Bài giảng phân tích khí máu động mạch

10/17/2011
1
ThS.BS. PHAN VIỆT HƯNG
TRAO ĐỔI OXYGEN CỦA PHỔI
SUY HÔ HẤP?
THÔNG KHÍ PHỔI
BÌNH THƯỜNG, TĂNG / GIẢM?
TÌNH TRẠNG TOAN – KIỀM
BÌNH THƯỜNG, TOAN / KIỀM?
PHƯƠNG TRÌNH PaCO
2
PHƯƠNG TRÌNH PHẾ NANG
PAO
2
= PiO
2
- 1.2 (PaCO
2
)*
 PIO
2
= FIO
2
(P
B
– 47) mm Hg
CaO
2
= (Hb x 1.39 x SaO
2
) + (0.003 x PaO

2
)
HENDERSON HASSELBACH
T
0
TĂNG
 CHUYỂN HÓA TĂNG  pH VÀ PaO
2
, PaCO
2

 Hb DỄ DÀNG NHẢ O
2
CHO MÔ
Hb
TÍNH TOÁN
 SaO
2
 CtO
2
FiO
2
DỰ ĐOÁN PaO
2
KHÔNG LẪN KHÔNG KHÍ
THAY ĐỔI KẾT QUẢ
GỬI MẪU NGAY  PHÂN TÍCH
< 15 PHÚT NẾU KHÔNG TRỮ LẠNH
> 15 PHÚT
 pH  , PaO

2
, PaCO
2

TEST ALLEN
ĐM TRỤ CÓ THỂ NUÔI ĐƯỢC BÀN TAY?
10/17/2011
2
CÁCH 1: QUA CHUYỂN HÓA
B1
GIẢM PaCO
2
 pH
tính
= 7.4 + (40 – PaCO
2
) x 0.01
TĂNG PaCO
2
 pH
tính
= 7.4 – (PaCO
2
– 40) x 0.006
B2
pH
đo
= pH
tính
 0.03  BÌNH THƯỜNG

pH
đo
> pH
tính
+ 0.03  KIỀM CHUYỂN HÓA
pH
đo
< pH
tính
– 0.03  TOAN CHUYỂN HÓA
B3
SO SÁNH XEM CÓ PHÙ HỢP VỚI HCO
3
—
, BE, BE
ecf
CÁCH 1: QUA CHUYỂN HÓA
PaCO
2
pH PaCO
2
pH
20 7.60 50 7.34
25 7.55 60 7.28
30 7.50 70 7.22
35 7.45 80 7.16
40 7.40 90 7.1
CÁCH 2: QUY TẮC SỐ 8
B1
CHỌN HỆ SỐ DỰA VÀO pH

BỆNHNHÂN
B2
HCO
3
—
TÍNH TOÁN
= HỆ SỐ x PaCO
2 BỆNH NHÂN
B3
|HCO
3
—
TÍNH TOÁN
– HCO
3
—
BỆNH NHÂN
|  4
pH 7.6 7.5 7.4 7.3 7.2 7.1
HỆ SỐ 8/8 6/8 5/8 4/8 2.5/8 2/8
CÁCH 3: HENDERSON CẢI BIÊN
[H
+
] = 24 x PaCO
2
/ [HCO
3
—
]
pH [H

+
] nEq/L pH [H
+
] nEq/L
6.80 159 7.35 45
6.90 126 7.40 40
7.00 100 7.45 35
7.10 79 7.50 32
7.15 71 7.55 28
7.20 63 7.60 25
7.25 56 7.70 20
7.30 50 7.80 16
[H
+
] = 10
(9 – pH)
CÁCH 4: BẢN ĐỒ ACID – BASE
10/17/2011
3
PHẦN 1
PaO
2
mmHg Ý NGHĨA
> 100 TĂNG
80 – 100 BÌNH THƯỜNG
60 – 79 SUY HÔ HẤP NHẸ
45 – 59 SUY HÔ HẤP TRUNG BÌNH
< 45 SUY HÔ HẤP NẶNG
LƯỢNG O
2

HÒA TAN TRỰC TIẾP
RẤT ÍT
SỬ DỤNG NHIỀU NHẤT
PHỤ THUỘC
CHỨC NĂNG HÔ HẤP
 THÔNG KHÍ KÉM
 KHUẾCH TÁN KÉM
 BẤT XỨNG V/Q
 SHUNT P  T
ÁP SUẤT KHÍ QUYỂN
 FiO
2
O
2
ct = 0,003 x PaO
2
+ 1,39 x Hb x SaO
2
10/17/2011
4
PAO
2
– PaO
2
= FiO
2
(P
B
– 47) – PaCO
2

/R
BÌNH THƯỜNG
SUY HÔ HẤP
TĂNG AaPO
2
 TỔN THƯƠNG TẠI PHỔI
FiO
2
(%) AaPO
2
(mmHg)
0,21
SƠ SINH < 30
< 20 T < 10
> 60 T 20 – 30
> 0,3 < 50
1 30 – 60
AaDO
2
TĂNG 5 – 7 mmHg KHI FiO
2
TĂNG 10%
PaO
2
/PAO
2
= 1 – AaPO
2
/PAO
2

Ý NGHĨA
TỈ LỆ % O
2
TRAO ĐỔI THÀNH CÔNG
CÀNG CAO CÀNG TỐT
 BÌNH THƯỜNG ≥ 75%
ỔN ĐỊNH HƠN AaPO
2
 KHÔNG PHỤ THUỘC FiO
2
BÌNH THƯỜNG
PaO
2
/FiO
2
= 400 – 500
 PaO
2
= 80 – 100 mmHg
 FiO
2
= 20,9%  20%
THỞ OXYGEN
PaO
2 DỰĐOÁN
= 400 x FiO
2
SO SÁNH VỚI PaO
2 BỆNHNHÂN
 PHÙ HỢP CHƯA?

PaO
2
(mmHg) HƯỚNG XỬ TRÍ
PaO
2 BỆNHNHÂN
< 60
TĂNG FiO
2
60 < PaO
2 BỆNHNHÂN
< 100
CHƯA THỂ
GIẢM FiO
2
100 < PaO
2 BỆNHNHÂN
< PaO
2 DỰĐOÁN
CÓ THỂ
GIẢM FiO
2
PaO
2 BỆNHNHÂN
> PaO
2 DỰĐOÁN
GIẢM FiO
2
 NGƯNG
10/17/2011
5

PaO
2
/FiO
2
> 100
GIẢM MỖI 100, SHUNT TĂNG 5%
PaO
2
/FiO
2
< 100
GIẢM MỖI 15, SHUNT TĂNG 3 – 4%
Q
s
– LƯU LƯỢNG MÁU SHUNT
Q
t
– CUNG LƯỢNG TIM
ctO
2
– LƯỢNG OXY TOÀN PHẦN
cp: MAO MẠCH PHỔI
a: ĐỘNG MẠCH
v : TĨNH MẠCH TRỘN
Q
s
/Q
t
(%) Ý NGHĨA
< 10 BÌNH THƯỜNG

10 –19 BẤT THƯỜNG – CHƯA Ý NGHĨA
20 – 29 ĐÁNG KỂ – NẾU TIM, PHỔI, THẦN
KINH BẤT THƯỜNG
30 NGUY HIỂM – CẦN ĐIỀU TRỊ TÍCH CỰC
> 60 TỬ VONG – GIỚI HẠN CỰC ĐẠI
BẤT THƯỜNG PaO
2
PaCO
2
AaDO
2
O
2
21% O
2
100%
GIẢM THÔNG KHÍ    
SHUNT TUYỆT ĐỐI     
SUNT TƯƠNG ĐỐI      
R.L KHUẾCH TÁN   
LÚC NGHỈ  
GẮNG SỨC  
PHẦN 2
10/17/2011
6
PaCO
2
ĐÁNH GIÁ Ý NGHĨA
> 45 mmHg GIẢM THÔNG KHÍ – CHƯA ĐÁP
ỨNG NHU CẦU THẢI CO

2
35 – 45 mmHg BÌNH THƯỜNG – THÔNG KHÍ
PHÙ HỢP NHU CẦU THẢI CO
2
< 35 mmHg TĂNG THÔNG KHÍ QUÁ MỨC
VỚI NHU CẦU THẢI CO
2
KHOẢNG CHẾT
GIẢI PHẪU
SINH LÝ
Ý NGHĨA
0.2 – 0.3: BÌNH THƯỜNG
> 0.3 (0.5) : TĂNG PaCO
2
& GIẢM PaO
2
 GIẢM CUNG LƯỢNG TIM
 TỔN THƯƠNG MÀNG PHẾ NANG – MAO MẠCH
 CĂNG DÃN QUÁ MỨC
– PEEP CAO
PHẦN 3
KHẢ NĂNG CỦA H
+
Refers to Potential Hydrogen
pH = - log [H
+
]
 TỈ LỆ NGHỊCH VỚI [H
+
]

CO
2
+ H
2
O  H
2
CO
3
 H
+
+ HCO
3
-
pH = pK
a
+ log [HCO
3
-
]/[H
2
CO
3
]
 TỈ LỆ [HCO
3
-
]/[H
2
CO
3

] = 20/1
pH = 6.1 + log [HCO
3
-
]/0.03 x PaCO
2
10/17/2011
7
10/17/2011
8
10/17/2011
9
CÂU HỎI CẦN ĐỌC & LÀM GÌ?
1 TOAN / KIỀM / BÌNH THƯỜNG? pH
2 HÔ HẤP / CHUYỂN HÓA? PaCO
2
, HCO
3
–
3 HÔ HẤP: CẤP / MẠN? pH
mđ
, pH
đđ
4 CHUYỂN HÓA: HÔ HẤP BÙ ĐỦ? PaCO
2mđ
, PaCO
2đđ
5 TOAN CHUYỂN HÓA: TĂNG AG? TÍNH Anion gap
6 TĂNG AG: RỐI LOẠN KHÁC? HCO
3

–
hc
, HCO
3
–
đđ
pH = 7.35 – 7.45
BÌNH THƯỜNG
BẤT THƯỜNG
 TOAN + KIỀM
pH < 7.35
TOAN
pH > 7.45
KIỀM
PaCO
2
NGƯỢC CHIỀU pH
HÔ HẤP
HCO
3
–
CÙNG CHIỀU pH
CHUYỂN HÓA
PaCO
2
NGƯỢC CHIỀU HCO
3
–
PHỐI HỢP
 PaCO

2
(%) =  PaCO
2
/ 40
 HCO
3
–
(%) =  HCO
3
–
/ 24
RỐI LOẠN CHÍNH
 THAY ĐỔI NHIỀU HƠN
TOAN
CẤP
• pH = 0.008 x PaCO
2
• pH
mđ
= 7.4 – [0.008 x (PaCO
2
– 40)]
TOAN
MÃN
• pH = 0.003 x PaCO
2
• pH
mđ
= 7.4 – [0.003 x (PaCO
2

– 40)]
KIỀM
CẤP
• pH = 0.008 x PaCO
2
• pH
mđ
= 7.4 + [0.008 x (40 – PaCO
2
)]
KIỀM
MÃN
• pH = 0.003 x PaCO
2
• pH
mđ
= 7.4 + [0.003 x (40 – PaCO
2
)]
 0.03
 0.03
 0.03
 0.03
TOAN
• PaCO
2
mđ = 1.5 x [HCO
3
–
] + 8

TOAN
• PaCO
2
bn > PaCO
2
mđ: THIẾU
• PaCO
2
bn = PaCO
2
mđ: ĐỦ
• PaCO
2
bn < PaCO
2
mđ: DƯ
 2
10/17/2011
10
KIỀM
• PaCO
2
mđ = 0.7 x [HCO
3
–
] + 21
• PaCO
2
mđ = 0.9 x [HCO
3

–
] + 9
KIỀM
• PaCO
2
bn < PaCO
2
mđ: THIẾU
• PaCO
2
bn = PaCO
2
mđ: ĐỦ
• PaCO
2
bn > PaCO
2
mđ: DƯ
 5
UA – UC = Na
+
 – HCO
3
–
 – Cl
–

Ý NGHĨA
TĂNG ANION KHÔNG ĐO ĐƯỢC
 LACTIC ACID / RƯỢU / ACID HỮU CƠ

GIẢM CATION KHÔNG ĐO ĐƯỢC
SO SÁNH VỚI HCO
3
–
AG = AG – 12
HCO
3
–
= 24 - HCO
3
–
ĐOĐƯỢC
HCO
3
–
hiệuchỉnh
= HCO
3
–
đođược
+ (AG – 12)
Ý NGHĨA
< 22
 TOAN CHUYỂN HÓA KHÔNG TĂNG AG
22 – 26
 BÌNH THƯỜNG
> 26
 KIỀM CHUYỂN HÓA
TÍNH TOÁN
LACTIC ACIDOSIS

 AG/HCO
3
–
 1.5
KETOACIDOSIS
 AG/HCO
3
–
 1
HYPERCHOREMIC ACIDOSIS
 AG/HCO
3
–
< 1
SO SÁNH
HCO
3
–
ĐOĐƯỢC
> HCO
3
–
DỰĐOÁN
 KIỀM CHUYỂN HÓA
HCO
3
–
ĐOĐƯỢC
< HCO
3

–
DỰĐOÁN
 KIỀM CHUYỂN HÓA KHÔNG TĂNG AG
HCO
3
–
DỰĐOÁN
= 36 – [AG – 12]/1.5
HCO
3
–
DỰĐOÁN
= 24 – [AG – 12]
pH  pH  pH 
PaCO
2

CHUYỂN HÓA HỖN HỢP HÔ HẤP
PaCO
2

CHUYỂN HÓA BÌNH THƯỜNG CHUYỂN HÓA
PaCO
2

HÔ HẤP HỖN HỢP CHUYỂN HÓA
10/17/2011
11
RỐI LOẠN pH PaCO
2

HCO
3
–
TOAN CHUYỂN HÓA   
KIỀM CHUYỂN HÓA   
TOAN HÔ HẤP   
KIỀM HÔ HẤP   
RỐI LOẠN BÙ TRỪ
Toan ch.hoá PaCO
2
 1,1 – 1,3 mmHg / 1 mEq/L HCO
3
–
Kiềm ch.hoá PaCO
2
 0,6 – 0,7 mmHg / 1 mEq/L HCO
3
–
Toan hô hấp
- Cấp HCO
3
–
 1 mEq/L / 10 mmHg PaCO
2
- Mạn HCO
3
–
 3 – 3,5 mEq/L / 10 mmHg PaCO
2
Kiềm hô hấp

- Cấp HCO
3
–
 2 – 2,5 mEq/L / 10 mmHg PaCO
2
- Mạn HCO
3
–
 4 – 5 mEq/L / 10 mmHg PaCO
2
/>ml
10/17/2011
12