Xây dựng đời sống văn hóa tinh thần trong xây dựng nông thôn mới ở việt nam hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN





LÊ MINH CHI



XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HOÁ TINH THẦN
TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY






LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC
Chuyên ngành: Chủ nghĩa xã hội khoa học






Hà Nội - 2015

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN




LÊ MINH CHI



XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HOÁ TINH THẦN
TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY




LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC
Chuyên ngành: Chủ nghĩa xã hội khoa học
Mã số : 60 22 03 08


Ngƣơ
̀
i hƣơ
́
ng dâ
̃
n khoa ho
̣

c: TS. MẪN VĂN MAI






Hà Nội - 2015

3
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết
quả nghiên cứu trong luận văn nay là hoàn toàn trung thực và chưa từng
được công bố. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn có xuất xứ rõ
ràng.
Hà Nội, tháng 4 năm 2015
Tác giả luận văn

Lê Minh Chi

4
LỜI CẢM ƠN
Luận văn với đề tài “Xây dựng đời sống văn hoá tinh thần trong xây
dựng nông thôn mới ở Việt Nam hiện nay” được hoàn thành tại trường Đại
học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Để hoàn thành
luận văn, bên cạnh những cố gắng của bản thân, tác giả luận văn đã nhận
được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cá nhân, tập thể.
Trước tiên, với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc
tới TS. Mẫn Văn Mai, đã nhiệt tình hướng dẫn khoa học để luận văn được
hoàn thành.
Tôi xin được gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo khoa Triết học, các
cán bộ, công chức của các phòng ban, thư viện trường Đại học Khoa Học xã
hội và Nhân văn đã hết sức giúp trong quá trình học tập, nghiên cứu tại khoa,
trường.
Tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn đến các ban, ngành chức năng tỉnh
Thanh Hoá đã cung cấp các số liệu nghiên cứu và UBND các xã nơi khảo sát
thực tế đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn của mình.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè và đồng
nghiệp đã luôn quan tâm, động vieenvaf giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình
hoàn thahf luận văn thạc sĩ của mình.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả Luận văn

Lê Minh Chi





5
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

STT
Ký hiệu chữ viết tắt
Đƣợc hiểu là
1
CLB
c b
2
CNH

3

Hi
4
NVH

5
NXB
t bn
6
MTTQVN

Mt trn T quc Vit Nam
7
SNN&PTNT
S 
8
SVHTT&DL
S  ch
9
Tr. CN

10
UBND
U 
11
XHCN
i ch 


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1
1. n   1
2. u 3
3. Mm v u ca lu 5
4. u ca lu 6
5.  n, thc tiu 6
6. i ca lu 6
7. a lu 7
8. Kt cu ca lu 7
NỘI DUNG

Chƣơng 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG
VĂN HÓA TINH THẦN TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY 8
1.1. Quan nim v i si s
tinh th di  Vit Nam hin nay 8
1.1.1. Khái niệm văn hóa, văn hóa tinh thần, đời sống văn hóa tinh thần 8
1.1.2. Quan niệm về nông thôn mới và xây dựng đời sống văn hóa tinh thần
trong xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam hiện nay 20
1.2. Nhng yu t i sn trong
i  Vit Nam hin nay 33
1.2.1. Các yếu tố khách quan 33
1.2.2. Yếu tố chủ quan 44
1.2.3. Một số vấn đề thực tiễn xây dựng đời sống văn hóa tinh thần trong xây
dựng nông thôn mới ở Việt Nam hiện nay 49

Chƣơng 2. THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG
VĂN HÓA TINH THẦN TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY (Qua kh t 59
2.1. Thc tri s
i  hin nay 59
2.1.1. Điều kiện tự nhiên và đặc điểm văn hóa xã hội tỉnh Thanh Hóa 59
2.1.2. Thành tựu xây dựng đời sống văn hóa tinh thần trong xây dựng nông
thôn mới ở Thanh Hóa hiện nay và nguyên nhân của thành tựu 62
2.1.3. Hạn chế trong xây dựng đời sống văn hóa tinh thần và nguyên nhân
của hạn chế 86
2.2. n nhi s
th di  ti gian ti 96
2.2.1. Phương hướng 96
2.2.2. Các giải pháp cơ bản 101
KẾT LUẬN 116

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 118
PHỤ LỤC

1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
 c c 
di sng
c n cp
      c bi     n dn
khoch v i sng vt chn gi 
Nhn thc tm quan trng ca ch 
ti, Ngh quyi hng ln th  ra mu
 
ph 

 c trong s nghing
o v T qu ng quan tr n kinh t-
hi bn vng, gi vng m bo an ninh, qu
n so v mt
c. M            
 i sng vt cht, tinh thn
co s chuyn bi
 sn xut
ngang bng v    n trong khu v  b   ,
 ng nn
ng hii, bn vng, sn xut,
chng, hiu qu  m bo vng chc an ninh
c quc gia c c mt
cu h tng kinh t - i hiu kinh t c t chc

sn xut hp vp, dch v,

2
 theo quy hon s
tc bo v; h th
tr  i s o cng giai
cng c - - c vng mnh,
to nn tng kinh t -  vng chc cho s nghip
o v T quc Vit Ni ch 
 c
vn bao gn kinh t-
hi, sn xui sng, np sng, phong tc t thng
i st ni dung quan tr
di cc ta chia B
c gia v i.
n pho ci, xut hin t th
chi. Nh
nhn v c quyt hi ngh ln th 4 ca Ban chp
n tng tinh thn c
hi, th hin t t n ca m
kt tinh nh tp nht trong quan h gii vi, v
hng lc vn kinh t -
i c 
vt chi s
n c c.
Hing i sng 
c thc hi c. Qua kh nh,
 dng i s            
nhng kt qu n, bn ti nhng hn ch cn
c khc phc:  c, li sng,

3
truyn thng tp cc b mai mt, bin cht; mng th i
sn c
ch vi khu v; nhiu h tc lc h
 mt s l hn thun phong m tc, mt s
 n cc s bn v
th ng lc cho s n kinh t - y, v
i smi  Vit
Nam hin trong vin bn vng kinh t - i
 Xây dựng đời sống
văn hoá tinh thần trong xây nông thôn mới ở Việt Nam hiện nayn
a m
2. Tình hình nghiên cứu
  i sn  
c nhi u  nh 
nh i sc
u  thng, qua mt s 
hc cc lt s 

u v u
Về giá trị văn hóa tinh thần Việt Namp th ), gm
02 t   Giá trị tinh thần truyền
thống của dân tộc Việt Nama GS Tr H 
c v  tinh thn
truyn thng ci Vit Nam, s vng ca nh tinh thn
truyn thng qua nhn ca lch s Vit Nam.
Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà
bản sắc dân tộc

4



 

Nhận diện văn hóa Việt Nam và sự biến đổi
của nó trong thế kỷ mới


u v u
 ng Khi  nhim v
Tổng kết và xây dựng mô hình phát triển kinh tế- xã hội nông thôn mới,
kết hợp truyền thống làng xã với văn minh thời đạip
 
trin ct Nam.
Nông nghiệp, nông thôn Việt Nam thời kỳ đổi
mớia PGS,TS. Nguy
  u c   b  ng v   i m 
nghip Vit Nam sau g p h thu v

p thu nh. Ch ra nhng v cn gii quyt c
nghi  
v  nh tranh, xut khn
 Đời sống văn hoá tinh thần nông thôn Hà Nam hiện naya
i sng
i Vic tri sng n 
u nhng truyn thng lch

5

s  ng biu hic trong
i sn    xut mt s gii
m bo tn  
thi k i mi hin nay



 

 


.
3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
+ Mục tiêu của luận văn  vit s v c
tri si 
Vit Nam hii vic khc t ti t
n nhm tip ti sn trong
i tng mt n
Vin sc.
+ Nhiệm vụ của luận văn là:
- m v i si s
tinh thi;
- c tri sng
i  
-  xut gin tip ti sn trong
i  i gian ti.

6
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn

+ Đối tượng nghiên cứu của luận văn i s
tinh thi  Vit Nam hin nay qua kh
t


 ; 
; 
;   

5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phƣơng pháp nghiên cứu
  m ca ch  
m ca H  i s
thi vi s n cm c
c v ng nn si
sn  
 thc tin: thc tri sng n   tnh
ng ku cc
m quyn   u tra c
gi.
n c  
vt bin cht lch s th   yu s
dng hch s i hc
 u.
6. Đóng góp mới của luận văn
i sng 
v c tit ra.  mn, lun

7
m v i sn
i  Vit Nam hing tht s

 bn tip ti s
di  tnhi sng tinh thn ca
 m to ra b mi trong cuc
sng ca mn.
 mt thc tin, nu ca lu s 
phi c
7. Ý nghĩa của luận văn
Kt qu c p nhng lun c, lun chng khoa h 
co, quc  to
n di s
di  tn nay.
Luu tham kho cho viu, ging d
   a mt s b  khoa h  ng cao
i h
8. Kết cấu của luận văn
n m u, kt lun, danh mu tham kh m 2
t.









8
NỘI DUNG
Chƣơng 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ XÂY DỰNG ĐỜI
SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN

MỚI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
1.1. Quan niệm về đời sống văn hóa tinh thần và xây dựng đời
sống văn hoá tinh thần trong xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam hiện
nay
1.1.1. Khái niệm văn hóa, văn hóa tinh thần, đời sống văn hóa tinh
thần
 Văn hóa
  nhng ho c
 c, m c v mt sn xut vt ch n trong s
nghip d c. m mang nng vi
nhip cu pv
n mi mt ci sng vt chi sng tinh thn c
h c chu c
khoa h t thut ng 
  c tin
              
u thng nht chung  mm ch y
mt du i, k n vi t chc c
hng vt. Mi th u thuc v 
n t hoo c tich s
ci.
t hin t thi c c
n c v ni k c i  Trung
Qu    v    u th chung c   m 

9
tr   i. Th
k ng T t ng  ch nhng
 tp ca cuc sng, trong giao tip, ng x ci vi con
i. Thut ng n ci, bii. T 

i, bp t t thin 
m png vi t ng Vi
t n gc t ng cng t ng trt,
vun xc m rng ra m trng trt
tinh th s ng bn cht phi
theo nhn b thn
s o ci to ra nhng sn phm vt ch
ti nh ng k lch s.
 
nim v “Văn hoá là
tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo (của các cá nhân và các cộng
đồng) trong quá khứ và hiện tại. Qua các thế kỉ, hoạt động sáng tạo ấy đã
hình thành nên hệ thống các giá trị, các truyền thống và thị hiếu – những yếu
tố xác định đặc tính riêng của mỗi dân tộc”. c cng
quc t chp nhn ti Hi ngh  v i
Venise; 1970. [42, tr.23]
Nc hng “văn hóa hoặc văn
minh là một chỉnh thể phức hợp bao gồm tri thức, tín ngưỡng, nghệ thuật, đạo
đức, pháp luật, tập tục và bất kì năng lực, thói quen nào khác mà con người
cần có với tư cách là một thành viên của xã hội.” [43, tr.13]
 c  i
 th o ra lch s 
 nh vt cho ra

10
bng thc ti biu hic bn
cht cu v vt
chu v tinh thu quy lun c
hi, ch  ng
cn xut vt chn xut tinh

th bao gt cht
t cho ca con
c th hit tinh trong sn phm vt cht. 
nhng sn phh
n ca lch s ng th 
     i sng tinh th   ng tinh thn ca con
c biu th ch yi dng tinh th thy,
n bao g n thng
cng chun mng khoa hc, ngh thut, sinh
ho h thm m ci vi
thc ti (vi t i).
 ViDuy Anh mt trong nhng 
nim v     Người ta thường cho rằng Văn hóa là chỉ
những học thuật tư tưởng. Có lẽ gì văn hoá của các dân tộc lại khác nhau đến
thế? Vì rằng cách sinh hoạt của các dân tộc không giống nhau. Chính vì
những điều kiện tự nhiên về địa lí khiến mỗi dân tộc sinh hoạt ở trên cơ sở
kinh tế khác nhau, cho nên cách sinh hoạt cũng thành khác nhau vậy”
nghiên cứu xem sự hoạt động để sinh hoạt về các phương diện của
một dân tộc nay biển chuyển thế nào, là nghiên cứu văn hoá lịch sử của dân
tộc ấy vậy”

[ 1, tr.10 - 11]. Theo quan nim c
mt kiu thc sinh tn ca mi.

11
 tch H  t
c 
 t: “Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống,
loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp
luật, khoa học, tôn giáo, văn học nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt

hàng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng
tạo và phát minh đó tức là văn hóa. Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương
thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm
thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn”.[21, tr.431]
Quan nim v a H 
c v ngun gc, ph biu hin ci s
 sinh hot ci. H ng, ngun gc c
u sinh tng ci. c
n trong quan h i vi t 
gii vi. Tri to
th gii, nhng kinh nghi    n
tn cho s n c tn ti nu
thiu kh i nhng
khc nghit ca t ng c ca
i sm c nho v vt
ch ng cho s tn tn c
  c s dng s o

Trong cun Bn s   t Nam, Nxb VHTT 1998, GS Phan
Ngc viVăn hoá là mối quan hệ giữa thế giới biểu tượng trong óc một cá
nhân hay một tộc người với cái thế giới thực tại ít nhiều đã bị cá nhân này
hay tộc người này mô hình hoá theo cái mô hình tồn tại trong biểu tượng.

12
Điều biểu hiện rõ nhất chứng tỏ mối quan hệ này, đó là văn hoá dưới hình
thức dễ thấy nhất, biểu hiện thành một kiểu lựa chọn riêng của cá nhân hay
tộc người khác”. [23, tr.16]
ng Ving Cng sn Vit
 cao v  nghi
 

t mt trn quan trt trong ba mt trn (kinh t,
      i cng sn phi ho  n Ngh quyt
ng v n n
n sc
hiu bao gc rng l c, ngh thu 
d o dc, li sn
c  c - , h th
bo tc thiu s
i v rng hc t v n
th ch  ng Cng sn Vit Nam kh
nn tng tinh thn ci, vng ly s
n kinh t - Vi quan 
chit c nh 
thc hi   i mi c  c bi   khi thc hin Ngh
quy n n
tin sc nhu cn vng ca
c sng. S gn kt gii
i st ch ng tt trong vic
gi vng  - i trong c c.
T ch  c, Khoa h      p quc
(UNESCO)  c cng th gii s

13
dn nhiu nh v
i Hi ngh quc t v a UNESCO
t n 6/8/1992 ti Mexico: “Văn hóa là tổng thể những nét đặc
thù về tinh thần và vật chất, về trí tuệ và cảm xúc quy định tính cách của một
xã hội hay một nhóm xã hội. Văn hóa bao gồm nghệ thuật và văn chương,
những lối sống, những quyền cơ bản của con người, những hệ thống giá trị,
những truyền thống và tín ngưỡng. Văn hóa đem lại cho con người khả năng

suy xét về bản thân. Chính văn hóa làm cho chúng ta trở thành những sinh vật
đặc biệt- con người, có lí tính có óc phê phán và dấn thân một cách đạo lý.
Chính nhờ văn hóa mà con người tự thể hiện, tự ý thức được bản thân, tự biến
mình là một phương án chưa hoàn thành đặt ra để xem xét những thành tựu
của bản thân, tìm kiếm không mệt mỏi những ý nghĩa mới mẻ và sáng tạo nên
những công trình vượt qua cả giới hạn của bản thân.”
            t
tng th n mo v tinh thn, vt cht, tri thm
khc hn sc ca mt cng. 
hiu  t tng th nhng h thng
bi  u) chi ph  ng s   giao tip trong mt cng
ng, khin cng m h thng nhng
 tr  t s vic, mt hip hay x
ng y.
T nh 
ng ni dung sau:
n ti trong nhng tng th nhng sn phi
u n biu hi  i
n phn ti trong
tng th  g ch 

14
gii vi t i quan h vn
        
chng bn chng.
S  mu th
hch sch s cc th hin qua
truyn th, phong tc t, lut
n, nh truyn thnh trong
vi i.

, biu hi 
 vi t 
 n bn chi trong lch s 
phi tr li sng cng
i sng tinh th c sn xut vt ch
vc t chi si. Song ch 
t i, phc v l
n gii m
Nh , theo m  vt
ch tinh thn, ng vt ch
thn.
 Văn hóa tinh thần
S t chn trong thc t ch
i bi quan h bin chng vi nhau.
Trong mt s ng h    chuy    i
ngng s tr ng lng vt
chc qung m
nhau vit chn cn phi d
nhn

15
Theo GS.TSKH Trn Ngn v 
 t chn.
t ch nhng sn phm do hong sn xut
vt cht ca con ngi to ra bao g  m 
hot h sn xui
 nhng sn phm do hong sn xut
tinh thn ci to ra bao gng  
thut, l hi, phong t
y, văn hóa tinh thần là những sản phẩm tinh thần mang giá trị

văn hóa do con người sáng tạo ra nhằm thỏa mãn nhu cầu tinh thần của con
người bao gồm các chuẩn mực trong xã hội và quan hệ thẩm mỹ của con
người với thực tại, các tư tưởng có giá trị sử dụng như khoa học, giáo
dục các hoạt động sáng tạo như tôn giáo, tín ngưỡng, nghệ thuật, nghi lễ, lễ
hội
S t gia sn xun phm tinh thn vi sn xun
phm vt chn phm tinh thn phn th
i th hii sng tinh thn c
n phm phu trong i
sng tinh thn ci.
 Đời sống văn hóa tinh thần
i st b phn hi si.
“Đời sống văn hóa tinh thần là tổng hòa sống động các hoạt động sản xuất,
trao đổi, tiêu dùng các giá trị văn hóa tinh thần, làm cho các giá trị đó thấm
sâu vào từng con người, từng cộng đồng người, trở thành yếu tố khăng khít
của toàn bộ cuộc sống, hoạt động và quan hệ con người đáp ứng nhu cầu văn
hóa tinh thần đa dạng và không ngừng tăng lên của mọi thành viên trong xã
hội” [34; 15]

16
i sm n phi
sng tinh thi. i sng tinh thc hiu bao gm tt c
nhc tinh thn: t nh, sn phm tinh thn
n nhng hin, t nhng hong tinh thn (sn
xut tinh th tinh thn nhng quan h tinh
thi, giao tip tinh thi sng tinh thi
si quan h mt thit vi
ng nht,  gi
quan h ging tinh tht ti c
ng vt chng tinh th

ng, khoa hc, ngh thu hn nh
n nh nhng hing tinh thn tin b mi biu hin
i s
cht ti ca hong tinh th n 
ca sn xut tinh tha vi
m m thui s
th mt tinh thn c c ca m
cng, m hi v i sn ca m
tc, k  ,
m, phm cht, bn sc ci sng tinh th
i sng
i ti nh 
thin, m.
Ni dung ci s
 tip c c
hoi sn bao gng ch y
hong, hong khoa hc ngh thu

17
t c hong c
thng hong c th  u
khoa hc, hou din ngh thut, hoc, hot
ng l h
i sn t  v
trin; sn
xu  
tr  n.
c hn, nhu cu m c
nhu cng th  i
ng cnh st nhu cu

i nhu cu tinh thu tinh thn ca
i bao gm: nhu cng, nhu cu hc tn thc th gii,
nhu cu thm m, nhu cu giao ti thuc trc tip
n xut tinh thn xut vt ch
  -  th 
  nhng nhu cu tinh thng t
 nh, tin
b mn. So vi nhu cu k
nhu ct ch
v nhn thng ca ch th 
hng th ng th
thi nhtr n
phu o ra nh mi.
T nhng nhu c   n d n vi   
ngng sn xu n. Sn xu
hon, ph n

18
ng nhu cn ci. Sn xu 
tinh th c a
sn xu tinh th chn phi m
b m trong mt l c s du ln,
truyn t th h  h n xu n
c ti nng ngh thut. B
h thuu  th 
ng ngh thu a t
ngh m du  thut p nhn
s p, s u, thiu bn sc. Sn xu n
 thuc mm ng 
n. Thc t  c s dng ngay,

  sau mc s
dng, m.
Nh          
dng cn ph o qun. Bo qu 
tinh thng b, ct gi  
tinh thng bo tn, b,
 c s
dng nhiu ln t th h  h 
 ng giao
i qua li nhng sn phn gii
vi, gi h, gii. S 
tinh th ng ln nhau gi 
tinh thn. S giao ti u
thit yu c  c
tn t. Trao  c thc