Sự tham gia của thanh niên trong thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh bắc giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI





NGUYỄN HOÀNG TRUNG




SỰ THAM GIA CỦA THANH NIÊN TRONG THỰC
HIỆN TRƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN
MỚI TRÊN ðỊA BÀN TỈNH BẮC GIANG



LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ



HÀ NỘI - 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI



NGUYỄN HOÀNG TRUNG

SỰ THAM GIA CỦA THANH NIÊN TRONG THỰC
HIỆN TRƯƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN
MỚI TRÊN ðỊA BÀN TỈNH BẮC GIANG



LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ



Chuyên ngành : Kinh tế Nông nghiệp

Mã số : 60.31.10

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS ðỖ KIM CHUNG

HÀ NỘI - 2013
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

i

LỜI CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan, các số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong luận
văn là trung thực và chưa hề ñược sử dụng ñể bảo vệ bất kỳ một học vị nào.
Tôi xin cam ñoan, mọi sự giúp ñỡ cho việc thực hiện luận văn này ñã
ñược cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn ñã ñược chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Nội, ngày tháng năm 2013

Tác giả luận văn


Nguyễn Hoàng Trung


Trng i hc Nụng nghip H Ni Lun vn thc s khoa hc Kinh t

ii
LI CM N


Trớc hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi
lời cảm ơn đến GS. TS Đỗ Kim Chung - Ngời trực tiếp hớng dẫn và giúp
đỡ tôi hoàn thành Luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Kinh tế và
PTNT, Khoa Sau đại học - Trờng Đại học Nông nghiệp Hà Nội đã trực
tiếp giảng dạy, chỉ dẫn cho tôi và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và
nghiên cứu.
Tôi xin cảm ơn các tập thể, cơ quan, Ban, ngành đã tạo điều kiện và
giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn thiện luận văn.
Tôi cũng xin cảm ơn các cơ sở Đoàn và Ban chỉ đạo Chơng trình
mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới tỉnh Bắc Giang, đã cung cấp số
liệu thực tế và thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận văn này.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, cùng toàn
thể gia đình, ngời thân đã động viên tôi trong thời gian nghiên cứu đề tài.

Hà Nội, ngày tháng 3 năm 2013
Tác giả

Nguyễn Hoàng Trung
Nguyễn Hoàng TrungNguyễn Hoàng Trung
Nguyễn Hoàng Trung


Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ðOAN i
LỜI CẢM ƠN ii
MỤC LỤC iii
DANH MỤC BẢNG BIỂU vi
DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ðỒ SƠ ðỒ viii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ix
PHẦN I. MỞ ðẦU 1
1.1 Tính cấp thiết của ñề tài 1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu của ñề tài 3
1.2.1. Mục tiêu chung 3
1.2.2 Mục tiêu cụ thể 3
1.3. ðối tượng, phạm vi nghiên cứu của ñề tài 3
1.3.1. ðối tượng nghiên cứu: 3
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu 3
PHẦN II. MỘT SỐ VẤN ðỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIẾN VỀ SỰ THAM
GIA CỦA THANH NIÊN TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI 5
2.1. Một số lý luận về sự tham gia của thanh niên trong xây dựng Nông thôn

mới 5
2.1.1. Khái niệm về sự tham gia của thanh niên trong xây dựng Nông thôn
mới 5
2.1.2. Vai trò ñánh giá sự tham gia của thanh niên trong thực hiện chương
trình nông thôn mới 11
2.1.3 ðặc ñiểm sự tham gia của thanh niên trong thực hiện chương trình Nông
thôn mới 12
2.1.4. Nội dung sự tham gia của thanh niên trong thực hiện chương trình nông
thôn mới 14
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

iv

2.1.5 Các nhân tố ảnh hưởng ñến sự tham gia của Thanh niên trong xây dựng
Nông thôn mới 18
2.1.6 Một số vấn ñề cơ bản về xây dựng Nông thôn mới 21
2.2. Cơ sở thực tiễn 27
2.2.1. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới 27
2.2.2. Kinh nghiệm của một số ñịa phương ở Việt Nam 33
2.2.3. Bài học kinh nghiệm 38
PHẦN III. ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 41
3.1. ðặc ñiểm ñịa bàn nghiên cứu 41
3.1.1. ðặc ñiểm ñiều kiện tự nhiên 41
3.1.2. ðặc ñiểm kinh tế - Xã hội 43
3.1.3. Sơ bộ nông thôn Bắc Giang theo các tiêu chí của NTM 45
3.1.4. Tình hình triển khai chương trình NTM tại tỉnh Bắc Giang 50
3.2 Phương pháp nghiên cứu 58
3.2.1 Phương pháp tiếp cận 58
3.2.2 Phương pháp chọn ñiểm nghiên cứu 58
3.2.3 Thu thập tài liệu, số liệu 59

3.2.4 Phương pháp xử lý và phân tích số liệu 59
3.2.5 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu 61
PHẦN IV. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 62
4.1 Thực trạng sự tham gia của thanh niên trong thực hiện chương trình Nông
thôn mới tại ñịa bàn tỉnh Bắc Giang 62
4.1.1 Sự tham gia của thanh niên trong triển khai thực hiện chương trình nông
thôn mới tại Bắc Giang 62
4.1.2 Kết quả sự tham gia của thanh niên trong các nội dung xây dựng nông
thôn mới trên ñịa bàn tỉnh Bắc Giang 69
4.2. Các yếu tố ảnh hưởng ñến sự tham gia của thanh niên trong việc thực
hiện chương trình nông thôn mới 99
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

v

4.2.1. Các yếu tố về ñộ tuổi, giới tính, trình ñộ của thanh niên 99
4.2.2. Các yếu tố thuộc ñặc ñiểm kinh tế: 100
4.2.3 Các yếu tố thuộc ñặc ñiểm xã hội 101
4.2.4. Một số khó khăn, hạn chế trong sự tham gia của thanh niên trong việc
xây dựng nông thôn mới 101
4.3. ðề xuất một số giải pháp chủ yếu tăng cường, nâng cao hiệu quả sự tham
gia của thanh niên trong thực hiện chương trình nông thôn mới 103
4.3.1. ðịnh hướng nâng cao vai trò của thanh niên 104
4.3.2 Giải pháp về ñẩy mạnh vai trò của ñội ngũ cán bộ ðoàn ñịa phương và
các tổ chức xã hội trong xây dựng nông thôn mới 105
4.3.3 Giải pháp về tăng cường sự tham gia của thanh niên trong XDNTM.106
4.3.4 Giải pháp phát triển cơ sở vật chất cho hoạt ñộng văn hóa, phát huy bản
sắc dân tộc ở nông thôn trong xây dựng nông thôn mới 107
4.3.5 Giải pháp gắn quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường ở nông thôn trong
xây dựng nông thôn mới 108

PHẦN V. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 109
5.1. Kết luận 109
5.2. Kiến nghị 110
TÀI LIỆU THAM KHẢO 111

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

vi

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1 Tiêu chí xây dựng nông thôn mới tại các xã thuộc trung du miền núi
phía Bắc 25
Bảng 3.1. Thống kê diện tích và ñịa hình tỉnh Bắc Giang 42
Bảng 3.2. Thống kê hành chính tỉnh Bắc Giang 43
Bảng 3.3. So sánh diện tích và mật ñộ dân số của Bắc Giang với vùng trung
du miền núi phía Bắc và cả nước năm 2010 45
Bảng 3.4 Kết quả thực hiện các tiêu chí của các xã ñăng ký ñạt chuẩn nông
thôn mới năm 2015 56
Bảng 3.5 Số phiếu ñiều tra ở các nhóm ñối tượng 59
Bảng 3.6 Phương pháp phân tích thông tin 60
Bảng 4.1 Sự tham gia của thanh niên trong quy hoạch xây dựng nông thôn
mới 70
Bảng 4.2 ðánh giá của cán bộ ñoàn các cấp và thành viên ban chỉ ñạo chương
trình xây dựng nông thôn mới về sự tham gia của thanh niên trong công tác
quy hoạch 73
Bảng 4.3 Thanh niên tham gia công lao ñộng xây dựng công trình 76
Bảng 4.4 Mức ñộ hài lòng của người dân trước sự tham gia của thanh niên
trong hoạt ñộng phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội 78
Bảng 4.5 Bảng thống kê kết quả thanh niên tham gia chuyển ñổi cơ cấu, phát

triển kinh tế 80
Bảng 4.6 ðánh giá sự tham gia của thanh niên trong chuyển ñổi cơ cấu, phát
triển kinh tế và nâng cao thu nhập 82
Bảng 4.7 Sự tham gia của thanh niên trong hoạt ñộng hỗ trợ giảm nghèo và
an sinh xã hội tỉnh Bắc Giang năm 2012 84
Bảng 4.8 Thanh niên tham gia phát triển hình thức TCSX nông thôn 86
Bảng 4.9 Thanh niên tham gia phát triển giáo dục ñào tạo ở nông thôn 88
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

vii

Bảng 4.10 Thanh niên tham gia khám chữa bệnh và cấp phát thuốc miễn phí 89
Bảng 4.11 Mức ñộ tham gia của thanh niên trong việc phát triển y tế, chăm
sóc sức khỏe cư dân nông thôn 90
Bảng 4.12 Kết quả tham gia xây dựng ñời sống văn hóa, thông tin và truyền
thông nông thôn của thanh niên tỉnh Bắc Giang 91
Bảng 4.13 Kết quả thanh niên tham gia công tác Bảo vệ môi trường năm
2012 95
Bảng 4.14 Sự tham gia của thanh niên trong hoạt ñộng cấp nước sạch và
VSMTNT 96


Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ðỒ, SƠ ðỒ

Hình 2.1 Các hình thức tham gia của thanh niên trong xây dựng NTM 10
Hình 2.2 Các mức ñộ tham gia của thanh niên trong xây dựng Nông thôn mới 13

Biểu ñồ 4.1 Sự tham gia của thanh niên trong phát triển hạ tầng KTXH 74
Biều ñồ 4.2 Sự tham gia của thanh niên trong xây dựng ñời sống văn hóa,
thông tin truyền thông nông thôn 92
Biểu ñồ 4.3 Mức ñộ tham gia của thanh niên trong hoạt ñộng giữ vững an
ninh trật tự xã hội nông thôn 98

Sơ ñồ 4.1 Các yếu tố ảnh hưởng sự tham gia của thanh niên trong CTNTM 102


Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

ix

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BCð Ban chỉ ñạo
NTM Nông thôn mới
CNH - HðH Công nghiệp hoá - hiện ñại hoá
ðVT ðơn vị tính
GTNT Giao thông nông thôn
HTX Hợp tác xã
TW Trung ương
TMDV Thương mại dịch vụ
TTCN Tiểu thủ công nghiệp
SXKD Sản xuất kinh doanh
PTNT Phát triển nông thôn
UBND Uỷ ban nhân dân
XHCN Xã hội chủ nghĩa
CTPVTN Công trình, phần việc thanh niên

ðTPT ðầu tư phát triển
ðVTN ðoàn viên thanh niên
BCH Ban Chấp hành
BTV Ban Thường vụ
MTQG Mục tiêu quốc gia

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

1

PHẦN I. MỞ ðẦU

1.1 Tính cấp thiết của ñề tài
Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới là một
chương trình tổng thể phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, an ninh quốc phòng
ở các ñịa phương. Xây dựng nông thôn mới là cốt lõi của việc thực hiện Nghị
quyết số 26 NQ/TW của BCH Trung ương ðảng khóa X về nông nghiệp,
nông thôn và nông dân, thể hiện sự quan tâm, chăm lo của ðảng, Nhà nước ñể
phát triển khu vực nông thôn. Với phương châm “Nhà nước và nhân dân
cùng làm”, xây dựng nông thôn mới chính là một cuộc cách mạng phát huy
sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, sự tham gia của người dân, giúp
người dân nhận thức rõ trách nhiệm, quyền lợi nhằm chủ ñộng tham gia phát
triển nông nghiệp - nông thôn ñóng vai trò chiến lược trong sự nghiệp công
nghiệp hoá, hiện ñại hoá, xây dựng và bảo vệ tổ quốc, là cơ sở và lực lượng
quan trọng ñể phát triển kinh tế xã hội, giữ vững ổn ñịnh chính trị, bảo ñảm an
ninh quốc phòng, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường sinh
thái ñất nước.
Thực hiện sự chỉ ñạo của Bộ Chính trị, xã Tân Thịnh, huyện Lạng
Giang, tỉnh Bắc Giang ñược Trung ương chọn là một trong 11 xã của cả nước
triển khai thí ñiểm xây dựng mô hình nông thôn mới giai ñoạn 2009-2011.

Qua hơn 3 năm triển khai thực hiện, bộ mặt nông thôn Tân Thịnh ñã có những
ñổi thay ñáng kể. Xã ñã huy ñộng ñược 60 tỷ ñồng ñầu tư xây dựng cơ sở hạ
tầng kinh tế - xã hội của xã; thực hiện ñạt 16/19 tiêu chí. ðời sống nhân dân
ñược cải thiện, nếp sống mới của người dân nông thôn bước ñầu có chuyển
biến tích cực. Thu nhập bình quân ñầu người tăng từ 11,9 triệu ñồng (2009)
lên 23 triệu ñồng (2011), gấp 1,9 lần so với khi bắt ñầu thực hiện chương
trình, 78% nhà ở dân cư ñạt tiêu chuẩn của Bộ Xây dựng. 100% ñường trục
xã, ñường liên thôn, ñường ngõ xóm, kênh mương ñã ñược cứng hoá; toàn bộ
số hộ trong xã ñược sử dụng ñiện thường xuyên, an toàn. Tỷ lệ người lao
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

2

ñộng trong ñộ tuổi làm việc thuộc lĩnh vực nông nghiệp của xã giảm từ 60%
xuống còn 51,7%.
Bên cạnh những kết quả tích cực ñã ñạt ñược, việc triển khai xây dựng
nông thôn mới còn bộc lộ nhiều khuyết ñiểm, tồn tại như: Nhận thức của một bộ
phận cán bộ, nhân dân về cách làm, mục ñích, ý nghĩa của Chương trình chưa
ñầy ñủ vẫn còn thờ ơ chưa vào cuộc, chưa ủng hộ chương trình; công tác tuyên
truyền, vận ñộng người dân về chủ trương chưa ñồng nhất, hiệu quả chưa cao; cơ
chế chính sách chưa ñồng bộ, không phù hợp với tình hình thực tế triển khai tại
cơ sở, một số cơ chế chính sách liên quan ñến trình tự, thủ tục trong quản lý ñầu
tư, thanh toán chậm ñược ban hành… Có thể nói, các xã xây dựng có hiệu quả
chưa bền vững mà lý do cơ bản là sự tham gia của người dân là thụ ñộng, ñặc
biệt là sự tham gia của thanh niên là chưa cao, trong khi lực lượng thanh niên là
ñội ngũ quan trọng ñi ñầu trong các hoạt ñộng.
Xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn
xã hội, trong ñó thanh niên ñược xác ñịnh là lực lượng nòng cốt, tiên phong
trong các hoạt ñộng phát triển kinh tế - xã hội. Với tinh thần “dám nghĩ, dám
làm và dám chịu trách nhiệm” cùng phương châm hành ñộng “Mỗi thanh

niên một việc tốt, mỗi cơ sở ðoàn một hoạt ñộng thiết thực tham gia xây dựng
nông thôn mới”, ðoàn Thanh niên ñã ñi ñầu vận ñộng thanh niên nông thôn
tham gia học tập, nâng cao trình ñộ, tổ chức và xây dựng các phong trào thanh
niên tại ñịa phương; Từng ñoàn viên thật sự là người tuyên truyền trong quá
trình xây dựng nông thôn mới; các hoạt ñộng cụ thể của Thanh niên ñược tổ
chức ñể trực tiếp tham gia xây dựng nông thôn mới và ñể tuyên truyền, vận
ñộng mọi tầng lớp nhân dân ñịa phương cùng tham gia.
Vì vậy cần phải xác ñịnh giải pháp, cách thức làm tăng sự tham gia của
thanh niên trong hoạt ñộng xây dựng Nông thôn mới. Xuất phát từ những yêu
cầu trên, tôi tiến hành nghiên cứu ñề tài “Sự tham gia của thanh niên trong
thực hiện chương trình nông thôn mới trên ñịa bàn tỉnh Bắc Giang”.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

3

1.2 Mục tiêu nghiên cứu của ñề tài
1.2.1. Mục tiêu chung
ðánh giá thực trạng sự tham gia của Thanh niên trong xây dựng nông
thôn mới, xác ñịnh các yếu tố ảnh hưởng, từ ñó ñề xuất một số giải pháp chủ
yếu ñể nâng cao vai trò, trách nhiệm của tổ chức ðoàn tỉnh Bắc Giang.
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về sự tham gia của Thanh
niên trong triển khai thực hiện chương trình nông thôn mới.
- ðánh giá thực trạng sự tham gia của Thanh niên các ñịa phương trên
ñịa bàn tỉnh trong thực hiện chương trình xây dựng nông thôn mới.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng ñến sự tham gia của thanh niên trong
thực hiện chương trình nông thôn mới trên ñịa bàn tỉnh Bắc Giang.
- ðề xuất các giải pháp ñể ðoàn Thanh niên các cấp tỉnh Bắc Giang
tham gia tốt hơn vào thực hiên chương trình nông thôn mới trên ñịa bàn tỉnh.
1.3. ðối tượng, phạm vi nghiên cứu của ñề tài

1.3.1. ðối tượng nghiên cứu:
Sự tham gia của thanh niên trong các hoạt ñộng xây dựng nông thôn
mới trên ñịa bàn nghiên cứu.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
1.3.2.1. Phạm vi thời gian
- Các nghiên cứu khoa học, thông tin, số liệu thứ cấp phục vụ cho ñề tài
sẽ ñược thu thập từ năm 2011 - 2012.
- Số liệu mới ñược ñiều tra, thu thập trực tiếp năm 2012.
- Các giải pháp ñề xuất mang tính chất vi mô tính ñến năm 2020.
1.3.2.2. Phạm vi không gian
ðiều tra số liệu tại 3 huyện Yên Thế, Yên Dũng, Lạng Giang. Số liệu
thứ cấp tổng hợp của tất cả các huyện triển khai chương trình Nông thôn mới
tỉnh Bắc Giang.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

4

1.3.2.3. Nội dung nghiên cứu
- Lý luận về sự tham gia của thanh niên trong các hoạt ñộng xây dựng
mô hình nông thôn mới.
- Sự tham gia của thanh niên trong thực hiện chương trình Nông thôn
mới tại ñịa bàn tỉnh Bắc Giang: Thuận lợi, khó khăn và giải pháp

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

5

PHẦN II. MỘT SỐ VẤN ðỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIẾN VỀ SỰ THAM
GIA CỦA THANH NIÊN TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

2.1. Một số lý luận về sự tham gia của thanh niên trong xây dựng Nông
thôn mới
2.1.1. Khái niệm về sự tham gia của thanh niên trong xây dựng Nông
thôn mới
2.1.1.1 Khái niệm về sự tham gia của thanh niên trong xây dựng Nông thôn mới
Sự tham gia là một quá trình cho phép người dân tự tổ chức ñể xác ñịnh
nhu cầu và cùng nhau thiết kế, tổ chức thực hiện, ñánh giá hoạt ñộng và cùng

nhau hưởng lợi từ các hoạt ñộng ñó.
Theo Setty (1991), sự tham gia của người dân là quá trình người dân
cùng với các cơ quan phát triển xây dựng chương trình hoạt ñộng, lựa chọn
ưu tiên, khởi xướng và thực hiện các dự án bằng cách ñóng góp ý tưởng, mối
quan tâm, vật liệu tiền bạc, lao ñộng và thời gian.
Theo Clanrence Shubert (2000), sự tham gia của cộng ñồng là quá trình
trong ñó các nhóm dân cư của cộng ñồng tác ñộng vào quá trình quy hoạch,
thực hiện, quản lý sử dụng hoặc duy trì một dịch vụ, trang thiết bị hay phạm
vi hoạt ñộng. Các hoạt ñộng cá nhân không có tổ chức sẽ không ñược coi là
sự tham gia của cộng ñồng. Sự tham gia của cộng ñồng là ñảm bảo cho những
người chịu ảnh hưởng của chương trình ñược tham gia vào việc quyết ñịnh
chương trình. Sự tham gia của cộng ñồng là tìm và huy ñộng các nguồn lực
của cộng ñồng, qua ñó ñể tăng lợi ích cho cộng ñồng dân cư giảm các chi phí,
tăng hiệu quả kinh tế và hiệu quả chính trị cho nhà nước.
Thanh niên tham gia thực hiện chương trình NTM thể hiện ở nhiều
mức ñộ khác nhau: tham gia vào phản biện chính sách của chính quyền khi
ñưa ra những quyết sách, chủ trương về các tiêu chí xây dựng NTM tại các
ñịa phương, ñơn vị; tham gia chuyển giao ứng dụng khoa học công nghệ
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

6

trong sản xuất, tham gia sản xuất và hưởng lợi từ những thành quả chương
trình xây dựng NTM tại ñịa phương cơ sở; nói tóm lai: Sự tham gia của thanh
niên trong thực hiện chương trình NTM là quá trình thanh niên ñược biết về
trách nhiệm và nghĩa vụ của họ khi tham gia chương trình NTM, ñược bàn và
phản biện những vấn ñề chính quyền quyết ñịnh ñến lợi ích và nhu cầu của
họ, ñược ñóng góp nguồn lực, ñược thực hiện, giám sát, ñánh giá và hưởng
lợi từ chương trình.
2.1.1.2 Các tiêu chí ñánh giá sự tham gia

a. Tính minh bạch và công khai
Việc thực hiện dân chủ cấp xã ñược thực hiện trên nguyên tắc: Bảo
ñảm trật tự, kỷ cương trong khuôn khổ hiến pháp và pháp luật; bảo ñảm
quyền của nhân dân ñược biết, tham gia ý kiến, quyết ñịnh, thực hiện và giám
sát việc thực hiện dân chủ ở cấp xã; bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi
ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; công khai, minh bạch trong quá trình thực
hiện dân chủ ở cấp xã; bảo ñảm sự lãnh ñạo của ðảng, sự quản lý của Nhà
nước. Các nội dung cần công khai ñể nhân dân biết bao gồm: kế hoạch phát
triển kinh tế - xã hội, phương án chuyển dịch cơ cấu kinh tế và dự toán, quyết
toán ngân sách hàng năm của xã; dự án, công trình ñầu tư thứ tự ưu tiên, tiến
ñộ thực hiện, phương án ñền bù hỗ trợ giải phóng mặt bằng, tái ñịnh cư liên
quan ñến dự án, công trình trên ñịa bàn cấp xã; quy hoạch kế hoạch sử dụng
ñất chi tiết và phương án ñiều chỉnh, quy hoạch khu dân cư trên ñịa bàn cấp
xã. Ngoài ra thanh niên có quyền ñược biết việc quản lý, sử dụng các loại
quỹ, khoản ñầu tư, tài trợ theo chương trình, dự án ñối với cấp xã; các khoản
huy ñộng nhân dân ñóng góp; chủ trương, kế hoạch vay vốn cho thanh niên
ñể phát triển sản xuất, xóa ñói giảm nghèo; phương thức và kết quả bình xét
hộ nghèo ñược vay vốn phát triển sản xuất, trợ cấp xã hội, xây dựng nhà tình
thương, cấp thẻ BHYT
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

7

ðối tượng mức thu các loại phí, lệ phí và nghĩa vụ tài chính khác do
chính quyền cấp xã thu trực tiếp. Các quy ñịnh của pháp luật về thủ tục hành
chính, giải quyết các công việc liên quan ñến thanh niên do chính quyền xã
trực tiếp thực hiện. ðề án ñiều chỉnh ñịa giới hành chính liên quan trực tiếp
ñến cấp xã. Kết quả thanh tra, giải quyết các vụ việc tiêu cực, tham nhũng của
cán bộ, công chức cấp xã, cán bộ thôn bản
b. Tính công bằng

VD: 1 dự án xóa ñói giảm nghèo tính công bằng thể hiện ở chỗ: phải
xem xét ñối tượng hưởng thụ của dự án có ñúng với mục tiêu của dự án
không, những giải pháp ñể các ñối tượng ñược hưởng sự công bằng.
c. Tính hiệu quả
Xem xét việc sử dụng các ñầu vào của dự án ñã ñược hiệu quả và hợp lý
chưa?; chí phí ñể ñược ñầu ra mong muốn; so sánh hiệu quả ñạt ñược và chi
phí bỏ ra
VD: 1 dự án xóa ñói giảm nghèo ñánh giá hiệu quả qua: bao nhiêu %
vốn ñược giải ngân; bao nhiêu % người dân ñược vay vốn giảm nghèo; bao
nhiêu % thoát nghèo nhờ vay vốn giảm nghèo
d. Tính bền vững
Tăng năng lực của thanh niên; chính quyền… Các hoạt ñộng phát triển
tiếp tục phát huy tác dụng khi dự án kết thúc [30].
2.1.1.3 Bản chất sự tham gia của thanh niên trong thực hiện chương trình xây
dựng Nông thôn mới
Thanh niên tham gia vào các chương trình dự án phát triển có nghĩa là
họ ñang thực thi dân chủ cơ sở hoặc chính là thanh niên:
- Có quyền ñược biết một cách tường tận, rõ ràng những gì có liên quan
mật thiết và trực tiếp ñến ñời sống của họ.
- ðược tham dự các buổi họp, tự do phát biểu, trình bày ý kiến, quan
ñiểm và thảo luận các vấn ñề của cộng ñồng.

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

8

- ðược cùng quyết ñịnh, chọn lựa các giải pháp hay xác ñịnh các vấn
ñề ưu tiên của cộng ñồng.
- Có trách nhiệm cùng mọi người ñóng góp công sức, tiền của ñể thực
hiện các hoạt ñộng ñem lại lợi ích chung.

- Thanh niên cùng với người dân lập kế hoạch, quản lý ñiều hành, kiểm
tra giám sát, ñánh giá các chương trình, dự án phát triển cộng ñồng.
Sự quyết ñịnh và tự quản của thanh niên ñược ñánh giá ở mức ñộ cao
bởi lẽ nó thể hiện tăng năng lực, quyền lực dân chủ của mọi tầng lớp trong xã
hội. Mang tính bền vững vì người dân thể hiện vai trò làm chủ với trách
nhiệm cao của mình.
2.1.1.4 Các hình thức tham gia của thanh niên trong thực hiện chương trình
xây dựng Nông thôn mới
Khi tham gia vào quá trình PTNT mới với sự hỗ trợ của Nhà nước, các
tổ chức ñoàn thể sẽ từng bước ñược tăng cường kiến thức, kỹ năng, năng lực
về quản lý tham gia tuyên truyền, vận ñộng người dân “cùng làm” tận dụng
triệt ñể các nguồn lực tại chỗ và bên ngoài. Khi xem xét quá trình tham gia
của người dân trong các hoạt ñộng PTNT, vai trò thanh niên luôn ñược ñặt
song song với vai trò của người dân ñược ñánh giá dựa trên các tiêu chí:
- Thanh niên biết: Thanh niên có quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm
trong triển khai xây dựng NTM. Từ sự hiểu biết của tầng lớp thanh niên về
những kiến thức bản ñịa, những kiến thức xã hội, tiếp cận KHCN có thể ñóng
góp vào quá trình quy hoạch nông thôn, quá trình khảo sát thiết kế các công
trình xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn, cơ sở văn hóa phục vụ cho thanh
niên. Mặt khác, thanh niên có ñiều kiện tham gia hiệu quả hơn vào các giai
ñoạn sau của quá trình xây dựng công trình, nắm ñược thông tin ñầy ñủ về
công trình mà họ tham gia như: mục ñích xây dựng công trình, yêu cầu ñóng
góp, trách nhiệm, quyền lợi.

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

9

- Thanh niên bàn: Bao gồm sự tham gia ý kiến của thanh niên liên quan
ñến kế hoạch phát triển sản xuất, liên quan ñến các giải pháp, mọi hoạt ñộng

của nông dân trên ñịa bàn như lựa chọn mô hình chuyển ñổi cơ cấu cây trồng,
chăn nuôi, mô hình sản xuất kinh doanh tập thể, ñầu tư xây dựng công trình
phúc lợi công cộng, các giải pháp thiết kế, phương thức khai thác công trình,
tổ chức quản lý công trình, các mức ñóng góp, phương thức quản lý tài
chính,… trong nội bộ cộng ñồng dân cư hưởng lợi.
- Thanh niên ñóng góp: là một yếu tố không chỉ ở phạm trù vật chất,
tiền bạc mà còn ở cả phạm trù nhận thức về quyền sở hữu và tính trách nhiệm,
tăng tính tự giác của từng ðVTN trong cộng ñồng. Hình thức ñóng góp có thể
bằng tiền, sức lao ñộng, vật tư tại chỗ hoặc ñóng góp bằng trí tuệ.
- Thanh niên làm: chính là sự tham gia lao ñộng trực tiếp từ cùng người
dân vào các hoạt ñộng PTNT như: san lấp mặt bằng, xây dựng cơ sở hạ tầng,
các hoạt ñộng của các nhóm khuyến nông, khuyến lâm, nhóm tín dụng tiết
kiệm, ñảm nhận VSMT thôn xóm, những công việc liên quan ñến tổ chức tiếp
nhận, quản lý và sử dụng công trình. Các công việc này, giúp thanh niên thực
sự hiểu ñược, thấy ñược là thành quả họ ñem lại cho xã hội, sự ghi nhận từ
nhân dân với tổ chức ðoàn và mang lại lợi ích cho chính họ. ðồng thời, từng
bước tạo ñiều kiện giải quyết vấn ñề việc làm một bộ phận thanh niên nông
thôn nâng cao ñời sống của chính gia ñình họ và hiệu quả tổ chức các hoạt
ñộng ðoàn, Hội, ðội góp phần thu hút tập hợp thanh niên trong thời kỳ mới.
- Thanh niên kiểm tra: ðể thực hiện các quy chế dân chủ cơ sở của
ðảng và Nhà nước nói chung và nâng cao hiệu quả chất lượng công trình. Ở
những công trình có nhiều bên tham gia, sự kiểm tra, giám sát của cộng ñồng
hưởng lợi có tác ñộng tích cực trực tiếp ñến chất lượng công trình và tính
minh bạch trong việc sử dụng các nguồn lực của Nhà nước và của người dân
vào xây dựng, quản lý và vận hành công trình. Thanh niên là ñội ngũ tri thức
trẻ, hiểu biết ñược nhân dân tin tưởng và giao phó nhiệm vụ thành viên Ban
kiểm tra, giám sát và ñánh giá quá trình triển khai.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

10

- Thanh niên quản lý: Thanh niên tham gia thành viên Ban quản lý,
giám sát thực hiện xây dựng NTM thôn xóm. Trực tiếp giúp người dân quản
lý các khâu thi công công trình, phản ánh các nội dung phát sinh, không ñúng
kế hoạch tới người dân và cơ quan quản lý, từ ñó cùng tham gia tìm biện pháp
khắc phục.












Hình 2.1 Các hình thức tham gia của thanh niên trong xây dựng NTM
- Thanh niên hưởng lợi: Với vai trò là nhóm hưởng lợi trực tiếp và
nhóm hưởng lợi gián tiếp. Thanh niên cải thiện ñời sống vật chất, nâng cao
hoạt ñộng thu hút tập hợp thanh niên của tổ chức ñoàn và góp phần phát triển
kinh tế - xã hội - môi trường tại ñịa phương.
Có thể nói, sự tham gia của thanh niên là phương tiện hữu hiệu ñể huy
ñộng sức mạnh tổng hợp của ñịa phương, tổ chức và vận dụng năng lực, sự
khôn ngoan, tính sáng tạo của quần chúng vào hoạt ñộng xây dựng nông thôn
mới. Giúp xác ñịnh nhu cầu ưu tiên của cộng ñồng và tiến hành những hoạt
ñộng phát triển ñể ñáp ứng những nhu cầu này. Giúp cho việc xây dựng nông

ðóng

góp
Làm
Kiểm tra,
giám sát
Bàn
Quản lý

Biết
THANH
NIÊN
HƯỞNG LỢI

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

11

thôn mới ñược thừa nhận, khuyến khích thanh niên và nhân dân ñóng góp
nguồn lực thực hiện và ñảm bảo khả năng bền vững. Mặt khác trong ñiều kiện
nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước cho phát triển nông thôn là rất hạn chế, hướng
tới triển vọng một chương trình xây dựng nông thôn mới trên phạm vi cả
nước, có thể thấy phát triển dựa trên sự tham gia của thanh niên là cách tiếp
cận ñúng. Theo cách tiếp cận này sẽ ñảm bảo ñồng thời phát triển nông thôn
mà không làm gia tăng gánh nặng cho ngân sách nhà nước.
2.1.2. Vai trò ñánh giá sự tham gia của thanh niên trong thực hiện chương
trình nông thôn mới
Khác với cách tiếp cận truyền thống thông thường, phương pháp tiếp
cận dựa vào nội lực cộng ñồng (hay sự tham gia của cộng ñồng trong ñó là sự
tham gia của thanh niên) tập trung ñầu tiên là vào cách mà các cá thể trong
cộng ñồng tham gia vào các hoạt ñộng góp phần phát triển cộng ñồng.
Phương pháp xây dựng sự tự tin cho tổ chức ñoàn qua việc ñánh giá cao

những việc mà ðVTN làm ñược cho cộng ñồng và qua những thành quả mà
chính họ ñạt ñược góp phần ñưa cộng ñồng phát triển. Phương pháp này giúp
cho tổ chức thanh niên ñối mặt với các vấn ñề bằng cách: ðầu tiên là xem xét
khả năng của tổ chức và huy ñộng các nguồn lực ñể giải quyết vấn ñề theo thứ
tự ñã ñược tập thể nhât trí. Nói cách khác là thanh niên sẽ phải tự ñịnh hướng
quá trình phát triển dựa vào chính nội lực cho phép của mình.
Việc huy ñộng nội lực của tổ chức ñoàn ñể thực hiện các hoạt ñộng
phát triển có vai trò rất quan trọng, làm cho hoạt ñộng phát triển có hiệu quả
hơn, nó gắn trách nhiệm của mỗi cá nhân với các hoạt ñộng phát triển. Xây
dựng nông thôn mới theo phương pháp này cũng tác ñộng trong việc ñổi mới
tư duy và nâng cao năng lực của thanh niên và cộng ñồng ñịa phương, từ ñó
tạo ra ñộng lực ñể họ có thể chủ ñộng ñảm nhận các nhiệm vụ mới, nhiệm vụ
khó vấn ñề phát triển kinh tế, xã hội và môi trường. Ta có thể thấy phương
pháp này có các ñiểm mạnh như:
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

12

- Phù hợp với chính sách và chiến lược của chính phủ về việc phân cấp
và dân chủ cơ sở.
- Phù hợp với Nghị quyết của ðảng và Nhà nước nhằm thu hút tập hợp
thanh niên, phát huy vai trò của thanh niên xây dựng tổ chức ðoàn vững mạnh
tăng cường bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, giáo dục ñạo ñức, lối sống, cổ vũ
thanh niên lao ñộng xung kích tình nguyện xây dựng ñất nước giàu ñẹp, văn minh.
- Khuyến khích sự tham gia của thanh niên nhiều hơn vào các giai ñoạn
khác nhau của chương trình, dự án phát triển nhờ vậy các kết quả ñạt ñược
phù hợp với nhù cầu ñịa phương, kết quả ñạt ñược có tính bền vững.
- Thể hiện tinh thần trách nhiệm, sự nhiệt tình, sự minh bạch trong quá
trình phát triển của cả cộng ñồng, ñặc biệt ñối với cán bộ cơ sở và giảm gánh
nặng ngân sách Nhà nước.

2.1.3 ðặc ñiểm sự tham gia của thanh niên trong thực hiện chương trình
Nông thôn mới
Nghị quyết Hội nghị lần thứ Bảy Ban Chấp hành Trung ương khoá X
về tăng cường sự lãnh ñạo của ðảng ñối với công tác thanh niên thời kỳ ñẩy
mạnh công nghiệp hoá, hiện ñại hoá ñã khẳng ñịnh: Thanh niên là rường cột
của nước nhà, chủ nhân tương lai của ñất nước, là lực lượng xung kích trong
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là một trong những nhân tố quyết ñịnh sự thành
bại của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện ñại hoá ñất nước, hội nhập quốc tế và
xây dựng chủ nghĩa xã hội. Thanh niên ñược ñặt ở vị trí trung tâm trong chiến
lược bồi dưỡng, phát huy nhân tố và nguồn lực con người. Chăm lo, phát triển
thanh niên vừa là mục tiêu, vừa là ñộng lực bảo ñảm cho sự ổn ñịnh và phát
triển vững bền của ñất nước.
Trong tiến trình xây dựng nông thôn mới, thanh niên là lực lượng tham
gia sôi nổi, hăng hái, ñi ñầu trong cải tiến và tiếp thu cái mới. Tuy nhiên, sự
tham gia của thanh niên còn có nhiều hạn chế, phần lớn những người quyết
ñịnh trong việc thực hiện chương trình không phải là thanh niên bởi ñại ña số
thanh nên không phải là chủ hộ, khó có những quyết ñịnh. Vì vậy sự tham gia
của thanh niên mang tính thụ ñộng, không chủ ñộng. Mặt khác, thanh niên
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

13

phần lớn là những người chưa có sở hữu nhiều về vật chất mà cái chủ yếu họ
có là tinh thần, sức trẻ và tri thức. Do vậy sự ñóng góp của thanh niên phần
lớn là trí tuệ, công sức nhiều hơn sự ñóng góp về tiền, vật chất. Nếu nhận thức
của cấp ủy, chính quyền không tốt thì lực lượng thanh niên sẽ ñứng ngoài
cuộc, không phát huy ñược vai trò của thanh niên trong thực hiện chương
trình và ngược lại.
Có nhiều mức ñộ khác nhau ñể thanh niên tham gia nhưng chúng tôi
tổng lược theo 3 hình thức chung:

- Không có sự tham gia
+ Cán bộ ñiều khiển: thanh niên làm và thực hiện theo ý của cán bộ,
không ñược hiểu rõ. Như thanh niên bị gọi ñi làm công ích, tham gia các hoạt
ñộng tình nguyện, ñóng góp tiền cho một hoạt ñộng nào ñó mà không ñược
biết, không ñược thảo luận.
+ Tham gia mang tính hình thức: cán bộ cũng có gọi thanh niên ñến, cho
thanh niên phát biểu ý kiến nhưng chỉ có lệ, mọi việc cán bộ quyết theo ý mình.
- Tham gia ít
+ Thanh niên ñược thông báo và giao nhiệm vụ: thanh niên ñược thông
báo, hiểu rõ những việc mà cán bộ muốn họ tham gia, sau ñó thanh niên ñóng
góp công sức hay tiền của theo khả năng của mình.
+ Thanh niên ñược hỏi ý kiến: kế hoạch công tác do cán bộ thiết kế và
quản lý, thanh niên ñược mời tham gia thảo luận, hỏi lấy ý kiến, cán bộ lắng
nghe nghiêm túc, sau ñó cán bộ ñiều chỉnh kế hoạch (nếu cần thiết) cho phù
hợp rồi cùng thực hiện.
3

2
Tham gia thực sự

1
Tham gia ít


Không có sự tham gia


Hình 2.2 Các mức ñộ tham gia của thanh niên trong
xây dựng Nông thôn mới
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Kinh tế…… ………………………

14

- Tham gia thực sự
+ Cán bộ khởi xướng, thanh niên cùng tham gia quyết ñịnh: cán bộ là
người ñề xuất ý tưởng, người ñiều hành hướng dẫn thanh niên chủ ñộng
tham gia các khâu lập kế hoạch ñược coi là phù hợp nhất với kiến thức, sự
hiểu biết của thanh niên, trên từng phương diện ñưa ra quyết ñịnh chọn các
phương án và tổ chức thực hiện.
+ Thanh niên khởi xướng và cùng cán bộ ra quyết ñịnh: thanh niên
cùng người dân ñề xuất ý tưởng, lập kế hoạch. Cán bộ cùng thanh niên, người
dân quyết ñịnh chọn các phương án và tổ chức thực hiện.
+ Thanh niên quyết ñịnh chọn các phương án và có sự hỗ trợ của cán
bộ: thanh niên khởi xướng, lập kế hoạch, quyết ñịnh chọn các phương án và
tổ chức thực hiện, kiểm tra giám sát. Cán bộ ñóng vai trò hỗ trợ về chuyên
môn khi thanh niên cần.
Sự tham gia của thanh niên luôn gắn liền với các hoạt ñộng triển khai
xây dựng NTM có sự tham gia của người dân, thanh niên có vai trò là cầu nối
tuyên truyền các chủ trương, chính sách, pháp luật của ðảng và Nhà nước tới
người dân, vận ñộng người dân tham gia thực hiện, ñóng góp ý kiến ñảm bảo
tính bến vững của các hoạt ñộng phát triển.
2.1.4. Nội dung sự tham gia của thanh niên trong thực hiện chương
trình nông thôn mới
Xuất phát từ tình hình thực tế của thanh niên tại mỗi ñịa phương và khả
năng ñóng góp của thanh niên trong việc thực hiện 19 tiêu chí xây dựng nông
thôn mới, sự tham gia của thanh niên ñược khảo sát và ñánh giá dựa trên 11
nội dung chung như sau:
2.1.4.1. Hoàn chỉnh quy hoạch xây dựng nông thôn mới
Nhằm ñáp ứng Tiêu chí số 1 về Quy hoạch, làm cơ sở ñể triển khai các
nội dung xây dựng nông thôn mới. Trên cơ sở kết quả rà soát hiện trạng quy