bi kịch người phụ nữ trong tác phẩm truyền kỳ mạn lục của nguyễn dữ

1
TR
TR
TR
TRƯỜ
ƯỜ
ƯỜ
ƯỜNG
NG
NG
NGĐẠ
ĐẠ
ĐẠ
ĐẠI
I
I
IH
H
H
HỌ
Ọ
Ọ
ỌC
C
C
CC
C
C
CẦ
Ầ
Ầ

ẦN
N
N
NTH
TH
TH
THƠ
Ơ
Ơ
Ơ
KHOA
KHOA
KHOA
KHOAKHOA
KHOA
KHOA
KHOAH
H
H
HỌ
Ọ
Ọ
ỌC
C
C
CX
X
X
XÃ
Ã

Ã
ÃH
H
H
HỘ
Ộ
Ộ
ỘI
I
I
I&
&
&
&NV
NV
NV
NV
B
B
B
BỘ
Ộ
Ộ
ỘM
M
M
MÔ
Ô
Ô
ÔN

N
N
NNG
NG
NG
NGỮ
Ữ
Ữ
ỮV
V
V
VĂ
Ă
Ă
ĂN
N
N
N
TR
TR
TR
TRẦ
Ầ
Ầ
ẦN
N
N
NTH
TH
TH

THỊ
Ị
Ị
ỊM
M
M
MỸ
Ỹ
Ỹ
ỸHUY
HUY
HUY
HUYỀ
Ề
Ề
ỀN
N
N
N
MSSV:
MSSV:
MSSV:
MSSV:6106395
6106395
6106395
6106395
BI
BI
BI
BIK

K
K
KỊ
Ị
Ị
ỊCH
CH
CH
CHNG
NG
NG
NGƯỜ
ƯỜ
ƯỜ
ƯỜI
I
I
IPH
PH
PH
PHỤ
Ụ
Ụ
ỤN
N
N
NỮ
Ữ
Ữ
ỮTRONG

TRONG
TRONG
TRONGT
T
T
TÁ
Á
Á
ÁC
C
C
CPH
PH
PH
PHẨ
Ẩ
Ẩ
ẨM
M
M
M
TRUY
TRUY
TRUY
TRUYỀ
Ề
Ề
ỀN
N
N

NK
K
K
KỲ
Ỳ
Ỳ
ỲM
M
M
MẠ
Ạ
Ạ
ẠN
N
N
NL
L
L
LỤ
Ụ
Ụ
ỤC
C
C
C
C
C
C
CỦ
Ủ

Ủ
Ủ
A
A
A
A
NGUY
NGUY
NGUY
NGUYỄ
Ễ
Ễ
ỄN
N
N
ND
D
D
DỮ
Ữ
Ữ
Ữ
Lu
Lu
Lu
Luậ
ậ
ậ
ận
n

n
nv
v
v
vă
ă
ă
ăn
n
n
nt
t
t
tố
ố
ố
ốt
t
t
tnghi
nghi
nghi
nghiệ
ệ
ệ
ệp
p
p
pđạ
đạ

đạ
đại
i
i
ih
h
h
họ
ọ
ọ
ọc
c
c
c
Ng
Ng
Ng
Ngà
à
à
ành
nh
nh
nhNg
Ng
Ng
Ngữ
ữ
ữ
ữV

V
V
Vă
ă
ă
ăn
n
n
n
C
C
C
Cá
á
á
án
n
n
nb
b
b
bộ
ộ
ộ
ộh
h
h
hướ
ướ
ướ

ướng
ng
ng
ngd
d
d
dẫ
ẫ
ẫ
ẫn:
n:
n:
n:ThS.GV.
ThS.GV.
ThS.GV.
ThS.GV.B
B
B
BÙ
Ù
Ù
ÙI
I
I
ITH
TH
TH
THỊ
Ị
Ị

ỊTH
TH
TH
THÚ
Ú
Ú
ÚY
Y
Y
YMINH
MINH
MINH
MINH
C
C
C
Cầ
ầ
ầ
ần
n
n
nTh
Th
Th
Thơ
ơ
ơ
ơ,
,

,
,n
n
n
nă
ă
ă
ăm
m
m
m2013
2013
2013
2013
2
ĐỀ
ĐỀ
ĐỀ
ĐỀC
C
C
CƯƠ
ƯƠ
ƯƠ
ƯƠNG
NG
NG
NGT
T
T

TỔ
Ổ
Ổ
ỔNG
NG
NG
NGQU
QU
QU
QUÁ
Á
Á
ÁT
T
T
T
PH
PH
PH
PHẦ
Ầ
Ầ
ẦN
N
N
NM
M
M
MỞ
Ở

Ở
ỞĐẦ
ĐẦ
ĐẦ
ĐẦU
U
U
U
1.
1.
1.
1.L
L
L
Lý
ý
ý
ýdo
do
do
doch
ch
ch
chọ
ọ
ọ
ọn
n
n
nđề

đề
đề
đềt
t
t
tà
à
à
ài
i
i
i
2.
2.
2.
2.L
L
L
Lị
ị
ị
ịch
ch
ch
chs
s
s
sử
ử
ử

ửnghi
nghi
nghi
nghiê
ê
ê
ên
n
n
nc
c
c
cứ
ứ
ứ
ứu
u
u
u
3.
3.
3.
3.M
M
M
Mụ
ụ
ụ
ục
c

c
cđí
đí
đí
đích
ch
ch
chnghi
nghi
nghi
nghiê
ê
ê
ên
n
n
nc
c
c
cứ
ứ
ứ
ứu
u
u
u
4.
4.
4.
4.Ph

Ph
Ph
Phạ
ạ
ạ
ạm
m
m
mvi
vi
vi
vinghi
nghi
nghi
nghiê
ê
ê
ên
n
n
nc
c
c
cứ
ứ
ứ
ứu
u
u
u

5.
5.
5.
5.Ph
Ph
Ph
Phươ
ươ
ươ
ương
ng
ng
ngph
ph
ph
phá
á
á
áp
p
p
pnghi
nghi
nghi
nghiê
ê
ê
ên
n
n

nc
c
c
cứ
ứ
ứ
ứu
u
u
u
PH
PH
PH
PHẦ
Ầ
Ầ
ẦN
N
N
NN
N
N
NỘ
Ộ
Ộ
ỘI
I
I
IDUNG
DUNG

DUNG
DUNG
CH
CH
CH
CHƯƠ
ƯƠ
ƯƠ
ƯƠNG
NG
NG
NG1.
1.
1.
1.M
M
M
MỘ
Ộ
Ộ
ỘT
T
T
TS
S
S
SỐ
Ố
Ố
ỐV

V
V
VẤ
Ấ
Ấ
ẤN
N
N
NĐỀ
ĐỀ
ĐỀ
ĐỀCHUNG
CHUNG
CHUNG
CHUNG
1.1.
1.1.
1.1.
1.1.V
V
V
Và
à
à
ài
i
i
in
n
n

né
é
é
ét
t
t
tv
v
v
về
ề
ề
ềbi
bi
bi
bik
k
k
kị
ị
ị
ịch
ch
ch
ch
1.2.
1.2.
1.2.
1.2.S
S

S
Sơ
ơ
ơ
ơl
l
l
lượ
ượ
ượ
ược
c
c
cv
v
v
và
à
à
ài
i
i
in
n
n
né
é
é
ét
t

t
tv
v
v
về
ề
ề
ềth
th
th
thể
ể
ể
ểlo
lo
lo
loạ
ạ
ạ
ại
i
i
itruy
truy
truy
truyề
ề
ề
ền
n

n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳ
1.2.1.
1.2.1.
1.2.1.
1.2.1.Kh
Kh
Kh
Khá
á
á
ái
i
i
ini
ni
ni
niệ
ệ
ệ
ệm
m
m
mv

v
v
về
ề
ề
ềth
th
th
thể
ể
ể
ểlo
lo
lo
loạ
ạ
ạ
ại
i
i
itruy
truy
truy
truyề
ề
ề
ền
n
n
nk

k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳ
1.2.2.
1.2.2.
1.2.2.
1.2.2.Ngu
Ngu
Ngu
Nguồ
ồ
ồ
ồn
n
n
ng
g
g
gố
ố
ố
ốc
c
c
cv
v
v

và
à
à
àqu
qu
qu
quá
á
á
átr
tr
tr
trì
ì
ì
ình
nh
nh
nhph
ph
ph
phá
á
á
át
t
t
ttri
tri
tri

triể
ể
ể
ển
n
n
nc
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
atruy
truy
truy
truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ

ỳ
1.3.
1.3.
1.3.
1.3.Truy
Truy
Truy
Truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳtrong
trong
trong
trongv
v
v
vă
ă
ă
ăn
n

n
nh
h
h
họ
ọ
ọ
ọc
c
c
cVi
Vi
Vi
Việ
ệ
ệ
ệt
t
t
tNam
Nam
Nam
Nam
1.3.1.
1.3.1.
1.3.1.
1.3.1.M
M
M
Mộ

ộ
ộ
ột
t
t
ts
s
s
số
ố
ố
ốs
s
s
sá
á
á
áng
ng
ng
ngt
t
t
tá
á
á
ác
c
c
cti

ti
ti
tiê
ê
ê
êu
u
u
ubi
bi
bi
biể
ể
ể
ểu
u
u
uthu
thu
thu
thuộ
ộ
ộ
ộc
c
c
cth
th
th
thể

ể
ể
ểlo
lo
lo
loạ
ạ
ạ
ại
i
i
itruy
truy
truy
truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳtrong
trong
trong
trongv

v
v
vă
ă
ă
ăn
n
n
n
h
h
h
họ
ọ
ọ
ọc
c
c
cVi
Vi
Vi
Việ
ệ
ệ
ệt
t
t
tNam
Nam
Nam

Nam
1.3.2.
1.3.2.
1.3.2.
1.3.2.N
N
N
Nộ
ộ
ộ
ội
i
i
idung,
dung,
dung,
dung,ngh
ngh
ngh
nghệ
ệ
ệ
ệthu
thu
thu
thuậ
ậ
ậ
ật
t

t
tv
v
v
và
à
à
àả
ả
ả
ảnh
nh
nh
nhh
h
h
hưở
ưở
ưở
ưởng
ng
ng
ngc
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a

a
ath
th
th
thể
ể
ể
ểlo
lo
lo
loạ
ạ
ạ
ại
i
i
itruy
truy
truy
truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ

ỳ
ỳ
trong
trong
trong
trongv
v
v
vă
ă
ă
ăn
n
n
nh
h
h
họ
ọ
ọ
ọc
c
c
cVi
Vi
Vi
Việ
ệ
ệ
ệt

t
t
tNam
Nam
Nam
Nam
1.4.
1.4.
1.4.
1.4.Nguy
Nguy
Nguy
Nguyễ
ễ
ễ
ễn
n
n
nD
D
D
Dữ
ữ
ữ
ữv
v
v
và
à
à

à
Truy
Truy
Truy
Truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳm
m
m
mạ
ạ
ạ
ạn
n
n
nl
l
l
lụ
ụ

ụ
ục
c
c
c
1.4.1.
1.4.1.
1.4.1.
1.4.1.Nguy
Nguy
Nguy
Nguyễ
ễ
ễ
ễn
n
n
nD
D
D
Dữ
ữ
ữ
ữv
v
v
và
à
à
àth

th
th
thờ
ờ
ờ
ời
i
i
iđạ
đạ
đạ
đại
i
i
ic
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
aô
ô
ô
ông
ng
ng
ng

1.4.2.
1.4.2.
1.4.2.
1.4.2.V
V
V
Và
à
à
ài
i
i
in
n
n
né
é
é
ét
t
t
tv
v
v
về
ề
ề
ề
Truy
Truy

Truy
Truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳm
m
m
mạ
ạ
ạ
ạn
n
n
nl
l
l
lụ
ụ
ụ
ục
c

c
c
1.4.2.1.
1.4.2.1.
1.4.2.1.
1.4.2.1.V
V
V
Về
ề
ề
ền
n
n
nộ
ộ
ộ
ội
i
i
idung
dung
dung
dung
1.4.2.2.
1.4.2.2.
1.4.2.2.
1.4.2.2.V
V
V

Về
ề
ề
ềngh
ngh
ngh
nghệ
ệ
ệ
ệthu
thu
thu
thuậ
ậ
ậ
ật
t
t
t
3
CH
CH
CH
CHƯƠ
ƯƠ
ƯƠ
ƯƠNG
NG
NG
NG2.

2.
2.
2.H
H
H
HÌ
Ì
Ì
ÌNH
NH
NH
NHT
T
T
TƯỢ
ƯỢ
ƯỢ
ƯỢNG
NG
NG
NGNG
NG
NG
NGƯỜ
ƯỜ
ƯỜ
ƯỜI
I
I
IPH

PH
PH
PHỤ
Ụ
Ụ
ỤN
N
N
NỮ
Ữ
Ữ
ỮTRONG
TRONG
TRONG
TRONG
TRUY
TRUY
TRUY
TRUYỀ
Ề
Ề
ỀN
N
N
NK
K
K
KỲ
Ỳ
Ỳ

ỲM
M
M
MẠ
Ạ
Ạ
ẠN
N
N
NL
L
L
LỤ
Ụ
Ụ
ỤC
C
C
C
2.1.
2.1.
2.1.
2.1.
Đô
Đô
Đô
Đôi
i
i
in

n
n
né
é
é
ét
t
t
tv
v
v
về
ề
ề
ềh
h
h
hì
ì
ì
ình
nh
nh
nht
t
t
tượ
ượ
ượ
ượng

ng
ng
ngng
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
iph
ph
ph
phụ
ụ
ụ
ụn
n
n
nữ
ữ
ữ
ữtrong
trong
trong
trongv
v
v
vă

ă
ă
ăn
n
n
nh
h
h
họ
ọ
ọ
ọc
c
c
ctrung
trung
trung
trungđạ
đạ
đạ
đại
i
i
i
2.2.
2.2.
2.2.
2.2.Kh
Kh
Kh

Khả
ả
ả
ảo
o
o
os
s
s
sá
á
á
át
t
t
tnh
nh
nh
nhâ
â
â
ân
n
n
nv
v
v
vậ
ậ
ậ

ật
t
t
tng
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
iph
ph
ph
phụ
ụ
ụ
ụn
n
n
nữ
ữ
ữ
ữtrong
trong
trong
trong
Truy
Truy

Truy
Truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳm
m
m
mạ
ạ
ạ
ạn
n
n
nl
l
l
lụ
ụ
ụ
ục
c

c
c
2.2.1.
2.2.1.
2.2.1.
2.2.1.S
S
S
Số
ố
ố
ốph
ph
ph
phậ
ậ
ậ
ận
n
n
nng
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
iph

ph
ph
phụ
ụ
ụ
ụn
n
n
nữ
ữ
ữ
ữs
s
s
số
ố
ố
ống
ng
ng
ngtheo
theo
theo
theonguy
nguy
nguy
nguyê
ê
ê
ên

n
n
nt
t
t
tắ
ắ
ắ
ắc,
c,
c,
c,l
l
l
lễ
ễ
ễ
ễgi
gi
gi
giá
á
á
áo
o
o
ophong
phong
phong
phong

ki
ki
ki
kiế
ế
ế
ến
n
n
n
2.2.2.
2.2.2.
2.2.2.
2.2.2.S
S
S
Số
ố
ố
ốph
ph
ph
phậ
ậ
ậ
ận
n
n
nng
ng

ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
iph
ph
ph
phụ
ụ
ụ
ụn
n
n
nữ
ữ
ữ
ữc
c
c
có
ó
ó
ól
l
l
lố
ố

ố
ối
i
i
is
s
s
số
ố
ố
ống
ng
ng
ngv
v
v
vượ
ượ
ượ
ượt
t
t
tqua
qua
qua
qual
l
l
lễ
ễ

ễ
ễgi
gi
gi
giá
á
á
áo
o
o
ophong
phong
phong
phongki
ki
ki
kiế
ế
ế
ến
n
n
n
2.3.
2.3.
2.3.
2.3.Đặ
Đặ
Đặ
Đặc

c
c
cđ
đ
đ
đi
i
i
iể
ể
ể
ểm
m
m
mchung
chung
chung
chungv
v
v
về
ề
ề
ềng
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười

i
i
iph
ph
ph
phụ
ụ
ụ
ụn
n
n
nữ
ữ
ữ
ữtrong
trong
trong
trong
Truy
Truy
Truy
Truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k

kỳ
ỳ
ỳ
ỳm
m
m
mạ
ạ
ạ
ạn
n
n
nl
l
l
lụ
ụ
ụ
ục
c
c
c
2.3.1.
2.3.1.
2.3.1.
2.3.1.Xinh
Xinh
Xinh
Xinhđẹ
đẹ

đẹ
đẹp,
p,
p,
p,tr
tr
tr
trẻ
ẻ
ẻ
ẻtrung
trung
trung
trung
2.3.2.
2.3.2.
2.3.2.
2.3.2.Th
Th
Th
Thô
ô
ô
ông
ng
ng
ngminh,
minh,
minh,
minh,t

t
t
tà
à
à
ài
i
i
igi
gi
gi
giỏ
ỏ
ỏ
ỏi
i
i
i
2.3.3.
2.3.3.
2.3.3.
2.3.3.Khao
Khao
Khao
Khaokh
kh
kh
khá
á
á

át
t
t
tđượ
đượ
đượ
được
c
c
cy
y
y
yê
ê
ê
êu
u
u
unh
nh
nh
như
ư
ư
ưng
ng
ng
nglu
lu
lu

luô
ô
ô
ôn
n
n
nb
b
b
bị
ị
ị
ịtr
tr
tr
trắ
ắ
ắ
ắc
c
c
ctr
tr
tr
trở
ở
ở
ở
2.3.4.
2.3.4.

2.3.4.
2.3.4.K
K
K
Kế
ế
ế
ết
t
t
tc
c
c
cụ
ụ
ụ
ục
c
c
cs
s
s
số
ố
ố
ốph
ph
ph
phậ
ậ

ậ
ận
n
n
nth
th
th
thườ
ườ
ườ
ường
ng
ng
ngl
l
l
là
à
à
àc
c
c
cá
á
á
ái
i
i
ich
ch

ch
chế
ế
ế
ết
t
t
t
2.4.
2.4.
2.4.
2.4.Bi
Bi
Bi
Bik
k
k
kị
ị
ị
ịch
ch
ch
chc
c
c
củ
ủ
ủ
ủa

a
a
ang
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
iph
ph
ph
phụ
ụ
ụ
ụn
n
n
nữ
ữ
ữ
ữtrong
trong
trong
trongs
s
s
sá

á
á
áng
ng
ng
ngt
t
t
tá
á
á
ác
c
c
cc
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
aNguy
Nguy
Nguy
Nguyễ
ễ
ễ
ễn

n
n
nD
D
D
Dữ
ữ
ữ
ữ
2.4.1.
2.4.1.
2.4.1.
2.4.1.Bi
Bi
Bi
Bik
k
k
kị
ị
ị
ịch
ch
ch
chc
c
c
củ
ủ
ủ

ủa
a
a
ang
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
iph
ph
ph
phụ
ụ
ụ
ụn
n
n
nữ
ữ
ữ
ữs
s
s
số
ố
ố

ống
ng
ng
ngtheo
theo
theo
theokhu
khu
khu
khuô
ô
ô
ôn
n
n
nph
ph
ph
phé
é
é
ép,
p,
p,
p,l
l
l
lễ
ễ
ễ

ễgi
gi
gi
giá
á
á
áo
o
o
o
phong
phong
phong
phongki
ki
ki
kiế
ế
ế
ến
n
n
nti
ti
ti
tiê
ê
ê
êu
u

u
ubi
bi
bi
biể
ể
ể
ểu
u
u
uqua
qua
qua
qua
Chuy
Chuy
Chuy
Chuyệ
ệ
ệ
ện
n
n
nng
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười

i
i
icon
con
con
cong
g
g
gá
á
á
ái
i
i
iNam
Nam
Nam
NamX
X
X
Xươ
ươ
ươ
ương
ng
ng
ng
2.4.2.
2.4.2.
2.4.2.

2.4.2.Bi
Bi
Bi
Bik
k
k
kị
ị
ị
ịch
ch
ch
chc
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
ang
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i

iph
ph
ph
phụ
ụ
ụ
ụn
n
n
nữ
ữ
ữ
ữs
s
s
số
ố
ố
ống
ng
ng
ngph
ph
ph
phá
á
á
ác
c
c

cá
á
á
ách,
ch,
ch,
ch,v
v
v
vượ
ượ
ượ
ượt
t
t
tqua
qua
qua
quakhu
khu
khu
khuô
ô
ô
ôn
n
n
n
ph
ph

ph
phé
é
é
ép
p
p
pc
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
al
l
l
lễ
ễ
ễ
ễgi
gi
gi
giá
á
á
áo
o

o
ophong
phong
phong
phongki
ki
ki
kiế
ế
ế
ến
n
n
nđ
đ
đ
đi
i
i
iể
ể
ể
ển
n
n
nh
h
h
hì
ì

ì
ình
nh
nh
nhqua
qua
qua
qua
Chuy
Chuy
Chuy
Chuyệ
ệ
ệ
ện
n
n
nnghi
nghi
nghi
nghiệ
ệ
ệ
ệp
p
p
poan
oan
oan
oanc

c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
aĐà
Đà
Đà
Đào
o
o
oth
th
th
thị
ị
ị
ị
2.4.3.
2.4.3.
2.4.3.
2.4.3.Th
Th
Th
Thâ
â
â

ân
n
n
nph
ph
ph
phậ
ậ
ậ
ận
n
n
nng
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
iph
ph
ph
phụ
ụ
ụ
ụn
n
n

nữ
ữ
ữ
ữk
k
k
kế
ế
ế
ết
t
t
tc
c
c
cụ
ụ
ụ
ục
c
c
cs
s
s
số
ố
ố
ốph
ph
ph

phậ
ậ
ậ
ận
n
n
nđượ
đượ
đượ
được
c
c
cmay
may
may
maym
m
m
mắ
ắ
ắ
ắn
n
n
nh
h
h
hơ
ơ
ơ

ơn
n
n
n
ti
ti
ti
tiê
ê
ê
êu
u
u
ubi
bi
bi
biể
ể
ể
ểu
u
u
uqua
qua
qua
qua
Chuy
Chuy
Chuy
Chuyệ

ệ
ệ
ện
n
n
nn
n
n
nà
à
à
àng
ng
ng
ngT
T
T
Tú
ú
ú
úy
y
y
yTi
Ti
Ti
Tiê
ê
ê
êu

u
u
u
2.5.
2.5.
2.5.
2.5.L
L
L
Lý
ý
ý
ýgi
gi
gi
giả
ả
ả
ải
i
i
iv
v
v
về
ề
ề
ềnguy
nguy
nguy

nguyê
ê
ê
ên
n
n
nnh
nh
nh
nhâ
â
â
ân
n
n
nd
d
d
dẫ
ẫ
ẫ
ẫn
n
n
nđế
đế
đế
đến
n
n

nbi
bi
bi
bik
k
k
kị
ị
ị
ịch
ch
ch
chng
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
iph
ph
ph
phụ
ụ
ụ
ụn
n
n

nữ
ữ
ữ
ữtrong
trong
trong
trong
Truy
Truy
Truy
Truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳ
m
m
m
mạ
ạ
ạ
ạn

n
n
nl
l
l
lụ
ụ
ụ
ục
c
c
c
c
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
aNguy
Nguy
Nguy
Nguyễ
ễ
ễ
ễn
n
n

nD
D
D
Dữ
ữ
ữ
ữ
CH
CH
CH
CHƯƠ
ƯƠ
ƯƠ
ƯƠNG
NG
NG
NG3.
3.
3.
3.NGH
NGH
NGH
NGHỆ
Ệ
Ệ
ỆTHU
THU
THU
THUẬ
Ậ

Ậ
ẬT
T
T
TX
X
X
XÂ
Â
Â
ÂY
Y
Y
YD
D
D
DỰ
Ự
Ự
ỰNG
NG
NG
NGNH
NH
NH
NHÂ
Â
Â
ÂN
N

N
NV
V
V
VẬ
Ậ
Ậ
ẬT
T
T
TN
N
N
NỮ
Ữ
Ữ
Ữ
TRONG
TRONG
TRONG
TRONG
TRUY
TRUY
TRUY
TRUYỀ
Ề
Ề
ỀN
N
N

NK
K
K
KỲ
Ỳ
Ỳ
ỲM
M
M
MẠ
Ạ
Ạ
ẠN
N
N
NL
L
L
LỤ
Ụ
Ụ
ỤC
C
C
C(
(
(
(傳奇漫籙)
3.1.
3.1.

3.1.
3.1.S
S
S
Sự
ự
ự
ựk
k
k
kế
ế
ế
ết
t
t
th
h
h
hợ
ợ
ợ
ợp
p
p
pgi
gi
gi
giữ
ữ

ữ
ữa
a
a
ay
y
y
yế
ế
ế
ếu
u
u
ut
t
t
tố
ố
ố
ốk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳv
v
v
và
à

à
àth
th
th
thự
ự
ự
ực
c
c
ckhi
khi
khi
khix
x
x
xâ
â
â
ây
y
y
yd
d
d
dự
ự
ự
ựng
ng

ng
ngnh
nh
nh
nhâ
â
â
ân
n
n
nv
v
v
vậ
ậ
ậ
ật
t
t
tn
n
n
nữ
ữ
ữ
ữ
3.1.1.
3.1.1.
3.1.1.
3.1.1.M

M
M
Mô
ô
ô
ôtip
tip
tip
tiph
h
h
hó
ó
ó
óa
a
a
ath
th
th
thầ
ầ
ầ
ần
n
n
n
4
3.1.2.
3.1.2.

3.1.2.
3.1.2.M
M
M
Mô
ô
ô
ôtip
tip
tip
tipt
t
t
tì
ì
ì
ình
nh
nh
nhy
y
y
yê
ê
ê
êu
u
u
ugi
gi

gi
giữ
ữ
ữ
ữa
a
a
ang
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
iv
v
v
và
à
à
àma
ma
ma
ma
3.1.3.
3.1.3.
3.1.3.
3.1.3.Y

Y
Y
Yế
ế
ế
ếu
u
u
ut
t
t
tố
ố
ố
ốk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳv
v
v
và
à
à
àth
th
th
thự

ự
ự
ực
c
c
ctrong
trong
trong
trongkh
kh
kh
khô
ô
ô
ông
ng
ng
nggian
gian
gian
giant
t
t
tồ
ồ
ồ
ồn
n
n
nt

t
t
tạ
ạ
ạ
ại
i
i
ic
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
anh
nh
nh
nhâ
â
â
ân
n
n
nv
v
v
vậ

ậ
ậ
ật
t
t
t
3.2.
3.2.
3.2.
3.2.S
S
S
Sử
ử
ử
ửd
d
d
dụ
ụ
ụ
ụng
ng
ng
ngy
y
y
yế
ế
ế

ếu
u
u
ut
t
t
tố
ố
ố
ốth
th
th
thơ
ơ
ơ
ơca
ca
ca
catrong
trong
trong
trongvi
vi
vi
việ
ệ
ệ
ệc
c
c

cx
x
x
xâ
â
â
ây
y
y
yd
d
d
dự
ự
ự
ựng
ng
ng
ngv
v
v
và
à
à
àkh
kh
kh
khắ
ắ
ắ

ắc
c
c
ch
h
h
họ
ọ
ọ
ọa
a
a
anh
nh
nh
nhâ
â
â
ân
n
n
nv
v
v
vậ
ậ
ậ
ật
t
t

tng
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
i
ph
ph
ph
phụ
ụ
ụ
ụn
n
n
nữ
ữ
ữ
ữ
3.3.
3.3.
3.3.
3.3.C
C
C
Cá

á
á
ách
ch
ch
chs
s
s
sử
ử
ử
ửd
d
d
dụ
ụ
ụ
ụng
ng
ng
ngđ
đ
đ
đi
i
i
iể
ể
ể
ển

n
n
nc
c
c
cố
ố
ố
ốv
v
v
và
à
à
ành
nh
nh
nhữ
ữ
ữ
ững
ng
ng
ngh
h
h
hì
ì
ì
ình

nh
nh
nhả
ả
ả
ảnh
nh
nh
nhmang
mang
mang
mangt
t
t
tí
í
í
ính
nh
nh
nhch
ch
ch
chấ
ấ
ấ
ất
t
t
tướ

ướ
ướ
ước
c
c
cl
l
l
lệ
ệ
ệ
ệ
PH
PH
PH
PHẦ
Ầ
Ầ
ẦN
N
N
NK
K
K
KẾ
Ế
Ế
ẾT
T
T

TLU
LU
LU
LUẬ
Ậ
Ậ
ẬN
N
N
N
5
PH
PH
PH
PHẦ
Ầ
Ầ
ẦN
N
N
NM
M
M
MỞ
Ở
Ở
ỞĐẦ
ĐẦ
ĐẦ
ĐẦU

U
U
U
1.
1.
1.
1.L
L
L
Lý
ý
ý
ýdo
do
do
doch
ch
ch
chọ
ọ
ọ
ọn
n
n
nđề
đề
đề
đềt
t
t

tà
à
à
ài
i
i
i
Đãmấythếkỷtrôiqua,nhưngmỗikhinhắcđếndòngvănxuôithờikỳtrungđại,
chúngtakhôngthểnàoquênmộttácphẩmduynhấtlàmnêntêntuổicủanhàvăn
NguyễnDữ,đólà
Truyềnkỳmạnlục
.Tácphẩmấytuykhôngđồsộnhưnggiátrị
mànóđemlạithìcóýnghĩatolớnvàvôcùngđặcsắc.Cóthểnóiđâylàcộtmốc
đánhdấusựpháttriểnlênđếnđỉnhcaocủanềnvănhọcdântộcthờikỳbấygiờ.
Ngaytừkhimớixuấthiện,tácphẩmđãkhẳngđịnhvịtrícủamìnhtrong
dòngvănxuôitrungđạivàtácphẩmấyđãđượcrấtnhiềungườiquantâmvàchúý.
Từcácnhànhothờixaxưachođếnnhữngnhànghiêncứuthờihiệnđai.Đặcbiệt,
vàogiaiđoạnpháttriểnrựcrỡnhấtcủadòngvănhọctrungđại(thếkỷXVIII),
nhiềuhọcgiảtêntuổiđãtìmhiểu,ghichépvàđánhgiáccaochotácphẩmnàycủa
NguyễnDữnhưLêQuýĐôntrong
Kiếnvăntiểulục
cangợi
Truyềnkỳmạnlục
có
“
Ngôntừthanhlệ
”,VũPhươngĐềtrong
Côngdưtiệpký
thìgọilà
“Thiêncổkỳ

bút
”.CònPhanHuyChútrong
Lịchtriềuhiếnchươngloại
thìđãcoiđâylà“
Áng
vănhaycủabậcđạigia”
.Baonhiêulờilẽthanhcao,tốtđẹpđềuđượcđưaranhằm
khenngợi,đánhgiácaotácphẩm.
Cóthểthấ
y,
từkhixuấthiện,
Truyềnkỳmạnlục
khôngchỉđượcsựquantâm
củangười
Vi
ệtNam,mànhữngnhànghiêncứutrênthếgiớicũngrấtđểtâmvàchú
ý.Ngaytừnhữngnămsáumươi,tácphẩmđãđượcdịchratiếngNga,còncácnhà
nghiêncứuXô
Vi
ếtkhinghiêncứuvănhọcPhươngĐôngthườngchúýtới
Truyền
kỳmạnlục
[15;tr.114].
Khitừngtrangviếtđãhoànthành,NguyễnDữchorađờitácphẩm
Truyềnkỳ
mạnlục
vớibaotâmtư,tìnhcảmgửivàotrongđó,sứcảnhhưởngcủanóđốivới
vănhọcdântộccũngrấtmạnhmẽtrongxãhộithờibấygiờ.Cóthểthấ
y,
tậptruyện

rađờiđánhdấubướcchuyểnmìnhcủanềnvănxuôidântộc,từnềnvănxuôimang
đậmtínhchấtchứcnăngsangnềnvănxuôiđậmtínhnghệthuật.Đócũnglàquá
trìnhthoátkhỏinhữngảnhhưởngthụđộngcủavănhọcdângianvàvănxuôilịchsử.
Khôngcònlàsựbiênsoạn,ghichéplạicáccâuchuyệnlạthờixaxưamàđãcósự
sángtáccósángtạo.Chínhvìlýdođó,cóthểnói
T
ruyềnkỳmạnlục
đóngmộtvai
tròquantrọngtrongtiếntrìnhpháttriểncủavănxuôinóiriêngvàvănhọctrungđại
6
nóichung.
Sởdĩ
Truyềnkỳmạnlục
đượcrấtnhiềukhenngợi,đánhgiácaolàvìtác
phẩm,tuycósửdụngrấtnhiềuyếutốhoangđườngvàkỳảo,nhưngcáicốtlõivẫn
làđểphơibàycáihiệntrạngcủaxãhộithờibấygiờ.Dùngcáikỳảonàyđểnóicái
hiệnthựcngoàikia.Tácphẩmnhưgợilênđượcnhữnggìđangdiễnracủamộtgiai
đoạnlịchsửdântộcởthếkỷXVI.Vàothờigianấ
y,
chếđộphongkiếnđangtrênđà
suyyếu,khôngcònhưngthịnhvàpháttriểnnhưtriềuđạiLêThánhTôngtrướcđây
nữa.Thayvàođólàtìnhtrạngrốiren,nhiềuvấnđềxãhộiđãdiễnra,nhấtlàthân
phậnconngườiđangbịvùidập,màtiêubiểuởđâyđólàhìnhtượngngườiphụnữ.
Lầnđầutiêntronglịchsửvănhọcdântộc,hìnhtượngngườiphụnữmớiđược
phảnánhvớiđầyđủvớicảdiệnmạo,tâmtư,tìnhcảm,nhucầuvàkhátvọngvớisố
phậncủamìnhnhưtrong
Truyềnkỳmạnlục
nhưthế.Hìnhtượngngườiphụnữđã
xuấthiệntrongdòngvănhọctrướcthờiNguyễnDữ,vànhữngtâmtư,tìnhcảm,
khátvọng…củahọcũngđãđượckhaithác.Khôngkhónhậnramộtđiềuđólà,khi

viếtvềngườiphụnữ,hầunhưcácnhàvănthườngchothấyrằngnhữngngườiphụ
nữấyđềulànạnnhâncủaxãhội.Nhưngbiếtnhìnnhận,vàkhaitháchìnhtượng
ngườiphụnữmộtcáchđachiềuchỉcóthểthấyNguyễnDữlàngườiđầutiêntạora
đượcnhữngtrangviếtấ
y.
Chínhvìthế,tácphẩmđãtácđộngđếnvớinềnvănhọc
dântộcmộtcáchrấtmạnhmẽ,gâyđượcấntượngtronglòngngười.
Dướingòibútcủaông,nhữngngườiphụnữhiệnlênvớihìnhảnhlàngười
xinhđẹp,tảotần,chuyênchính,giàulòngvịthanhưngluônphảichịusốphậnbi
thảm.Đếnnhữngnhânvậtnữphảndiệnnhưcáchồnhoa,hayyêuquái…cũngchỉ
vìsốphậnđẩyđưa,vìnhữngnghiệpoanmàtrởthànhmaquỷ.Họcólúcthấyrất
đángtráchnhưngsuychocùngthìcũnglạirấtđángthương.Cóthểthấythôngqua
nhữngnhânvậtnữ,NguyễnDữmuốnlênánxãhộimụcnátđươngthời,đồngthời
dùngnhữngnétbútcủamìnhđểbênhvựcchonhữngthânphậnbithương.Từđó
thểhiệnđượctưtưởngchủđạocủatácphẩm.
Lựachọnđềtàinghiêncứuvề“
BikịchngườiphụnữtrongtácphẩmTruyền
kỳmạnlục”
,chúngtôimuốnmộtlầnnữatìmvềvớidòngvănxuôitrungđạicủa
dântộc,đượctiếpcậnvàchiêmnghiệmtácphẩmmộtcáchsâusắcnhất.Quađó,
chúngtôicóthểtìmhiểukỹhơnvềthânphậnngườiphụnữvớinhữngphẩmchất
7
tốtđẹpđãđượctácgiảgửigấmtrongtácphẩm.Từđó,giúpchúngtôicócáinhìn
toàndiệnhơnvấnđềcốtlõicủatácphẩm,đólànóilênthânphậnbịvùidậpcủa
conngười,đặcbiệtlàngườiphụnữ.
2.
2.
2.
2.L
L

L
Lị
ị
ị
ịch
ch
ch
chs
s
s
sử
ử
ử
ửnghi
nghi
nghi
nghiê
ê
ê
ên
n
n
nc
c
c
cứ
ứ
ứ
ứu
u

u
u
Vănhọc
Vi
ệtNamthờikỳtrungđạichịuảnhhưởngkhánhiềuvớidòngvăn
họcTrungQuốc.Từkhitácphẩm
Ti
ễnđăngtânthoại
củaCùHựuđờinhàMinh
đượcdunhậpvàoĐôngÁđãảnhhưởngkhôngítđếnvớinhữngsángtáccủacác
nhàvănthờikỳbấygiờ.Chínhvìthế,
Ti
ễnđăngtânthoại
cũngđãtácđộngsâu
đậmđếnsựpháttriểncủadòngvănhọctruyềnkỳnướcta.Dựavàonhữnggìđãtìm
hiểu,cóthểthấy
Ti
ễnđăngtânthoại
đãđếnvớinướctavàokhoảngcuốithếkỷ
XV-đầuthếkỷXVI,đólàthờiđiểmnhàMinhđangxâmlượcnướcta.
Vi
ệcđưa
sáchTrungQuốcvàonướctaắtcóliênquanđếnchínhsáchvănhóacủanhàMinh
đốivới
Vi
ệtNamđólàmuốnhủydiệtvănhóabảnđịa,sauđólàtruyềnbávănhóa
TrungHoavàothaythếchonhữngthứđãbịhủydiệt.
Ảnhhưởngtừ
Ti
ễnđăngtânthoại

củaCùHựu,
Truyềnkỳmạnlục
của
NguyễnDữrađời(thếkỷXVI)phầnnàocũngcódựavàotácphẩmấ
y.
Tuynhiên,
đókhôngphảilàmôphỏnghayvaymượnmộtcáchcụthểmàlàsựảnhhưởngmột
cáchtoànthểtừphươngdiệnthểloạitiểuthuyếttruyềnkỳđểsángtạonêntácphẩm
truyềnkỳriêng-vừamangnhữngđặcđiểmthểloạichung,vừamangnétriêngvề
tácgiảcũngnhưvănhóa,địalýnướcnhà.Ngayđềtựacủatácphẩmnà
y,
truyềnkỳ
vớitưcáchlàmộtthểloạivănhọc,đãxuấthiệnlầnđầutiêntronglịchsử
Vi
ệtNam.
Cóthểnóirằngtruyềnthốngtruyềnkỳcủa
Vi
ệtNamđãđượcchínhthứcxáclập
thôngquatácphẩm
Truyềnkỳmạnlục
củaNguyễnDữ.Vìthế,sứcảnhhưởngcủa
tácphẩmđếnvớivănhọcdântộccómộtýnghĩalớn.
Cólẽvìthế,ngaytừkhirađời,
Truyềnkỳmạnlục
đãđượcđánhgiácao,tác
phẩmđãđượcrấtnhiềuhọcgiảquantâmvànghiêncứu.Nhiềuvấnđềtrong
Truyền
kỳmạnlục
đãđượckhaithác,pháthiện,trởthànhđốitượngvàđềtàichonhiều
côngtrìnhnghiêncứutrongvàngoàinướctừxưađếnnay.Sứchútcủatácphẩm

khôngphainhạttheothờigianmàdầncàngsâuđậmhơn.
Truyềnkỳmạnlục
của
NguyễnDữxứngđángđượcgọilàmộtkiệttácvănchươngchodòngvănxuôithời
kỳtrungđại.
8
Ngaytừkhirađời,tácphẩmđãđượcchúývàđượcđánhgiárấtcaotừcác
nhànghiêncứu.Sốlượngbàiviếtđểtìmhiểucũngnhưđánhgiávềtácphẩmngày
càngnhiều.
Mởđầulàbàilờiđề
Tựa
củaHàThiệnHánviếtvàonăm1547.Đâycóthểnói
lànhữngýkiếnđánhgiátácphẩmsớmnhất.Trongbàiviếtnà
y,
HàThiệnHánviết
nhằmmụcđíchchủyếulàkhẳngđịnhmụcđíchsángtáccủaNguyễnDữnổitrội
lênnhưnhữngbàihọcdạyđờinhằmmuốnkhuyênrăn,nhắcnhởđếnmọingười
trongxãhộithờibấygiờ.
VũPhươngĐề(1697-?)với
“Côngdưtiệpký”
thìgọi
Truyềnkỳmạnlục
là
một“
thiêncổkỳbút
”.
Trongcuốn
“Kiếnvăntiểulục”
củaLêQuýĐôn(1726-1784),
Truyềnkỳ

mạnlục
đượctácgiảcangợicó“
lờilẽthanhtaotốtđẹp,ngườibấygiờlấylàm
ngợikhen”
.
PhanHuyChú(1782-1840)khitiếpnhậntácphẩm
Truyềnkỳmạnlục
thìcó
lờikhenrằng
Truyềnkỳmạnlục
là
“ángvănhaycủabậcđạigia
”.
Nhìnchung,trongthờigiantácphẩmrađờivàsauđókhônglâu,nhiềucông
trìnhnghiêncứuđãđưaranhữngnhậnxétđánhgiátíchcực.Chủyếutiếpcậnvề
mặtngôntừ,nghệthuậtnhưngchưathấycósựchúýđếnnộidung,đặcbiệtlàsố
phậnconngườitrongtácphẩm,nhấtlàngườiphụnữ.Càngvềsau,nhữngbàiviết
càngnhiềuhơnvànghiêncứukỹhơn,sâusắchơncảvềnộidunglẫnnghệthuật,
cũngnhưphongcáchviếttruyệncủaNguyễnDữ.Cóthểđiểmquanhữngbài
nghiêncứusau:
Trongquyểnvănhọc
“Vănhọcviệtnam(từthếkỷX-nửađầuthếkỷXVIII)”
củanhómĐinhGiaKhánh,BùiDuyTân,MaiCaoChươngcóđềcậpđếnthànhtựu
củatácphẩm
Truyềnkỳmạnlục
trongnềnvănhọcchữHán.Tácgiảcònđềcậpđến
nộidungchủyếucủatácphẩmnà
y.
Quađócóđitìmhiểuvềnghệthuậtcủatác
phẩmnhưngchưasâu.

Trongquyển“
Thiphápvănhọctrungđạiviệtnam”
củaTrầnĐìnhSửcũng
cóđềcậpđếnthểloạitruyềnkỳ,tácgiảsosánh
Truyềnkỳmạnlục
vớimộtsốtác
phẩmthuộcthểloạinàynhư
Thánhtôngdithảo
củaLêThánhTông,
Truyềnkỳtân
9
phả
củaĐoànThịĐiểm…
CôngtrìnhnghiêncứucủaTrầnÍchNguyêntrongquyển
“Nghiêncứuso
sánh
Ti
ễnđăngtânthoạivàTruyềnkỳmạnlục”
,tácgiảkhẳngđịnhmốiquanhệ
giữahaitácphẩmnà
y.
Ngoàira,ôngcònđisâuvàososánh,đốichiếumộtsố
truyệntronghaitácphẩm,chủyếuvềmặtnộidunggiữachúng.
TạpchíHánNômsố5
cóbàiviết“
Truyềnkỳmạnlụcdướigốcđộsosánh
”
củanhàphêbìnhvănhọcNguyễnĐăngNathìbànvềvấnđềtácgiả,tácphẩmnhư
phântíchrõtênviếtbằngchữHáncủatácgiả,cáchhiểuvềcụmtừ“
Truyềnkỳmạn

lục
”
”
”
”vàsosánhmộtvàitruyệntrong
Truyềnkỳmạnlục
vớicáctácphẩmrađời
trướcvàsau
Truyềnkỳmạnlục
.
Tạpchívănhọcsố6
cóđăngbàiviếtcủaVũThanh
“Nhữngbiếnđổiyếutố
kỳvàthựctrongtruyềnkỳ
Vi
ệtNam”
.Trongbàiviếtnà
y,
ôngđãđềcậpvềyếutố
kỳvàthựctrong
Truyềnkỳmạnlục
.
Quyển
“Lịchsửvănhọc
Vi
ệtNam,tậpII”
củaBùiVănNguyêncóbàiviết
củaNguyễnPhạmHùng-
TìmhiểukhuynhhướngsángtáctrongTruyềnkỳmạnlục
củaNguyễnDữ

.Bàiviếtvềnhậnthứckhuynhhướngtưtưởngtrong
Truyềnkỳmạn
lục
bằngviệcđưaramộtsốvấnđềcơbảnvềnộidungphảnánh.Vấnđềôngquan
tâmnhấtlàgiátrịnhânđạocủatácphẩm.Trongsốcácnộidungphảnánhnhưvề
phẩmchấtdântộc,vềđịavịcủacáclựclượngphongkiếnthốngtrị,vềvấnđềtrí
thứcphongkiến,tácphẩmđãđặtravấnđềngườiphụnữ…Ôngnhấnmạnhbikịch
củangườiphụnữ,nêuranguyênnhânpháhoạihạnhphúccánhâncủahọđểkhẳng
địnhlòngnhânđạocủaNguyễnDữ.
Điểmquamộtsốbàiviết,cóthểthấyđượcrằngnhữngbàinghiêncứuvề
NguyễnDữcùngvớitácphẩm
Truyềnkỳmạnlục
chưađisâuvàoviệctìmhiểu,
đánhgiásâusắcvềthânphậnngườiphụnữ.Chínhvìthế,tiếpthunhữngthànhtựu
nghiêncứuvề
Truyềnkỳmạnlục
bằngviệckếthừavàpháthuytừcácthếhệtrước,
chúngtôilựachọnvàthựchiệnviệctìmhiểunhữnggìcóliênquanítnhiềuđếnvấn
đề
“BikịchngườiphụnữtrongtácphẩmTruyềnkỳmạnlụccủaNguyễnDữ”
.Qua
đónhằmmụcđíchlàmnỗibậtlênhìnhtượngấythôngquanhữngsốphậnbấthạnh
củangườiphụnữtiêubiểumàchúngtôilựachọnđểkhảosát.Hyvọngquabài
nghiêncứunàycóthểđónggópcholĩnhvựcnghiêncứuvănhọcsâuhơnvềvấnđề
10
thânphậnngườiphụnữtrongtácphẩm.
3.
3.
3.
3.M

M
M
Mụ
ụ
ụ
ục
c
c
cđí
đí
đí
đích
ch
ch
chnghi
nghi
nghi
nghiê
ê
ê
ên
n
n
nc
c
c
cứ
ứ
ứ
ứu

u
u
u
Truyềnkỳmạnlục
làmộttácphẩmđượccoilàđỉnhcaocủavănxuôi
Vi
ệt
Namthờikỳtrungđại.Đểlĩnhhộiđượctấtcảnhữnggiátrịmàtácphẩmmanglại
khôngphảilàdễdàngmàchúngtacóthểnắmbắtđược.Đặcbiệtlàvềviệctìm
hiểumộtvấnđềđóngvaitròcốtlõimàtácphẩmđemlạiđólànhữngtrangviếtcó
liênquanđếnthânphậncủangườiphụnữ.
Thựchiệnđềtàinghiêncứuvềhìnhtượngngườiphụnữtrong
Truyềnkỳ
mạnlục
,chúngtôimongmuốnquabàiviếtnàycóthểtìmhiềusâuhơn,phântích
vàđánhgiámộtcáchchitiếthơn,rồitừđótổngquátlạimộtcáchtoàndiệnhơnvề
nhữngngườiphụnữtrongtácphẩm.Quađógóptiếngnóicủamìnhtrongquátrình
nghiêncứuvàtìmhiểuvềnhàvănNguyễnDữcùngvớitácphẩmtrungđạinày
cùngvớinhữngtâmtư,tìnhcảmmànhàvănđãgửigấmtrongtậptruyện.
Ngoàira,chúngtôihivọngcóthểđónggópđượcmộtphầnnhỏcôngsức
nghiêncứucủamìnhđểlàmnguồntàiliệucơbảntrongcôngtácnghiêncứu-phê
bìnhvănhọcvềnhữngvấnđềliênquanđếnnhàvănNguyễnDữvà
Truyềnkỳmạn
lục
.
4
4
4
4.Ph
Ph

Ph
Phạ
ạ
ạ
ạm
m
m
mvi
vi
vi
vinghi
nghi
nghi
nghiê
ê
ê
ên
n
n
nc
c
c
cứ
ứ
ứ
ứu
u
u
u
Đốitượngmàchúngtôinghiêncứulàbikịchcủangườiphụnữtrong

Truyền
kỳmạnlục
củaNguyễnDữ.Đểthựchiệnđềtàinà
y,
chúngtôidùngbảndịchcủa
TrúcKhêNgôVănTriệnđượctáibảnlầnthứnhấtdoNhàXuấtBảnTrẻvàNhà
XuấtBảnHồngBàngấnhànhđểnghiêncứuvềnhữngtruyệnngắntrongtácphẩm
cóviếtvềngườiphụnữ.Theobảndịchnà
y,
Truyềnkỳmạnlục
cóhaimươitruyện,
trongđócómườimộttruyệncónhânvậtphụnữ.Tuynhiên,chúngtôichỉxintuyển
chọnmộtsốtruyệncóliênquanđếnngườiphụnữđểlàmđạidiệnvớinhữnglối
sốngkhácnhaunhưsốngđúngchuẩnmực,lễgiáophongkiến;sốngphácách,vượt
quahàngràolễgiáophongkiếnnhưngđiểmchungvẫnlànhữngbikịchbuồn,dù
cóđôikhikếtcụccóphầnmaymắn.Chínhvìthế,chúngtôikhảosátmộtsốtruyện
như:
ChuyệnngườicongáiNamXương
11
ChuyệnnghiệpoancủaĐàoThị
ChuyệnnàngTúy
Ti
êu
5.
5.
5.
5.Ph
Ph
Ph
Phươ

ươ
ươ
ương
ng
ng
ngph
ph
ph
phá
á
á
áp
p
p
pnghi
nghi
nghi
nghiê
ê
ê
ên
n
n
nc
c
c
cứ
ứ
ứ
ứu

u
u
u
Đểthựchiệnbàinghiêncứunà
y,
chúngtôisửdụngmộtsốphươngphápsau:
•Phươngphápphântích-tổnghợp:phươngphápnàyđượcchúngtôisửdụng
chủyếutrongbàinghiêncứuquaquátrìnhtìmhiểutruyện,phântíchnhânvật,từđó
tổnghợplạinhữngnétchungsaukhiđãkhảosát.
•Phươngphápthốngkê-phânloại:phươngphápnàyđượcsửdụngtrongbài
nghiêncứuđểchúngtôithốngkêsốlượngtruyệnngắncóviếtvềngườiphụnữ.Từ
đóphânloạiranhữngkiểuphụnữ.
•Phươngphápsosánh-đốichiếu:đâylàphươngphápcũngđóngphầnquan
trọngtrongbàiviếtđểchúngtôiđốichiếugiữahìnhtượngngườiphụnữtrongtác
phẩmcủaNguyễnDữcógìmớisovớinhữngngườiphụnữtrướcvàsauthờiđạicủa
ông.Phươngphápnàychúngtôisửdụngnhằmmụcđíchsosánh,đốichiếucácluận
điểmtrongvấnđềnghiêncứuhaygiữavấnđềnghiêncứutrongtácphẩmvớicáctác
phẩmkhác.
Ngoàira,chúngtôicònsửdụngmộtsốbiệnphápkháccóliênquanđểbổtrợ
chocácbiệnpháptrên,nhằmhoànthànhbàimộtcáchtốtnhất.
12
PH
PH
PH
PHẦ
Ầ
Ầ
ẦN
N
N

NN
N
N
NỘ
Ộ
Ộ
ỘI
I
I
IDUNG
DUNG
DUNG
DUNG
CH
CH
CH
CHƯƠ
ƯƠ
ƯƠ
ƯƠNG
NG
NG
NG1.
1.
1.
1.M
M
M
MỘ
Ộ

Ộ
ỘT
T
T
TS
S
S
SỐ
Ố
Ố
ỐV
V
V
VẤ
Ấ
Ấ
ẤN
N
N
NĐỀ
ĐỀ
ĐỀ
ĐỀCHUNG
CHUNG
CHUNG
CHUNG
1.1.
1.1.
1.1.
1.1.V

V
V
Và
à
à
ài
i
i
in
n
n
né
é
é
ét
t
t
tv
v
v
về
ề
ề
ềbi
bi
bi
bik
k
k
kị

ị
ị
ịch
ch
ch
ch
Nguồngốccủabikịch:bikịchlàmộtthểcủaloạihìnhkịch,đốilậpvớihài
kịch.Bikịchphảnánhkhôngphảibằngtựsựmàbằnghànhđộngcủanhânvật
chính,mốixungđộtgiữacáithiệnvàcáiác,cáicaocảvàthấphèn…diễnratrong
mộttìnhhuốngcựckỳcăngthẳngmàcácnhânvậtthườngthoátkhỏirachúng
bằngcáichếtbithảmgâynênnhữngsuytưvàxúcđộngmạnhmẽtronglòngcông
chúng.BikịchrađờirấtsớmởHiLạpcổđại,đượcnảysinhtừnghilễsùngbái
tôngiáo,làsựtáihiện,trìnhdiễnthầnthoại(nghithứccúngthầnrượunho).Từ
thếkỷXVIIItrởđi,bikịchđãpháttriểntheochiềuhướngkhácvàkhôngcònràng
buộcbởicácnguyêntắcthiphápcổđiểnnữa.
Nhìntừkhíacạnhnguồngốctrên,bikịchcòndùngđểchỉmộttrạngtháicủa
cảmhứngsángtác,gọilàcảmhứngbikịch.Nócóthểkhôngchỉxuấthiệntrong
loạihìnhkịchmàcònxuấthiệnởcácthểloạivănhọcnhưthơvàtruyện.Trong
cáicảmhứngbikịchấ
y,
thìkhôngthểkhôngnhắcđếnphạmtrùcủacáibi.Cơsở
củanólànỗiđaukhổvàchếtchóccủaconngười.Ởcáibi,conngườikhôngthể
hiệndiệnchỉnhưlàkháchthểthụđộng,camchịusốphận.Ởcáibidiễnrasự
khẳngđịnhcủacánhân,làsựkhẳngđịnhtựdocủaconngườibằngcáigiáthấtbại
hoặcchếtchóc…Bikịchtrongtácphẩmđượcnhàvăntáihiện,lígiảiquacốt
truyệncủatácphẩm,tôđậmnhữngcảmxúcđauđớncủanhânvật.Cảmquancao
cảthậtsựmangtínhbikịchkhôngphảiviệckhôngchấpnhậnthựctạilàdosựbất
hạnhcủabảnthânmình,màlànhữngđaukhổcủangườikhác,sựkhôngphùhợp
giữathựctạivàlítưởngcánhân.Điềuđócóthểthấyđượctrongtácphẩm
Truyền

kỳmạnlục
củaNguyễnDữ.
Trong
Truyềnkỳmạnlục
,ôngđãtôđậmlênđượcnhữngtìnhcảnhéole,đau
thươngcủathânphậnngườiphụnữ.Đólànhữngbikịchhếtsứcthươngtâm.
Đứngtrướccáixãhộiphongkiếnđangtrênđàsuyyếuấ
y,
NguyễnDữcảmthấy
xótthươngchokiếpngườibénhỏ,phảichịucuộcđờibấthạnh.Chodùlàsống
đúnglễgiáo,luôncamchịuvànhẫnnhụchayvượtqualễgiáo,dámđốimặtvới
xãhộivàđitìmhạnhphúcchomìnhthìcuốicùngđềunhậnlãnhnhữngkếtquả
13
khôngđượctốtđẹp.
Đólànhữngbikịchdiễnrahếtsứcrõnétvàđángthươngtâmmànhàvănđã
gửigấmtrongnhữngtruyệnngắnnà
y.
1.2.
1.2.
1.2.
1.2.S
S
S
Sơ
ơ
ơ
ơl
l
l
lượ

ượ
ượ
ược
c
c
cv
v
v
và
à
à
ài
i
i
in
n
n
né
é
é
ét
t
t
tv
v
v
về
ề
ề
ềth

th
th
thể
ể
ể
ểlo
lo
lo
loạ
ạ
ạ
ại
i
i
itruy
truy
truy
truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳ

1.2.1.
1.2.1.
1.2.1.
1.2.1.Kh
Kh
Kh
Khá
á
á
ái
i
i
ini
ni
ni
niệ
ệ
ệ
ệm
m
m
mv
v
v
về
ề
ề
ềth
th
th

thể
ể
ể
ểlo
lo
lo
loạ
ạ
ạ
ại
i
i
itruy
truy
truy
truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳ
Baogiờcũngvậ
y,

đểnắmbắtvàcóthểtìmhiểumộtcáchchitiếthơnvềthể
loạivănhọcnàođó,trướctiênchúngtanêntìmhiểuvềkháiniệmcủathểloạiấ
y.
Cónắmđượckháiniệmmớilàđiềukiệncơbảnđểgiúpchongườinghiêncứudễ
dàngtrongviệctìmhiểunguồngốcvàsựhìnhthành,pháttriểncủathểloạivănhọc
đó.Đặcbiệtlàviệctìmhiểuthểloạitruyềnkỳcủavănhọctrungđại.Đâylàmột
giaiđoạnvănhọctínhđếnthờiđiểmnàyđãtrảiquathờigiankhôngngắn.Quá
trìnhtìmvềlịchsửvănhọctrungđạisẽcũngsẽthậtkhókhănbởinhữngtưliệuít
ỏicònđượclưugiữlại.Nhưngchodùquátrìnhtìmhiểubắtđầutừđâuthìcơbản
việcnắmđượckháiniệmlàđiềuquantrongnhấtvìquađó,chúngtasẽcónhững
thôngtincầnthiếttừkháiniệmấ
y.
Quaquátrìnhtìmhiểu,chúngtôiđãkhảosátvà
xinđưaramộtvàikháiniệmvềthểloạitruyềnkỳnhưsau:
-
Truyềnkỳtínhchấtlànhữngchuyệnkỳlạ,đượclưutruyềnlại
(Theoquyển
Từ
điển
Ti
ếng
Vi
ệt
củaHoàngPhê).
-
Truyềnkỳlànhữngtruyệncótínhchấtkỳlạ,đượclưutruyềntrongdângian
(Theoquyển
Đạitừđiển
Ti
ếng

Vi
ệt
củaNguyễnNhưÝ).
-Quyển
Từđiểnvănhọc
Vi
ệtNam
thìcócáchhiểuvềtruyềnkỳnhưsau:“
Truyền
kỳlàmộtthểloạivănxuôitựsựviếtbằngchữHánởvănhọctrungđại
”.
-Trongquyển
SGKNgữVăn10
doTrầnĐìnhSửlàmchủbiên,thểloạitruyềnkỳ
đượcnhậnđịnhnhưsau:“
TruyềnkỳlàmộtloạitruyệnngắncónguồngốctừTrung
Hoa,dùngyếutốkỳảolàmphươngthứcnghệthuậtđểphảnánhcuộcsống.Các
môtípkỳảothườnggặptrongtruyệnlànằmmộngđixuốngâmphủ,ngườilấyma,
ngườilấytiên,hàngphụcyêuquái,luânhồibáoứng,tuluyệnthànhtiên,thithố
phápluật,kêumưagọigió,biếnhóakhônlường”
.
Tổnghợpcácýkiếnviếtvềthểloạitruyềnkỳ,chúngtôicóthểđưaracách
hiểuvềtruyềnkỳnhưsau:“
Truyềnkỳlàmộtthểloạivănxuôitựsựviếtbằngchữ
14
Hán,cónguồngốctừTrungHoa,dùngđểkểvềnhữngcâuchuyệnkỳlạđượclưu
truyềntrongdângian
”.
1.2.2.
1.2.2.

1.2.2.
1.2.2.Ngu
Ngu
Ngu
Nguồ
ồ
ồ
ồn
n
n
ng
g
g
gố
ố
ố
ốc
c
c
cv
v
v
và
à
à
àqu
qu
qu
quá
á

á
átr
tr
tr
trì
ì
ì
ình
nh
nh
nhph
ph
ph
phá
á
á
át
t
t
ttri
tri
tri
triể
ể
ể
ển
n
n
nc
c

c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
atruy
truy
truy
truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳ
Truyềnkỳlàmộtthểvăncổvàđượcxemlàthạnhtựutolớncủatiểuthuyết
TrungHoa.Thểloại“Tiểuthuyết”nàyxuấthiệnrấtsớmtrongquátrìnhpháttriển
củalịchsửTrungQuốc.Mãivềsau,tiểuthuyếtmớiđượcgọilàthểtruyềnkỳ.Lỗ
Tấntrongquyển“
SơlượclịchsửtiểuthuyếtTrungQuốc”
cũngnóimãiđếnđời
Đườngmớigọitiểuthuyếtlàvănchươngtruyềnkỳ.CònTrầnĐìnhSửtrong

Thi
phápvănhọctrungđại
Vi
ệtnam
cũngchorằng:“
TruyềnkỳởTrungQuốcxuấthiện
ởđờiĐườngTống
”.
Kỳtrongtruyềnkỳđượchiểutheonghĩađólàkỳlạ,kỳảo,nhằmmụcđích
lànhấnmạnhtínhchấthưcấu.Truyệntruyềnkỳcóđặcđiểmlànhiềutìnhtiếtmang
tínhthầndị,lạkỳvànóđượcbắtnguồntừloạitruyệnchíquáiđờiNgụyTấnNam
BắctriềunhưngtêngọicủanóthìbắtnguồntừđờiĐường.Truyềnkỳcònthểhiện
mộtđặcđiểmlàchứađựngnhiềuthể.Quađócóthểdễdàngnhậnthấyđượctàiviết
sử,tàilàmthơ,tàinghịluậncủangườiviếttruyện.Sựkếthợpgiữatàikểchuyệnsử
cùngvớingòibúttàibacủathinhânlàmnênnétđặcsắcriêngchothểloạitruyền
kỳ.
ThờiNgụyTấnNamBắctriều,tiểuthuyếthìnhthànhquymôbướcđầu.Đây
làgiaiđoạnmàtưtưởngtôngiáo,mêtíndịđoanhìnhthànhtrongxãhội,những
câuchuyệnviếtvềthần,vềquỷlầnlượtrađờivàtiểuthuyếtchíquáivớinộidung
lànhữngcâuchuyệnkỳquáicóliênquanđếnquỷthầnồạtxuấthiện.
ĐếnđờiĐường,tiểuthuyếtdầnđãcósựbiếnđổirõrệt,tuyvềđàitàicòn
chịusựảnhhưởngcủatiểuthuyếtchíquáiđờiNgụyTấnNamBắctriềunhưng
nhữngsángtácthờikỳnàycótìnhtiếtkhúcchiết,hoànchỉnhhơn,tínhcáchnhân
vậtđượcthểhiệnrõnéthơn ĐờiĐườnggọitiểuthuyếtlàtruyềnkỳ,sựxuấthiện
củatruyềnkỳđờiĐườngđãđánhdấusựtrưởngthànhcủatruyệnngắnTrungQuốc.
Nókhôngcònthuộcphạmtrùghichépnhữngtruyệntruyềnkỳmàđãtrởthành
nhữngsángtácvănhọccủacácvănnhân.
LoạihìnhtruyềnkỳkhôngdừngchânởđờiĐườngmàngaysaođótiếptục
pháttriểnởđờiTống,Nguyên(1279-1368).ĐờiTống,truyềnkỳcònmangdưâm
15

củatruyềnkỳđờiĐườngnhưngthànhtựukhôngbằngthờikỳtrướcvềnộidunglẫn
nghệthuậtnhưLỗTấnnói:“
VănnhânđờiTốnglàmchíquáichấtphácthậtthà
nhưngthiếuvănvẻ,truyệntruyềnkỳcủahọlạithườnglàmượnchuyệnxưatránh
truyệngần,bắtchướccổthìcònxachưakịp;rốtcuộclạilàkhôngcóđượcnhững
sángtácdochínhmìnhlàm
”[22;tr.141].TuykhôngbằngđờiĐườngnhưngcũng
cóđượcnhữngtácphẩmmangđặcsắcriêng,uyểnchuyểncùngvănphongcósự
sángđẹp.
CònđếnđờiNguyên,tiếpthuđượcnhữngtinhhoacủathếhệđitrướccùng
hoàncảnhxãhộilúcđấtnướcbịsựxâmlượccủaMôngCổ.Thểloạitruyềnkỳbên
cạnhviếtvềđềtàichủyếulàtruyềnthuyếtdângian,cònviếtvềđờisốngcủangười
dânbìnhthườngbịápbứcvàchàđạp.Dođó,truyềnkỳgiaiđoạnnàygắnbóchặt
chẻvớihiệnthựccuộcsống,manggiátrịtiếpnhậnnhiềuhơn,đượcđôngđảoquần
chúngđónnhận.
TriềuđạinhàMinhlàvươngtriềucuốicùngcủagiaicấpđịachủngườiHán
nắmchínhquyền.Làthànhquảcủacuộckhởinghĩanôngdânrộnglớnvàocuốiđời
Nguyên.Khôngnhữngthếchínhtrịcónhữngbiếnđộngmàngaycảvănhọccũng
chịuảnhhưởngrấtlớn.ĐầuthờiMinh(thếkỷthứXIV),vănhọcTrungQuốcđạt
đượcnhữngthànhtựurựcrỡbởiđượcđánhdấubằnghaibộtiểuthuyếtnổitiếng
đếntậnngàynaylà
ThủyHửtruyện
củaThiNạiAmvà
TamQuốcDiễnNghĩa
của
LaQuánTrung.Đâycũnglàgiaiđoạnsuyvongcủathểtruyềnkỳbởisốlượngtác
phẩmíthơnsovớigiaiđoạntrước.Ởthờikỳnàycó
Ti
ễnđăngtânthoại
củaCù

Hựupháttriểnrựcrỡvàrấtnổitiếng,làmgươngmặtđạidiệntiêubiểuchothểloại
truyềnkỳTrungQuốcvàcósứcảnhhưởngrấtlớnđếnthểloạitruyềnkỳởcác
nướckhácnhưNhậtBản,TriềuTiên,
Vi
ệtNam…BướcsangđờinhàThanh,Bồ
TùngLinhđãlàmrạngdanhchovănhọcTrungQuốcởthểloạitruyềnkỳvớitác
phẩmnổitiếng
Liêutraichídị
.
TruyềnkỳđờiĐườngthườngđadạngvàphongphúvềnộidung.Chủđề
đượcnêulêntrongcáctácphẩmchủyếuxoayquanhvấnđềtìnhyêunamnữtrong
đờisốngtrầntụcthườngngàyvàđậmchấtnhânvănchủnghĩa.Truyềnkỳđời
Đườngđãgiúpchoviệcđưavănhọcviếtđitheochiềuhướngcủatruyềnthốngvăn
hóadângian,nóilênđượcnhữnghiệnthựccủađờisốngxãhộicủanhândân.Cùng
vớinhữngthủphápđộcđáocủanghệthuậtlấycáikỳảođểmôtảcáithựccủahiện
16
tạixãhội,truyềnkỳđãkhẳngđịnhmộtvịtrí,vaitròquantrọngtrongviệchưcấu
vàtưởngtượngđểtáihiệnlạihiệnthựcxãhộicủatácphẩmvănhọc.
Khitiếpcậnthểloạitruyềnkỳ,cóthểthấyđượcbốcụctácphẩmthường
xoayquanhnhữngvấnđềmàchúngtadễdàngnhậnthấynhưphầnmởđầucủa
truyệnthườnggiớithiệuvềnhânvật,tên,quêquán,tínhtìnhphẩmhạnh…tiếpđến
đólànêulênnhữngtruyệnkỳngộlạlùng,vàcuốicùngthườnglànêulýdokể
chuyện.
Ngoàira,khinghiêncứuvềtruyềnkỳ,tacóthểdễdàngthấyrõphongcách
củathểloạinàyđólàdùngvănxuôiđểkể.Chổnàotảcảnhhaytảngườithìdùng
vănbiềnngẫu,hayđếnnhữngkhithểhiệncảmxúccủanhânvậtthìlàmthơ.
Truyềnkỳkhôngchỉdùngđểchỉmộtthểloạitựsự,màvềsau,đếnđờiMinh,
Thanh,nóđượcdùngđểchỉthểloạihýkhúc.
Trongcuốn
“Thiphápvănhọctrungđại

Vi
ệtNam”
củagiáosưTrầnĐình
SửcóthuậtlạilờinhậnxétcủanhàvănLỗTấnvềthểloạitruyềnkỳ,LỗTấncho
rằngvềnộidungthìsẽrấtkhókhăntrongviệcphânbiệtvớitruyệnchíquáiđờiLục
triều,nhưngkhixétvềnghệthuậtthìthấycósựđổimớihẳn.Trongtruyệntruyền
kỳ,lờivănthìuyểnchuyểnvàhoamỹhơnsovớitruyệnchíquáichỉchủyếulàghi
chépvàsắpxếptheođềumục,còntruyệntruyềnkỳthườnghọctheobútphápsử
truyện.Bởithếởcáctruyệntathườngthấynhanđềđượcđặtkèmtheotrướccóchữ
“chuyện”.Gọilàtruyềnkỳởđâychủyếulàtruyềncáikỳtrongtìnhyêunamnữvà
trongthếgiớithầnlinh,maquỷ.Ngoàiracòncósựxuấthiệncủacácmôtípmới
nhưngườilấytiên,lấyma,ngườihóaphép,biếnhóa…
Nh́nlại,cóthểthấychặngđườngpháttriểncủathểloạitruyềnkỳđãtrảiqua
quátrìnhhìnhthànhvàpháttriểncùngvớisựpháttriểncủanềnvănhóaTrung
Hoa.Đâylàmộtthểloạitruyệnngắncổđiểnmangđặctrưngchothểloạitruyện
ngắnTrungQuốcnóiriêng,bêncạnhcòncósứclayđộngvàảnhhưởngkhôngnhỏ
đếntruyệnngắntrungđạiphươngĐôngnóichung.
1.3.
1.3.
1.3.
1.3.Truy
Truy
Truy
Truyề
ề
ề
ền
n
n
nk

k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳtrong
trong
trong
trongv
v
v
vă
ă
ă
ăn
n
n
nh
h
h
họ
ọ
ọ
ọc
c
c
cVi
Vi
Vi
Việ

ệ
ệ
ệt
t
t
tNam
Nam
Nam
Nam
1.3.1.
1.3.1.
1.3.1.
1.3.1.M
M
M
Mộ
ộ
ộ
ột
t
t
ts
s
s
số
ố
ố
ốs
s
s

sá
á
á
áng
ng
ng
ngt
t
t
tá
á
á
ác
c
c
cti
ti
ti
tiê
ê
ê
êu
u
u
ubi
bi
bi
biể
ể
ể

ểu
u
u
uthu
thu
thu
thuộ
ộ
ộ
ộc
c
c
cth
th
th
thể
ể
ể
ểlo
lo
lo
loạ
ạ
ạ
ại
i
i
itruy
truy
truy

truyề
ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳtrong
trong
trong
trongv
v
v
vă
ă
ă
ăn
n
n
nh
h
h
họ
ọ
ọ

ọc
c
c
cVi
Vi
Vi
Việ
ệ
ệ
ệt
t
t
tNam
Nam
Nam
Nam
Cóthểthấ
y,
truyệntruyềnkỳ
Vi
ệtNamcónguồngốctừtruyệnkỳảoTrung
Quốctrungđạinhưngcómộtquátrìnhhìnhthànhvàpháttriểngắnliềnvớinềnvăn
17
hóavàvănhọcdântộc,đặcbiệtlàvănhọcdângianvàvănxuôilịchsử.
MặcdùbịTrungQuốcđôhộtrongmộtthờigiandàinhưngtrongquátrình
đó,dântộctacóđiềukiệntiếpthuđượcnhữngthànhtựuvănhọctừTrungQuốc.
Truyệntruyềnkỳ
Vi
ệtNamchủyếuviếtbằngchữHánnhưngphảnánhkháchân
thậtđờisốngvàướcmơcủanhândân,tìnhcảmcủaconngười

Vi
ệtNam.Cónhững
trangtruyệnviếtđầynướcmắtchonhữngsốphậnbithươngnhưngcũngcónhững
trangviếthoànhtrángđánhtanthếlựcxâmlượccủakẻthù.Cộtmốcđánhdấusự
thànhcôngtrongthểloạitruyềnkỳ
Vi
ệtNamcóthểnhắcđếnđầutiênđólà
Vi
ệt
điệnulinh
củaLýTếXuyên,đờiTrần.Kếđếnđó
Lĩnhnamchíchquái
củaTrần
ThếPháp(thếkỷXV).Tácphẩmđánhdấubướctrưởngthànhcủanềnvănxuôichữ
Háncủa
Vi
ệtNamcuốithếkỷXVcóthểnhắcđếnđólà
Thánhtôngdithảo
củaLê
ThánhTông.Đặcbiệt,sangthếkỷXVI,
Truyềnkỳmạnlục
củaNguyễnDữtạonên
mộtthànhtựutolớnchovănchươngnước
Vi
ệt.Lầnđầutiên,thuậtngữtruyềnkỳ
xuấthiệntrongđầuđềtậptruyện
Truyềnkỳmạnlục
củaNguyễnDữ.Cáctácphẩm
như
Thánhtôngdithảo

củaLêThánhTông,
Truyềnkỳmạnlục
củaNguyễnDữ,và
vềsaunữalà
Truyềnkỳtânphả
củaĐoànThịĐiểmđánhdấusựchínmùicủanghệ
thuậttựsự
Vi
ệtNam.
Truyềnkỳ
Vi
ệtNamtuytiếpthutừtruyềnkỳcủaTrungQuốcnhưnggắnvới
nềnvănhóadântộccủanướcnhàlànhântốgiúpnuôidưỡngchothểloạitruyềnkỳ
hìnhthànhvàpháttriển.Sựpháttriểncủaloạihìnhnàytừtácphẩmtruyệnulinh
(Vi
ệtđiệnulinh)
sangchíchquái
(Lĩnhnamchíchquái)
đếntruyềnkỳ
(Truyềnkỳ
mạnlục,Truyềnkỳtânphả)
đềuđượcquyđịnhbởicácyếutốnhưchínhtrị,văn
hóa,xãhộicủa
Vi
ệtNam.Cóthểthấy
Vi
ệtđiệnulinh
và
Lĩnhnamchíchquái
là

nhữngtácphẩmlàmtiềnđềchosựpháttriểncủathểloạitruyềnkỳ
Vi
ệtNam.Đến
Thánhtôngdithảo
củaLêThánhTông(thếkỷXV)đãlàmộtbướctiếnxahơnnữa
chothểloạitruyềnkỳ.Nhưngđếnkhi
Truyềnkỳmạnlục
củaNguyễnDữrađờithì
thểloạitruyệnngắntruyềnkỳcủa
Vi
ệtNammớithậtsựđượckhẳngđịnh.
Vớiđặcđiểmdùnghìnhthứckỳảolàmphươngtiệntruyềntảinộidung,đặc
trưngcủathểloạitruyềnkỳđãhìnhthànhmộtcáchrõnét.Đặcbiệtlàở
Truyềnkỳ
mạnlục
củaNguyễnDữ.Ởđâ
y,
nhàvănkhôngchỉđơnthuầnlàsaochépnhững
truyệndângian,cácthầnphảtrongcácđềnmiếu,haynhữngtruyềnthuyếtdângian,
rồisauđóthêmmộtvàichitiếtchocâutruyệnđượchoànchỉnhmàlàcósựsáng
18
tạotrongđó.Tácgiảđãdựavàomộtsốcốttruyệndângian,từđóhưcấuthêmvà
diễntảlạibằnglờivăngiàutínhnghệthuậtcủamìnhđểtạonênmộttácphẩmcó
tínhchấtnghệthuậtcao.
Sởdĩlấy
Truyềnkỳmạnlục
đểnghiêncứuvềthểloạitruyềnkỳcủa
Vi
ệt
Nambởisựsángtạocủanhàvănđãlàmnêntácphẩmcóvaitròquantrọngtrong

việckhẳngđịnhsựpháttriểnđỉnhcaocủavănxuôitrungđại
Vi
ệtNam.Xétthấy
dunglượngcủanhữngtruyệntrong
Truyềnkỳmạnlục
khônglớn,từđóthểhiện
đượcđặctrưngcủanóđólà:nhânvậtít,sựkiệntậptrung.Mỗitruyệnthườngxoay
quanhmộtvàisựkiệnchínhnhưTrọngQuỳthuabạcgánvợ,khiếnvợtựtử,
TrươngSinhngờoankhiếnvợtựvẫn,maquáithànhngười,khóphânbiệtthậtgiả,
duyênlạxứhoa…Từđócóthểthấyđượctruyệntruyềnkỳchútrọngvàoviệchơn
làchútrọngvàongười,lấyviệcmàbiểuhiệnngười,rănngười.
Truyềnkỳmạnlục
làmộtsảnphẩmcủamộtgiaiđoạnmớibởiNguyễnDữ
đãbiếttiếpthunhữngđềtàitừtruyệndângianđểtừđóviếtnênnhữngtrangtruyện
củamìnhvàpháttriểnlênmộtbậc,khôngcònlàphảnánhlạinhữngtruyệncổtích
thầnthoạinữamàlàphảnánhlạivấnđềcủaxãhộilúcbấygiờ,mượncáikỳcáilạ
đểnóilêncáihiệnthựcđaulòngcủachếđộ,củacuộcsốngthờiấ
y.
Truyềnkỳmạnlục
sovới
Ti
ễnđăngtânthoại
củaCùHựusốngvàokhoảng
cuốiNguyênđầuMinhthìthấyrõngoàisựvaymượncósựsángtạotrongđó.Về
hìnhthức
Truyềnkỳmạnlục
chiathànhbốnquyển,mỗiquyểnnămtruyện.Các
truyệnlấytênlà“lục”,“ký”,“truyện”đềugiống
Ti
ễnđăngtânthoại

.Môtíptrong
tácphẩmcủaNguyễnDữvaymượnnhưngcóbiếnđổi,cungcấpnộidungvàý
nghĩamới,gópphần
“
“
“
“
Vi
ệtNamhóacâuchuyện”
”
”
”
.
.
.
.NguyễnDữđãdùngvốnsống
cùngvớivốnhiểubiếtcủamìnhđểsángtạoranhữngcâutruyệnmới.
Nóiđến
Truyềnkỳtânphả
đầuthếkỷXVIIIcủaĐoànThịĐiểmtuycùng
loạivới
Truyềnkỳmạnlục
củaNguyễnDữnhưnglờivănrườmhơn,thơcathùtạc
quánhiềulànguyênnhânlàmloãngthútruyện.Tuyvậycóthểxemtácphẩmnàylà
mộtthểloạitruyện-thơhợpthể.Yếutốtruyệnlúcnàyđóngvaitròsángtạođểtác
giảthithốtàilàmthơ.Chínhđặcđiểmnàychotathấyđượctácphẩmđãphảnánh
lạiđượchứngthúvàsinhhoạtvănthơcủacácvănsĩđươngthời.
KểđếncáctruyệnngắncủaVũTrinhtrong
Lantrìkiếnvăntiểulục
,mộtsố

19
truyệntrong
Côngdưtiệpký
,
Vũtrungtùybút
,
Tangthươngngẫulục
…đãkhông
cònyếutốthơcathùtạcnữa.Nóichungcáctruyệnấyrấtngắngọn,mộcmạc,cốt
truyệnthìđơngiản.Vềsựbiếnảo,phongphúđãkhôngbằng
Truyềnkỳmạnlục
bởi
cáctruyệnchỉđượcghichépmộtcáchđơngiản,tathấyítcósựgiacôngcốttruyện.
Nhìnlạichặngđườngpháttriểncủathểloạitruyềnkỳtrongnềnvănhọctrung
đại
Vi
ệtNam,tathấyđược
Truyềnkỳmạnlục
củaNguyễnDữlàđỉnhcao,trướcvà
saokhôngthấytácphẩmnàocóthểsánhbằng.Mặcdùcóchịuảnhhưởngvàtiếp
thuthểtruyềnkỳTrungQuốcnhưngđóngvaitròtrựctiếpchosựpháttriểncủa
truyềnkỳ
Vi
ệtNamcóthểnóiđólànềnvănhọcdângiantruyềnthốngvàvănxuôi
tựsự.
Cóthểthấ
y,
truyệntruyềnkỳ
Vi
ệtNamviếtbằngchữHánđượcrộlêntừthế

kỷXVđếnthếkỷXVIIIthìsuythoáidần.SangthếkỷXIXthìchúngdunghòavào
cácthểloạisửvớitạpkỳ,ngẫulụcvàhìnhthứcsơlượchơn.Nhưngnhìnchung,
truyệntruyềnkỳvàtruyệnngắnchữHántrungđại
Vi
ệtNamcótruyềnthốngvà
thànhtựu.Truyềnkỳ
Vi
ệtNamtuychịuảnhhưởngsâusắcvềtruyềnkỳTrung
Quốcnhưngđậmđàbảnsắcdântộc.Lấyconngườivớicuộcsốngđờithườngcủa
họlàmđốitượngphảnánh.Trongđóthấyđượctínhdântộcđãthểhiệnởkhuynh
hướngsángtáccủanhàvănlúcbấygiờ.
1.3.2.
1.3.2.
1.3.2.
1.3.2.N
N
N
Nộ
ộ
ộ
ội
i
i
idung,
dung,
dung,
dung,ngh
ngh
ngh
nghệ

ệ
ệ
ệthu
thu
thu
thuậ
ậ
ậ
ật
t
t
tv
v
v
và
à
à
àả
ả
ả
ảnh
nh
nh
nhh
h
h
hưở
ưở
ưở
ưởng

ng
ng
ngc
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
ath
th
th
thể
ể
ể
ểlo
lo
lo
loạ
ạ
ạ
ại
i
i
itruy
truy
truy
truyề

ề
ề
ền
n
n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳtrong
trong
trong
trongv
v
v
vă
ă
ă
ăn
n
n
nh
h
h
họ
ọ
ọ
ọc

c
c
cVi
Vi
Vi
Việ
ệ
ệ
ệt
t
t
t
Nam
Nam
Nam
Nam
Trảiquagầnmườithếkỷpháttriểntronglòngxãhộiphongkiến,sựpháttriển
củavănhọctrungđạigắnliềnvớinềntảngmỹhọcphongkiến,nóichung.Nếuxétở
nhữngsángtácthuộcthểloạitruyềnkỳ,nóiriêng,thìmỗitácphẩm,mỗicâutruyện
đềuhàmchứatrongnónhữngsuynghĩ,cảmxúccủaconngườicụthể,haytrongthời
đạicụthể.Cácthếhệsaunếumuốnhiểuđượcthểloạitruyềnkỳthìcầnphảibiếtđặt
mìnhvàokhônggianliêntưởng,xemxétrõnhữngsựviệcđãqua.Mộtkhithậtsự
bướcvàonộidung,nghệthuật,tiếpxúcvềmặtthểloạitruyềnkỳphảiđượcxemxét,
nhìnnhậnnhưmộthiệntượngvănhọcđặcbiệt,hiệntượngluônluônvậnđộng.Bằng
chứnglàtồntạinhiềuvănbảnđánhgiáthểloạitruyềnkỳcủacácnhàbiênniênsử,
cácnhàphêbình,cácsửgianốitiếp.Phầnlớnchothấycôngtrìnhấycóđượclàdo
sựdàycông,khôngngừngsángtạocủacácbậctrínhân,đạiđức.
20
Truyềnkỳtáihiệnlênnhữngsốphận,kiếpđời,hoàncảnh,triềuđại,…cùngnhắc
lạinhữngchiếncông,nhữngkỳtíchhiểnháchcủacácbậcanhhùng,anhtướng,bậc

danhnhosốngcốnghiếnhếtmình,ghivôvànchiếncôngmộtcáchthầmlặngmàmãi
saunàyngườiđờimớiđượcbiết,đượctiếpnhậnquanhữngtácphẩm,nhữngmẫu
truyệnđượcbiênchéplại.Bởithế,cóthểnóitruyềnkỳđãcótầmảnhhưởngkhông
nhỏđếnđờisốngtinhthần,cũngnhưcảmnhậnvănchươngngười
Vi
ệt.
ThờitrungđạidobịbóbuộcbởilềlốivănchươngHán,chínhvìthếtiếng
Vi
ệt
cũngchịuảnhhưởngsâurộngcủatiếngHán,chữHán,vàvănhóaHán.Vềsau,khi
tiếpcậnđếncácbảndịchHánsang
Vi
ệt,yếutốtiênquyếtđểhiểutácphẩmchínhlà
songngữHán–Nôm.Bêncạnhđóđãhìnhthànhýthứchệngônngữ,baogồm“nhã
ngữ”và“thườngngữ”trongviệcsửdụngngônngữcủanhândân.Điềunàygópphần
khôngnhỏđểđadạng,đaphongcáchtrongngônngữdântộc.
Thểloạitruyềnkỳtrongvănhọc
Vi
ệtNam,nhưđãnóilàpháttriểnmạnhmẽ.Chắc
chắncùngvớisựpháttriểnấ
y,
thểloạinàysẽđượcnhìnnhậncảvềsựảnhhưởngvà
chịuảnhhưởngvớinềnvănhọcdântộc.Khôngnằmngoàisựchiphốimạnhmẽcủa
tưtưởngkinhđiển,tôngiáovàđượctiếpnhậnởmặtkhônggian,thờigiannghệthuật,
nộidungcũngđậmtínhkinhđiểnvàtôngiáo.Hầuhếttruyệntrongtruyềnkỳchocảm
hứng,đềtài,chủđềmangtínhđặcthùcủaquanniệmNho–Phật–Đạosâusắc.Từđó,
cáchnhìnvềconngườivănhọcsẽbaogồmhainhóm:linhthiêngvàphàmtục.Con
ngườitrongtruyềnkỳtrungđạikhôngbiểuhiệnnhiềuvềýthứccánhân,nhưngthông
quahànhtungsựviệcđểđềcaođạođức,đồngthờigiáohuấnlạingườisau.Vìvậ
y,

muốnlýgiảinộidungvàhìnhthứcnghệthuậtvănchươngtrungđạinóichung,và
truyềnkỳkhôngngoạilệ,đềucầndựatrênnhữngquanniệmnghệthuậtđặcthùvềthế
giớiconngườithờitrungđại.
“Truyềnkỳ”trongvănhọc
Vi
ệtNamcũngnhưnhiềuthểloạivănhọcdângian
dântộc,muốnpháttriểnthìnộitạitruyềnkỳphảivậnđộng,vậnđộngpháttriểnchịu
ảnhhưởng,đồngthờilàkếthừatinhhoavănhọcdângianởnhiềumặt:đềtài,thiliệu,
ngônngữ,quanniệmthẩmmỹ,ngôntừ,đicùngvớipháttriểnthểloạiđểtạochonó
đặctrưngriêng.Khiđó,vănhọcdângiantrởthànhnềntảngcủasựhìnhthànhvàphát
triểntruyềnkỳ,cũngnhưnhiềuthểloại:tựsự,vănxuôichữHán,truyệnNôm,thơ
ca,…từcơsởnà
y,
ngườitiếpnhậntruyềnkỳsẽkhôngthấylạkhinócónhữngđặc
điểmgiaothoavớithểloạikháctronghệthốngthểloạivănhọc.
21
Chodùlàtiếpnhậnthuầntúyhaychuyênbiệtnghiêncứu,củangườisauthìngười
tavẫncảmthụđượckhárõtínhchấtướclệ,phứctạpvànghiêmngặtởtruyềnkỳ:tính
uyênbác,cáchđiệuhóarấtcao;tínhphingãvớiquanniệmsùngcổ,…đãgợilạikhông
gian,thờigiancụthể,hìnhảnhconngườicụthể,…Mộtmónnghệthuậtcóthểnóilà
dànhcho“taonhânmặckhách”hay“chínhnhânquântử”,tàimạo,anhhùng,phi
thường,bấtkhuất,khítiếtsángngời…bìnhphẩmnghịluận,ngàyxưa.Còndầnvềsau,
truyềnkỳkhôngphảichỉlàdànhriêngchoaicả,bởivìnóxuấthiệnliêntụcvớinhững
mẫuchuyệnkỳảomàlúcnà
y,
conngườivừalàtrungtâmcốttruyệnlạivừalàhóathân.
Baogồmcảbậcuyênbácvàđôngđảongườibìnhdântiếpnhận.Điểmquamộtsốhiện
tượngnổibậtvàảnhhưởngbaotrùmcảmhứngnhânvănnhưcáctập:
LĩnhNamchích
quái

củaTrầnThếPháp,
Truyềnkỳmạnlục
củaNguyễnDữ,
Đại
Vi
ệtsửkýtoànthư
của
NgôSĩLiên,
Vi
ệtđiệnulinh
củaLýTếXuyên,…nhữngtruyệntrongcáctậpnóitrên
mangnộidunghấpdẫn,phongphúvềnghệthuật,saukhiđượcdịch,giảiâm,đãđược
kểlại,chếtác,sángtạotrongdângianvàđượclựclượngđôngđảonhấtlàngườibình
dântiếpnhận.
Mộtkhinóiđếntruyềnkỳ,trựchiệnchúngtathấynómangýnghĩakỳảo,những
câuchuyệndiễnratrongkhônggian,thờigiankỳảomàởđóconngườitahayliên
tưởnghoặcảogiác.Từkỳảođếnkỳbí,hoặclàhòaquyệnnhữngyếutốsiêunhiên
làmchoconngười,sựvậtcũngtrởnênkỳảokhácthường.Xongnhữngconngười,sự
vậtvẫngắnchặtyếutốđịalý:nơichốndiễnra,cóquêhương,nguồngốcvànguyên
cớ,kếtcục.
Cáinhìnnghệthuật,haynóicáchkháclàthủphápnghệthuật,chủyếuchúý
khônggian,thờigian,màconngườilàmtrungtâm.
Vềkhônggian,trongtruyềnkỳcủacáctácgiả
Vi
ệtxưaluônthểhiệntheoquan
niệmNhogia,tức“thiênhạ”,“tamtài”,hay“thiên–địa-nhân”.Truyềnkỳvìthếmà
phảnảnhvôsốconngười,tầnglớpxãhội,dânchúng,vua,quan,…mộtcáchđầyđủ.
Thiênhạ,cónghĩalà,ngụýnóiđếncuộcsốngconngườicả,ởđóướcmơ,hoàibảo
đượcbiểuhiệnlênđếnđỉnh.Trongtruyềnkỳ,ởmỗichuyện,mỗiconngườibình
thườngvẫnhaymơướclàmthầntiênhoặcsốngvớithầntiên;gặpthánhhoặcđượcví

khimấtđisẽtrởnênbiếnhóakhônlường,cóphápphổđộnhânthế;muốnđượctu
nhân,tíchđứcthànhPhật,gặpPhật;kẻácthìhóama,gặpquỷhaybáoứngnhiềukiếp;
ngườioankhuấtthìmuốnđượcgiảioan,sauđóthànhtiênởthủycung,ởđộnghay
22
bayvềtrời;thậmchílàngườimấtđilinhứngphòhộchongườitàiđứclậpcông,dựng
nghiệp,trởthànhtướnglĩnh,côngthần,…đượclòngdân.Trênnềntảngvănhóavàý
thứchệthìvănhọctrungđạinóichung,truyềnkỳ-tiểuthuyếttrungđạivẫnchịuảnh
hưởngcủaNho,Phật,Đạonhưđãnhắctừđầu.VìthếhìnhảnhTiên,Phật,Thánhđược
phóngsuấtnhiềulầnđểdiễntảtâmthứcbaorộng,hướngxacủaconngười,từđómà
ngườitàimấtđiđượcthờởmiếuThánh,Tướngmấtđiđượcphongthần,Đạosĩmấtđi
đượcgọilàtiên,đượccangợi,kểlể,…làtấtyếutrongxuhướngtrungđại.Từnhiều
gócnhìn,cáctruyệncònphóngtáchoặckhaimàulờikểbằngcáchìnhảnhsựvật,con
vật,câycỏhóatiên,haychântướngcủangườinhàTrời,ngườinhàPhật;mộthướng
khaitháckháclàcótinhcá,tinhcâ
y,
hồnpháchbáoứng,báooán,hoặcquấynhiễu
dânlành,sauđóbịtrừngphạt;cũngcóyêutinh,yêuquái,maquỷ,hồnpháchmà
hướngthiện,cốtthiệnphổđộngườinạn,ngườinghèo,vẫnđượcthờcúng.
Khônggiancụthể,đượcnhắctheothờigiancụthể:khingườimấtlàdịpđểnhiều
ngườikểlại,saunàybiênchépvàphóngtácvớinhiềubútphápnghệthuật,làmcho
phithườnghóa,kỳdịhóasựviệc.Nơidiễnra,làchiếntrườnglâmtrận,nơicổthành,
miếuhoang,nhàhoang,bếnvắng,rừngthiên,nướcđộc,thờtựdiễnranơichùa
chiền,…trongnhữngkhoảnhkhắcthờigianđóilòng,đaubệnh,hoamắtsinhảotưởng,
ngủmê,thậmchílàthoạtcáinhìn,lúclạcđường,quênđường,vôtìnhgặp,vôtình
độngchạm,…Đặcbiệtkhônggianthờigianđượcchúýnhiềunhấtlàvềđêm,trăng
mờảo,bóngnướclunglinhhaymộttiếnggà,mộtluồnggió,…Tựuchunglại,cóthể
nóikhônggianvàthờigianđượckhaithácrấtsâu,vàkháhợplýtrongtruyềnkỳlàm
chongườitiếpnhậnbậtranhiềucungđiệucảmxúc,nhiềusựhồitưởng,tưởngtượng
vànhưđượclàmộtphầnsựsốngthờitrungxaxưa.
Saunà

y,
ngườitacảmnhậnđượctrongtruyềnkỳvẫncònnhiềucáihấpdẫn,
cuốnhút,tạolàngsóngsángtáctruyệnngắnhiệnđại.Bởivì,từnhữngyếutốhìnhảnh,
khônggianđachiều,thờigianmangkếtcấuvòngtròn,…nóinhưlànhữngthủpháp
nghệthuậtsiêuviệtđểsángtácphongphúhơn,khaithácnhânvậttriệtđểhơncảvề
tâmlý,tìnhhuống.Theoxuhướngtiếpnhận,ngườiđọc,ngườinghethườngtậptrung
vàotruyệnmàquênđithờigianbênngoài.Điềunàylàmchotâmlýđộnghoặctĩnh
theothờigian,tìnhtiếttrongtruyện.
Bêncạnhnhữngnéttươngđồng,mỗiloạihìnhtruyềnkỳlạicómộtsốnétđặcthù
riêngdosựquiđịnhcủacácquanniệmvănhóavềconngườithờitrungđại.Cácdanh
23
nhânthựcralàthểhiệnmẫuhìnhnhânvậtlýtưởng,mẫungườithánhnhâncòncác
nhânvậttrầnthếlàthểhiệnmẫungườitựnhiên,ngườibìnhphàm.Ứngxửcủacác
mẫungườinàyđốivớixãhội,tựnhiênvàbảnthânlàkhácnhauvàcácyếutốthipháp
miêutảchúngcũngkhácnhau.Tươngứng,mỗiloạihìnhnhânvậttrongtruyệnkhác
nhauthìcótínhcáchkhácnhau:ởtruyềnkỳthườngghilạitìnhhuốngmâuthuẫn,đối
kháng,kếtcụcbịtránghoặcbithương.Nhưng,luônđicùngvớinhữngbàihọcrăndạy
haycangợiđứctínhconngười:ngườihiềnlành,ngườiđạođức,tàicao,ngườiphụnữ
trungtrinh,tiếtliệt,đảmđang;tônvinhhìnhtượngngườianhhùngvàngườiphụnữ
lênchóilọi.
Tómlại,nếulấyconngườiđượcthểhiệntrongcácsángtácđượccoilàtruyện
ngắnthìchúngtacũngcóthểxemtruyềnkỳnhưtruyệnngắnmangtínhchấthuyền
ảo,bởivớimộtsốđặctrưngthiphápxácđịnhnhưtrênđãquáđủđểtruyệnmangtầm
nghệthuậtkểtruyện.Dẫulàmộtsángtácthờitrungđạihayhiệnđại,thìtrongđó,
hìnhtượngnhânvậttứclàconngườibaogiờcũnglàđốitượngtrungtâm.Sựmiêutả
cácyếutốthiphápbaogiờcũnglàsựmiêutảconngườivớihaichiềukíchtồntại
cănbảncủanólàkhônggianvàthờigiannghệthuật.
1.4.
1.4.
1.4.

1.4.Nguy
Nguy
Nguy
Nguyễ
ễ
ễ
ễn
n
n
nD
D
D
Dữ
ữ
ữ
ữv
v
v
và
à
à
à
Truy
Truy
Truy
Truyề
ề
ề
ền
n

n
nk
k
k
kỳ
ỳ
ỳ
ỳm
m
m
mạ
ạ
ạ
ạn
n
n
nl
l
l
lụ
ụ
ụ
ục
c
c
c
1.4.1.
1.4.1.
1.4.1.
1.4.1.Nguy

Nguy
Nguy
Nguyễ
ễ
ễ
ễn
n
n
nD
D
D
Dữ
ữ
ữ
ữv
v
v
và
à
à
àth
th
th
thờ
ờ
ờ
ời
i
i
iđạ

đạ
đạ
đại
i
i
ic
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
aô
ô
ô
ông
ng
ng
ng
Chođếnnay,tàiliệunghiêncứuvềNguyễnDữcũngnhư
Truyềnkỳmạnlục
quá
ítỏi.Nhữngcứliệulịchsửvàvănchươngcònlạichỉcungcấpđượcvàithôngtin
nghèonànvàmơhồ.
Cũnggiốngnhưnhữngnhàvănkhácthờikỳtrungđại
Vi
ệtNam,tênnhàvăn
NguyễnDữcũngđượcghibằngchữHán.Theobài“

Truyềnkỳmạnlụcdướigócđộ
sosánh
”củanhànghiêncứuNguyễnÐăngNaintrêntạpchíHánnômsố5(2005)
thìtrongcácvănbảnHánNômkhắcinđềughihọtênônglà
阮嶼
.Theobàinày
thìchữ嶼đượcphiênlàchữTự.Chẳnghạnnhưtrong
Tânbiêntruyềnkỳmạnlục
bảnVĩnhHựunămthứbaĐinhTỵ1737,bảngCảnhHưngnămthứ35(1774),
Hoàngviệtthituyển
bảngMinhMệnhnămthứnăm(1824).Trong
Hánngữđạitừ
điển
cũngphiênlàTự.Cáctừđiểndongười
Vi
ệtbiênsoạnnhư
Hánviệttừđiển
của
ThiềuChửucũngphiên
嶼
làTự.Vậytêntácgiả
Truyềnkỳmạnlục
làNguyễnTự.
Tuyvậ
y,
trongbàiviếtnà
y,
chúngtôidùngbảndịchvềtácgiảvàtácphẩmtheo
24
phiênâmcủaTrúcKhêNgôVănTriệnvới“

Truyềnkỳmạnlục-NguyễnDữ
”.
TheonhữngtàiliệucủacácnhànghiêncứuvềnhàvănNguyễnDữ,nhìnchung
tấtcảđềucócùngmộtnhậnđịnhrằngNguyễnDữlàngườixãĐườngLâm,huyện
GiaPhúc(naylàhuyệnThanhMiện,tỉnhHảiDương).Vềthờigianôngsinhvàmất
nămnàothìđềuchưarõ.ChỉbiếtônglàcontraicảcủaNguyễnTườngPhiêu-tiến
sĩkhoaBínhThìn,niênhiệuHồngĐứcthứ27(1496).NguyễnTườngPhiêusaukhi
thiđỗđượctraochứcThừachánhsứvàkhimấtđượcphongchứcThượngthư.Từ
nhữngtưliệuítỏinàycácnhànghiêncứuđãsuyđoánrằngcóthểNguyễnDữđược
sinhvàocuốithếkỷ
XV,
sốngvàsángtácchủyếuvàonửađầuthếkỉXVI.Cũngcó
thểnóiNguyễnDữchắcchắncómộtthờigiandàisốngcùngvớichaởchốnkinh
thànhnhiềunăm,từđóđượcchứngkiếnnhiềubướcthăngtrầmcủaxãhộivàcon
người.Đósẽlànhữngvốnsốnghếtsứcquantrọngchonhữngsángtáccủaôngkhi
vềẩncư.
LêQuýĐôncómộttiểuthuyếttruyệntrong
Kiếnvăntiểulục
cũngcóviết:
“
Dữtừnhỏnổitiếnghọcrộng,nhớnhiều,cóthểlấyvănchươngnốinghiệpnhà.
Đỗhươngtiến,nhiềulầnthiHộitrúngtamtrườngđượcbổchứctrihuyệnThanh
Tuyền,mớiđượcmộtnămlấycớnơilàmviệcxaxôi,xinvềphụngdưỡng(chamẹ).
SauvìNgụyMạcthoánđoạt,thềkhôngđilàmquannữa,ởlàngdạyhọc,khônghề
đặtchânđếnchốnthịthành,viếtTruyềnkỳmạnlụcbốnquyển,văntừthanhlệ,
ngườiđươngthờirấtkhen,sauđượcchếtgià
”[4;
tr.
302].
TheoHàThiệnHánvàLêQuýĐôn,NguyễnDữlàngườisốngtronggiai

đoạncuốiLêđầuMạc,từngthicửvàđỗđạtlàmquantrongmộtthờigianngắnmới
vềởẩn.BùiHuyBíchtrong
Hoàng
Vi
ệtthituyển
cũngxếpNguyễnDữvàonhóm
cáctácgiảsốngởthờiMạc,cùnghoặcsauthờiNguyễnBỉnhKhiêm.Tuynhiên,
trong
Côngdưtiệpký
,VũPhươngĐềlạichorằngNguyễnDữlàhọctròcủa
NguyễnBỉnhKhiêm,bạnhọccủaPhùngKhắcKhoan(1528-1613).
CăncứvàoghichépcủacáctácgiảnhưBùiHuyBíchtrong
Hoàng
Vi
ệtthi
tuyển
vàLêQuýĐôntrong
Kiếnvăntiểulục
thìNguyễnDữsởdĩtừquanvềsống
ẩndậtchủyếulàdobấtmãnvớikẻcầmquyền,đặcbiệtvớihànhđộngtiếmngôi
củaMạcÐăngDung.Bởitheosửsách,thờikỳnàyđấtnướctacónhữngôngvua
UyMụclàtênvuachỉngàyđêmrượuchè,đànhát,cờbạc,thíchchémgiết.Tương
25
Dựckếtiếphoangdâm,xaxỉhơn,giếthàngloạtmườilămhoàngthân,tưthôngvới
cungnhânđờitrước,bắtđànbàcởitrầnchèothuyềnchơirongHồTây…Mộtđất
nướcchìmtrongđauthươngvớinhữngcảnh
“huynhđệtươngtàn,nồidanấuthịt”.
SựcướpngôicủaMạcĐăngDungcànglàmchoxãhộitrởnênxáođộng.
Nhìnchung,bướcvàothếkỷthứXVI-thếkỷmàNguyễnDữchủyếusống
vàsángtácđãkhôngcònổnđịnhnhưthếkỷ

XV.
Nhữngmâuthuẩngiữagiaicấp
trởnêngaygắthơn,quanhệxãhộithìngàycàngphứctạphơn,tầnglớpxãhộithì
phânhóamạnhmẽ,chếđộphongkiếnngàymộtlunglay,chiếntranhphongkiến
kéodài,nhândânlầmthan,cơcực.
Tâmtrạngcủaôngvềthờicuộcđãthểhiệnrõtrongnhiềutruyệncủa
Truyền
kỳmạnlục
,
,
,
,đồngthờinhữngtácphẩmcủaôngcũngphảnánhđượchiệnthựccủa
xãhộilúcbấygiờ.
Sốngvàomộtthờiđạivớibaosựrốiren,loạn
ly,
tranhquyềnđoạtlợi,đến
cuộcchiếntranhcướpngôicủanhàMạckhiếnchonhữngnhànhocókhítiết,trong
đócóNguyễnDữkhôngdễdàngchấpnhậnđược.Niềmtinvàothờicuộc,vàochế
độdầnsụpđổ.Chínhvìthế,khôngítngườiđãtừquanvềsốngmộtcuộcsốngẩn
dật,NguyễnDữcũngthế.Ôngchọncáchlánhxachốnxãhộiđầyxáođộngấ
y,
làm
mộtcuộchànhhươngđểsốngnhữngchuỗingàyyêntỉnh.Hànhđộngấynóilên
đượcsựphẫnuấttrướcthờicuộccủamộtdanhsĩ,mộtngườitríthức.
Cáoquanvề,NguyễnDữđãdànhhếtnhữngtâmtưcủamìnhđểviếtlêntác
phẩmTruyềnkỳmạnlục.Ôngdồnhếtnhữnggìmìnhthấ
y,
mìnhnghevàotrongtác
phẩmấyvớimongmuốnđiềuthiệnđượcpháthuy,cáiácđượcrănđe.Ngoàira,đó
cònlànỗilòngthươngxótmàôngdànhchonhữngngườichịuoanuất,khổđau

trongxãhội.
Đauthương,mấtmát,nhữngcảnhtìnhbiaidochiếntranh,loạnlạcgâyrađã
khiếnchonhữngthânphậnconngườimongmanhhơn,chịunhiềuthiệtthòivàcơ
cực,lầmthanvàphẫnuất,nhấtlàtầnglớpdânđen.Trongnhữngbiểnngườimênh
môngấ
y,
thânphậnngườiphụnữcàngthêlươngvàđángthươngnhất.
Vi
ếtlêntác
phẩmấyvớimụcđíchđểrănđe,đểlođời,NguyễnDữkhôngthểnàobỏquênđược
sốphậncủangườiphụnữ.
Cóthểnóichínhvìtấtcảnhữngđiềuấyđãkhiếnnhữngtrangviếtcủa