1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
BÙI THỊ BÍCH NGỌC
CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ NGUYỄN ĐỐI VỚI VÙNG
BIÊN GIỚI TÂY NAM DƢỚI TRIỀU MINH MỆNH (1820-1840)
LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ
HÀ NỘI - 2014
2
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
BÙI THỊ BÍCH NGỌC
CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ NGUYỄN ĐỐI VỚI VÙNG
BIÊN GIỚI TÂY NAM DƢỚI TRIỀU MINH MỆNH (1820-1840)
LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ
Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam
M s: 60 22 03 11
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Vũ Văn Quân
HÀ NỘI – 2014
3
LỜI CAM ĐOAN
n Lui vi
i triu Minh Mnh (1820-1840)
u ci s ng dn c
t c .
Nh liu s dng trong bn luc
n g
Tác giả
Bùi Thị Bích Ngọc
4
LỜI CẢM ƠN
n lc ca b xin
b li cc t ch s Vit
Nam - Khoa Lch s - i hc Khoa h- i hc
Qu, tu kim, thu thp
c bit, t gi li ci PGS.TS
s ng dn, ch bo t
Mu c gng, xong do gii hn v mt thn
th i nhng thin ch. Do v
rt mong nhc s ch bo c
ki n.
5
MỤC LỤC
1. 7
2. 9
3. Mm v u 15
u 16
5. Nguu 17
6. Kt c
19
KHU V I TRIU
MINH MNH 20
1.1. Bi cnh lch s 20
1.2. Khu v 27
c lch s t Nam B 27
31
u kin t i 42
- QU 47
47
2.1.1. Cng c li 47
2.1.2. Cng c ng h thn bo 50
2.2. V Tr 53
2.2.1. S thit lp Tr 53
6
a Minh Mi vi Trn 1835-1841
57
2.2.3. S gii th ca Tr 73
3: -
- 78
3.1. T chc b 78
3.1.1. B c ca Minh Mnh 78
2.1.2. B a Minh Mnh 84
3.2. 87
p 87
p 91
3.3. - 94
KT LUN 99
U THAM KHO 101
PH LC 116
7
MƠ
̉
ĐÂ
̀
U
1. L do la chọn đề tài
,
.
,
, qu
,
. ,
- -
.
.
,
,
,
,
Theo
[177, 157],
:
m , h
.
,
,
,
(, )
(
,
).
, .
,
,
. Lui quc Ci ch t
u lc thi h nh tu 1:
i quc gia cc Ci ch
mt th nh gii h t lio,
ng Sa, vt,
i cc Ci ch t Nam. ,
8
: Khu vt lin
gng, th trt pha gip vi
gii qut lin; Khu v i quc gia
a ging, th tro, qun
o; Khu vm phi quc
chiu r i quc gia tr
,
,
,
.
,
, .
1802, l
lch s phong kin Vit Nam, mt trii thc hin quyn qu t
t ph rng lng nht t
n thng tr ca c nhi
th c va tri qua mt thi k lch s y bi
u kic h
c
bigii Nam vi n
y sinh nhiu v phc tp.
1757,
.
(1802-1945)
1757,
.
. Khi
9
tip c
,
.
Lan) tr
1833.
(1820-1840)
.
,
, ,
,
,
,
,
,
, .
La chn v i v
i triu Minh Mnh (1820- u, lu
,
.
i
.
2. Lịch sử nghiên cu vn đề
(1802-1945) (1820-1840)
tron
.
.
,
,
;
1; T
;
2
,
10
,
.
,
g Kim.
.
,
, u
,
,
,
n Lch s ch phong kin Vit Nam, tp II
, ngo,
kinh t t Tr
m mt v tr , ngoi giao ca
tri.
73, t cu Lch s khn
hoang min Nam tip cn lch s Nam B ti
cuc m t ca c. n, trong
n th nho cuc m rn x
Trong; nhu c o v i Vit-
M cn nh
n c u triu Nguy khnh ch quyo v khu
v.
un c s t Nam B,
ch c tng ht qu u ca nhiu
c. Cu
quan, c thng nhu, chng c n v lch
11
s n ct Nam Bc bit, cuta thc
ci Vii vi Nam B
giKhnh ch quyn ci Vii vt
i b ca nhiu th h.
M cp trc tin v i
vnh vi v
qu n 1840), ca Ti, in trong
My v bn s- i, K yu Hi tho khoa hc ln th
2011), thuc c cc
n t Nam B. o ct v
vi th k XIX. T c
ca hai v u triu Nguyn v m nh
ng thi, t nhn mnn hoc
th tip t n Minh Mnh.
n thc hi p p
ng h thng qu, bo v
Mt hc gi i hc Inha
cut Nam B i triu Minh Mng
mt cu Nam B nhu th k XIX,
gm hai phn ln. Trong ph c ha s t Nam
B v ca Nguy chng lng
th n tc lp
i trng vi tri. Trong phn II cch,
ci thi Minh M
Nam B nm quyn ki
tr trc tii th
12
nh nhu tng th ng ngu b phn v
i vi khu v
u.
a b u Nguy
phong a b khng l v Nam k lc tnh. B
a b triu Nguyn cp nhu lch s
quan trng v s a khu v
i thi Minh Mnh.
c kinh t, m kinh t ca
triu Nguyn vp hi nu th k c,
u lch s s n kinh t
gi n sn xut cn tt bo
h Tr, chc sn xuc
c biu c
khn hoang triu Nguyn cn, m
lp p cn khu v
V n ngoi giao, Ti
cu v mi quan h Vit Nam - p - i triu Nguyn v
loc, lu v
Nhm trong quan h Vit - u th k XIX;
Quan h - Vit Nam cui th k XVIII - gia th k XIX; Vit Nam
trong quan h v v u th k XIX ng
n gi u c hin
mi quan h phc tp, chm gia ba quc gia trong nu
th k XIX, phy bi cnh khu vc phc tu thi Nguyn. T
,
- qui vi khu v
13
t s nhn
v ngoi th cn v
ngoi giao Vit Nam - p, Vit Nam - i
Vi ca Nguyn Th Long; ng p
gin. Cut Nam Via
i Vi ca Phan Khoang; ch s bang giao Vit Nam - ca
Trn Th
c
ci phong kin Vi
m thng nh i t
i vi c thiu s d
h thc ca triu Nguyn (1802 -1858) theo
tng khu vc Bi vi khu vc
cn t c
b v d ng nh n
lc ca triu Nguy ng mt cc quc gia thng nht.
Nhu v lch s Campuchia thi Vit Nam tuy
p cn bn dch c vit tay cu
ca J. Moura - mt ci din ci Campuchia nhi th k
XIX, tn khoa Lch s - i hc Khoa h-
i hc Qui. Trong cuu
lch s v p Tr
n, mt s s kit so vi nhng ghi
ca s gia Vi ng nha
i vi v ngoi giao ci vi Vi
thm by gin vi mc v c
14
a ca thc i
nhng nhnh phin din. Tuy vy, v y
mt s u quan tr i chiu vn s li
hiu v
t trong ti ch s u
Cun Lch s c t bc
ng v tin tn cc gia
khu v Bn phn ca cuc chia theo tich s,
u v p t th k n th k
n n
Mt cuLch s c vit bi mt s
u Vi
ti n c thi Tin s
2005. Trong ph k
XVI - s tn lc gay gt trong ni b
trip sau mt thnh tr th ch ng thi cho
thy mi quan h tay ba gia Vit Nam - p - u t th
n.
K yu mt s hi tho khoa hNam B - Nhng
v lch s th k XVII - XIX ci h H
Mt s v lch s t Nam B n cui th k XIX;
u Nguyn trong lch s Vit Nam t th k n
th k XIXp hp nhin v
Nguyi vi th nhi
Tu lch sp
15
c t
cung cu tham kho cho v u ca lu
i v
i triu Minh Mt v i.
nha c c
n nay v
u nh n, h thng
vu tip tc ca lu
u tham khi m n,
thc ti p t u v
Nguyi vi triu Minh Mnh (1820-1840)
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cu
- Mu
T a ch ch s u v nh m
u ca lun v h tha
i vi khu vi triu Minh Mnh (1820-
c h th kinh ti, an
ninh, qu ra nh n ch c
i vi khu v m mu cht
sut h tha triu Minh Mi v
Nam. Tt c nhng mng t Lch s Vit Nam c i
i.
- Nhim v u
n s lich c
tc nhim v ca lu
u bi cnh lch s khu vc
t Nam cu XVIII - u th k XIX;
16
(1820-1840).
u
nhng ni dung c th trong h thi v
i triu Minh Mnh (1820-1840) gm: kinh t
hi, an ninh, qu.
i
vi v an ninh, qui triu Minh Mnh (1820-1840).
4. Đi tƣợng và phạm vi nghiên cu
- : u ca lui
i v
i triu Minh Mnh (1820-1840).
- i gian: u nh a tri
Nguyi thi Minh Ma chn mc thi gian t
n Minh Mnh nm quyn tr
thng b v mi mt, trong i vi khu v
git trn.
- Phm vi ka chn ph
gic hii
. i hn phm vi h
huya gii tic ca Minh
Mm trrng, tr
trC th n Thun An (trn Phi
huyn King), huynh (trn
Sau ca Minh Mnh
c 4 t
Thua phynh), Kin
Phong (tng), nh An Giang),
17
- Phm vi v : V u ca lu ng
n ninh - qu, kinh ti ca tri
Nguyn thi k Minh Mnh tr
5. Nguồn tƣ liệu và phƣơng pháp nghiên cu
-
H thch c cung cp cho ta
nhu ch yu c tin v.
c nht i Nam thc lc ca Quc s u Nguyc
tii thi vua Minh M p hp
nhi d hu ht mi mt trong tri
Nguyn. i Nam thc lc - - nh k
t (vua Minh Mt v
i v d cu s c
lc ca vua qu
nh i Nam thc lc, mt b i
Nam hn s l do Nu Nguyn. B c loi
n l kin
t chhong ca b c Vii triu Nguyn. Trong
ng ni v
i triu Minh Mnh nm ru ph s
, ch thang bc, quan ch, l x n, binh
ch, kh i Nam hn s l
nguu quan trng cho ta thc nhn s
dng khu vn.
B Minh Mnu t ngun s liu chi ting v thi
a Minh Mnh. B m 16 quyng ghi
18
p li i Nam thc lc hoc i Nam hn s l
sung nhiu chi tit c th kin khu vc
i nhn b nh tich ph
t vin, B d ca
vua Minh Mnh tin, gn. B m ba
phn 4 cha nhin v
cu ca lun 3 tp h nh cuc binh bin do
ng. Phn 4 thu th nh
quau Nguy- 8/1834).
ng thi nh v i hn ca khu vi
triu Minh M t nhch s -
a Quc s u Nguyn t nht th c
nh, ca Trc, i Vi
ca Nguy
i nhng b c cng ghi
a nht s ng quan li triu Nguyc ht
Tr c hai hc gi y ti
Vich sang ti
hc gi c dch li sang ting Viic vit
bi mt v quan chi Vit Trm cung cp cho vua Minh Mnh
nht v i, kinh t c t
li lch s nh
ng ph huyn, v t, t
chc trin thn
trng khi s dng. Mt b s Quc s ca
i thi vua T
19
cht b dt, tin cy p Trung ca
ng s kii thi vua Minh Mnh. NhQuc
s cung cng b sung nhng thiy m
i triu Nguyi vi thi k Minh Mnh tr
- u
dng trong lup trung
n ca khoa hc lch sng th c,
n nhng dn ch th d
ng, th lii chiu.
6. Kết cu của luận văn
n m u, kt lun, danh mu tham kh lc, lun
khu v i triu Minh
Mnh
- qu
- kinh t - i
20
Chƣơng 1: KHÁI QUÁT VỀ KHU VỰC BIÊN GIỚI TÂY NAM
DƢỚI TRIỀU MINH MỆNH
1.1. Bi cảnh lịch sử
1802,
,
,
.
, Nam
Quan, n
. ,
,
, ,
i
,
c.
, .
18 (1802-1819)
,
, , c
.
, gian
,
,
.
, , kin,
.
(1791-1841)
,
4
Gia Long. 1816,
. 1820,
30
.
,
, ,
, ,
. ,
,
.
,
,
, ,
21
[76,504].
-
,
,
. ,
,
1
.
,
, .
, .
,
,
. Cu
,
.
,
,
, ,
,
.
,
,
. ,
. ,
-
.
, ,
,
.
,
. ,
1
90
,
250
.
22
,
,
,
.
, Gia
,
.
3
ng.
.
.
T na sau th k n cui th k
u din bin phc t chia nh u quc. Vit Nam
ng ni chin Nam Bc tri-
n cuc ni chin gay gt gia Nguy
Lp sau mt thi k thnh tr c ch Angkor bn suy
ch s ng gng cu
t thc t lch s y, dit
thu hp do nhng cu
n,
n thc Mii
bit ln ca lch s c gia trong khu vi k
- ln mnh nh
by gi. Di thi Taksin (1767-i k
u ca triu i Chakri
1
(1782- p tc thc hi
n thng. H u quc
Vit Nam. Lt ba tiu quc c u ca
nh Battambang
2
- Rip (Angkor) c
L cn cui th
1
.
2
S.
23
k i c khu vc rng ln g c
[9]. Trong thn
cng dn nt th lng ca
i vi c t s hong ngoi giao,
u thit lc quan h chi phi vi hai
T triu Nguyc thit l 1802,
rng ln gng v
Ving mt thit ch tp quyn
mnh mc bic c a Minh M
1831-1832. Triu Nguyc nhiu quc gia
trong khu vc thit lp quan h ngo
gp, Mi a TS.
i thi Gia Long (1802-1819), tri
12 s b sang Vi La [9].
ng t i quan h Vit -
mi tht s ng, gc thit lp [22]c Vn
c quc cu c
t nh thn php phi s phn ng mnh m t
y v th mi cn
trong khu vu th k XIX.
c v th i k n tim l mnh m ca
triu Nguyn trong thi k u Nguyc thng thanh th ca
n thng ly. Tha k c
i vc trong khu vc. Sau n
u triu Nguyn v , m p luyn, s
dn mc bii
24
thi Minh M
m l nh
nht khu vy gi. t v
,
y,
cn thit phng sc m
m b [127, 13].
i thi Minh M
binh,
thng binh, k c ct theo ta
ng ti ving m
nhu ch ng. Nhm yt
n i, ca bip n
vic hc h c , y
chin. Sc m c chng
c t sau chin th
1833-1834. T
,
. u th k XIX triu Nguy
mu phong ki nh trong khu v h
i thi Minh M -
u.
i quan h t Nam - p - ch s
c tp vm, vc tranh chp gay gt
gi Ving thi k
Lp chu s chi phi cc kia.
T gia th k ch t suy y a
p mt b php nh
ng nh
thi k n thng ca ch phong ki
t trong nhng quc phong
25
kinh trong khu vc
c l ng tham vng m r v
ng trc cp, th Viy gi.
t suy yu bi nhng cuc ni chin trin
n l ng c
p phi la ch
t Nam
nhm ta ca tric ht,
vi trin,
g c Vn cho vua Chey Chestha II (1618-1625) c
t c i vi trip [115].
u th k n
lc cp. Tring gi nhng
ca trip.
. Sau khi
quan nhi -
Lp ch
cho Ang Chan
1
y mi 15 tui. M v U
,
,
th, trin
th rn
n gi tn tc
bi v chip cp.
H
c
hin ch m m ng c
1
Ang Chan, s.