Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại việt nam đại học kinh tế 2015

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP H CHÍ MINH


MAI HOÀNG THNH




PHÂN TÍCH CÁC YU T NH HNG N
HIU QU HOT NG CA CÁC
NGÂN HÀNG THNG MI VIT NAM






LUN VN THC S KINH T







TP. H CHÍ MINH 2015
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP H CHÍ MINH

MAI HOÀNG THNH



PHÂN TÍCH CÁC YU T NH HNG N
HIU QU HOT NG CA CÁC
NGÂN HÀNG THNG MI VIT NAM

Chuyên ngành : TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
Mã s ngành : 60340201


LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC
PGS.TS. TRNG TH HNG




TP. H CHÍ MINH 2015
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan lun vn “Phân tích các yu t nh hng đn hiu qu hot
đng ca các ngân hàng thng mi Vit Nam” là đ tài nghiên cu đc lp ca
riêng cá nhân tôi di s hng dn ca PGS.TS. Trng Th Hng.
Các ngun tài liu trích dn, các s liu s dng và ni dung trong lun vn này
là trung thc. ng thi, tôi cam kt rng kt qu nghiên cu này cha tng đc
công b trong bt k công trình nghiên cu nào.

Thành ph H Chí Minh, tháng 05 nm 2015.



MAI HOÀNG THNH
MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC S  , HÌNH , BNG BIU
DANH MC T VIT TT
PHN M U
CHNG 1: C S LÝ LUN V HIU QU HOT NG CÙA NHTM 1
1.1. Tng quan lý thuyt v NHTM 1
1.1.1. Khái nim NHTM 1
1.1.2. Chc nng c bn ca NHTM 1
1.1.2.1. Chc nng trung gian tín dng 2
1.1.2.2. Chc nng trung gian thanh toán 2
1.1.2.2. Chc nng to tin 2
1.1.3. Các hot đng c bn ca NHTM 3
1.1.3.1. Chc nng luân chuyn tài sn: phân theo chc nng này NHTM đng
thi thc hin hai hot đng sau 4
1.1.3.2. Chc nng cung cp dch v 6
1.1.4. Tng quan lý thuyt v hiu qu hot đng ca NHTM 6
1.2. Các yu t nh hng đn hiu qu hot đng ca NHTM 9
1.2.1. Nhóm yu t khách quan 9
1.2.1.1. Môi trng v kinh t, chính tr và xã hi trong và ngoài nc 9
1.2.1.2. Môi trng pháp lý 10
1.2.2. Nhóm yu t ch quan 11

1.3. Các ch tiêu đánh giá hiu qu hot đng ca NHTM 12
1.4. Các nghiên cu trc đơy v hiu qu hot đng ca h thng NHTM 16
1.4.1. Tng quan các nghiên cu trc đây v các yu t nh hng đn hiu qu
hot đng ca NHTM trên th gii 16
1.4.2. Tng quan các nghiên cu trc đây v các yu t nh hng đn hiu qu
hot đng ca NHTM ti Vit Nam 19
CHNG 2: THC TRNG HOT NG CA NHTM VIT NAM 22
2.1. S lc v h thng NHTM  Vit Nam 22
2.2. Thc trng hot đng ca h thng NHTM Vit Nam 23
2.2.1. Hot đng tín dng ca h thng NHTM Vit Nam 23
2.2.2. Thc trng n xu ca h thng NHTM Vit Nam 27
2.2.3. Thc trng thanh khon ca h thng NHTM Vit Nam 32
2.2.4. Tình trng s hu chéo gia các NH trong h thng 34
2.2.5. Thc trng tái cu trúc h thng NHTM hin nay 36
CHNG 3: MÔ HÌNH THC NGHIM NGHIÊN CU CÁC YU T
NH HNG N HIU QU HOT NG CA NHTM VIT NAM 43
3.1. Phng pháp nghiên cu 43
3.1.1. Mô hình SFA (Stochacstic FrontierAnalysis) 43
3.1.2. Phng pháp hi quy hai bc (2SLS) và mô hình Tobit 47
3.2. Mô hình phân tích các yu t nh hng đn hiu qu hot đng (theo
SFA) ca NHTM Vit Nam 49
3.3. ánh giá hiu qu hot đng ca NHTM Vit Nam t mô hình nghiên cu . 59
CHNG 4: GII PHÁP NÂNG CAO HIU QU HOT NG CA NHTM
VIT NAM 64
4.1. Xu hng phát trin hin nay đi vi hot đng ca các NHTM 64
4.2. Nhn xét chung 66
4.3.  xut gii pháp nâng cao hiu qu hot đng ca NHTM Vit Nam 67
4.3.1. Gii pháp t phía Chính ph và NHNN 67
4.3.2. Gii pháp t phía các NHTM 68
TÀI LIU THAM KHO

PH LC
DANH MC BNG BIU, S , BIU 

Bng 1.1: Khái quát hot đng kinh doanh c bn ca NHTM 4
Bng 2.1: C cu NHTM Vit Nam thi k 2005 – 2013 25
Bng 2.2: Các nhóm NH nm 2014 26
Bng 2.3: Tình hình hot đng ca các NHTM nm 2013 30
Bng 2.4:
Tình hình hot đng ca h thng NH cui nm 2013 37
Bng 2.5: Các NH t tái cu trúc 39
Bng 2.6: Tình trng M&A các NH 40
Bng 3.1: Các bin trong mô hình SFA 51
Bng 3.2: Thng kê mô t các bin trong mô hình 2SLS và Tobit 54

Biu đ 2.1: D n tín dng ca h thng NH đi vi nn kinh t (2005 – 2013) 24
Biu đ 2.2: N xu và n cn chú Ủ nm 2013 29
Biu đ 2.3: T l n xu h thng NHTM giai đon 2005 – 2013 30
Biu đ 2.4: Tình hình thanh khon ca các NH ln nm 2013 33

S đ 2.1: Mi quan h s hu chéo gia các NHTM và các DN hin nay 35
DANH MC T VIT TT

BCTC Báo cáo tài chính
CAR Capital Adequacy Ratio (H s an toàn vn)
DEA Data Envelopment Analysis (Phân tích bao d liu)
DN Doanh nghip
DPRR D phòng ri ro
EPS Earnings Per Share (H s thu nhp trên c phiu)
FEM Fixed Effect Model (Mô hình tác đng c đnh)
GDP Gross Domestic Product (Tng sn phm quc ni)

IMF International Monetary Fund (Qu tin t quc t)
NH Ngân hàng
NHLD Ngân hàng liên doanh
NHNN Ngân hàng Nhà nc
NHTM Ngân hàng thng mi
NHTMNN Ngân hàng thng mi Nhà nc
NHTMCP Ngân hàng thng mi c phn
NHTMQD Ngân hàng thng mi quc doanh
NIM Net Interest Margin (T l thu nhp lãi cn biên)
OLS Ordinary Least Squares (Phng pháp bình phng nh nht)
ROA Return On Assets (Thu nhp ròng trên tng tài sn)
ROE Return On Equity (Thu nhp ròng trên vn ch s hu)
SFA Stochastic Frontier Analysis (Phân tích biên ngu nhiên)
TCTD T chc tín dng
WB World Bank (Ngân hàng th gii)
WTO World Trade Organization (T chc thng mi th gii)

PHN M U

1. Lý do chn đ tài:
Toàn cu hoá và t do hoá thng mi gia tng nhanh chóng trong nhng nm
va qua đư to ra nhiu thay đi ln đi vi nn kinh t nc ta. Hi nhp kinh t quc
t đư là mt xu hng tt yu đi vi tt c các quc gia nói chung và Vit Nam nói
riêng, đc bit là t sau khi Vit Nam gia nhp WTO. Tuy nhiên, tin trình này ngoài
vic to ra nhng c hi nht đnh, còn đt nc ta trc nhng khó khn, thách thc
không nh.
Th trng tài chính gi đây cng phi chu sc ép ln ca quá trình hi nhp,
đc bit là ngành NH – ngành đc coi là xng sng ca nn kinh t. L trình hi
nhp kinh t quc t đt h thng NHTM trc môi trng kinh doanh mi vi nhng
áp lc cnh tranh gay gt cùng nhng đi th mi t nc ngoài vi tim lc v vn,

công ngh và kinh nghim qun lỦ vt tri. Trong môi trng mi này, các NH không
có kh nng cnh tranh s đc thay th bng các NH có hiu qu hn, và ch có các
NH có hiu qu nht mi có li th v cnh tranh và tn ti đc. Nh vy, hiu qu
tr thành mt tiêu chí quan trng đ đánh giá kh nng tn ti ca mt NH trong môi
trng cnh tranh ngày càng gia tng.
T thc tin đó, vic nghiên cu, phân tích nhng yu t nh hng đn hiu
qu hot đng ca h thng NHTM Vit Nam trong giai đon hi nhp hin nay đ t
đó đa ra nhng gii pháp thit thc nhm nâng cao hiu qu hot đng ca h thng
NHTM là mt vn đ cp thit. ó cng là lỦ do tôi chn đ tài: “Phân tích các yu t
nh hng đn hiu qu hot đng ca các ngân hàng thng mi Vit Nam”.

2. Mc tiêu nghiên cu:
- Nghiên cu c s lý lun v vic đo lng hiu qu hot đng ca NHTM và
mô hình phân tích các yu t nh hng đn hiu qu hot đng ca các NHTM.
- ánh giá thc trng hiu qu hot đng ca các NHTM và làm rõ các yu t
nh hng đn hiu qu hot đng ca các NHTM Vit Nam trong thi gian qua da
trên c s các mô hình phân tích đnh lng.
-  xut mt s gii pháp nhm ci thin và nâng cao hiu qu hot đng, tng
kh nng cnh tranh ca các NHTM Vit Nam, góp phn phc v cho các mc tiêu
phát trin ca ngành NH trong giai đon hin nay.

3. i tng nghiên cu:
i tng nghiên cu ca lun vn là các yu t nh hng đn hiu qu hot
đng ca các NHTM Vit Nam.

4. Phng pháp nghiên cu:
Lun vn ch yu s dng phng pháp nghiên cu đnh lng đ gii quyt
vn đ nghiên cu. Trong đó, lun vn s dng phng pháp Stochastic Frontier
Analysis (SFA) đ tính toán bin hiu qu hot đng, sau đó s dng mô hình 2SLS và
Tobit đ phân tích các yu t nh hng đn hiu qu hot đng ca h thng NHTM.

5. Phm vi nghiên cu:
Nghiên cu đc thc hin da trên ngun s liu ca 30 NHTM Vit Nam t
nm 2005 đn 2013.

1



CHNG 1: C S LÝ LUN V HIU QU HOT NG CÙA NHTM

1.1. Tng quan lỦ thuyt v NHTM
1.1.1. Khái nim NHTM
NHTM đư hình thành, tn ti và phát trin hàng trm nm gn lin vi s
phát trin ca kinh t hàng hoá. S phát trin h thng NHTM đư có tác đng rt
ln và quan trng đn quá trình phát trin ca nn kinh t hàng hoá, ngc li kinh
t hàng hoá phát trin mnh m đn giai đon cao nht là nn kinh t th trng thì
NHTM cng ngày càng đc hoàn thin và tr thành nhng đnh ch tài chính
không th thiu đc. Thông qua hot đng tín dng thì NHTM to li ích cho
ngi gi tin, ngi vay tin và cho c NH thông qua chênh lch lưi sut mà to ra
li nhun cho NH.
NHTM là loi hình NH đc thc hin tt c các hot đng NH và các hot
đng kinh doanh khác theo quy đnh ca Lut các TCTD nm 2010 nhm mc tiêu
li nhun. Các hot đng NH là vic kinh doanh, cung ng thng xuyên hoc mt
s các nghip v sau đây:
 Nhn tin gi
 Cp tín dng
 Cung ng dch v thanh toán qua tài khon
(Ngun: Lut các TCTD 47/2010/QH12)

T nhng nhn đnh trên có th thy NHTM là mt trong nhng đnh ch tài
chính mà đc trng là cung cp đa dng các dch v tài chính vi nghip v c bn
là nhn tin gi, cho vay và cung ng các dch v thanh toán. Ngoài ra, NHTM còn
cung cp nhiu dch v khác nhm tho mưn ti đa nhu cu v sn phm dch v
ca xư hi.

1.1.2. Chc nng c bn ca NHTM
2



1.1.2.1. Chc nng trung gian tín dng
Chc nng trung gian tín dng đc xem là chc nng quan trng nht ca
NHTM. Khi thc hin chc nng trung gian tín dng, NHTM đóng vai trò là cu
ni gia ngi tha vn và ngi có nhu cu v vn. Vi chc nng này, NHTM
va đóng vai trò là ngi đi vay, va đóng vai trò là ngi cho vay và hng li
nhun là khon chênh lch gia lưi sut nhn gi và lưi sut cho vay và góp phn
to li ích cho tt c các bên tham gia: ngi gi tin và ngi đi vay Cho vay
luôn là hot đng quan trng nht ca NHTM, nó mang đn li nhun ln nht cho
NHTM.

1.1.2.2. Chc nng trung gian thanh toán
 đây NHTM đóng vai trò là th qu cho các DN và cá nhân, thc hin các
thanh toán theo yêu cu ca khách hàng nh trích tin t tài khon tin gi ca h
đ thanh toán tin hàng hóa, dch v hoc nhp vào tài khon tin gi ca khách
hàng tin thu bán hàng và các khon thu khác theo lnh ca h.
Các NHTM cung cp cho khách hàng nhiu phng tin thanh toán tin li
nh séc, y nhim chi, y nhim thu, th rút tin, th thanh toán, th tín dng… Tùy
theo nhu cu, khách hàng có th chn cho mình phng thc thanh toán phù hp.
Nh đó mà các ch th kinh t không phi gi tin trong túi, mang theo tin đ gp

ch n, gp ngi phi thanh toán dù  gn hay xa mà h có th s dng mt
phng thc nào đó đ thc hin các khon thanh toán. Do vy các ch th kinh t
s tit kim đc rt nhiu chi phí, thi gian, li đm bo thanh toán an toàn. Chc
nng này vô hình chung đư thúc đy lu thông hàng hóa, đy nhanh tc đ thanh
toán, tc đ lu chuyn vn, t đó góp phn phát trin kinh t.

1.1.2.3. Chc nng to tin
To tin là mt chc nng quan trng, phn ánh rõ bn cht ca NHTM. Vi
mc tiêu là tìm kim li nhun nh là mt yêu cu chính cho s tn ti và phát trin
3



ca mình, các NHTM vi nghip v kinh doanh mang tính đc thù ca mình đư vô
hình chung thc hin chc nng to tin cho nn kinh t.
Chc nng to tin đc thc thi trên c s hai chc nng khác ca NHTM
là chc nng tín dng và chc nng thanh toán. Thông qua chc nng trung gian tín
dng, NH s dng s vn huy đng đc đ cho vay, s tin cho vay ra li đc
khách hàng s dng đ mua hàng hóa, thanh toán dch v trong khi s d trên tài
khon tin gi thanh toán ca khách hàng vn đc coi là mt b phn ca tin giao
dch, đc h s dng đ mua hàng hóa, thanh toán dch v… Vi chc nng này,
h thng NHTM đư làm tng tng phng tin thanh toán trong nn kinh t, đáp
ng nhu cu thanh toán, chi tr ca xư hi. NHTM to tin ph thuc vào t l d
tr bt buc ca NH trung ng đư áp dng đi vi NHTM. Do vy NH trung ng
có th tng t l này khi lng cung tin vào nn kinh t ln.

1.1.3. Các hot đng c bn ca NHTM
NHTM là loi hình t chc chuyên nghip trong lnh vc to lp và cung cp
các dch v tài chính, tin t cho công chúng cng nh thc hin nhiu vai trò khác
trong nn kinh t. Thành công trong hot đng kinh doanh ca NH hoàn toàn ph

thuc vào nng lc, kh nng cung cp các dch v cho công chúng theo giá cnh
tranh trên th trng. Da trên chc nng ca NHTM, chúng ta có th phân chia các
hot đng kinh doanh c bn ca các NHTM nh đc mô t tóm tt trong Bng
1.1 di đây.











4



Bng 1.1: Khái quát hot đng kinh doanh c bn ca NHTM
Các hot đng kinh doanh c bn ca NHTM
Chc nng luân chuyn tài sn
Chc nng cung cp dch v
Hot đng huy đng vn
Hot đng s dng vn
- Dch v thanh toán
- Bo lưnh
- Kinh doanh ngoi t
- y thác, đi lỦ
- Kinh doanh chng

khoán
- Tin gi tit kim
- Tin gi giao dch
- Phát hành chng
khoán
- Vay các NH khác
- Hot đng khác
- Hot đng tín dng
- Hot đng đu t



1.1.3.1. Chc nng luân chuyn tài sn: phân theo chc nng này NHTM
đng thi thc hin hai hot đng sau:
 Hot đng huy đng vn: là hot đng mang tính cht tin đ nhm to lp
ngun vn hot đng ca NH. Bi vy, đ đm bo ngun vn trong hot đng kinh
doanh ca mình, các NHTM có th thc hin các hot đng huy đng vn t:
- Vn ch s hu: đây là ngun vn khi đu và đc b sung trong quá
trình hot đng. Ngun vn này tuy chim t trng không ln, thông thng khong
10% tng s vn, nhng có vai trò ht sc quan trng trong hot đng ca NH, c
th nó là điu kin cho phép các NH có th m rng mng li kinh doanh, quy mô
hot đng, mua sm tài sn c đnh, góp vn liên doanh, cp vn cho các công ty
con và các hot đng kinh doanh khác, đng thi nó cng là thc đo nng lc tài
chính ca mi NH và kh nng phòng v ri ro trong quá trình hot đng kinh
doanh ca NH. Ngun vn ch s hu gm có vn điu l, các qu ca NH hình
thành trong quá trình kinh doanh và các tài sn khác theo quy đnh ca Nhà nc.
5

- Tin gi tit kim và tin gi giao dch: trong đó tin gi tit kim ca dân
c chim t trng khá ln trong tng vn huy đng ca NHTM. Ngoài ra còn có các
khon tin gi có k hn ca DN và các t chc xư hi, các khon tin gi này có
th là các khon phi tr đư xác đnh thi hn chi hoc các khon tích ly ca DN.
Bên cnh các khon tin gi có k hn, NHTM còn huy đng các khon tin gi
không k hn, đây là nhng khon tin mà ngi gi có th rút bt k lúc nào. Các
khon tin gi không k hn này có th bao gm tin gi thanh toán và tin gi đ
bo đm an toàn tài sn ca khách hàng. im ni bt ca loi tin gi này đó là có
chi phí huy đng thp nhng bin đng mnh, tính cht vn đng phc tp và có
nhiu ri ro.
- Phát hành chng khoán: thông qua th trng tài chính, hin nay các
NHTM có th huy đng vn bng cách phát hành các chng ch tin gi, trái phiu,
k phiu, và các giy t có giá khác vi nhiu loi k hn, lưi sut khác nhau, có ghi
danh hoc không ghi danh nhm đa dng hóa các hình thc huy đng vn và đáp
ng nhu cu nm gi các tài sn khác nhau ca khách hàng, đng thi thông qua
các hot đng này NH có th nâng cao kh nng cnh tranh ca mình trên th
trng.
- Vay t NHTM khác: trong quá trình hot đng kinh doanh ca mình nu
các NHTM nhn thy nhu cu vay vn ca khách hàng gia tng mnh hoc ngân
qu b thiu ht do có nhiu dòng tin rút ra, thì các NHTM có th vay n ti các
NH khác nh NHNN thông qua hình thc chit khu, tái chit khu các giy t có
giá, các hp đng tín dng đư cp cho khách hàng; hoc vay ca các t chc tài
chính khác trên th trng tin t nhm b sung cho thiu ht tm thi v vn.
 Hot đng s dng vn: chc nng th hai trong hot đng luân chuyn
tài sn ca các NHTM là thc hin các hot đng tín dng và đu t. ây là các
hot đng đem li ngun thu cho NH và bù đp các chi phí trong hot đng.
- Hot đng tín dng: hin nay vn là mt trong nhng hot đng c bn,
truyn thng và đóng vai trò quan trng nht trong các hot đng to ra thu nhp
ca NHTM. Mc dù, hot đng tín dng là hot đng mang li li nhun ch yu
6

cho các NHTM, quyt đnh s tn ti và phát trin ca NH, tuy nhiên nó cng cha
đng nhiu ri ro (ri ro tín dng, ri ro thanh khon, ri ro lưi sut, ri ro chính tr
và ri ro đo đc) khi nhng ri ro này xy ra s gây nh hng ln đn NH vì phn
ln vn ca NH là đc huy đng t nn kinh t.
- Hot đng đu t: đ đa dng hóa vic s dng ngun vn, gim ri ro
trong hot đng, tng thu nhp và h tr thanh khon khi cn thit, ngoài hot đng
tín dng các NHTM còn thc hin các hot đu t nh: hot đng đu t gián tip
(các hot đng đu t trên th trng chng khoán thông qua vic mua bán các
chng khoán do Chính ph, công ty phát hành), hoc các hot đng đu t trc tip
(góp vn vào các DN, các công ty tài chính )

1.1.3.2. Chc nng cung cp dch v
Cùng vi s phát trin kinh t, các hot đng cung cp dch v ngày càng
đóng vai trò quan trng trong vic đa dng hóa các hot đng ca NH, đng thi
cng mang li cho NH nhng khon thu nhp không nh. Các hot đng dch v
này bao gm các hot đng nh dch v thanh toán và ngân qu, bo lưnh, kinh
doanh ngoi t, u thác, đi lỦ, kinh doanh chng khoán Ngoài ra, trc s phát
trin bùng n ca công ngh thông tin, hin nay các NH còn phát trin và cung cp
các dch v mi nh các dch v th, Internet Banking, Phonebanking cng nh
phát trin mnh các dch v NH quc t.

1.1.4. Tng quan lý thuyt v hiu qu hot đng ca NHTM
Trong hot đng ca NHTM, theo lỦ thuyt h thng thì hiu qu có th
đc hiu  hai khía cnh nh sau:
i. Kh nng bin đi các đu vào thành các đu ra hay kh nng sinh li
hoc gim thiu chi phí đ tng kh nng cnh tranh vi các đnh ch tài
chính khác.

ii. Xác sut hot đng an toàn ca NH.
7



S lành mnh ca h thng NHTM quan h cht ch vi s n đnh và phát
trin ca nn kinh t vì NHTM là t chc trung gian tài chính kt ni khu vc tit
kim vi khu vc đu t ca nn kinh t. Do đó s bin đng ca nó s nh hng
rt mnh đn các ngành kinh t quc dân khác.
Theo Peter S.Rose giáo s kinh t hc và tài chính trng đi hc Yale thì v
bn cht NHTM cng có th đc coi nh mt tp đoàn kinh doanh và hot đng
vi mc tiêu ti đa hóa li nhun vi mc đ ri ro cho phép. Tuy nhiên, kh nng
sinh li là mc tiêu đc các NH quan tâm hn c vì thu nhp cao s giúp các NH
có th bo toàn vn, tng kh nng m rng th phn, thu hút vn đu t.
Theo đnh ngha trong cun "T đin Toán kinh t, Thng kê, kinh t lng
Anh – Vit" trang 255 ca PGS.TS Nguyn Khc Minh thì "hiu qu – efficiency"
trong kinh t đc đnh ngha là "mi tng quan gia đu vào các yu t khan
him vi đu ra hàng hóa và dch v" và "khái nim hiu qu đc dùng đ xem xét
các tài nguyên đc các th trng phân phi tt nh th nào". Nh vy, có th hiu
hiu qu là mc đ thành công mà các DN hoc NH đt đc trong vic phân b
các đu vào có th s dng và các đu ra mà h sn xut, nhm đáp ng mt mc
tiêu nào đó.
Mc tiêu ca các nhà sn xut có th đn gin là c gng tránh lưng phí,
bng cách đt đc đu ra cc đi t các đu vào gii hn hoc bng vic cc tiu
hoá s dng đu vào trong sn xut các đu ra đư cho. Trong trng hp này khái
nim hiu qu tng ng vi cái mà ta gi là hiu qu k thut (kh nng cc tiu
hoá s dng đu vào đ sn xut mt véc t đu ra cho trc, hoc kh nng thu
đc đu ra cc đi t mt véc t đu vào cho trc), và mc tiêu tránh lưng phí
ca các nhà sn xut tr thành mc tiêu đt đc mc hiu qu k thut cao.  mc
cao hn, mc tiêu ca các nhà sn xut có th đòi hi sn xut các đu ra đư cho vi

chi phí cc tiu, hoc s dng các đu vào đư cho sao cho cc đi hoá doanh thu,
hoc phân b các đu vào và đu ra sao cho cc đi hoá li nhun. Trong các
trng hp này hiu qu tng ng đc gi là hiu qu kinh t (kh nng cho bit
8



kt hp các đu vào nhân t cho phép ti thiu hóa chi phí đ sn xut ra mt mc
sn lng nht đnh), và mc tiêu ca các nhà sn xut tr thành mc tiêu đt mc
hiu qu kinh t cao (tính theo các ch tiêu nh chi phí, doanh thu hoc li nhun).
Nh vy, hiu qu là phm trù phn ánh s thay đi công ngh, s kt hp và
phân b hp lỦ các ngun lc, trình đ lành ngh ca lao đng, trình đ qun lỦ…
nó phn ánh quan h so sánh đc gia kt qu kinh t và chi phí b ra đ đt đc
kt qu đó.
ánh giá hiu qu hot đng ca các NHTM có th đc chia làm hai nhóm
đó là hiu qu tuyt đi và hiu qu tng đi:
- Các ch tiêu phn ánh hiu qu tuyt đi (hiu qu hot đng = kt qu kinh
t – chi phí b ra đ đt đc kt qu đó) cho phép đánh giá hiu qu hot đng ca
NHTM theo c chiu sâu và chiu rng. Tuy nhiên loi ch tiêu này trong mt s
trng hp li khó có th thc hin so sánh đc. Ví d, nhng NH có ngun lc
ln thì to ra li nhun ln hn nhng NH có ngun lc nh, nhng không có ngha
là các NH quy mô ln li có hiu qu ln hn các NH có quy mô nh hn. Nh vy,
hiu qu tuyt đi không cho bit kh nng s dng tit kim hay lưng phí các đu
vào.
- Các ch tiêu phn ánh hiu qu tng đi có th đc th hin di dng
tnh (hiu qu hot đng = kt qu kinh t/chi phí b ra đ đt đc kt qu đó hoc
dng nghch hiu qu hot đng = chi phí/ kt qu kinh t) hoc di dng đng hay
dng cn biên (hiu qu hot đng = mc tng kt qu kinh t/mc tng chi phí).
Nhng ch tiêu này rt thun tin so sánh theo thi gian và không gian nh cho
phép so sánh hiu qu gia các NH có quy mô khác nhau, các thi k khác nhau.

Tóm li, quan đim v hiu qu là đa dng, tùy theo mc đích nghiên cu có
th xét hiu qu theo nhng khía cnh khác nhau. Tuy nhiên, xut phát t nhng
hn ch v thi gian và ngun s liu, do vy quan đim v hiu qu mà lun vn s
dng đ đánh giá hiu qu hot đng ca các NHTM là da trên tiêu chun đánh giá
hiu qu kinh t, th hin mi quan h ti u gia kt qu kinh t đt đc và chi
9



phí b ra đ đt đc kt qu đó, hay nói mt cách khác hiu qu mà lun vn tp
trung nghiên cu trong đánh giá hot đng ca NHTM đc hiu là kh nng bin
các đu vào thành các đu ra trong hot đng kinh doanh ca NHTM.

1.2. Các yu t nh hng đn hiu qu hot đng ca NHTM
Hiu qu là điu kin quyt đnh s sng còn và phát trin ca mt NH, bi
vy nâng cao hiu qu cng có ngha là tng cng nng lc tài chính, nng lc
điu hành đ to ra tích ly và có điu kin m rng các hot đng kinh doanh góp
phn cng c và nâng cao thng hiu ca các NHTM. Tuy nhiên, đ NHTM hot
đng có hiu qu hn, đòi hi phi xác đnh đc các yu t nh hng ti hiu qu
hot đng ca các NHTM nhm hn ch đc các hot đng mang tính cht ri ro,
bo toàn vn, nâng cao thu nhp và li nhun t các hot đng kinh doanh ca
NHTM. Các yu t này có th đc chia làm hai nhóm: nhóm yu t khách quan và
nhóm yu t ch quan, tùy theo điu kin c th ca tng NH mà hai nhóm yu t
này có nhng nh hng khác nhau đn hiu qu hot đng ca chính các NHTM.

1.2.1. Nhóm yu t khách quan
1.2.1.1. Môi trng v kinh t, chính tr và xã hi trong và ngoài nc:
NHTM là mt t chc trung gian tài chính làm cu ni gia khu vc tit
kim vi khu vc đu t ca nn kinh t, do vy nhng bin đng ca môi trng
kinh t, chính tr và xư hi có nhng nh hng không nh đn hot đng ca các

NH. Nu môi trng kinh t, chính tr và xư hi n đnh s to điu kin thun li
cho hot đng ca các NHTM, vì đây cng là điu kin làm cho quá trình sn xut
ca nn kinh t đc din ra bình thng, đm bo kh nng hp th vn và hoàn
tr vn ca các DN trong nn kinh t. Khi nn kinh t có tng trng cao và n
đnh, các khu vc trong nn kinh t đu có nhu cu m rng hot đng sn xut,
kinh doanh do đó nhu cu vay vn tng làm cho các NHTM d dàng m rng hot
đng tín dng ca mình đng thi kh nng n xu có th gim vì nng lc tài
chính ca các DN cng đc nâng cao. Ngc li, khi môi trng kinh t, chính tr
10



và xư hi tr nên bt n thì li là nhng nhân t bt li cho hot đng ca các
NHTM nh nhu cu vay vn gim; nguy c n quá hn, n xu gia tng làm gim
hiu qu hot đng ca các NHTM.
Hn na, hin nay quá trình hi nhp kinh t quc t đang din ra mnh m
trên th gii. Các nn kinh t ca các nc trên th gii ngày càng ph thuc vào
nhau, lung vn quc t đư và đang dn vào khu vc Châu Á mnh m. iu này
đang to ra nhiu c hi cho Vit Nam nói chung và h thng NH nói riêng nhiu
c hi mi nh có th tranh th đc các ngun vn, công ngh, kinh nghim qun
lỦ t các nn kinh t phát trin… Tuy nhiên, bên cnh đó ngành NH cng phi đi
mt vi nhiu thách thc t quá trình hi nhp, nh phi cnh tranh vi nhng tp
đoàn tài chính đy tim lc (v vn, công ngh, nng lc qun lỦ…). Trong khi
thc t hin nay cho thy các NHTM Vit Nam còn yu v mi mt t nng lc tài
chính, kinh nghim qun tr NH, công ngh đn ngun nhân lc.
Ngoài ra, vi quá trình hi nhp kinh t quc ngày càng sâu rng, thì s bin
đng ca tình hình kinh t, chính tr và xư hi ca các nc trên th gii mà nht là
các bn hàng ca Vit Nam cng có nhng nh hng không nh đn hiu qu hot
đng ca các NHTM.
1.2.1.2. Môi trng pháp lý

Môi trng pháp lỦ bao gm tính đng b và đy đ ca h thng lut, các
vn bn di lut, vic chp hành lut và trình đ dân trí.
Thc tin cho thy s phát trin ca các nn kinh t th trng trên th gii
hàng trm nm qua đư minh chng cho tm quan trng ca h thng lut trong vic
điu hành nn kinh t th trng. Nu h thng lut pháp đc xây dng không phù
hp vi yêu cu phát trin ca nn kinh t thì s là mt rào cn ln cho quá trình
phát trin kinh t. Khác vi các nc có nn kinh t th trng phát trin, khi mà h
có mt h thng lut khá đy đ và đc sa đi và b sung nhiu ln trong quá
trình phát trin ca mình thì  Vit Nam do mi chuyn đi nn kinh t t c ch k
hoch hóa sang vn hành theo nn kinh t th trng hn 20 nm, do đó h thng
11



lut còn thiu và cha đy đ và đây cng thc s là mt tr ngi đi vi hot đng
ca các NHTM.
ng thi, quá trình tin t hóa din ra nhanh trong thi gian gn đây đòi hi
Vit Nam phi sm thông qua các b lut mi và sa đi các điu lut không còn
phù hp vi tình hình kinh t, có nh vy h thng lut pháp mi thc s to lp
đc mt môi trng pháp lỦ hoàn chnh làm c s đ gii quyt các tranh chp,
khiu ni ny sinh trong hot đng kinh t, xư hi. Nh vy, rõ ràng môi trng lut
pháp có vai trò ht sc quan trng đi vi các hot đng kinh t nói chung và đi
vi hot đng ca các NHTM nói riêng, là c s tin đ cho ngành NH phát trin
nhanh và bn vng.

1.2.2. Nhóm yu t ch quan
Nhóm yu t ch quan chính là các yu t t bên trong ni b ca chính các
NHTM nh các yu t v kh nng qun tr và điu hành, nng lc tài chính, trình
đ lao đng, ng dng tin b công ngh vào hot đng kinh doanh…
- Nng lc tài chính ca mt NHTM thng đc biu hin trc ht là qua

kh nng m rng ngun vn ch s hu, vì vn ch s hu th hin sc mnh tài
chính ca mt NH. Tim lc v vn ch s hu nh hng ti quy mô kinh doanh
ca NH nh: kh nng huy đng và cho vay vn, kh nng đu t tài chính và trình
đ trang b công ngh. Th hai, kh nng sinh li cng là mt yu t phn ánh v
nng lc tài chính ca mt NH vì nó th hin tính hiu qu ca mt đng vn kinh
doanh. Th ba là kh nng phòng nga và chng đ ri ro ca mt NH cng là yu
t phn ánh nng lc tài chính. Nu n xu tng thì d phòng ri ro cng phi tng
đ bù đp ri ro, có ngha là kh nng tài chính cho phép s dng đ bù đp tn tht
có th xy ra. Ngc li, nu n xu tng nhng d phòng ri ro không đ đ bù
đp có ngha là tình trng tài chính xu và nng lc tài chính bù đp cho các khon
chi phí này b thu hp.
- Nng lc qun tr, điu hành là yu t tip theo nh hng đn hiu qu
hot đng ca các NH. Nng lc qun tr điu hành trc ht là ph thuc vào c
12



cu t chc b máy qun lỦ, trình đ lao đng và tính hu hiu ca c ch điu
hành đ có th ng phó tt trc nhng din bin ca th trng. Tip theo nng lc
qun tr, điu hành còn có th đc phn ánh bng kh nng gim thiu chi phí hot
đng, nâng cao nng sut s dng các đu vào đ có th to ra đc mt tp hp
đu ra cc đi.
- Kh nng ng dng tin b công ngh: chính là phn ánh nng lc công
ngh thông tin ca mt NH. Trc s phát trin mnh m ca khoa hc công ngh
và ng dng sâu rng ca nó vào cuc sng xư hi nh ngày nay, thì ngành NH khó
có th duy trì kh nng cnh tranh ca mình nu vn cung ng các dch v truyn
thng. Nng lc công ngh ca NH th hin kh nng trang b công ngh mi gm
thit b và con ngi, tính liên kt công ngh gia các NH và tích đc đáo v công
ngh ca mi NH.
- Trình đ, cht lng ca ngi lao đng: yu t con ngi là yu t quyt

đnh đn s thành bi trong bt k hot đng nào ca các NHTM. Xư hi càng phát
trin thì càng đòi hi các NH phi cung cp nhiu dch v mi và có cht lng.
Chính điu này đòi hi cht lng ca ngun nhân lc cng phi đc nâng cao đ
đáp ng kp thi đi vi nhng thay đi ca th trng, xư hi. Vic s dng nhân
lc có đo đc ngh nghip, gii v chuyên môn s giúp cho NH tìm và gi đc
nhng khách hàng trung thành, ngn nga đc nhng ri ro có th xy ra trong các
hot đng kinh doanh, đu t và đây cng là yu t giúp các NH gim thiu đc
các chi phí hot đng.

1.3. Các ch tiêu đánh giá hiu qu hot đng ca NHTM
Các h s tài chính là công c đc s dng ph bin nht trong đánh giá,
phân tích và phn ánh hiu qu hot đng ca các NHTM  cp ngành và cp qun
lỦ ca Chính ph.
Mi h s cho bit mi quan h gia hai bin s tài chính qua đó cho phép
phân tích và so sánh gia các chi nhánh, gia các NH và phân tích xu hng bin
đng ca các bin s này theo thi gian. Có nhiu loi h s tài chính đc s dng
13



đ đánh giá các khía cnh hot đng khác nhau ca mt NH, các h s tài chính này
bao gm các ch tiêu phn ánh kh nng sinh li, các ch tiêu phn ánh hiu qu
hot đng và các ch tiêu phn ánh ri ro tài chính ca mt NH.
Nhóm ch tiêu phn ánh kh nng sinh li – phn ánh hiu qu ca mt
đng vn kinh doanh, thng đc phn ánh thông qua các ch tiêu sau: NIM, EPS,
ROA và ROE.

    í
 à 


  à  ó

(1)

   
     à
(2)

   
 à  ó
(3)

   
   
(4)

NIM phn ánh nng lc ca Hi đng qun tr và nhân viên NH trong vic
duy trì s tng trng ca các ngun thu (ch yu t các khon cho vay, đu t và
phí dch v) so vi mc tng ca chi phí (ch yu là chi tr lưi tin gi, nhng
khon vay trên th trng tin t, tin lng nhân viên và phúc li). NIM đo lng
mc chênh lch gia thu t lưi và chi tr lưi mà NH có th đt đc thông qua hot
đng kim soát cht ch tài sn sinh li và theo đui các ngun vn có chi phí thp.
Còn EPS đo lng trc tip thu nhp ca các c đông tính trên mi c phiu hin
hành.
ROA là mt ch tiêu ch yu phn ánh tính hiu qu qun lỦ. Nó ch ra rng
kh nng ca Hi đng qun tr NH trong quá trình chuyn tài sn ca NH thành thu
nhp ròng. ROA đc s dng rng rưi trong phân tích hiu qu hot đng và đánh
giá tình hình tài chính ca NH. Nu mc ROA thp có th là kt qu ca mt chính
sách đu t hay cho vay không nng đng hoc có th chi phí hot đng ca NH
quá mc. Ngc li, mc ROA cao thng phn ánh kt qu ca hot đng hu

14



hiu, NH có c cu tài sn hp lỦ, có s điu đng linh hot gia các hng mc trên
tài sn trc nhng bin đng ca nn kinh t.
ROE là mt ch tiêu đo lng t l thu nhp cho các c đông ca NH. Nó th
hin thu nhp mà các c đông nhn đc t vic đu t vào NH (tc là chp nhn
ri ro đ hy vng có đc thu nhp  mc hp lỦ). Ch tiêu này cng đc s dng
khá ph bin trong phân tích hiu qu hot đng nhm phn ánh hiu qu s dng
vn ch s hu.
Ngoài ra, trong đánh giá hiu qu hot đng ca ngân hàng, các nhà qun tr
ngân hàng còn xem xét mi quan h gia ch tiêu ROA và ROE vì trên thc t hai
ch tiêu này phn nh s đánh đi c bn gia ri ro và thu nhp. Chính điu này
cho thy mt NH có th có ROA thp nhng vn có th đt đc ROE khá cao do
h s dng đòn by tài chính ln.
Nhóm ch tiêu phn ánh thu nhp, chi phí
Vi chin lc ti đa hóa li nhun, các NHTM thng nâng cao hiu qu
hot đng ca mình bng cách gim chi phí hot đng, tng nng sut lao đng trên
c s t đng hóa và nâng cao trình đ nhân viên. Bi vy, các thc đo phn ánh
hiu qu trong hot đng ca NH và nng sut lao đng ca nhân viên gm các ch
tiêu sau:
 Tng chi phí hot đng / Tng thu t hot đng: là mt thc đo phn ánh
mi quan h gia đu vào (t s) và đu ra (mu s) hay nói cách khác nó phn ánh
kh nng bù đp chi phí trong hot đng ca NH.
 Nng sut lao đng (Thu nhp hot đng / S nhân viên làm vic đy đ
thi gian): phn ánh hiu qu s dng lao đng ca NH.
 Tng thu hot đng / Tng tài sn: phn ánh hiu qu s dng tài sn. Nu
h s này ln phn ánh NH đư phân b tài sn (danh mc đu t) mt cách hp lỦ
nhm nâng cao li nhun ca NH.

Nhóm ch tiêu phn ánh ri ro tƠi chính
15



Ngoài vic quan tâm đn vic nâng cao giá tr c phiu và đy mnh kh
nng sinh li, thông thng trong hot đng ca mình các NHTM cng thc hin
vic kim soát cht ch nhng ri ro mà h phi đi mt. Trong mt nn kinh t có
nhiu bin đng nh hin nay, khin các nhà qun tr NH tp trung nhiu hn vào
công vic kim soát và đo lng ri ro trong hot đng ca NH, đó là: ri ro tín
dng, ri ro thanh khon, ri ro lưi sut, ri ro phá sn và ri ro thu nhp.
 T l n xu (N xu / Tng d n): ch tiêu phn ánh cht lng ca tín
dng, ch s này càng nh th hin cht lng tín dng càng cao.
 T l cho vay (Cho vay ròng / Tng tài sn): phn ánh phn tài sn có đc
phân b vào nhng loi tài sn có tính thanh khon kém. Nh vy t l này cho
thy, vic tng cng s dng ngun vn vay rt có th gây ra ri ro thanh khon
nu nh nhu cu rút tin ca công chúng tng và cht lng ca các khon cho vay
gim.
 T l gia tài sn nhy cm vi lưi sut và ngun vn nhy cm vi lưi
sut: khi quy mô tài sn nhy cm vi lưi sut vt quá ngun vn nhy cm vi lưi
sut trong mt thi k nht đnh, mt NH có th s ri vào tình trng bt li và thua
l có th xy ra nu lưi sut gim. Ngc li, khi quy mô vn nhy cm vi lưi sut
vt quá tài sn nhy cm vi lưi sut, thua l chc chn xy ra nu lưi sut tng.
 T l đòn by tài chính (Tng tài sn / Tng vn ch s hu): ch tiêu này
phn ánh bao nhiêu đng giá tr tài sn đc to ra trên c s 1 đng vn ch s
hu và NH phi da vào ngun vay n là bao nhiêu. Trên thc t cho thy t l này
trung bình khong trên 15 ln, nhng vì vn ch s hu có chc nng bù đp thua
l nên t l này càng ln thì ri ro phá sn ca NH càng cao.
Ngoài các nhóm ch tiêu trên, trong phân tích hiu qu hot đng ca các
NH, các nhà qun tr NH còn s dng nhiu h s tài chính khác nh: Tng d n /

Vn huy đng (phn ánh hiu qu đu t ca mt đng vn huy đng) hay ch tiêu
Vn huy đng / Vn t có (phn ánh kh nng và quy mô thu hút vn t nn kinh
t)…