LỊCH SỬ KIẾN TRÚC PHƯƠNG ĐÔNG KIẾN TRÚC VIỆT NAM PHẦN 02 A

KIẾN TRÚC TƠN GIÁO
KIẾN TRÚC PHẬT GIÁO

Tháp: tháp tưởng niệm Phật và tháp mộ sư.
Hình vng, lục giác, bát giác. Số tầng 1->5 tháp
mộ, 9->13 thờ Phật

Chùa: nơi thờ, lễ Phật và tu hành của phật
tử, có thêm một số chức năng phụ khác như
thờ thần, thánh, ng i ườ có cơng, nơi sinh hoạt
cộng đồng làng (trước khi có đình làng),

Phật giáo buổi đầu dung hợp với tín
ngưỡng dân gian và Phật hóa các vị
thần bản địa → Chùa Tứ Pháp (Pháp
Vân, Pháp Vũ, Pháp Lơi, Pháp Điện). Hiện còn
dấu tích ở nhiều chùa Bắc bộ.
KT chùa Dâu (Pháp Vân tự)
- Bắc Ninh
Ngơi chùa xưa nhất VN, có từ đầu CN.
Ban đầu có bố cục kiến trúc hướng
tâm.
Chùa Diên Hựu (chùa Một cột) - 1049
Bố cục hương tâm
Dựng theo giấc mơ của vua Lý Thái Tông để cầu phúc thọ cho vua
Kiểu KT tháp - Phật điện: Một cột đá to
được dựng ở giữa hồ, trên làm tòa sen thờ
Quan Âm, có đường đi vòng quanh để nhà
sư tụng kinh, về sau đào thêm hồ nước bao
quanh, bắt cầu qua lại. (Mô tả trong thư tịch)
Chùa Phổ Minh-

Nam Đònh (1262)

Chùa có bố c ïc ụ đối xứng qua trục:

Tháp xây trước Phật điện trên một hồ vuông có
lan can bao bọc (tượng trưng hoa sen). Dáng
cao đẹp, in bóng xuống mặt hồ, đi m nhấn bố cục.ể

Ph t đi n đ c m r ng kiểu nội công ngoại quốc ậ ệ ượ ở ộ
g m: tiền đường, thiêu hương, thượng điệnồ (Tam
B o)ả , nhà hậu, hành lang hai bên

Kết cấu vì kèo “giá chiêng”
Chùa Bút Tháp- Ninh Phúc tự
(1642) Bắc Ninh.

Chùa gắn với làng.

Bố cục có lớp lang thứ tự, đối xứng
qua trục, dài 150m. Gồm: Tam quan,
gác chuông, tiền đường, thiêu hương
thượng điện, Tích Thiện Am, nhà Trung,
phủ thờ và hậu đường, hành lang hai bên

Hình thức mái to rộng trải dài theo
phương ngang.

Thượng điện rộng 3 gian 2
chái. Vì kèo nóc giá chiêng

kết hợp chồng rường.

Tòa Tích Thiện am chứa
tháp quay Cửu Phẩm Liên
Hoa 9 tầng. Tòa nhà cao
hơn 10m có 3 tầng mái.
Thaùp Bao Nghieâm,
m t b ng ặ ằ bát giác cao
5 taàng,13m, baèng ñaù

Nằm ở cửa sông lớn, phong cảnh đẹp.
Quay về hướng Nam.

Bố cục “nội công ngoại quốc”, nhiều dãy
nhà ngang dọc bố trí có lớp lang bao
quanh ba phía là hồ nước.

Gồm: tam quan, điện Phật (tiền đường,
thiêu hương, thượng điện), tòa Giá Roi,
điện Thánh (bái đường, thiêu hương,
hậu cung), hành lang hai bên. Cuối hành
lang nối với nhà hậu đường, kẹp lấy gác
chuông ở giữa.
Chùa Keo (Thần Quang tự)
Thái Bình (1632)
Chùa Keo

Kết cấu chồng rường- giá chiêng- k (ẻ bẩy).

Gác chng cao 11,6m gồm 3 tầng. Mặt

bằng vuông. Kết cấu: 4 cột cái và 12 cột
con, mái 2 tầng trên được đỡ bằng hệ thống
đấu củng.

M t đ ng KT ặ ứ t ng th ổ ể cơng trình tr i ngang. ả
ầu Đ đao các góc mái uốn cong làm di u b t ệ ớ
c m ả giác to nặng của bộ mái.

Trang trí điêu khắc các cấu kiện gỗ
Chùa Tây Phương
(Sùng Phúc tự) xây lại
năm 1794
Bố cục chữ Tam (≡), (nhà hạ - trung - thượng song
song nhau) khối trước và sau 5 gian, kh i ố giữa 3
gian, 3 mặt xây tường bít kín. Các khối cách nhau
1,6m tạo thành 2 sân thiên tónh có hồ nước nhỏ, để
ánh sáng, đủ độ ẩm để gỗ không nứt và tạo không
khí huy n ảo ề

N i th t trang trí tượng và sử lý ánh sáng d i nh .ộ ấ ụ ẹ

Hệ kết cấu chồng rường-giá chiêng và bẩy ngang.
Cột trốn, đứng trên xà nách, đở mái tầng trên,

Cửa sổ tròn tượng trưng cho triết lý“sắc-không”
Sự nổi tiếng của chùa còn ở những bức tượng điêu khắc.
Chùa còn giữ được bộ tượng thờ đặc sắc: bộ Di Đà Tam tơn, Tuyết
Sơn, Di Lặc, Văn Thù, Phổ Hiền và Kim Cương, 18 La Hán.
Tượng Tuyết sơn và tượng La Hán
Kiến trúc miếu- Văn miếu


Chức năng: nơi thờ Khổng Tử và dạy học.

Văn miếu (Hà Nội) xây 1070, Quốc Tử Giám (đại học đầu tiên của nước
ta). Khu đất hình chữ nhật 70x350m, kiến trúc ảnh hưởng của Khổng miếu-
TQ. B ố cục đăng đối trên trục bắc-nam, g m ồ 5 sân n i ti p nhau.ố ế

Cơng trình gắn hài hòa với thiên nhiên: Thái Hồ n m tr c v n mi u, ằ ướ ă ế ở
giữa có gò Kim Châu, trong sân thứ 3 có hồ Thiên Quang Tónh.

Điện Đại thành, gồm 2 toà nhà song song nối liền nhau gọi là bái đường và
thượng cung, thờ Khổng tử, 2 bên là nhà vu.

Hai bên đặt nhà bia thờ 72 học trò của Kh ng T và các danh nho VNổ ử

Kiến trúc các toà nhà theo kiểu truyền thống, gốc mái uốn cong

Kết cấu chồng rường-giá chiêng-kẻ-bẩy

Trang trí bờ nóc hình rồng. Nội thất sơn
son thếp vàng.
Khuê Văn các -xây tk XIX

Mặt bằng vuông (c nh 6,8m)ạ , gồm 2
tầng: dưới là 4 trụ gạch, trên xây gỗ,
mái chồng diêm.

KT tượng tr ng choư sao khuê, tỉ lê cân
đối, soi mình xuống mặt hồ, thanh thoát
nhẹ nhàng, hài hoà với thiên nhiên:.

Kiến trúc
đình làng

Công năng: Kiến trúc tín ngưỡng và công cộng của làng

Nơi thờ thành hoàng, vò thần bảo hộ làng

Nơi sinh hoạït chính trị và văn hoá cộng đồng

Vò trí xây dựng: n m trung ằ ở tâm sinh ho t làng, thế đất rạ ộäng thoáng

Các thành phần l n l t xu t hi n đ y đ g mầ ượ ấ ệ ầ ủ ồ :

Đại đình (bái đường) nơi t ch c lễ và sinh hoổ ứ ạït c a c ng đ ngủ ộ ồ ;

Hậu cung (nội cung) nơi khu trú của thần linh, (tk XVI n m chung ằ
trong bái đường), giữa tk XVII tách riêng thành chi vồ làm hậu
cung);

Nhà tiền tế (TK XIX), tả vu và hữu vu;

Ngoài ra có sân rộng, tam quan hay trụ cổng. Trước đình thường có
hồ nước, cây cổ thụ.

Bố cục tổng thể tậäp trung, đối xứng qua trục trung tâm, nhấn mạnh tính
hoành tráng.

Phân loại kiến trúc: có sàn ho cặ không, có hậu cung riêng ho cặ không.
Đại đình
Hậu cungNhà tiền tế

Tả vu
Hữu vu
Đình làng tiêu biểu
Đình Chu Quyên (Hà Tây) tk XVII

MB chữ nhật, 5 gian 2 chái, 13,5x
25m. Sàn gỗ cao 0,8m, lan can thấp
chung quanh.

Bộ mái lớn đặc trưng.

Kết cấu khung gỗ vì kiểu chồng
rường. C t ộ có th th ng thu h ế ượ ạ
thách

Trang trí chạm khắc các cấu kiện gỗ
kẻ cong
Sàn lát gỗ ván
cao 0,8m
Đình Bảng-Bắc Ninh, tk
XVIII

D ng giữa làng, quay hướng nam, trông ra ao.ự

Qui mô lớn, xây dựng công phu.

MB hình chữ công: Đại đình 7 gian 2 chái (30m), hậu cung 3 gian nối
qua ống muống.

Kết cấu vì chồng rường- giá chiêng


4 mặt dựng cửa bức bàn

Gian giữa, trước cung thờ lát gạch, ph n ầ còn lại lát ván sàn.

Chiều cao mái chi mế khoảng 2/3, lợp ngói mũi hài, đầu đao uốn cong

Trang trí điêu khắc trên cấu ki n gệ ỗ,
cửa bức bàn
vì chồng rường giá chiêng
Gian giữa trước cung thờ lát
gạch, còn lại lát ván sàn
-
Lợp ngói mũi hài
- Đầu đao uốn cong