Các yếu tố tác động đến ý định nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong sáu tháng đầu của bà mẹ mang thai tại thành phố hồ chí minh

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. HCM
  



NGUYNăVNăLUYN


CÁC YUăTăTÁCăNG NăụăNH NUÔI CON
HOÀNăTOÀNăBNGăSAăMăTRONGăSÁUăTHÁNGă
UăCAăBÀăMăMANGăTHAIăTIăTP.ăHCM



LUNăVNăTHCăS KINH T




THÀNH PH H CHÍ MINH - NMă2015
B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. HCM
  


NGUYNăVNăLUYN


CÁCăYUăTăTÁCăNG NăụăNH NUÔI CON
HOÀNăTOÀNăBNGăSAăMăTRONGăSÁUăTHÁNGă

UăCAăBÀăMăMANGăTHAIăTIăTP.ăHCM

Chuyên ngành: Kinh t phát trin
Mã s: 60310105

LUNăVNăTHCăS KINH T

NGIăHNG DN KHOA HC:
PGS. TS. BÙI TH THANH


Thành ph H Chí Minh - Nm 2015
LIăCAMăOAN

TrongăquáătrìnhăthcăhinălunăvnăắCácăyuătătácăđngăđnăýăđnhă
nuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđuăcaăbàămămangăthaiătiă
TP.ăHCM” tôiăđãăvnădngăkinăthcăđãăhcăvàăviăsănghiênăcu,ăthuăthpă
cácătàiăliuăliênăquan,ăđngăthiăđcăsăgópăý,ăhngădnăcaăPGS.ăTS.ăBùiă
ThăThanhăđăhoànăthànhălunăvnănày.
Tôiăcamăđoanăđâyălàăcôngătrìnhănghiênăcuăcaătôi,ăcácăsăliuăvàăktă
quătrongălunăvnănàyălàătrungăthc.

TP.ăHCM,ăthángă5ănmă2015
Tácăgi


NguynăVnăLuyn


MCăLC

TRANGăPHăBÌA
LIăCAMăOAN
MCăLC
DANHăMCăCÁCăKụăHIU,ăCHăVITăTT
DANHăMCăCÁCăBNG,ăBIU
DANHăMCăCÁCăHÌNHăV
TÓMăTTăLUNăVN
CHNGă1:ăTNGăQUANăVăNGHIểNăCU 1
Giiăthiu 1
1.1.ăLýădoănghiênăcu 1
1.2.ăMcătiêuănghiênăcu 4
1.3. iătngăvàăphmăviănghiênăcu 5
1.4. Phngăphápănghiênăcu 5
1.5.ăụănghaăvàăđóngăgópăcaănghiênăcu 6
CHNGă2:ăCăSăLụăTHUYTăVÀăMÔăHỊNHăNGHIểN CU 7
Giiăthiu 7
2.1.ăụăđnhăhànhăviă(BehaviouralăIntentionăậ BI) 7
2.2.ăCácălýăthuytăvăýăđnhăhànhăvi 7
2.2.1.ăThuytăhànhăđngăhpălýă(TheoryăofăReasonedăActionă- TRA) 8
2.2.2.ăThuytăhànhăviăhochăđnhă(TheoryăofăPlannedăBehavioură- TPB) 9
2.2.3.ă Thuytă choă conă búă tă hiuă quă (Breastfeedingă Self-Efficacy Theory ậ
BSET) 11
2.3.ăCácănghiênăcuătrcăcóăliênăquan 14
2.3.1.ăNghiênăcuăcaăMutuliăvàăWalingoă(2014)ăvăýăđnhănuôiăconăbngăsaămă
ca bàămăsauăkhiăsinhăconătiăKenya 14
2.3.2.ăNghiênăcuăcaăNguyen,ăQ.T.ăvàăcngăsă(2013)ăvăýăđnhănuôiăconăhoànă
toànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđuăcaăbàămămangăthaiătiăTP.ăHCM 16

2.3.3.ăNghiênăcuăcaăHusseină(2012)ăvăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaăm
trongăsáuăthángăđuătiăIndonesia 17
2.3.4.ăNghiênăcuăcaăAquilinaă(2011)ăvămiăquanăhăgiaăchoăconăbúătăhiuă
quăvàăthiăgianănuôiăconăbngăsaămătiăNewăYork,ăHoaăK 20
2.4.ăMôăhìnhănghiênăcuăcácăyuătătácăđngăđnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngă
saămătrongăsáuăthángăđuăcaăbàămămangăthaiătiăTP.ăHCM 23
2.4.1.ăKháiănimăsaăm 23
2.4.2.ăLiăíchăcaăvicănuôiăconăbngăsaăm 23
2.4.3.ăMôăhìnhănghiênăcuăđăxut 24
2.4.3.1.ăTháiăđ 26
2.4.3.2.ăChunăchăquană(hayănhăhngăcaăxãăhi) 26
2.4.3.3. Nhnăthcăkimăsoátăhànhăvi 27
2.4.3.4. Cho con bú tăhiuăqu 27
2.4.3.5.ăKinăthcănuôiăconăbngăsaăm 27
2.4.3.6.ăGiáătrăcmănhn 28
2.4.3.7.ăụăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđu 28
Tómăttăchngă2 29
CHNGă3:ăPHNG PHÁPăNGHIểNăCU 30
Giiăthiu 30
3.1.ăQuyătrìnhănghiênăcu 30
3.2.ăNghiênăcuăđnhătính 31
3.2.1.ăThităkănghiênăcuăđnhătính 31
3.2.2.ăKtăquănghiênăcuăđnhătính 32
3.3.ăNghiênăcuăđnhălng 39
3.3.1.ăThităkămuănghiênăcu 39
3.3.2.ăThităkăbngăcâuăhiăvàăquáătrìnhăthuăthpădăliu 40
3.3.3.ăPhngăphápăphânătíchădăliu 41
3.3.3.1.ăánhăgiáăsăbăthangăđoăbngăhăsătinăcyăCronbach’săAlpha 41
3.3.3.2.ăKimăđnhăthangăđoăbngăphânătíchănhânătăkhámăpháă(EFA) 42

3.3.3.3.ă Phână tíchă tngă quană vàă hiă quyă biă (Multipleă Lineară Regressionă ậ
MLR) 44
3.3.4.ăKimăđnhăsăkhácăbităvăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuă
thángă đuă caă bàă mă mangă thaiă tiă TP.ă HCMă theoă cácă bină đnhă tínhă bngă
ANOVA 45
Tómăttăchngă3 46
CHNGă4:ăPHỂNăTệCHăKTăQUăNGHIểNăCU 47
Giiăthiu 47
4.1.ăMôătămuăkhoăsát 47
4.2.ăánhăgiáăsăbăthangăđoăbngăhăsătinăcyăCronbach’săAlpha 50
4.3.ăPhânătíchănhânătăkhámăpháă(EFA) 51
4.3.1.ăKtăquăphânătíchăEFAăcácăyuătătácăđngăđnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànă
bngăsaămătrongăsáuăthángăđu 51
4.3.2.ăKtăquăphânătíchăEFAăbinăphăthucăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaă
mătrongăsáuăthángăđu 54
4.4.ăPhânătíchăhiăquyăbiăMLRă(MultipleăLinearăRegession) 55
4.4.1.ăMaătrnăhăsătngăquanăgiaăcácăbin 55
4.4.2. Xâyădngămôăhìnhăhiăquy 56
4.4.2.1.ăKimăđnhămcăđăphùăhpăcaămôăhình 57
4.4.2.2.ăXácăđnhătmăquanătrngăcaăcácăbin trong mô hình 58
4.4.2.3.ăDòătìmăsăviăphmăcácăgiăđnhăcnăthitătrongăhiăquyătuynătính 59
4.5.ăKimăđnhăsăkhácăbităvăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuă
thángăđuăcaăbàămămangăthaiătiăTP.ăHCMătheoăcácăđcăđimăcáănhânăcaăbàăm
63
4.5.1.ăKimăđnhăsăkhácăbitătheoăđătui 63
4.5.2.ăKimăđnhăsăkhácăbitătheoătìnhătrngăhônănhân 64
4.5.3.ăKimăđnhăsăkhácăbitătheoătrìnhăđăhcăvn 65
4.5.4.ăKimăđnhăsăkhácăbitătheoănghănghip 66
4.5.5.ăKimăđnhăsăkhácăbitătheoăthuănhpăhăgiaăđình 67

Tómăttăchngă4 68
CHNGă5:ăTHOăLUNăKTăQUăNGHIểNăCUăVÀăKINăNGH 70
Giiăthiu 70
5.1. Tóm tt ni dung nghiên cu 70
5.2.ăThoălunăktăquănghiênăcu 72
5.2.1. Cho con búătăhiuăqu 72
5.2.2.ăTháiăđ 73
5.2.3.ăChunăchăquană(hayănhăhngăcaăxãăhi) 73
5.2.4.ăKinăthcănuôiăconăbngăsaăm 74
5.2.5.ăNhnăthcăkimăsoátăhànhăvi 74
5.3.ăMtăsăkinănghăcho cácănhàăqunătrătrongălnhăvcăscăkheătiăTP.ăHCM 75
5.3.1.ăChoăconăbúătăhiuăqu 75
5.3.2.ăTháiăđ 76
5.3.3.ăChunăchăquană(hayănhăhngăcaăxãăhi) 77
5.3.4.ăKinăthcănuôiăconăbngăsaăm 78
5.4.ăHnăchăcaănghiênăcuăvàăhngănghiênăcuătipătheo 78
TÀIăLIUăTHAMăKHO
PHăLC
Phălcă1:ăNiădungăthoălunănhóm
Phălcă2:ăBngăcâuăhiănghiênăcuăđnhălng
Phălcă3:ăMôătămuăkhoăsát
Phălcă4:ăKtăquăđánhăgiáăcácăthangăđoăbngăhăsătinăcyăCronbach’săAlpha
Phălcă5:ăKtăquăphânătíchănhânătăkhámăpháă(EFA)
Phălcă6:ăKtăquăphânătíchăhiăquyăbi
Phălcă7:ăKtăquăkimăđnhăANOVA


DANHăMCăCÁCăKụăHIU,ăCHăVITăTT

AAP:ăHcăvinănhiăkhoaăHoaăKă(American Academy of Pediatrics)
AB: Tháiăđ hngătiăhànhăvi (Attitude toward behavior)
ABM:ăHcăvinăyăhcănuôiăconăbngăsaămă(Academy of Breastfeeding Medicine)
ANOVA:ăPhânătíchăphngăsaiă(ANalysisăOfăVAriance)
BK: Kinăthc nuôiăconăbngăsaămă(Breastfeeding Knowledge)
BI:ăụăđnhăhànhăviă(Behavioural Intention)
BSE: Cho con bú tăhiuăquă(Breastfeeding Self-Efficacy
)
BSES:ăMcăđăcho con bú tăhiuăquă(Breastfeeding Self-Efficacy Scale
)
BSET:ăThuytăchoăconăbúătăhiuăquă(Breastfeeding Self-Efficacy Theory)
EFA:ăPhânătíchănhânătăkhámăpháă(Exploratory Factor Analysis)
ELM: Mô hình khănng xâyădng (Elaboration Likelihood Model)
KMO:ăHăsăKaiser-Meyer-Olkin
MLR:ăHiăquyăbiă(MultipleăLinearăRegression)
SCT:ăThuytănhnăthcăxãăhiă(Social Cognitive Theory)
Sig:ăMcăýănghaă(Significantălevel)
SN: Chun chăquană(Subjective norm)
SPSS: Phnămmăthngăkêăchoăkhoaăhcăxãăhi (Statistical Package for the Social
Sciences)
PBC: Nhnăthcăkimăsoátăhànhăvi (Perceived behavioural control)
PCA:ăPhngăphápătríchănhânătă(PrincipalăComponentăAnalysis)
PTTH:ăPhăthôngătrungăhc
PT:ăThuytătrinăvngă(ProspectăTheory)
PV:ăGiáătrăcmănhn (Perceived Value)
TP.ăHCM:ăThànhăphăHăChíăMinh
TPB:ăThuytăhànhăviăhochăđnhă(TheoryăofăPlannedăBehaviour)
TRA:ăThuytăhànhăđngăhpălýă(TheoryăofăReasonedăAction)
TVE:ăTngăphngăsaiătríchă(TotalăVarianceăExplained)

VIF: Hăsăphóngăđiăphngăsai (Variance Inflation Factor)
WHO: Tăchcăy tăthăgiiă(WorldăHealthăOrganization)


DANHăMCăCÁCăBNG,ăBIU
Bngă2.1:ăBngătngăktăcácăđimăchínhăcaăcácănghiênăcuătrcăđây 22
Bngă3.1:ăThangăđoătháiăđ 33
Bngă3.2:ăThangăđoăchunăchăquană(hayănhăhngăcaăxãăhi) 34
Bngă3.3:ăThangăđoănhnăthcăkimăsoátăhànhăvi 35
Bngă3.4:ăThangăđoăchoăconăbúătăhiuăqu 36
Bngă3.5:ăThangăđoăkinăthcănuôiăconăbngăsaăm 37
Bngă3.6:ăThangăđoăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđu. . 39
Bngă4.1:ăThngăkêăgiaiăđonămangăthaiăcaăbàăm 47
Bngă4.2:ăThngăkêăsălnăbàămăđangăchunăbăsinhăcon 48
Bngă4.3:ăThngăkêămuănghiênăcuătheoăđcăđimăcáănhânăcaăbàăm 49
Bngă4.4:ăKtăquăđánhăgiáăcácăthangăđoăbngăCronbach’săAlpha 50
Bngă4.5:ăKMOăvàăkimăđnhăBartlett 51
Bngă4.6:ăTngăphngăsaiătríchă(TotalăVarianceăExplained) 52
Bngă4.7:ăKtăquăphânătíchăEFAăcácănhânătăđcălp 53
Bngă4.8:ăKMOăvàăkimăđnhăBartlett 54
Bngă4.9:ăTngăphngăsaiătríchă(TotalăVarianceăExplained) 55
Bngă4.10:ăMaătrnănhânăt 55
Bngă4.11:ăMaătrnăhăsătngăquanăgiaăcácăbin 56
Bngă4.12:ăTómăttămôăhìnhăhiăquy 57
Bngă4.13:ăKtăquăphânătíchăANOVA
a
57
Bngă4.14:ăTrngăsăhiăquy
a
57

Bngă4.15:ăKtăquăkimăđnhăcácăgiăthuytănghiênăcuăchínhăthc 59
Bngă4.16:ăKimăđnhăLeveneăphngăsaiăđngănht 63
Bngă4.17:ăKtăquăANOVA 63
Bngă4.18:ăKimăđnhăLeveneăphngăsaiăđngănht 64
Bngă4.19:ăKtăquăANOVA 64
Bngă4.20:ăKimăđnhăLeveneăphngăsaiăđngănht 65
Bngă4.21:ăKtăquăANOVA 65


Bngă4.22:ăKimăđnhăLeveneăphngăsaiăđngănht 66
Bngă4.23:ăKtăquăANOVA 66
Bngă4.24:ăKimăđnhăLeveneăphngăsaiăđngănht 67
Bngă4.25:ăKtăquăANOVA 67
Bng 5.1: Kt qu giá tr trung bình và mcăđ quan trng ca các binăđc lp 75



DANHăMCăCÁCăHỊNHăV

Hìnhă2.1:ăMôăhìnhăthuytăhànhăđngăhpălýă(TRA) 8
Hình 2.2: Mô hình thuytăhànhăviăhochăđnhă(TPB) 10
Hìnhă2.3:ăMôăhìnhăchoăconăbúătăhiuăquă(BSET) 13
Hìnhă2.4:ăMôăhìnhăcácăyuătătácăđngăđnăýăđnhănuôiăconăbngăsaămătiăKenya
15
Hìnhă2.5:ăMôăhìnhăcácăyuătătácăđngăđnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămă
trongăsáuăthángăđuăcaăbàămămangăthaiătiăTp.ăHCM 17
Hìnhă2.6:ăMôăhìnhăcácăyuătătácăđngăđnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămă
trongăsáuăthángăđuătiăIndonesia 19
Hìnhă2.7:ăMôăhìnhămiăquanăhăgiaătăhiuăquăvàăthiăgianănuôiăconăbngăsaămă
tiăNewăYork,ăHoaăK 21

Hìnhă2.8:ăMôăhìnhănghiênăcuăđăxut. 29
Hình 3.1: Quyătrìnhănghiênăcu 30
Hìnhă4.1:ăăthăphânătánăScatterplot 60
Hìnhă4.2:ăăthătnăsăHistogram 61
Hìnhă4.3:ăăthătnăsăP-P plot 61


TịMăTTăLUNăVN

Nghiênăcuănàyăcóăbaămcătiêuăcăbnălà:ă(1)ăXácăđnhăcácăyuătătácăđngă
đnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđu; (2) Xácăđnhămcă
đătácăđngăcaătngăyuătăđnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuă
thángăđu; (3)  xut mt s hàmăýăđ giúp cácănhàăqunătrătrongălnhăvcăscă
kheătiăTP.ăHCM hiuărõăhnăcácăyu t và mcăđ tácăđngăđnăýăđnh nuôi con
hoàn toàn bng sa m trongăsáuăthángăđu, t đóăhochăđnh các chngătrìnhăcană
thip phù hp.
Nghiên cu này vn dngă2ăphngăphápăch yu là nghiên cuăđnh tính và
nghiên cuăđnhălng. Nghiênăcuăđnhătínhăđcăthcăhinăthôngăquaăkăthută
thoălunănhómătpătrungăviămtănhómăđiătngăgmă11ăbàămămangăthaiătă28ă
tunătrălênăđangăsinhăsngătiăTP.ăHCMăcóăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămă
trongă sáuă thángă đu,ă nhmă khámă phá,ă điuă chnhă vàă bă sungă cácă thànhă phnă vàă
thangăđoăcácăyuătătácăđngăđnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuă
thángăđu.ăNghiênăcuăđnhălngăđc thc hin bng k thut phng vn trc tip
vi mt muăcóăkíchăthc n = 271 bà m mangăthaiătă28ătunătrălênăđangăsinhă
sng ti TP. HCM, nhm khngă đnh các yu t cngă nhăgiáătr,ăđ tin cy ca
thangăđoăcácăyu t tácăđng đnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuă
thángăđu. D liu sau khi thu thp đc phân tích bng phn mm x lý thng kê
SPSS 20.0.
Kt qu nghiên cu cho thyăcácăthangăđo lng các khái nim nghiên cu
sauăkhiăđiu chnh cho phù hp vi bi cnh nghiên cu ti TP. HCM,ăđuăđtăđc

đ tin cy và giá tr. Kt qu kimăđnh cho thy mô hình nghiên cu chính thc
phù hp vi d liu kho sát. Kt qu phân tích hi quy bi cho thy,ămôăhìnhănmă
yu t thuăđc t phân tích nhân t khám phá (EFA) thì có bn yu t gm: cho
con bú t hiu qu,ătháiăđ, chun ch quan, kin thc nuôi con bng sa m là tác
đngăcóăýănghaăđnăýăđnh nuôi con hoàn toàn bng sa m trongăsáuăthángăđu
ca bà m mang thai tiăTP.ăHCMăvàăchaăcóăcăs đ khngăđnh yu t nhn thc


kimăsoátăhànhăviătácăđngăcóăýănghaăđnăýăđnh nuôi con hoàn toàn bng sa m
trongăsáuăthángăđu ca bà m mang thai ti TP. HCM. Mô hình giiăthíchăđc
62,3% s bin thiên ca bin ph thucăýăđnh nuôi con hoàn toàn bng sa m
trongăsáuăthángăđu ca bà m mang thai ti TP. HCM.
Kt qu kimăđnh s khác bit v ýăđnh nuôi con hoàn toàn bng sa m
trongăsáuăthángăđu ca bà m mang thai ti TP. HCM theo các binăđnh tính bng
phngăphápăkimăđnh ANOVA cho thy, vi mu nghiên cuănă=ă271ăvàăđ tin
cy 95% thì khôngăcóăsăkhácăbităcóăýănghaăthngăkêăvăýăđnhănuôiăconăhoànătoànă
bngăsaămătrongăsáuăthángăđuăđiăviăcácăđcăđimăđătuiăcaăbàăm,ătrìnhăđă
hcăvnăvàăthuănhpăhăgiaăđình;ăngcăli,ăviăđătinăcyă95%,ăcóăsăkhácăbităcóăýă
nghaăthngăkêăvăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđuăđiă
viăcácăđcăđimătìnhătrngăhônănhânăvàănghănghipăcaăbàăm.ăTrongăđó,ănhómăbàă
măđãăktă hônăcóă mcăđătrungăbìnhăvăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaă mă
trongăsáuăthángăđuăcaoăhnăcácănhómăbàămăcóătìnhătrngăhônănhânăcònăli;ăvàă
nhómăcácăbàămălàăhcăsinh/ăsinhăviênăcóămcăđătrungăbìnhăvăýăđnhănuôiăconă
hoànă toànă bngă saă mă trongă sáuă thángă đuă thpă hnă cácă nhómă bàă mă cóă nghă
nghipăcònăli.
Ktăquănghiênăcuănàyăgiúpăchoăcácănhàăqunătrătrongălnhăvcăscăkheătiă
TP. HCM hiuărõăhnăcácăyu t và mcăđ tácăđngăđnăýăđnh nuôi con hoàn toàn
bng sa m trongăsáuăthángăđu, t đóăhoch đnh các chngătrìnhăcanăthip phù
hp. Kt qu nghiên cu còn góp phn b sung vào h thngăthangăđoăvàămôăhìnhă
nghiên cu các yu t tácăđngăđn ýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongă

sáuăthángăđuăcaăbàămămang thai tiăTP.ăHCM.
1

CHNGă1:ăTNG QUANăVăNGHIểNăCU

Gii thiu
Chngă 1 trìnhă bàyă lýă doă nghiênă cu,ă xácă đnhă mcă tiêuă nghiênă cu,ă điă
tngăvàăphmăviănghiênăcu,ăphngăphápănghiênăcu,ăýănghaăcaănghiênăcuăvàă
giiăthiuăktăcuăcaăbáoăcáoănghiênăcu.

1.1. Lý do nghiên cu
TheoăT chcăYăTăThăgiiă(WorldăHealthăOrganizationă- WHO,ă1991),ăsaă
mălàăthcănăttănhtăchoătrăsăsinhăvàătrănh.ă Nuôiăconăbngăsaăm đã đcă
chngăminhălà rtăcóăliăcho scăkhe trăsăsinh, đngăthiămangăliăliăíchăchoăcác
bàăm,ăgiaăđìnhăvàăxãăhi nói chung. Nhiuănghiênăcu đãăchngăminhărng vică
nuôiăconă bngă saă mă gópă phnă làmăgimătă l tă vongă  trăsă sinh vàătră nh
(WHO,ă2000;ăJonesăvàăcngăs,ă2003), nuôiăconăbngăsaăm đcăchngăminh là
mt binăpháp quanătrngăgiúp ciăthin scăkhe caăbàămăvà trăem trongăsută
cucăđi (Wolf, 2003). Hnăna,ăvicănuôiăconăhoànătoànăbngăsaăm tăkhi tră
đcăsinhăraăđnăkhiătrăđc sáu tháng tui là điuăquanătrngăđiăvi scăkheă
cngăđng và nnăkinhăt, mangăli liăích sâuărng trong giiăhn ca môiătrng,
kinhătăvà xãăhi vì nó giúpăloiăbăs phăthucăvàoăcác snăphm vàăthităb thay
th saăm gâyătnăkém. NghiênăcuăcaăGartner vàăcngăs (2005)ăđãăchăraărng,ă
chiăphíătităkimăđcăchoăchmăsócăscăkheănhăvicănuôiăconăbngăsaămăăHoaă
Kălàă3,6ătăUSD mi nm.
ăđtăđc liăíchătiău, cácăkhuynăcáoăcaănhiuătăchcăchoărngăttăcă
các trăsăsinh nên đcănuôi hoàn toàn bngăsaăm (Exclusive Breastfeeding ậ
EBF) trong sáu tháng đu, viăvic dnădn băsung thcăphmăvà tipătc nuôi con
bngăsaăm sauăđó cho ítănhtămtănm hocălâuăhn,ăminălàăcămăvàăcon mong
mun (AAP, 2005; ABM, 2008; WHO, 2011). Tuyănhiên,ăđăkhuynăkhích phăn

nuôiăconăbngăsaăm làămtătháchăthc ln cho các chuyên gia chmăsócăscăkhe.
Mcădù nălc tngăsălng bàăm laăchn vic nuôiăconăbngăsaăm, nhngătălă
2

btăđu và tipătc nuôiăconăbngăsaăm ănhiu qucăgia vnăcòn thp hnătiău,
chăcóă 35%ă tră nh diă nm thángă tui búăsaă m hoàn toàn trênă toànăthăgii
(WHO, 2010). NgayăcănhngăncăphátătrinăvàăđangăphátătrinăăôngăNamăÁ,ătă
l trănh đcănuôiăhoànătoànăbngăsaăm trong sáu tháng đuătiên sau khi sinh
vnăcòn quáă thp, víă d,ă tălănàyă Singapore là 0% (Foo vàăcngăs, 2005), ă
Malaysia là 14,5% (Tan, 2011) và Thái Lan là 14,5% (Hangchaovanich và
Voramongkol, 2006).
VităNamăbtăđuăthcăhinăChngătrìnhănuôiăconăbngăsaămătănmă1992ă
choăđnănay,ăchngătrìnhăđãăđcăphápălutăvàăcácăchínhăsáchăkhácăhătr,ăboăvă
thôngăquaă Nghă đnhă 21/2006/Nă ậ CP.ăNgoàiă ra,ănuôiă conă bngăsaă mălàă mtă
trongănhngăgiiăphápăuătiênăđcălngăghépătrongăcácăchătrng,ăchínhăsáchăcaă
ngànhăyătăvăChmăsócăscăkheăbàămăvà trăem.ăTuyănhiên,ătheoăbáoăcáoăcaă
VinăDinhăDngăQucăGiaă(2012),ătălătrăđcănuôiăhoànătoànăbngăsaămăchoă
đnăsáuăthángătuiăcaăVităNamănmă2010ălàă19,6%.ăTălănàyăthpăhnărtănhiuă
soăviătălătrungăbìnhăcaăthăgii.ăVyănguyênănhânănàoădnăđnăthcătrngătrên?ă
Nhngă yuătănàoătácăđngă đnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsa mătiăVită
Nam nóiăchungăvàătiăTP.ăHCMănóiăriêng?
Trênăthăgii,ăcácănghiênăcu đãănhiuăln phátăhinăraărng bàăm cóăýăđnh
nuôiăconăhoànătoànăbngăsa m làănhngăngi có hiuăbităcaoăv kinăthc cho
con bú (Swanson vàăcngăs, 2006; Wen vàăcngăs, 2009). Nhngănghiênăcuăchoă
rngătháiăđăvàăgiáătrăcmănhnăcaăbàăm,ăvaiătròăcaăôngăbăvàăngiăthânăcóătácă
đngămnhămătiăýăđnhănuôiăconăbngăsaămă(Hussein, 2012; Mutuli và Walingo,
2014).ăMtănghiênăcuăđnhătínhăđcătinăhànhăăAnhăcaăGraffyăvà Taylor (2005)
môătălàăcácăbàămăcóăcmăgiácăchaăthcăsăsnăsàngăđănuôiăconăbngăsaămăvàă
hă rtă cnă thôngă tină đă nângă caoă nhnă thcă vnă đă này;ă doă đó,ă nghiênă cuă caă
Bollingă(2007)ăđãăphátăhinăraărngăphănăcóănhiuăkhănngăđăbt đuănuôiăconă

vàătipătcăduyătrìăvicănuôiăconăbngăsaămăkhiănhnăđcăkhuynăkhíchătíchăccă
tăbnăbèăhayămăcaăh,ăhayăđcătăvnătănhânăviênăyătă(Raj và Plichta, 1998);
hocănghiênă cuă caă Swansonă vàăPoweră (2004)ă tiă Scotland,ăncăAnh choăthyă
3

nhânăviênăyătăktăhpăviăngiăchng,ăgiaăđìnhăvàăbnăbèăcóăvaiătròătíchăccăđnă
hànhăviănuôiăconăbngăsaăm.ăBênăcnhăđó,ăsătătinăcaăchínhăbnăthânăbàămăcóă
nhă hngă tíchă ccă đnă ýă đnhă vàă thiă giană nuôiă conă bngă saă mă (McCarter-
Spaulding và Gore, 2009; Aquilina, 2011).
TiăTP.ăHCM,ăviăsăxutăhinăcaănnăcôngănghipăsnăxutăthcăphmăthayă
thăsaăm,ăsănhnăthcă vàăkinăthcăvăliăíchăcaăsaă m,ănimătinăvătruynă
thngănuôiăconăbngăsaămădnăđnătháiăđăvàăýăđnhăhànhăviăsăthayăđiănhăthă
nào?ăVaiătròăcaănhânăviênăyăt,ăngiăthânăvàăbnăbèăcóătácăđngătíchăccăđnăýă
đnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămăcaăcácăbàămăhayăkhông?
Theoăktăquăbáoăcáoătoànăvnăđiuătraăbanăđuă11ătnhăti VităNamăcaăd
án Alive và Thrive (2012) choăthyărng,ăcóănhngăthiuăhtărtălnăvăkinăthcă
caăbàămăvăvicănuôiăconăbngăsaămăvàăvicănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămă
trongăsáuăthángăđuădngănhăkhôngăphiălàămtăchunămcăxãăhiăăVităNamă
hinănay. Bênăcnhăđó,ătheoănghiênăcuăđnhătínhăcaăLundberg và Tran (2012)ăvă
tháiăđăvàăthcăhànhănuôiăconăbngăsaămătiăTP. HCM choăthy, cácăbàămătină
rngăhăkhôngăcóăđăsaăcho trăsăsinhăcaăhăvàămtăs bàăm khôngăđătătin đă
tham gia vào vicănuôiăconăhoànătoànăbngăsaăm;ăđiuăđóăcngăphùăhpăviăktă
quănghiênăcuăcaăNguyen, P.H. vàăcngăsă(2013)ăbáoăcáoărngă90%ăbàămăVită
Nam đánhăgiáăquáăcaoăkhiălngădădàyăcaătrăsăsinhăvàăđánhăgiáăthpăsnălngă
saăcaăhăkhiăsinh. Mtăsăbàăm VităNamănghărng, vicănuôiăconăhoàn toàn
bngăsaăm là cho conăbúăsaămăvàăbăsungăthêmăthcăphmăhocăđăungăkhácă
(Duong vàăcngăs 2005).ăTngăt nhăcácăqucăgia khác,ănhnăthcăsaiălmăphă
binăăbàămăVităNamălàătr nhăsăphátătrinăkheămnhăkhiătrăđcănuôiădngă
bngăcáchă kt hpă că saă măvàă saăbt côngă thc,ă sa btă côngă thc cungăcpă
vitamină vàă ttă nhă hocă ttă hnă saă m.ă Doă đó,ă nhngă quană sátă choă rngă mtă

chngătrìnhăcanăthipănênătoăraăcácăchunămcămiăcho vicănuôiăconăbngăsaă
mătrongătoànădânăđăcácăbàămănhnăthc và thcăhành theo mtăchunămc, cngă
cnăcungăcpăchoăcácăbàămănhngăkinăthcănuôiăconăbngăsaăm,ăcác kănngăhă
4

tră choă cácă thànhă viênă khácă trongăgiaă đìnhă vàă nhână viênă yă tă tuynă đu (United
States Department of Health và Human Services, 2011).
Ngoàiăra,ămtăsănghiênăcu tiăTP.ăHCM cngăchoăthy rng, vicăgiáoădc
nuôiăconăbngăsaăm trcăkhiăsinh, hătr tpătrung vàoăvicăciăthin sătătin và
khănngăkimăsoát caăbàăm cho con bú có thălàmătng ýăđnh nuôiăconăbngăsaă
m (Mogensen và Westin, 2009; Nguyen, Q.T vàăcngăs,ă2013);ăhayăsăthamăgiaă
caăngiăchaătrongăvicăchmăsócăliênătc,ăcătiăcácăcăsăchmăsócăyătăvàătiăcác
hăgiaăđình,ăcóăthălàmătngătălăcácăbàămăápădngăvicănuôiăconăhoànătoànăbngă
saămătrongăsáu tháng đuă(Tranăvàăcngăs,ă2014).ă
Mcădùăhinănayătrênăthăgiiăđãăxutăhinănhiuălýăthuyt,ămôăhìnhănghiênă
cuăvăvicănuôiăconăbngăsaăm (Hussein, 2012; Mutuli và Walingo, 2014 ) và
thiă giană nuôiă conă bngă saă mă (McCarter-Spaulding và Gore, 2009; Aquilina,
2011), nhngădaătrênăcăsădăliuăđcătìmăkimăbiătácăgiăthìăđnănay,ătiăVită
Nam chăcóămtăsănghiênăcuăvăcácăyuătătácăđngăđnăýăđnhănuôi con hoàn toàn
bngăsaămătrongăsáuăthángăđuă(Nguyen,ăQ.T.ăvàăcngăs,ă2013),ăcácăyuăt tác
đngăđnăthiăgianănuôiăconăbngăsaămă(MogensenăvàăWestin,ă2009).ăTăđóăchoă
thy,ăbênăcnhăvicăcácănhàăqunătr trong lnhăvcăscăkhe chaăthtăsăquanătâmă
thìăcngăchaăcóănhiuănghiênăcuăvăcácăyuătătácăđngăđnăýăđnhănuôi con hoàn
toànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđuătiăVităNam.
Xutăphátătănhngălýădoătrên,ăviămongămunăcóăthăhiuărõăhnăvăcácăyuă
tătácăđngăđnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđu,ătácăgiă
thcăhinăđătàiănghiênăcuă“Các yu t tác đng đn ý đnh nuôi cỊn hỊỢn tỊỢn
bng sa m trỊng sáu tháng đu ca bỢ m mang thai ti TP. ảCM”,ă nhmă
cungăcpăcăsăchoăcácănhàăqunătrătrongălnhăvcăscăkheătiăTP.ăHCM hochă
đnhăcácăchngătrìnhăcanăthip hiuăqu.

1.2. Mc tiêu nghiên cu
- Xácăđnhăcácăyuătătácăđngăđnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămă
trongăsáuăthángăđu;
5

- Xácăđnhămcăđătácăđngăcaătngăyuătăđnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànă
bngăsaămătrongăsáuăthángăđu;
-  xut mt s hàmăýăđ giúp cácănhàăqunătr trong lnhăvcăscăkheătiă
TP. HCM hiuărõăhnăcácăyu t và mcăđ tácăđngăđnăýăđnh nuôi con hoàn toàn
bng sa m trongăsáuăthángăđu, t đóăhochăđnh các chngătrìnhăcanăthip phù
hp.

1.3. iătngăvƠăphmăviănghiênăcu
- iătngănghiênăcuălàăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămăvàăcácăyuă
tătácăđngăđnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđu.
- iătng kho sát là cácăbàă mă mangăthaiătă28ătunătrălênăđangăsinhă
sngătiăTP.ăHCM,ăcóăđătuiătă18ăđnă45.ăCácăbàămănàyăcóăvaiătròăraăquytăđnhă
trongăvicălaăchnăhìnhăthcănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđu.
- Phmăviănghiênăcuălàăcácălýăthuyt,ăcácănghiênăcuăvăcácăyuătătácăđngă
đnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaăm.ăNghiênăcuănàyăchăgiiăhnătrongăvică
nghiênăcuăcácăyuătătácăđngăđnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongă
sáuăthángăđuăcaăbàămămangăthaiătiăTP.ăHCM.

1.4. Phngăphápănghiênăcu
Nghiênăcuăđcătinăhànhăthôngăquaăhaiăphngăphápăchăyu:ănghiênăcuă
đnhătínhăvàănghiên cuăđnhălng.ă
- Nghiênăcuăđnhătínhăđcăthcăhinăthôngăquaăkăthutăthoălunănhómătpă
trungăviămtănhómăđiătngăgmă11ăbàămămangăthaiătă28ătunătrălênăđangăsinhă
sngătiăTP.ăHCMăcóăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđu,ă

nhmăkhámăphá,ăđiuăchnhăvàăbăsungăcácăthànhăphnăvàăthangăđoăcácăyuătătácă
đngăđnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđu.ă
- Nghiênăcuăđnhălngăđc thc hin bng k thut thu thp thông tin trc
tip t các bà m mangăthaiătă28ătunătrălênăthông qua bng câu hiăvàăđc thc
hin ti TP. HCM, nhm khngă đnh các yu t cngă nhă giáă tr,ăđ tin cy ca
6

thangăđoăcácăyu t tácăđng đnăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuă
thángăđu. Mu khoăsátăđc la chnătheoăphngăphápăchn mu thun tin. D
liu sau khi thu thp s đc phân tích bng phn mm x lý thng kê SPSS 20.0.
Thangăđoăđc kimăđnh bng h s tin cyă(Cronbach’săAlpha)ăvàăphânătíchănhână
t khámăpháă(EFA).ăSauăkhiăđánhăgiá,ăcácăthangăđoătip tcăđcăđaăvàoăphânătíchă
hi quy bi, k thutăANOVAăcngăđc s dngăđ kimăđnh s khác bit v ý
đnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongăsáuăthángăđuătheoăđcăđimăcáănhână
caăbàăm.

1.5. ụănghaăvƠăđóngăgópăca nghiên cu
V mt lý thuyt:
Kt qu nghiên cu góp phn b sung vào h thngă thangă đoăvàă môă hìnhă
nghiên cu các yu t tácăđngăđn ýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămătrongă
sáuăthángăđu tiăTP.ăHCM.
V mt thc tin:
Th nht,ăktăquănghiênăcuănàyăgiúpăchoăcácănhàăqunătrătrong lnhăvcă
scăkheătiăTP.ăHCM hiuărõăhn các yu t và mcăđ tácăđngăđnăýăđnh nuôi
con hoàn toàn bng sa m trongăsáuăthángăđu, t đóăhochăđnh các chngătrìnhă
canăthip phù hp.
Th hai,ăktăquăcaănghiênăcuănàyănhmăcungăcpăthôngătinăvàănhngălună
căkhoaăhcăgiúpăchoăcácăcăsăyăt,ăcácăphòngătruynăthôngăcaăbnhăvin tiăTP.ă
HCM hiuă đcă nhngă mongă điă caă bàăm,ă nhngăthună liă hayă khóă khnă khiă
hngătiăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaăm,ătăđóăđăraăcácăphng pháp

truynăthôngăkhuynăkhíchăcácăbàă măthcăhànhănuôiăconăbngăsaămămtăcáchă
hiuăquăhn.
Th ba, nghiênă cuă nàyă cóă thă dùngă làmă tàiă liuă thamă khoă choă cácă nhàă
nghiênăcuăvăcácăyuătătácăđngăđnăýăđnh nuôi con hoàn toàn bng sa m trong
sáuăthángăđu.

7

CHNGă2:ăCăSăLụăTHUYTăVÀăMÔăHỊNHăNGHIểNăCU

Gii thiu
Chngă1ăgiiăthiuătngăquanăvănghiênăcu.ăChngă2ănhmăgiiăthiuăcă
sălýăthuytăvàămôăhìnhănghiênăcu.ăTrênăcăsănày,ămtămôăhìnhălýăthuytăvàăcácă
giăthuytăđcăxâyădng.ăChngănàyăbaoăgmăhaiăphnăchính:ă(1)ăcăsălýăthuytă
vă ýăđnhă nuôiă conă hoànă toànă bngă saă m;ă (2)ă môă hìnhă nghiênă cuă vàă cácă giă
thuyt.
2.1. ụăđnh hành vi (Behavioural Intention ậ BI)
Theoălýăthuytăhànhăviăhochăđnhă(TheoryăofăPlanăBehaviourăậ TPB) thì ý
đnhălàăyuătătácăđngămnhămăđn hành vi (Ajzen, 1991). Hay nói cách khác,
nghiênăcuăvăýăđnhănuôiăconăhoànătoànăbngăsaămăsăchoădăđoánăttăđiăviă
hànhăviănuôiăconăhoànătoànăbngăsaăm.
Theo Ajzen (1991, trang 181), ý đnhăđcăgiăđnhălàăắbao gm các yu t
đng lc có nh hng đn hành vi ca mi cá nhân; các yu t này cho thy mc
đ sn sàng hoc n lc mà mi cá nhân s b ra đ thc hin hành vi”.ăNhămtă
quyătcăchung,ămiăcáănhânăcóăýăđnhăcàngămnhăđ thamăgiaăvàoămtăhành vi, thì
cáănhânăđóăcàngăcóănhiuăkhănngăsăthcăhinăthànhăcôngăhànhăviăđó.
Ý đnh nuôi con hoàn toàn bng sa m là mcăđăsnăsàngăhocănălcămàă
miăbàămăsăbăraăđ thcăhin hành vi nuôiăconăhoànătoànăbng saămă(Hussein,
2012; Mutuli và Walingo, 2014).
2.2. CácălýăthuytăvăýăđnhăhƠnhăvi

Nuôiăconăbngăsaămăcóăthăđcăcoiălàăhànhăviătâmălýăxãăhiăconăngi.ăVìă
vy,ăcóămtănnătngătâmălýăvàăkinăthcăvăhànhăviăconăngiălàăđiuăcnăthităchoă
cácănhàăqunătr trong lnhăvcăscăkheăđăđtăđcămcătiêuăchinălcăttăhnă
khi xây dng các chngătrình khuynăkhíchăthcăhànhănuôiăconăbngăsaăm.ăMtă
sălýăthuytăđãăđcăđăxutăđănghiênăcuăýăđnhăhànhăviăconăngiătrongănhngă
nmăgnăđâyănh:ăthuytăhànhăđngăhpălýă(TheoryăofăReasoned Action - TRA),
thuytăhànhăviăhochăđnhă(TheoryăofăPlannedăBehavioură- TPB),ăthuytăchoăconăbúă
8

tăhiuăquă(Breastfeeding Self-Efficacy Theory - BSET)ălàănhngălýăthuytăđcă
sădngărngărãiănht.ă
2.2.1. ThuytăhƠnhăđngăhpălýă(TheoryăofăReasonedăAction - TRA)
Thuytăhànhăđngăhpălýă(TheoryăofăReasonedăActionă- TRA)ăđcăAjzenăvàă
Fishbeinăxâyădngătănmă1975ăvàăđcăxemălàăhcăthuytătiênăphongătrongălnhă
vcănghiênăcuătâmălýăxãăhiă(Sheppardăvàăcngăs,ă1988).ăăMôăhìnhăTRAăchoăthyă
hànhăviăđcăquytăđnhăbiăýăđnhăthcăhinăhànhăviăđó.ăụăđnhăcaămtăcá nhân là
mtăchcănngăcaăhaiăyuătăquytăđnhăcăbn:ămtăcáănhânătrongă trngătháiătă
nhiênă (tháiă đă hngă tiă hànhă vi)ă vàă phnă ánhă nhă hng tă xãă hiă (chună chă
quan).








Hình 2.1: MôăhìnhăthuytăhƠnhăđngăhpălýă(TRA)
Ngun: Fishbein và Ajzen (1975).
Trongăđó:

- Tháiăđ (Attitude toward behaviour - AB): làămtăyuătăquytăđnhăcaăý
đnh hànhăvi.ăNóăđcăđnhănghaăbiăắcá nhân đánh giá tích cc hay tiêu cc v
hành vi thc hin mc tiêu”ă(FishbeinăvàăAjzen,ă1975,ătrang 216).ăDaătrênăTRA,ă
tháiăđălàămtăchcănngăcaănimătin.ăNimătinălàmănnătngăchoătháiăđăcaămtă
cá nhân điăviăhànhăviăđcăgiălàănimătinăvăhànhăviă(Fishbein,ă1980).
- Chun chă quan (Subjective norm - SN): là ắnhn thc ca cá nhân v
nhng nh hng xã hi đ thc hin hoc không thc hin hành vi”ă(Ajzen,ă1991,ă
trang 188). Chunăchăquan đcăxácăđnhăbiănhnăthcăcaăcáănhânăvăvicănhnă
Nimătinăvăliă
íchăcaăhànhăvi
ánhăgiáăvăktă
quăthcăhin
ngăcătuânăth
Nimătinătheoă
chun
Tháiăđ
Chunăchăquană
ụăđnh hành vi
Hành vi
9

đcănhngăkhuynăkhíchăcaăngiăthân,ăbnăbèăvàăxãăhiăđăthcăhinăhànhăvi.ă
nhăhngăxãăhiăđcăđoăbngăcáchăđánhăgiáăcaăcácănhómăxãăhiăkhácănhau. Do
đó,ănimătin theoăchun tngătănh chun chăquan,ăngoiătrăvicănó liên quan
đnăcácănhóm hocăcác cá nhân căth, các nhóm hocăcácăcáănhânănàyăcóămcăđă
nhăhngăkhácănhauăđi viătngătình hung hành vi căth (Ajzen và Fishbein,
1980).
CăsăgiăđnhăcaăTRAălàăcáănhânăhànhăđngăcóălýătríăvà cá nhân thngă
xem xét nhngănhăhngăđn hành vi caăhătrcăkhiăhăquytăđnhăthcăhinăhayă
khôngăthcăhinămtăhànhăviănhtăđnh;ănóiăcáchăkhác,ăhànhăvi thngăđcălýăgiiă

trc (Fishbein, 1980).
Sheppard vàăcngăs (1988)ăđãăđăxutămtăsăhnăchătrongăTRA:
- Thănht,ăkhiăhànhăviăcaămtăcáănhânăkhôngăphiălàădiăsăkimăsoátăcaă
ýăchí,ăTRAăcóăthăkhôngădăđoánăchính xác hànhăviăcaăcá nhân đó.ăNóiăcáchăkhác,ă
nhiuătră ngiă timănngă màă cóă thă ngnă chnă mtăýă chíă caă cá nhân xută hin,ă
chngăhnănhăthiăgian,ăngunălcăvàăsăsnăcóăcaăsnăphm.ă
- Thăhai, khi tình hung liênăquanăđnămtăvnăđălaăchn, TRAătpătrungă
vàoă cácă yuă tă quytă đnhă vàă thcă hină mtă hànhă viă đn l; tuy nhiên, cá nhân
thngăxuyênăphiăđiămtăviămtăsălaăchnăgiaăcácăđaăđim,ăsnăphm,ănhãnă
hiu,ămuămã,ăkíchăcăvàămàuăsc. TRA không xem xétăkhănngălaăchnătrongăsă
cácăhànhăviăthayăth, đó là mtătrongănhngăhnăch.ă
- Thăba,ăkhi nhngătìnhăhungămàătrongăđóăýăđnhăcaăcáănhânăđcăđánhă
giá,ănhngăhăliăkhôngăcóăttăcăcácăthôngătinăcnăthităđăhìnhăthànhămtăýăđnhă
hoàn toàn tătin.ă
2.2.2. ThuytăhƠnhăviăhochăđnhă(TheoryăofăPlannedăBehavioură- TPB)
Thuytăhànhăviăhochăđnhă(TheoryăofăPlannedăBehavioură- TPB)ăđcăđă
xută biă Ajzenă (1991)ă làă mtă phnă mă rngă caă lýă thuytă hànhă đngă hpă lý
(Fishbein và Ajzen, 1975; Ajzen và Fishbein, 1980) biănhngăhnăchăcaămôăhìnhă
banăđu,ăkhiădăđoánăvicăthcăhinăcácăhànhăviăcaăcáănhânămàăhăkhôngăthăkimă
10

soátăđc.ăTrongătrngăhpănày,ăcácăyuătăvătháiăđăđiăviăhànhăviăthcăhinăvàă
chunăchăquanăcaăngiăđóăkhôngăđăgiiăthíchăchoăhànhăđngăcaăh.
Thuytăhànhăviăhochăđnhă(TPB)ăđcăAjzenă(1991)ăxâyădngăđãăhoànăthină
thêmămôăhìnhăTRAăbngăcáchăbăsungăthêmăyuătănhnăthcăkimăsoátăhànhăvi,ăcóă
ngună gcă tă kháiă nimă tă hiuă quă trongă lýă thuytă nhnă thcă xãă hi (Social
Cognitive Theory ậ SCT)ăcaăBandura (1977).ăCácănghiênăcuăchoăthyărng,ăhànhă
viăcaăcáănhânăbănhăhngămnhăbiăsătătinăcaăhătrongăkhănngăcaămìnhăđă
thcăhinăhànhăviăđóă(Bandura vàăcngăs,ă1980);ăkháiănimătăhiuăquăđcăápă
dngărngărãiăgópăphnăgiiăthíchăcácămiăquanăhăkhácănhauăgiaănimătin,ătháiăđ,ă

ýăđnhăvàăhànhăvi.ăTPBăchoărngătháiăđăđiăviăhànhăvi,ăchunăchăquanăvàănhnă
thcăkimăsoátăhànhăviăcùngăhìnhăthànhăýăđnhăhànhăviăvàăhànhăviăcaămtăcáănhân.






Hình 2.2: MôăhìnhăthuytăhƠnhăviăhochăđnhă(TPB)
Ngun: Ajzen (1991), trang 182.
Trongă đó,ă nhnă thcă kimă soátă hànhă vi (Perceived behavioural control -
PBC), ắvi s hin din hay vng mt ca các ngun lc và c hi cn thit, nhn
thc ca mt cá nhân là thun li hoc khó khn trong vic thc hin các hành vi
c th” (Ajzen, 1991, trang 188). Nhnă thc kimă soátă hànhăvi đcă giă đnh là
phnăánh trên kinhănghimăquáăkh vàămtăphn tăcácăthôngătin c thông qua trao
đi thôngătinăca giaăđình,ăbnăbèăvà cácăyuăt cóăth kimăsoátămcăđ khóăhayădă
ca vicăthcăhin hành vi căth (Ajzen, 1991).
Theo TPB, nhnăthc kimăsoátăhànhăviăcùngăviăýăđnhăhànhăvi,ăcóăthăđcă
sădngătrcătipăđădăđoánăvicăthcăhinăhành vi.ăAjzenă(1991)ăchoărng,ănhnă
thc kimăsoátăhànhăviăđcăxácăđnhăbiătngăsăcácănimătinăkimăsoátăcóăthăthită
Chunăchăquan
Tháiăđă
ụăđnhăhànhăvi
Hành vi
Nhnăthcăkimăsoátăhànhăvi
11

lp.ăNimătinăkimăsoátălàănimătinăcaămtăcáănhânăvăsăhinădinăcaăcácăyuătă
văngunălcăvàăcăhiăcóăthătoăđiuăkinăthunăliăhocăcnătrăhiuă sutăcaă
hành vi. Do đó,ăcngăgingănhănimătinăvăliăích caăhànhăviăđcăxemănh xác

đnhătháiăđ điăvi hànhăvi,ănimătinătiêuăchun đcăxemănhăxácăđnhăcác chun
chăquan,ănimătinăvăngunălcăvàăcăhiăđcăxemănh căsăcho nhnăthcăkimă
soát hành vi (Ajzen, 1991).
Tómăli,ăTPB phânăbităgiaăbaăloi: nimătinăậ hành vi, tiêu chună- kimă
soát, và giaăcácăcuătrúcăliênăquanăđnătháiăđ,ăchun chăquan,ăvà nhnăthcăkimă
soát hành vi. Vămtălýăthuyt,ăđánhăgiáăcáănhânăcaămtăhànhăviă(tháiăđ),ăđnhă
kin xãăhiăcaăhànhăviă(chun chăquan) và sătătin điăviăhànhăviă(nhnăthcă
kimăsoátăhànhăvi)ăviănhngăkháiănimăkhácănhauăvà có vai trò quanătrngătrongă
nghiênăcu ýăđnhăhànhăviă(Ajzen,ă1991). Doăđó,ăviăyuătănhnăthcăkimăsoátă
hànhăviăđcăbăsung,ămôăhìnhăTPBăđcăxemănhătiăuăhnăTRAătrongăvicădă
đoánă vàă giiă thíchă hànhă viă caă cáă nhână trongă cùngă mtă niă dungă vàă hoànă cnhă
nghiênăcu.
2.2.3. Thuytă choă conă búă tă hiuă quă (Breastfeeding Self-Efficacy Theory ậ
BSET)
TngătăviăkháiănimănhnăthcăkimăsoátăhànhăviătrongăTPBăcaăAjzenă
(1991),ă lýă thuytă choă conă búă tă hiuă quă (Breastfeeding Self-Efficacy Theory -
BSET) đcăđă xută biă Dennisă (1999)ă cngăxută phátă tă kháiănimătăhiuăquă
trongă lýă thuytă nhnă thcă xãă hiă (Social Cognitive Theory ậ SCT)ă caă Bandura
(1977).
* Thuyt nhn thc xã hi (Social Cognitive Theory – SCT)
Bandura (1977) đãăgiiăthích chiătităhnăv hànhăviăconăngiăsoăvi các
nhàătâmălýăhc hành vi xãăhiătrcăđó. Mô hình SCTăca Bandura (1977) là khái
nim vănhngăquytăđnh tngătác lnănhau vàănhăhng caănóăđiăvi hành vi
trong miăquană h ca ba yuăt: hành vi, các yuătăcáănhân (baoăgmăc nhnă
thc) vàămôiătrng. Miăquanăh haiăchiu caăhànhăvi vàămôiătrng làăđng lcă
đăphátătrinăhànhăviăcáănhân. Hành vi caămtăcá nhân săđiuăchnh mtăsăkhíaă
12

cnh ca môiătrng và đngăthi môiătrng săthayăđi hành vi caăcáănhânăđó.
Suyănghăvà cmăxúc caămtăcá nhân tngătácăvi hànhăđngăcaămình trênămtă

mcăđ hành vi cá nhân. Cuiăcùng, sătng tác giaăcácăđcăđim cá nhân (nimă
tin, nngălc nhnăthc) vàămôiătrng choăphépăphátătrin vàăthayăđi nhngăđcă
đim caămôiătrng. Kháiănimătăhiuăqu, mtăcuătrúc quanătrngăca SCT, giiă
thíchăcáchăthc conăngiăthcăhin hành vi nhăthănào.
T hiu qu (Self-Efficacy): Bandura (1986) môă t kháiă nimă tă hiuă qu
trong SCT nh khănng nhnăthc caămtăcáănhân đăthcăhin mtănhimăv
hocă hànhă vi că th. Bandura (1986) choă rng mtă kinhă nghim có vai trò nhă
hng đnănngălc caămtăcáănhân đăđtăđcămt hành vi nhtăđnhăvà theo dõi
ktăqu. Kinhănghim bnăthân giúp nâng cao nhnăthcăca cá nhân văkhănng
caămình. Quá trình tâm lý caăcáănhânăbtăđu to raăvàăcngăcăthêmăs mongăđiă
ca tăhiuăqu. Tăhiuăquăkhôngăch nhăhng khiăbtăđu mtăhànhăvi, mà quá
trình tâm lý còn hngădn mcăđ nălc caăcáănhân đtăvào mt hành vi và duy
trì hànhăviăđó mcădù cáănhânăcóănhngăđiuăkin khôngăthunăli.
TheoăBanduraă(1986),ătăhiuăquăbaoăgmăhaiăphn:ă(1)ăktăquămongăđi,ă
nimătinărngămtăhànhăviănhtăđnhăsădnăđnămtăktăquăcăthăcho dù có hay
không cóă mtăcmănhnăv khănng thcăhinăhànhăvi,ăvàă(2)ăsămongăđiăhiuă
qu,ăđánhăgiáăkhănngăcaămtăcá nhân đăthcăhinămtăhànhăviănhtăđnh.ă
* Thuyt chỊ cỊn bú t hiu qu (BSET):
Dennis (1999) đã côngănhn tăhiuăqu t SCT làămtăkháiănim quanătrngă
trongăvic bàămăliênătc tătin nuôiăconăbngăsaăm. Cnăcăvào SCTăca Bandura
(1977), Dennis (1999) đã phátătrinălýăthuytăchoăconăbúătăhiuăqu.
Cho con bú tăhiuăqu đcăđnhănghaălàăắs t tin ca mt bà m rng h
có th t chc và thc hin các hành đng cn thit trong kh nng ca mình đ
nuôi con bng sa m”ă(Dennis, 1999, trang 197).ăo lngămcăđăchoăconăbú tă
hiuăquă(Breastfeeding Self-Efficacy Scale - BSES),ăđcăxácăđnhăbi: (1) cho dù
mtăbà m có chnăchoăconăbúăhayăkhông,ă(2)ăbàăm săsădng baoănhiêuănălc,ă
(3) cho dù bàăm cóătănângăcaoăhocătăloiăb nhngăkiuăsuyăngh,ăvàă(4)ălàmăthă