Quan điểm nhất quán của Hồ Chí Minh là xác lập tất cả mọi quyền lực trong nhà
nước và trong xã hội đều thuộc về nhân dân. Trong 24 năm làm Chủ tịch nước, Hồ Chí
Minh đã lãnh đạo soạn thảo hai bản Hiến pháp, đó là Hiến pháp năm 1946 và Hiến pháp
năm 1959. Quan điểm trên của Người được thể hiện trong các bản Hiến pháp đó. Chẳng
hạn, Hiến pháp năm 1946 nêu rõ: tất cả quyền bính trong nước đều là của toàn thể nhân
dân Việt Nam, không phân biệt nòi giống, gái trai, giàu nghèo, giai cấp, tôn giáo; những
việc quan hệ đến vận mệnh quốc gia sẽ đưa ra toàn dân phúc quyết.
Nhân dân lao động làm chủ Nhà nước thì dẫn đến một hệ quả là nhân dân có quyền
kiểm soát Nhà nước, cử tri bầu ra các đại biểu, ủy quyền cho các đại biểu đó bàn và quyết
định những vấn đề quốc kế dân sinh. Đây thuộc về chế độ dân chủ đại diện bên cạnh chế
độ dân chủ trực tiếp. Quyền làm chủ và đồng thời cũng là quyền kiểm soát của nhân dân
thể hiện ở chỗ nhân dân có quyền bãi miễn những đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng
nhân dân nào nếu những đại biểu đó tỏ ra không xứng đáng với sự tín nhiệm của nhân dân.
Hồ Chí Minh đã nêu lên quan điểm dân là chủ và dân làm chủ. Dân là chủ có nghĩa
là xác định vị thế của dân, còn dân làm chủ có nghĩa là xác định quyền, nghĩa vụ của dân.
Trong nhà nước của dân, với ý nghĩa đó, người dân được hưởng mọi quyền dân chủ. Bằng
thiết chế dân chủ, nhà nước phải có trách nhiệm bảo đảm quyền làm chủ của dân, để cho
nhân dân thực thi quyền làm chủ của mình trong hệ thống quyền lực của xã hội. Quyền lực
của nhân dân được đặt ở vị trí tối thượng. Điều này có ý nghĩa thực tế nhắc nhở những
người lãnh đạo, những đại biểu của nhân dân làm đúng chức trách và vị thế của mình,
không phải là đứng trên nhân dân, coi khinh nhân dân, "cậy thế" với dân, "quên rằng dân
bầu mình ra là để làm việc cho dân". Một nhà nước như thế là một nhà nước tiến bộ trong
bước đường phát triển của nhân loại. Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do Hồ Chí
Minh khai sinh ngày 2-9-1945 chính là Nhà nước tiến bộ chưa từng có trong lịch sử hàng
2

nghìn năm của dân tộc Việt Nam bởi vì Nhà nước đó là nhà nước của dân, nhân dân có vai
trò quyết định mọi công việc của đất nước.
2.2. Nhà nước do dân
Nhà nước do dân lập nên, do dân ủng hộ, dân làm chủ. Chính vì vậy, Hồ Chí Minh
thường nhấn mạnh nhiệm vụ của những người cách mạng là phải làm cho dân hiểu, làm
cho dân giác ngộ để nâng cao được trách nhiệm làm chủ, nâng cao được ý thức trách nhiệm
chăm lo xây dựng nhà nước của mình. Hồ Chí Minh khẳng định: việc nước là việc chung,
mỗi người đều phải có trách nhiệm "ghé vai gánh vác một phần". Quyền lợi, quyền hạn
bao giờ cũng đi đôi với trách nhiệm, nghĩa vụ.
2.3. Nhà nước vì dân
Nhà nước vì dân là một nhà nước lấy lợi ích chính đáng của nhân dân làm mục tiêu,
tất cả đều vì lợi ích của nhân dân, ngoài ra không có bất cứ một lợi ích nào khác. Đó là một
nhà nước trong sạch, không có bất kỳ một đặc quyền, đặc lợi nào. Trên tinh thần đó Hồ
Chí Minh nhấn mạnh: mọi đường lối, chính sách đều chỉ nhằm đưa lại quyền lợi cho dân;
việc gì có lợi cho dân dù nhỏ cũng cố gắng làm, việc gì có hại cho dân dù nhỏ cũng cố
gắng tránh. Dân là gốc của nước. Hồ Chí Minh luôn luôn tâm niệm: phải làm cho dân có
ăn, phải làm cho dân có mặc, phải làm cho dân có chỗ ở, phải làm cho dân được học hành.
Cả cuộc đời Người "chỉ có một mục đích là phấn đấu cho quyền lợi Tổ quốc và hạnh phúc
của quốc dân". Hồ Chí Minh viết: "khi tôi phải ẩn nấp nơi núi non, hoặc ra vào chốn tù tội,
xông pha sự hiểm nghèo - là vì mục đích đó. Đến lúc nhờ quốc dân đoàn kết, tranh được
chính quyền, ủy thác cho tôi gánh việc Chính phủ, tôi lo lắng đêm ngày, nhẫn nhục cố
gắng-cũng vì mục đích đó". Một Nhà nước vì dân, theo quan điểm của Hồ Chí Minh, là từ
chủ tịch nước đến công chức bình thường đều phải làm công bộc, làm đày tớ cho nhân dân
chứ không phải "làm quan cách mạng" để "đè đầu cưỡi cổ nhân dân" như dưới thời đế
quốc thực dân. Ngay như chức vụ Chủ tịch nước của mình, Hồ Chí Minh cũng quan niệm
là do dân ủy thác cho và như vậy phải phục vụ nhân dân, tức là làm đày tớ cho nhân dân.
Hồ Chí Minh nói: "Tôi tuyệt nhiên không ham muốn công danh phú quý chút nào. Bây giờ
phải gánh chức Chủ tịch là vì đồng bào ủy thác thì tôi phải gắng sức làm, cũng như một
người lính vâng mệnh lệnh của quốc dân ra trước mặt trận. Bao giờ đồng bào cho tôi lui,
thì tôi rất vui lòng lui... Riêng phần tôi thì làm một cái nhà nho nhỏ, nơi có non xanh, nước

3
biếc để câu cá, trồng hoa, sớm chiều làm bạn với các cụ già hái củi, em trẻ chăn trâu,
không dính líu gì với vòng danh lợi".
3. Quan niệm của Hồ Chí Minh về xây dựng Nhà nước thể hiện quyền làm chủ của
nhân dân
Nhà nước của dân tức là nhà nước của toàn thể nhân dân việt Nam quyền lực chính
trị thuộc về tất cả nhân dân. Nhân dân có quyền bầu ra các địa biểu của mình và uỷ quyền
cho họ gánh vác công việc chung của đất nước. Nhân dân có quyền kiểm soát nhà nước.
Trong nhà nước của dân, người dân được hưởng mọi quyền dân chủ và có nghĩa vụ tuân
theo pháp luật. Nhà nước do dân nghĩa là nhà nước do dân lựa chọn bầu ra những đại dân
là người nắm giữ mọi quyền lực, các cơ quan nhà nước , do dân tổ chức ra thực hiện ý chí
nguyện vọng của dân, tức là làm công bộc, lo toan gánh vác công việc chung cho dân chứ
không phải làm quan cách mạng mà áp bức dân. Thể chế dân chủ cộng hoà đã làm thay đổi
tận gốc quyền lực chính trị và thực hiện quyền lực chính trị, nhân dân được đặt ở vị trí cao
nhất. Nhà nước không bị coi là công cụ thống trị như trong thời kỳ đế biểu của mình, do
dân ủng hộ giúp đỡ, do dân đóng thuế để xây dựng nhà nước, do dân phê bình xây dựng.
Hồ Chí Minhyêu cầu cán bộ nhà nước phải dựa vào dân, phải lấy dân làm gốc, liên hệ chặt
chẽ với dân, lắng nghe ý kiến của dân và chịu sự kiểm soát của nhân dân. Nếu chính phủ
làm hại dân thì dân có quyền đuổi chỉnh phủ"
Nhà nước vì dân đó là nhà nước phục vụ lợi ích và nguyện vọng của nhân dân,
không đặc quyền đặc lợi, thực sự trong sạch, cần, kiệm, liêm, chính. "Việc gì lợi cho dân,
ta phải hết sức làm. Viẹc gì hại đến dân, ta phải hết sức tránh". Theo Hồ Chí Minh, việc
đáp ứng nhu cầu lợi ích của nhân dân là tiêu chí số một để đánh giá hiệu quả hoạt động của
nhà nước. Muốn đạt được mục đích cao cả đó, nhà nước phải thật sự trong sạch; nếu cán
bộ nhà nước bị thoái hoá, biến chất thì nhà nước đó trượt ra khỏi quỹ đạo dân chủ nhân
dân, trở thành thế lực đối lập với nhân dân.
Bằng nhạy cảm chính trị và kinh nghiệm thực tiễn, Hồ Chí Minh đã phát hiện và
cảnh báo ngay từ rất sớm những căn bệnh có thể phát sinh, làm biến dạng tha hoá nhà
nướcnhư trái phép, cậy thế, hủ hoá, chia rẽ... Người gọi những căn bệnh đó là giặc " nội
xâm" hết sức nguy hiểm, gây hậu quả nghiêm trọng, làm xói mòn niêm tin của nhân dân,

4
làm cho dân xa nhà nước.Vì thế, chống đặc quyền, đặc lợi, khắc phục những tiêu cực trong
bộ máy nhà nước luôn đựoc Hồ Chí Minh quan tâm.
Hồ Chí Minh cũng đề cập đến mối quan hệ biện chứng giữa nhân dân là người làm
chủ đất nước với cán bộ nhà nước vừa là người lãnh đạo vừa là đầy tớ trung thành của
nhân dân. Người nói: " Nếu không có nhân dân thì chính phủ không đủ lực lượng. Nếu
không có chính phủ thì nhân dân không ai dẫn đường". Trong di chúc, Người nhắc nhở cán
bộ, đảng viên phải thực sự là người lãnh đạo là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân.
Cán bộ phải vừa có đức, vừa có tài, vừa hiền lại vừa minh, hết lòng phục vụ nhân dân,
phục vụ đất nước.
4. Hiện nay để xây dựng cần tập trung giải quyết những vấn đề gì?
Tư tưởng HCM về một nhà nước “của dân,do dân và vì dân” Việt Nam đang trên
con đường lên lên chủ nghĩa xã hội,theo phương hướng xã hội bình đẳng cho tất cả mọi
người.Và trên con đường đó hiện nay Việt Nam đang giành được một thành quả nhất định
tuy nhiên còn khá nhiều hạn chế. Vậy cần tập trung vào vấn đề gì để giải quyết những cản
trở trên con đường đó.Nói đến nhà nước do dân làm chủ tức là nói đến một nhà nước do
dân lập nên , bầu lên. Điều này thể hiện ở việc người dân được thực hiện quyền bầu cử dân
chủ, bầu ra quốc hội để qua đó nhà nước thực hiện nguyện vọng chính đáng của mình.đó
là theo cách gián tiếp, còn trực tiếp thì người dân được nêu lên ý kiến ,nguyện vọng của
mình thông qua tự do ngôn luận.Tuy nhiên cả hai phương thưc này hiện nay đều có một
vấn đề đặt ra. Đó là những người được dân bầu ra liệu có làm tròn nhiệm vụ và những cơ
quan ngôn luận liệu có hoàn toàn đáp ứng nguyện vọng người dân hay không khi mà trong
nền kinh tế thị trường thì sức mạnh của đồng tiền có thể bịt mắt và miệng của nhiều người.
Theo nhận định của em thì trước khi thực hiện theo tưởng của Bác Hồ về nhà nước
“của dân” thì cũng cần xem đến cái mà người gọi là căn bệnh cản trở “dân chủ”. Theo Bác
thì “tham ô là lấy trộm của công, chiếm của công làm của tư. Nó có hại đến sự nghiệp xây
dựng nước nhà, có hại đến công việc cải thiện đời sống của nhân dân, có hại đến đạo đức
cách mạng. Lãng phí và tham ô tuy có khác nhau ở chỗ lãng phí thì không trực tiếp ăn cắp,
ăn trộm của công, nhưng kết quả tai hại đến tài sản của Nhà nước, của tập thể thì cũng có
tội.”và “nguyên nhân sâu xa dẫn đến căn bệnh tham ô, lãng phí, đó là chủ nghĩa cá

nhân”.Nhận thức được điều này do vậy cần răn dạy tất cả mọi công dân từ khi còn ngồi
5