Liên kết sản xuát trong nông nghiệp tại vùng tây nam bộ hiện trạng và những vấn đề đặt ra

CHUYEN
MUC
KINH
Te
HOC - XA HOI HQC
LIEN KiT
SAN
XUAT
TRONG NONG NGHIEP TAI VUNG
TAY NAM BO: HIEN TRANG VA NH&NG VAN DE DAT RA
NGUYEN THj
VAN
vin di
li§n
kit san xuat trong nong
nghigp
da va dang dwac chu trong va ma rgng
trong ca nw&c noi chung vi vung Tiy Nam Bg noi
rieng.
Tuy
nhien,
vigc
thi/c
hign
lien
kit sin xuit
v§n
chwa
thi/c
st/
higu

qua. V$y nhwng nguyen nhan nao din den kit
qui dd?
Hign tr^ng
lien kit san xuat trong nong nghiep a vung Tiy Nam Bg
hlgn
nay
ra sao? Lien kit
giwa
doanh
nghigp
va nha nong dang gap phai
nhOng
kho khan gi?
Dd li nhdng
n0i
dung chlnh
dwgc
trinh biy trong bii viet nay. Qua diy bii viit cung
dwa ra mgt so giai phap chu yiu de day manh viec
Hen
kit san xuat nong
nghigp
trong vung Tay Nam Bg.
LGlO-l
THIEU
Trong boi canh eua ty do hda thi trudng,
todn eiu hda, dgc bipt Id d edc nude
dang phdt
triln,
ed mpt thyc tl rang

nhdng ngudi ndng dan san xuit quy md
nhd thudng rit khd khan de tham gia
mpt cdch trgn vpn vdo nen kinh te thj
trudng (Eaton vd Shepherd, 2001) vd
nhung ngudi ndng dan san xuit nhd dl
bi "bo rai" trong cdc nen kinh te cd ngdnh
sdn xuit ndng nghipp dang sinh Igi cao
(Jagdish vd Prakash. 2008). Vipt Nam
vdi gin 70% dan so song d vung ndng
NguySn Thj Vdn. Thgc sT. Trung tam Kmh te
hgc.
Vi$n
Khoa hoc Xd
h^l
vung Nam
8$.
thdn vd khodng 50% lye lugng lao dgng
dang hogt dgng trong ITnh vyc ndng
nghiep (Tong cue Thong ke, 2011), thi
san xuit ndng nghipp vln ddng mpt vai
trd
hit
sdc quan trgng trong phdt triln
kinh tl xa hdi cua dit nude, Trong
nhung nam gin ddy, san xuit ndng
nghiep d Vipt Nam ndi chung vd d vung
Tdy Nam Bp ndi rieng da vd dang ggp
nhieu khd khan, dac bipt Id su khdng In
dinh cua thj trudng tieu thu san phim.
Tinh trang "dugc mua, rdt gid" hay "trung

gid,
mit mua" ludn diln ra dll vdi nhieu
logi san pham. Nen ndng nghipp vung
Tay Nam Bp vd cd nude khdng the tien
len mgnh me nlu khdng khde phyc mpt
NGUYEN
THIVAN
-
L1£N
KETSAN
XUATTRONG
NONG
NGHl£P
each
ean ea tinh nhd le,
tu
phdt cua
nln
kinh te ndng hd. Chinh vi vgy su hgp tac,
lien
kit
trong san xuit ndng nghiep cang
can thilt han bao gid het.
Lien
kit
san
xuit trong ndng nghipp
thudng dugc phdn ehia thdnh
2
dgng:

lien
ket
doe
va
lien
kit
ngang. Lien
kit
dpc
la
lien
kit
giua edc
tae
nhan theo
dudng
di
eua san phim
(tu
ngudi
san
xuit den ngudi tieu dung), trong khi lien
kit
ngang
Id
lien
kit
ede tde nhan,
cdc
doi tugng cung tham

gia vao cdc
hoat
dpng tuang
ty
nhau
(vi
dy: lien
kit
ode
hp ndng dan
vdi
nhau). Trong phgm
vl
bdi viet ndy, chung tdi ehu yeu phdn tich
vin
de
lien kit
dgc trong san xuit ndng
nghidp, dae bipt
ehCi
trgng phan tich moi
lien kit
giua doanh nghipp vdi ndng dan.
Hipn nay, giua ngudi ndng dan vd doanh
nghiep dang ton tai nhilu hinh thuc
lien
kit
trong san xuit, vdi bon hinh thuc ehu
yeu:
Hinh

thCrc
thir nhat "Bao tieu san phim",
trong
dd
doanh nghidp
bao
tieu
san
phim dau ra nhung khdng dau tu, khdng
tham gia
true
tilp vao qud trinh san xuit
cua ndng dan. Giua doanh nghipp
va
ngudi san xuit
cd
hoac khdng
ed hgp
dong.
Nlu cd hgp
dong
thi vl ea ban
ede dilu khoan long leo, thilu eac ylu
to
bao dam ehia
se Igi
ieh,
rui ro
giua cdc
ben tham gia.

Nhin
chung, dgng lien
kit
nay cdn Idng leo, hap dong de bj pha vd,
canh tranh mua-ban
di
xay ra.
Hinh
thirc thw hai: "Dau
tu
san xuat
vd
bao tieu
san
pham",
d
hinh thuc
ndy
doanh nghiep
cd diu tu,
tham
gia mgt
phin
vdo qua
trinh
san
xuit
cua
ndng
ddn

vd
bao tieu san phim. Vdi md hinh
nay, doanh nghiep thudng ddng
vai trd
ngudi
thu
mua, bao tieu todn
bg
hang
hda
do
ndng dan san xuit
ra
theo
mot
muc gid sdn
do
doanh nghipp
dat ra vd
ed ung trudc vgt tu, hudng dan quy trinh
san xuit, kiem tra chit lugng san phim
Dilm mgnh
cOa
md hinh
Id
lidn kit
giua
ndng dan vd doanh nghiep
bin
chat han.

Ndng dan lam ra san pham khdng chT cd
nai bdn ndng san
ma
edn dugc doanh
nghiep chia se
vl
chi phi sdn xuat, dugc
nang
cao
trinh
dp san
xuit. Doanh
nghipp that
sy
ddng vai trd diu tdu trong
moi lien
kit.
Tuy
nhien, hgn
che
mgng
tinh dac trung cug md
hinh
ndy ehinh
la
trach nhipm cua hai ben doanh nghipp
-
ndng ddn chf dya tren ehu tin. Hgp
ding
de

bj
phd
vd khi gla ea thj
trudng bien
dgng.
Hinh
thirc thif ba: "San xuit
gia
cdng
nguyen
lipu
cho doanh nghipp".
0*
hinh
thuc ndy, doanh nghipp ddm nhipm
ve
chi phi vat
tu
san xuat bao gom: giong,
thue an, thuoc Doanh nghipp
chi
dgo
ndng dan ve thdi vy san xuit, ap dyng ky
thuat theo quy trinh
ey
the, giam sat djch
bpnh,
quy trinh san xuat va bao tieu san
pham.
Ndng dan nhgn khodn djnh

mdc
ehi phi
vd
mgt phgn ehi
phi ea
ban dau
tu ban diu, ehi phi lao dpng va san xuat
tren dat cua ndng hp. Day dugc xem
Id
hinh thue lien
kit
ma
ndng dan
it
phai
dau tu,
it
chju
mi ro
nhung muc hudng
Igi
lai rit
thip. Doanh nghipp that
sy
ddng vai trd diu tdu trong lien ket nhung
di gap bat Igi khi kinh
tl
biln dgng, nhat
Id nhung doanh nghipp ggp khd khan
vl

von
Mgt hgn ehl Idn cua md
hinh
nay
Id
rit it hp
ndng dan ed du dieu kipn
de
doanh nghiep
lya
chpn
ky
hgp dong
va
TAP CHf KHOA HQC XA HOI so 8 (192) 2014
CO
bieu hipn eua Igi ich nhdm khi tiln
hanh lien
kit.
Hinh thwc
thu'tw.
Md hinh "ndng dan gdp
eo phin vdi doanh nghipp bang gid trj
quyin su dyng dat". Doanh nghiep vln
ddng vai trd ehu dgo trong viec diu tu
giong,
von, khoa hpc ky thuat va to chdc
quan ly dy dn. Ngudi ndng ddn gdp co
phan bang gid trj quyin su dung dit vdo
doanh nghiep vd trd thanh nhung cl

ddng,
dugc chia eo tuc hoae duge tuyen
dyng thdnh ngudi lao ddng ldm cdng an
luang,
ndng dan tham gia vao cac cdng
dogn san xuit va nhgn tien lugng khi lao
dgng.
Diem manh cua md hinh nay la
tinh hgp tdc cao, cung
chia
se rui ro.
Thi
nhung.
mpt khi doanh nghipp bi thua lo
hay biln dpng, tai chinh khdng minh
bgeh thi ngudi ndng ddn dl bj thua thipt.
2.
HI^N
TRANG
LI^N
K£T
SAN
XUAT
TRONG
NONG
NGHISP
2.1.
Hipn trgng chung
Lien
kit

san xuit trong ndng nghipp da
duge du lugn xa hgi dong
tinh,
doanh
nghiep vd ndng ddn quan tdm, ehinh
quyin cac cip ede nganh nd lyc to
chuc thyc
hien,
coi dd Id giai phdp
quan trpng doi vdi sy phdt trien ndng
nghipp nudc ta. Song, kl td khi Quylt
djnh 80 cua Chinh phu ve khuyin
khich tieu thy ndng san thdng qua hgp
ding
duge ban hdnh
din
nay, vipc
lidn
kit
giua doanh nghipp vdi ndng
dan trong ca nudc diln ra ehgm, tren
dipn
tich
nhd le, ndng dan va doanh
nghidp
vln it tham gia lien
kit.
Nghien
edu cua Ho
Qui Hdu

(2013,
tr. 72-79)
cho thiy:
Hi#n
nay tit ea
63
tinh,
thdnh
phi
trong ca nudc deu da thyc
hi$n
phuang thue lien ket thdng qua
hgp ddng gida ndng ddn vdi doanh
nghiep. Trong tong so 9.084 xa eua ca
nudc, cd 5,56% xa dang hogc da tdng
thyc hien hgp dong vdl doanh nghiep
che
bien.
Cd 35 toai ndng san da dugc
ndng dan thye hipn lien ket vdl doanh
nghipp d nhieu muc dg khde nhau.
Trong dd dang
ehij
y la ed mdt so ndng
san thieh hgp vdi md hinh lien
kit
nhu:
bdng vai, mia dudng, ehe, ong mat, dau
tam,
thuoc la, day, cao su, rau qua sgch,

ed tdm xuit
khiu,
sua
bd,
Mdt so loai
ndng san khae ed ehit lugng eao, thyc
hien hgp ddng lien
kit
cd hipu qua nhu
san xuit gidng (nhit Id san xuit giong
lua,
ngd, bdng vai, rau); cdc ndng sdn ed
thuang hieu noi tilng nhu budi nam roi,
lua dgc sdn (lua Thdi, lua ndng tham chg
Dao),
vai thilu Thanh Hd
Nghien cuu
ting thi
tren phgm vi ca
nudc eua Ho
Qui
Hgu (2013) ve Lien
kit kinh ti
glCra
doanh nghigp chi bien
nong sin vol nong dan -
Thi/c tr^ng
vi
giai phip thue hipn trong 2 nam 2011,
2012 d 65 xa vdi 572 hg ndng ddn va

Hinh 1: Ty le % so hg va dipn tich thyc hipn
phuang thdc nong nghipp hgp dong
Oanghgpdong EJiBiiihgp
Chuilirnghop
Sdng
din]
NguIn:
Kit
qua dilu tra khao sal 2011, 2012
(Hi Que
Hgu,
2013).
;
'
<l
a-'
,
U
IJIJK
50
9J
'^ /
W-
fr%
NGUYEN
TH!
VAN
-
LlgN
KET

SAN
XUAT
TRONG
NpNGNGHlgP-
149 dganh nghipp che bien thdc 30 mat
hang ndng san cdc logi cho thay: cd
5,2% so hd ndng dan dang thue hien
hgp dong lien
kit
vdi doanh nghiep, sd
dien tieh hgp ddng chilm 6,18%, ed
0,4% so hp da thdi hgp
ding
vdi dien
tieh
2,88%.
Sl
hp ehua tung hgp dong
vdi doanh nghiep chilm ty le rit cao vdi
94,4%,
dipn tich la 90,94% (xem Hinh 1).
Tuy miu nghien cuu tren mang tinh dgi
dien khdng cao nhung cung phan ndo
phan dnh dugc thuc trgng lien
kit
san
xuit giua doanh nghiep vdi ndng ddn
edn rit thap (52%), quy md lien
kit
cdn

mang tinh nhd le (6,18% dipn tieh), ehua
tuang xung vdi tiem nang cua ndng dan
vd doanh nghiep.
Theo
kit
qua nghien cuu ndy, hipu qua
Idn nhit do hap dong mang lai eho ndng
dan la ed duge nai tieu thu san pham
(90,1%
so hp cam nhgn dugc), va hipu
qua nhan dugc vat tu dau tu cho nhu
eiu san xuit (76,4%). Ben egnh dd cdn
ed Igi ieh vl tieu thy ndng san vdi gid In
djnh,
ed gid ban cao han gia thi trudng
vd lgi ich tilp thu cac tiln bd khoa hge ky
thudt mdi. Doi vdi doanh nghiep ehl
biln,
Igi ieh kinh tl ma eae doanh nghiep
cam nhgn dugc khi lien
kit
vdi ndng dan
Id su on djnh nguon eung cap nguyen
lieu (theo 49,4% so doanh nghiep); sy
on djnh vl gia ca mua nguyen lieu
(20,5%).
Lien
kit
san xuit giua doanh nghiep ehl
biln ndng san vdi ndng dan khdng

chi
mang Iai hipu qua kinh tl ma cdn mang
lai hieu qua xd hdi ro net. Van dl lien
kit
da thuc day vung sau, vung xa, vung
nui
hinh thanh hgp tac xa, to hgp tde,
vung nguyen
lipu,
phdt triln kinh te hgp
tdc d ndng
thdn,
chuyin doi ca ciu cay
trong vd thye hien chinh sdch xda doi
giam ngheo. Ben canh dd mgt so mat
hang xuit khdu dugc dam bao tieu chi
ve an toan ve sinh thuc pham, cd
nguIn
goc, xuit xu vd thugng hieu (Ho
Qui
Hdu,
thang 10/2013).
2.2.
Hien trang tai vung Tdy Nam Bp
Ndi
din
nhung md hinh to chuc, quan Iy
mdi trong ndng nghiep mang Igi hipu qua
kinh te cao, khdng
thi

khdng kl
din
md
hinh "canh dong mau Idn" hay "cdnh
ding
lien
kit"
duge trien khai rim rd tgi
ede tmh Tdy Nam Bd trong nhung nam
qua.
Thong ke cua Cyc Trong trgt, Bg
Ndng nghipp va phat triln ndng thdn cho
thiy, rieng vung Tay Nam Bp, trong vy
Ddng Xuan 2013-2014, cd 11/13
tinh,
thanh da triln khai lien
kit
san xuit tieu
thy lua ggo vdl dipn tich khodng
134.000ha.
Chi
ed 2
tinh
chua tham gia
Id
Cd Mau va
Bin
Tre (Vipt Ha, 2014).
Mgt so khao sat eho thiy nhung hipu
qua dgt dugc khi tham gia mo hinh nhu

sau:
ndng dan
dwc^c
doanh nghipp hd trg
vat tu "dau vdo" vd giai quylt "dau ra"
giup tang thu nhap tu 2,2-7,5 tripu
dong/ha, ehi phi san xuit giam 10-15%,
trong khi san lugng tang 20-25%. (Chi
Mai,
Bag Cin Tha, ngdy 2/10/2013).
Nghien cuu eung eho thay mdt s6 dja
phuang trong vung Tdy Nam Bd da
hinh
thdnh chuoi san xuit, thuang mai,
chi
bien va phan phoi san phim khep kin,
nhu chuoi san xuit che bien ca tra cua
Cdng ty el phan Thuy san Hung Vuang,
Cdng ty co phan Xuit nhgp khau Thuy
san An Giang Ngodi ra, hdng tram hgp
tae xd kilu mdi dugc
hinh
thanh vd phdt
trien trong thdi gian gin day, dang san
TAP CHf KHOA HQC XA
HQI
S6
8
(192)
2014

29
xuit va kinh doanh khd hipu qua, ho trg
tot eho su phdt triln kinh te hp. Dien hinh
nhu Hgp tdc xa Thuy san Thdi An vdi
md hinh lien
kit
san xuit, tieu thy cd tra
d cin Tha; Hgp tdc xa ndng nghipp
Evergrowth d Sdc Trang; Hgp tdc xa
djeh
vg san xuat ndng nghiep Tan
Cudng cua tmh Dong Thap Cdc hgp
tae xa ndy dam nhgn eung cip cac
djch
vy san xuit ea d dau vdo (cung cip vat
tu,
phan bdn, nguyen lipu thue an gia
sue,
bao ve thyc vgt vd tiem phdng cho
gia
sue,
gia cam) vd diu ra eho hd xd
vien thdng qua vai trd Id ciu
noi
giua
doanh nghipp vdi ndng hd, dgi dipn eho
hO
ky hgp dong cung eip nguyen lieu
cho doanh nghipp ehe biln va xuit khiu
ndng san. bao vp quyen Igi cho xa

vien,
Ben cgnh do, ed mgt so md hinh lien
doanh,
lien
kit
khde eung dugc hinh
thdnh,
nhung trong cdc md hinh nay lgi
ich cua ngudi ndng ddn tham gia con
thip,
thgm chi hg mdi
ehi
dugc hudng
gid tri ngdy cdng lao dgng. Dien hinh la
cdc lien
kit
eua Hgp tdc xa ndng nghipp
My Thanh (huypn Cai Lgy,
tinh
Tien
Giang) vd Cdng ty co phin ADC de san
xuit, ehe bien vd tieu thy ggo Tu Quy,
lien
kit
cua ndng ddn An Giang vdl Cdng
ty Nhat Ban Kitoku san xuit lua Nhat
xuit khdu Trong cdc lien
kit
ndy san
phim cua ndng dan dugc bao tieu diu

ra vdi thu nhap thda ddng nhung vdn
dan thuan la ngudi cung dng nguyen
lieu chu chua dugc ehia Idi vdi cdng ty
(Chi Mai, Bdo Cin Tha, ngay
3/10/2013).
Hipn nay, vung Tay Nam Bd da vd dang
triln khai mdt so md
hinh
lien
kit
san
xuit dugc danh gia dem lai hipu qua
kinh tl eao eho cdc hd ndng dan. Diln
hinh la md hinh lien
kit
4 nha trong san
xuit va tieu thy lua ggo tai xa Djnh Hda,
huypn Gd Quao, tmh Kien Giang. Md
hinh
lien
kit
d day dugc thyc hien dya
vdo ly thuyet chuoi
gia
tri. Cu the Id tgo
nen mli lien
kit
dpc gida cdc xa vien
trong hap tac xa san xuit lua vdi doanh
nghiep

chi
biln xuit khau, tgo dieu kipn
eho hgp tac xa ban lua
true
tilp cho
doanh nghipp khdng thdng qua trung
gian (thuang lai). Do vay, giup cho xa
vien cua hgp tae xa ndng cao thu nhgp
vd cd duge thi trudng tieu thy on
djnh,
cung nhu giup cho doanh nghipp tgo
duge ngudn nguyen lipu lua on djnh ve
sd luang va ehit lugng (Nguyen Phu
Son,
2013. tr. 22-30). De danh gia hipu
qua eua md hinh ndy, tdc
gia
da so sanh
Bang
1:
Hipu qua tai chinh cua hp san xuit lua xa Djnh Hoa, huyen Go Quao, tinh Kien Giang
DVT: 1.000 dong/ha
Chi tieu
Tong chi phi
Thu nh^p
Ip'i nhu^n
Lgi nhu$n/chi
phi
\jy\
nhu$n/thu nh$p

Vu he thu
Trong mo hinh
17,892
32 967
15.075
0,84
0,46
Ngoai mo hinh
19.448
31.355
11.907
0.61
0.38
Chenh lech
-1.556
1.612
3.168
0,23
0,08
Vu dong xuan
Trong mo hinh
15.856
44.245
28.389
1,89
0,61
Ngoai mo hinh
20.285
43.048
22.763

1,31
0,53
Chenh lech
.4 429
1.197
5.626
0,58
0,08
NguJn'
Nguyin Phu
Son.
2013. Ket qua dieu tra nam
2011,
2012.
NGUYEN THI
VAN
-
LlfN KfT
SAN XUAT
TRONG
NONG
NGHIEP
nliu'ng lig
tham gia mo hinli va ho
i^hong
tham gia mo
hinh,
l<dt
qua cho thay hieu
qua tong ho'p

t9 suit to-i
nhuan/chi phi va
ty suat io'i nhuan/thu nhap cua
nh&ng
hp
tham
gia mo
hinh
deu cao hon (xem
Bang 1).
Hi$n
nay, tuy so
iuo'ng
nong hp va dien
tich tham
gia mo
hinh cpn
th^p
so voi
tiem nang cua xa cung
nhu'
nhu
ciu
thu
mua cua Cong
ty
(37%
ho
xa
vien,

18%
di#n
tich lua) (Nguyin Phil Son, 2013),
song
bu-CTc diu
da tao
du'p'c
sy
thanh
cong trong lien
i<§t
va tieu thu
lua
gao
tai
dia
phu-ong
va thay d6i hanh
vi
mua ban
cua ngyoi nong dan.
ViJng
Tay
Nam Bp,
du-pc
xem
la
vung
nuci
trong thuy san ion nhat ca nuoc voi

dien tich chiem 70%,
san
lygng
58%,
rieng tom chiem 80%
va
dong gop tren
60%
l<im
ngach xuat i<hau thuy san cua
ca
nypc (Trin
Hiru Hiep, 2013).
Tuy
nhien van
dd
lien
l<§t giCra
deanh nghiep
che bien
va
ngyoi nuoi cung
nhy cac
ben lien quan chya thyc
sy
hieu qua.
Dien hinh nhy
viJng
nuoi torn nguyen lieu
tai Ca Mau,

tai
day
sy ket
n6i giya cac
vung nguyen lieu nho,
le
hau nhy khong
CO,
hien tyong tranh mua, tranh
ban
thyong xuyen diln
ra.
Nghjch
iy
thira
nha
may
chS
bien nhyng thilu
tom
nguyen iieu diln
ra
kha
phi
biln.
Trong
nhieu nam qua cac nha may
ehl
bien chf
moi

sir
dung khoang 50% cong suat.
tham
chi
nhilu nha may chi hoat dgng
elm
chirng voi hon
10%
cong
suit
thiet
kl (So Nong nghiep
va
Phat trien Nong
thon Ca
H/lau
va
Hiep hgi Che bien
Xuit
khiu
Thuy san
Ca
Mau, 2013). Nguyen
nhan
mot
phin
do
djch benh. thai tiet
khong thuan
ipi

nen san
iygng
torn
thu
hoach kh6ng nhieu, viec
thu
gom
tom
nguySn lieu tro nen kho khan
vi sy
tham
gia
cua cac
thyong nhan Trung Quoc.
Kit
qua
nghien ciru
cua
Phiing
Giang
Hai,
Pham
Bao
Dyong (2014,
tr.
231-
133) nam 2013
cho
thay, khoang 30%
doanh nghiep

chi
biln tai Ca
IVIau
dang
phai
dii
mat
voi
nguy
co
pha san
nlu
khong giai
quySt dygc
kho
khan
ve
nguon nguyen
lieu.
Doi
vo-i
mat hang ca tra hien nay, lien ket
va tao ngudn nguyen lieu ca tra cho nha
san
xuit
dang
co xu
hyong phat
triln.
So lieu cua Hiep

hgi
Chi
bien
va
Xuit
khau Thiiy san
Vi$t
Nam cho
thiy
ttnh
Bin
Tre co
din
90% dien tich viing nuoi
gan ket vol cac nha may,
o
Dong Thap
con
so nay ia
61,9%
dien
tich,
tfnh
An
Giang
la
58%, VTnh Long
la
46,5%,
Cin

Tho la 23%.
IVIac dii
sy
lien ket
a
moi dja
phyong hay tifng nha may c6 khac nhau
va cung chya that
sy on
dinh,
nhyng
mirc dg lien
kit
nay cho
thiy
xu
hydng
di den cgn dyong phat triln ben vyng.
Trong do, nha may cung nhy ngiroi nuoi
trong phai "ngoi tren
mot
con thuyin",
ciing hyong nhyng thanh qua dat dygc,
cung nhy ciing ganh
chju,
chia se nhirng
thiet hai khi
bit
Igi
xay ra. Co nhy vay,

viec san
xuit
va
xuit khiu
ca tra mgi dat
hieu qua cao.
3. MOT
s6
VAN
D£
OAT RA
DOI
vd'i
LIEN
KET
SAN
XUAT
TRONG
NONG
NGHIEP
VONG
TAY
NAM
BO
3.1.
Van de chinh sach
Sau Quylt dinh so 80/2002/QD-TTg cua
Thu tygng Chinh phu
ve
khuyen khich

tieu
thu
nong san thong qua hgp
(j^pg
(Quylt dinh 80),
co
nhilu chinh sach
bl
TAP
CHf KHOA HQC XA HQI sg 6 (192) 2014
trg da ra ddi thuc
diy
vipc thye hipn nhu:
Chi
thi 25/2008/CT-TTg ve vipc tang
cudng chf dgo tieu thy ndng san thdng
qua hgp dong;
Chi
thj
1965/CT-BNN-TT
ndm 2013 vl viec
diy
mgnh lidn
kit
san
xuit, tieu thu ndng san theo md hinh
canh
ding
miu Idn, Quylt djnh 63/2010/
QD-TTg vd

65/2011/QD-TTg
vl ea ehl,
ehinh saeh hd trg nham giam ton thit
sau thu hogch doi vdi ndng, thuy san
hoac cdc ca ehl hd trg tdi ehinh, tin
dung de
kit ndi
chudi; Nghj
^nh
61/2010/
ND-CP vl chinh sdch khuyen khich
doanh nghi$p diu tu vao ndng nghiep,
ndng
thdn;
Nghj djnh
41/2010/ND-CP
vl
chinh sdch tin dyng phuc vy phat triln
ndng nghipp, ndng thdn nham hd trg cho
ca nhdn, hp gia
dinh,
cac hgp tac xa vd
to hgp tde, doanh nghipp Cac chinh
sach tren da the hipn tim nhin chiln
luge,
gdp phin Idm tang san iugng vd
xuat khau ndng sdn. Tuy nhien, mat hgn
ehe cua chinh sach la nang ve thuc day
phdt triln sdn xuit hgn Id tiep can thj
trudng;

thilu danh gla, phan hoi dan
din
tinh trang chong cheo vd chgm eai
tien;
thieu long ghep vdi chien luge thieh dng
vdi bien doi khi hgu va thilu lien
kit
cdc
cdng eu chinh sdch.
Mgc du da cd chinh sdch vl thdnh lap
vCing
kinh tl trpng dilm vung Dong bang
sdng Cuu Long (Quyet djnh so 492/
2009/QD-TTg eua Thu tudng Chinh phu)
va cd Ban Chf dgo vung Tdy Nam Bp
ddng vai trd dieu
phii
vd hd trg cho
lien
kit
vung song theo nghien cdu eua
Nguyin Quang Thuin, Ddo Thj Hodng
Mai (2013, tr. 52-57) tren thyc tl lien
kit
vung chua phdt
triln.
Vai trd dieu phoi
li§n kit
vung chua dugc thye hipn mgt
cdch day du vd hieu qua. Thieu iien

kit
viJng
nen nhung lgi the so sanh, san
pham chu lye cua mdi
tinh
khdng dugc
phdt huy. Day Id mdt khilm khuylt quan
trpng ddi vdi lien
kit
sdn xuit trong ndng
nghiep hien nay d vung Tdy Nam Bp.
3.2. Lien
kit
gida doanh nghiep va ndng
dan chua ehgt ehe, thieu
bin
vung
Doi vdi nhieu ndng sdn hdng hda, hinh
thdc hgp ddng hiu nhu chua dugc dp
dung vd cdn rit xa Ig vdl ndng ddn vd
doanh nghiep d nhieu dia phuang. Su
hieu bilt va thyc thi cac qui
(^nh
phdp
ludt cua ndng dan cdn rit thip, cho nen
ndng dan xem vipc khdng thuc
hipn
theo
dung nhu nhung gl da thoa thugn trong
hgp dong la binh thudng md khdng cam

thiy vi phgm ve mat phdp lugt. Ndng ddn
thilu kiln thdc vl phdp lugt, trong khi dd
cung dang thilu su hd trg cua Nhd nudc
vl vin dl ndy (Bd Ndng nghipp vd Phdt
trien Ndng
thdn,
2008).
Cdc doanh nghiep kinh doanh ndng san
d nude ta ndi ehung va vung Tdy Nam
Bd ndi neng chua thich dng
tit
trong nln
kinh te thj trudng, hp khdng thye hipn vd
tuan thu theo dung edc nguyen tac eua
thi trudng va cung
sin
sdng khdng thyc
hien theo dung nhung gi da thda thuan
vdi ngudi dan. Nhilu doanh nghipp
khdng thuc hipn dung edc dilu khoan da
ky
kit
nhu khdng cung dng vat tu san
xuit, dan phuang phd bd hgp ddng, tri
hoan viee thu mua ehinh vu Idm giam
ehit lugng ndng san cua ngudi dan vd
thanh todn hgp dong chgm (Bg Ndng
nghipp vd Phdt
tnin
Ndng

thdn,
2008).
Giua ndng dan vd doanh nghipp cung dl
dang phd bd hgp dong va chap nhgn bj
xu ly vi phgm vl cac rang bupc vd mdc
NGUYEN
TH!
VAN
-
LIEN
KET
SAN
XUAT
TRONG
NONGNGHIfEu:
phat khong dang kl so voi Igi ich thu
dygc tir vipc pha hgp
ding.
Thim
nOa,
sy ha trg cua chinh quyen ve thyc thi
phap luat trong kinh te thilu manh me,
thilu nghilm minh, cac dilu khoan trong
hgp dong thilu chat che. Nhyng dilu
nay dl dan
din
sy bpi yoc pha
v&
hgp
ding

giya nong dan va doanh nghiep
(Trin
Quoc Nhan,
Ikuo
Takeuchi, 2012,
tr.
1069-1077).
3.3. Gia ca nong san tren thj tryong
thyong khong on dinh
Nghien ciru cua
Trin
Van
Hiiu
(2004, tr.
183-188) cho
thiy:
Hau
hit
cac tryong
hgp "pha" hgp
ding
giu'a nong dan va
doanh nghipp
6
nyoc ta deu c6 lien
quan
din
gia ca tai thoi dilm thu hoach.
Tinh hinh san
xuit

va tilu thu nong san
g nyoc ta luon biln dpng, ca doanh
nghipp va nong dan khong the tiln doan
trydc
dygc ve gia ca, cho nen viec ky
kit
hgp dong san
xuit
va tieu thu nong
san giira hai
bin rit
kho thyc thi khi bien
dpng vl gia ca. Nghien ciru ciia Nguyen
Tri Khiem (2005) cung cho rang: Gia len
thi nong dan "khpng
cin"
dcanh nghiep
con gia xuong thi doanh nghigp "quay
lyng"
vol nong dan.
Thyc tl nong dan g nyoc ta noi chung
va viing Tay Nam Bp noi rilng hay pha
vo hgp dong da ky voi cac doanh nghiep
do kha nang chiu dyng rui ro vl tai chinh
kem.
vi da so hg co nguon thu nhap
thip,
chu ylu tir san
xuit
nong nghiep. Do do,

khi
CO eg hgi
dl nang cao thu nhap,
thiy
du-gc
ioi ich trydc mat hg san sang ban
nong san
vdi
gia cao vi
gin
nhy khong
bi xir phat gi tir phia dganh nghigp.
Dgi vdi cac doanh nghigp, tai thoi dilm
thu hoach, khi gia nong san tren thi
tryong len cao, cac doanh
nghigP
=""9
se can nhac giu'a Igi ich va thipt hai khi
hp pha hgp
ding
vgi nong
da";
Thj
tryong dau ra
bip
benh va sy bat on vl
gia ca khiln doi khi doanh nghiip cDng
pha vd hgp dong vol nong dan. Dieu do
ly giai vi sao nhieu nong
dSn

vln khong
thich lien ket vol doanh nghiep.
Qua phan tich tren cho
thiy
viec thyc
hipn theo dung hgp dong giya nong dan
va doanh nghiep se
rit
thap khi co sy
biln dgng Idn vl gia ca tren thj trydng.
Nong dan va doanh nghiep d nydc ta
diu
CO qui mo san xuat va kinh doanh
nho,
kha nang vl tai chinh kem, nlu hp
tuan thu theo diing gia ca trong hgp
dong thi kha nang thua
16
va pha san se
rit
cao. Vipc ky
kit
hgp dong cung chi
mang tinh thii tuc, giay td, tinh phap
\)l
chya cao,
dii
ben nao pha vg hgp
ding
cung chya co

chi
tai xu' ly nghilm khac,
nen vipc don phygng pha vd hgp dong
thygng xuyen diln ra,
3.4. Cac ben tham gia chya
thiy
ro dygc
Igi ich ciia minh trong vipc lien ket
San
xuit
cua
neng
dan nydc ta d trong
tinh trang nho le, manh mun; thieu von,
tap quan canh tac lac hau,
trinh
dp hpc
van thap, kinh nghipm quan ly khong cao
(Bo Nong nghiep va Phat triln Npng
thon,
2008), vi vay cac doanh nghiep chya c6
nhilu dpng iyc dl lien
kit
vdi
neng
dSn,
Bdi trong dilu kien do, cac doanh nghipp
se phai ganh
thim
nhieu chi phi giao

d!ch,
quan ly, thu gom,
diu
tu'
Ngoai ra
cac doanh nghipp co quy mo san
xuit
nho,
kha nang tai chinh han hpp khong
CO
du von de dau ty cho nong dan trong
qua trinh san xuat, vi vay khong thu hut
dygc
ning
dan. Ben canh do nong dan
TAP
CH(
KHOA HQC XA HQI s6 8
(192)
2014
cdn ggp trd nggi khi thuc hipn hgp
ding,
vi doanh nghiep dat
ra
edc yeu cau cao
vl chat lugng,
ky
thugt san xuit,
van
chuyin

da
Idm eho ndng dan nggi
hgp
ding
va
thich ban cho thugng lai.
Cdc
thugng Idi thudng
din
tgn nhd tan rupng
de thu mua san phim cua ndng dan
vdi
eae yeu
ciu vl
chit lugng san phim,
mau
ma dan
gian
han
nhieu
so vdi
doanh nghipp.
VI
vay tuy hp cd bj thuang
lai ep gid nhung hipn nay thuang Idi vdn
Id lya chon quan trpng nhit cua
hp khi
tieu thu san phim.
Doanh nghipp cung quen
vdl

vipc mua
ndng san tu thuang
lal
ma hiu nhu giua
cae ben giao djeh khdng can hgp dong.
Nghien
cuu
cua
Vd Thj
Thanh Lpc
vd
Nguyin Phu Son (2011) ve san xuit
Ida
ggo vung Tay Nam Bp cho thay 93% sdn
lugng
lua
cua ndng dan dugc ban
cho
thuang lai, chi ed 4,2% san lugng
ban
cho
cdc
edng
ty,
62%
san
lugng
cac
cdng
ty

mua
dw(?c
Id
td
thugng ldi. Dilu
nay eho thiy, nlu doanh nghipp phd
vd
hgp dong
thi hp
vdn
cd
thi
mua duge
ndng san
tu
cdc thuang
Idt de bu dap
vdo,
ngugc lai neu ndng ddn phd vd hgp
dong thi hp vln bdn dugc sdn pham cho
thuang lai.
Vi
vgy chua tgo
ra
duge
dp
lyc bupc hai nhd phai phu thupc vdo nhau,
lien
kit
vd tdn trpng hgp dong vdi nhau.

4.
MOT S6
GlAl
PHAP
De
XUAT PHAT
TRltN LI^N
K^T
SAN
XUAT
TRONG
NONG
NGHIEP
VCJNG
TAY
NAM BQ
- Dya vao dgc thu kinh
tl
ndng nghipp
vung Tay Nam Bp vdi
3
san pham ehu
lyc la lua ggo, thuy san, trdi edy, moi logi
diu
ed san phim phong phu, da dgng.
Vi
v$y
ede ehinh sach thuc diy lien
kit
nen

dya trdn quan dilm da dgng hda cac
logi
hinh lien
kit
tuy theo tung trudng hgp
eg
thi,
khuyin khieh lien
kit
che biln
vd
bao tieu san phdm ndng san cho ndng
ddn.
Tap trung hd trg trye tiep, dong thdi
ho
trg
gian tilp
qua eae
chinh sach
khuyin khich thu
hCit
diu tu
vdo ndng
nghipp, ndng
thdn.
-
cin cd
ehinh sdch khuyin khieh viee
gan ket giua san xuit nguyen lipu vd nhd
mdy ehl

biln,
chuyin doi cdc eg sd
chi
chi
biln hien nay sang hogt dpng
gin
liln vdi vung san xuit nguyen lipu
Xdy
dung cdc ehl
tdi du
hipu luc, hieu qua
trong thyc hipn hgp dong lien
kit
giua
nhd
mdy vd
ndng
hg. Cd
chinh sach
khuyin khich phat triln cdc logi hinh lien
kit
giua nha mdy
va
vung nguyen
lipu;
trong
dd
cdc
ca
sd, nhd mdy che

biln
Idm ndng cot trong viee bao dam Igi
ich
eua ede ben tham
gia
lien
kit.
- Trong viee lien
kit
giua doanh nghipp
vd ndng dan thdng qua hgp dong,
Nhd
nudc ein ed ca quan theo ddi, gidm sat
viee thye thi hgp dong, ed
thi
ddng
vai
trd trung gian de dam bao
lgi
ich giua hai
ben,
qua
dd cd ca sd de
tgo nilm
tin
giua hai ben.
- Giua ndng
dan va
doanh nghipp
khi

thda thudn
cdc
dieu khoan trong
hgp
dong nen tang cudng tinh rang bugc ldn
nhau cung
nhu
ndng
eao muc boi
thudng
nlu
mpt trong
hai
ben
vi
phgm
cam
kit.
Trong dilu khoan hgp dong nen
ap dung mdc gid san doi vdi nhung san
phim ndng san
it
cd su biln dgng
vl
gia
hogc doanh nghiep cd thj trudng tieu thy
on
djnh,
dp dung mdc gid thj trudng
doi

vdl nhung
loai
ndng san
cd
gia thudng
xuyen biln dgng vd doanh nghipp cd thj
trudng tieu
thy
kem. Ben cgnh dd,
ap
NGUYiNTTHIVAN
-
L|£N
K£T
SAN XUAT
TRONG
NQNG
NGHlEP-
dung hinh thdc thudng vd phgt nhdm gid Id dem Igi nguon thu
nh$p
tot cho
han ehe viec pha vd hgp dong cua nhau. ndng dan vd lgi
ich
cho ca doanh nghipp.
Nhd nudc can hd trg cho ngudi dan vd
VI
vay, gidi phap trudc mat cin phat
doanh nghiep thdng tin vl gid ca thi trien mgnh me md
hinh
nay, Nhd nudc

trudng de hg cd ca sd khi quylt djnh ve ein tgo dilu kipn giup dd cac doanh
gia ca ky
kit
hgp dong. nghiep thu mua lua gao td ngudn vln
- Mo hinh canh dong mau ldn hay cdnh vay dl hp ed dilu kipn ddu tu bao quan,
ddng lien
kit
da va duge thyc
hien
khd dy tru sau thu hogch. Cd nhu vdy mdi
thanh cdng d mdt sd dja phuang vung
dam
bao duge quyen Igi eua cdc ben
Tay Nam Bd, dugc cdc chuyen gia ddnh tham gia lien ket. •
TAI
Ll£U
TRICH
DAN
1.
Bp Nong nghiep va Phat triln Ndng
thdn.
2008. Sao cao s6 578
BC/BNNKTHT
vi
tdng
kit
5 nam thuc hien Quyit dinh s6
80/2002/QD-TTg cOa
Thu twang Chinh
phO

vi chinh sach
khuyin khich tieu thg hang
hoa
ndng san thong qua hgp
ddng.
Bg Ndng nghipp va Phat trien
Ndng
thon.
Ha Noi.
2.
Chi Mai.
2013.
Lien
kit
trong
san
xuit:
Xu thi phat triin tit yiu cua nong
nghiep
hien dgi.
(Bao Cin Tha 02/10/2013)
(
2.
Chi Mai.
2013.
Lien kit
trong
san xuit Xu thi phat
then
tit yiu

cOa
nong
nghigp hign
dgi:
Vi sao vin con long leo. (Bao Cin
The,
ngay 3/10/2013).
(
ContentDe
tail.aspx?ld=119C5&Cat!d=11).
3. Eaton, C, A.W. Shepherd.
2001.
Contract
Farming:
Partnerships
for
Growth.
FAO Agricultural
Services Bulletin 145.
4.
Ho Que Hau. 2013. Lien kit
kmh
ti giira
doanh nghigp
chi biin nong san vdi nong
din
-
Thirc trang
va
giii

phap.
Tgp chi Kinh tl va Phat
triln.
So 196.
5.
httpV/

6. Jagdish, K., K. K. Prakash. 2008. Contract Farming: Problems, Prospects and
Its
Effect on
Income and Employment. Agricultural Economics Research.
7. Nguyin Phu Son. 2013. Mo
hinh
lien kit "4 nha" trong san xuit va tieu thu lua gao
tai
xa
Djnh
Hda,
huyen
Go
Quao,
tinh Kien
Giang.
Tgp chi Khoa hge. Trudng Dai hgc Can Tha. S6 26.
8. Nguyin Quang Thuin, Dao Thi Hoang
Mai.
2013.
Mot s6
vin di vi ca chi
chinh sach ddi v&i

cac mat
hang nong
san chu Iwc
a
Bdng
bing
song
Ciru
Long.
Tap chi Nghien cuu Kinh tl, sl 3.
9. Nguyin Tri Khiem. 2005. San xuat nong
nghiep
theo hgp ddng bao tiiu sin pham
tai
An
Giang.
Trong "Kit
ndi
nong
dan
vdi thi
trwang thong
qua
san xuit
nong nghigp theo
hgp
ddn^'
(Bac cao hdi thao MP4). Trudng Dai
hge
An Giang, ADB, 58 trang.

10.
Tdng
cue
Thing ke.
2011.
Men
giam
thing
ke
2011.
11.
Phung Giang Hai, Pham Bao Duang. 2014.
Tang cwdng
lien kit
giCra
doanh nghi$p chi
biin
va
ngwdi
nuoi
torn
tai
Ca Mau.
Tap chi Khoa hgc va Phat
triln,
s6 2.
12.
Sd Nong nghipp va Phat triln Ndng thdn Ca Mau. 2013. Sao cio ting kit
thg-c
hi$n cic

nam
2010-2012.
{Xem
tiip
trang
49)
TAP CHl KHOA HQC XA HQl s6 8
(192)
2014
of Youths in Hanoi. Vietnam Journal of Family and Gender Studies, Vol. 5, No.2, Dec.
24.
Podhisita, Chai; Xenos, Peter; Varangrat, Anchalee. 2001. The Risk of Premarital Sex
Among Thai Youth: Indicidual and Family Influences. East-West Center working papers,
Population Series No. 108-5, October.
25.
Regnerus. D. Mark. 2005. Talking about Sex: Religion and Pattems of Parent-Child
Communication about Sex and Contraception. The Sociological Quarterly, Vol. 46, pp.
79-107.
26.
Schvaneveldt, L. Paul; Miller, C. Brent; Berry, E. Helen; Lee, R. Thomas. 2001.
Academ/c
Goals Achievement and Age at First Sexual Intercourse: Longitudinal, Bidirectional Influences -
Statistical Data Included. Adolescence, Winter.
27.
Shek, Daniel T.L. 2005. Perceived Parental Control and Parent-Child Relational Qualities
in
Chinese Adolescents in Hong Kong. Sex Roles: A Journal of Research.
28.
Teerawichitchainan, Bussarawan 2007. Romance and Sexual Initiation among Unmarried
Young People in Vietnam: A Multi-Method Approach. Population Council. Hanoi, Vietnam.

29.
Ting
cyc Thing ke, Bg Van
hoa-ThI
thao va Du
lich,
UNICEF, Vipn Nghien cuu Gia dinh
va
gio-i.
2008. Kit qua nghien
cCru
qudc gia vi gia dinh Viet Nam 2006.
30.
Tong cyc Thong ke, MOH, WHO, UNICEF. 2010. Khao sat thanh nien
Vigt
Nam (SAVY).
MOH.
31.
Tong cyc Thong ke, MOH, WHO, UNICEF. 2005.
K/rao
sat
f/ianrt
men
Vigt
Nam (SAW).
MOH.
32.
Trin 0inh Hugu. 1991. Vi gia dinh truyin thing Viet Nam vol anh hwang Nho
gl^o.
Tgp

chiXa
hgi hgc, so 2.
33.
VO Mgnh Lgi, Vu, Tuan Huy, Ghuman, Sharon, Knodel, John. 2006. Continuity and Change
in Premarital Sex in Vietnam. International Family Planning Perspectives, 32, 4.
{Tiip theo trang 34) LIEN
K^T
SAN
XUAT
TRONG
13.
Tran Huu Hipp. 2013. Mgt sd vin di vi
ph^t
triin vung va Hen kit vung Ddng bing Sdng
CCru
Long. Trong ky ylu hgi thao Giai phap khai thac tidm nang kinh ti - xa
hdi
cic
tinh
Ddng
bing Song Cwu Long theo hwang lien kit viing, tai Can Tha.
14.
Tran QuIc Nhan. Ikuo Takeuchi. 2012. Phin tich nguyen nhan dan din
vigc
thgc thi hgp
ding
ti&u
thg ndng sin
k6m
giua ndng dan va doanh nghiep a

Viet
Nam. Tap chi Khoa hgc va
Phat
trien.
S6
7.
15.
Trin Vdn
Hieu.
2004.
Thi/c
trgng va giai phap cho Hen kit "4 nha" trong san xuat va tieu
thg ndng sin & Ddng bing sdng Cwu Long. Tap chi Khoa hgc, sd
1.
Trudng Bai hgc Can Tha.
16.
Vi^t
Hd. 2014. De viic lien kit san xuit tieu thu lua gao thwc sw bin vCrng. (http://dangco
ngsan.vn/cpv/Modules/News/NewsDetaii.aspx?coJd=30111&cnJd=651902).
Ngay 17/5/2014.
17.
Vd Thi Thanh Lgc va Nguyen Phu Son. 2011. Phan tich chudi gia tri lua ggo vung Ddng
bing sdng Ciru Long. Tgp ehi Khoa hgc, so
19a.
Truang Bai hgc Can Tha.