Hệ thống bài tập rèn năng lực cảm thụ văn học cho học sinh giỏi tiểu học

Bộ GIáO DụC Và ĐàO TạO
TRƯờNG ĐạI HọC SƯ PHạM Hà NộI 2




THIU TH HềA






Hệ THốNG BàI TậP RèN NĂNG LựC CảM THụ
VĂN HọC CHO HọC SINH GIỏI TIểU HọC

Chuyờn ngnh: Giỏo dc hc (Bc Tiu hc)
Mó s: 60 14 01 01




luận VĂN THạC Sĩ KHOA HọC GIáO DụC

Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS Đỗ HUY QUANG



Hà Nội, 2014
LỜI CẢM ƠN




. - n

 2
             

 - 



Hà Nội, tháng 12 năm 2014
Tác giả


Thiều Thị Hòa
LỜI CAM ĐOAN





Hà Nội, tháng 12 năm 2014
Tác giả


Thiều Thị Hòa
MỤC LỤC
 1

 1
 2
 6
 6
u 6
6. Ph 6
 7
  7
 7
CHNG 1. C         
 
 8
1.1. C  8
1.1.1. Vấn đề năng lực, năng lực học sinh giỏi tiểu học 8
1.1.1.1. Khái niệm năng lực 8
1.1.1.2. Năng lực học sinh giỏi tiểu học 9
1.1.1.3. Phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi Tiếng Việt ở tiểu
học 10
1.1.2. Vấn đề cảm thụ văn học 13
1.1.2.1 Khái niệm cảm thụ văn học 13
1.1.2.2. Cảm thụ văn học và đọc hiểu văn bản 15
1.1.2.3. Năng lực cảm thụ văn học ở lứa tuổi tiểu học 16
1.1.3. Vấn đề bài tập. Bài tập rèn kỹ năng, năng lực 18
1.1.3.1. Khái niệm bài tập. Vai trò của bài tập trong dạy học tích
cực 18
1.1.3.2. Hệ thống bài tập 19
1.1.3.3. Hệ thống bài tập rèn năng lực cảm thụ văn học ở tiểu
học 20
1.2. C  21
1.2.1. Mục tiêu dạy văn qua Tiếng Việt ở trường Tiểu học 21

1.2.2. Khảo sát nhiệm vụ khai thác tiềm năng năng khiếu văn của
học sinh trong chương trình sách giáo khoa Tiếng Việt tiểu học 22
1.2.3. Khảo sát hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi ở tiểu học 22
1.2.4 Khảo sát năng lực cảm thụ của học sinh trong một số bài làm
văn 23
1.2.5. Khảo sát thực trạng việc sử dụng bài tập rèn năng lực cảm
thụ văn học cho học sinh giỏi Tiếng Việt 25
ng 1 26
CHNG 2.         
          
 28
28
2.1. Nhóm bài  28
2.1.1. Bài tập luyện đọc diễn cảm, đọc thầm, đọc nhập vai 28
2.1.2. Bài tập xác định bố cục của văn bản, đặt tên cho từng đoạn
văn bản 33
2.1.3. Bài tập xác định người kể trong truyện, người nói trong thơ 34
2.2. Nhóm b 34
2.2.1. Bài tập giải nghĩa từ ngữ 34
2.2.2. Bài tập yêu cầu làm rõ nghĩa, ý của các câu, khổ thơ, đoạn
văn, chi tiết, hình ảnh trong bài 35
2.2.3. Bài tập phát hiện và đánh giá giá trị của các biện pháp tu từ:
nhân hóa, so sánh, điệp trong văn bản 37
2.2.4. Bài tập phát hiện, nhận xét, đánh giá những câu văn có hình ảnh 44
 48
2.3.1. Bài tập xác định và nhận xét nhân vật trong bài đọc 48
2.3.2. Bài tập tái tạo nhân vật, sự việc, chi tiết, lời nói, lời tả, lời kể
trong bài 49
2.3.3. Bài tập phát hiện và nhận xét tình cảm, cảm xúc của người
viết trong văn bản 50

2.3.4. Bài tập tìm đại ý, nội dung chính của bài 51
 54
2.4.1. Bài tập bình giá về nội dung văn bản 54
2.4.2. Bài tập bình giá về nghệ thuật của văn bản 58
2.4.3. Bài tập hướng dẫn học sinh trình bày những cảm nhận sâu
sắc nhất về bài đọc 60
B
 64
a. Kết hợp làm việc cá nhân với làm việc theo nhóm, theo lớp 64
b. Tổ chức các hình thức trò chơi, thi đóng vai, thi đọc diễn cảm 64
c. Tạo hứng thú cho học sinh trong mỗi bài tập. Triệt để thực hiện
chiến lược lạc quan, động viện học sinh 66
ng 2 67
CHNG 3.   68
  68
 68
 68
3.4. Ph 68
 80
ng 3 81
 82
 84
 86
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

Viết tắt
Viết đầy đủ
CTVH

BT


GV
Giáo viên
HS

HSG
 
HSTH

NXB

PGS

SGK
Sách giáo khoa
THPT

TS

TV




1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
1- Giáo 

dân,               




công




2-            




              




              


2







3- 

 
- 

 




 
Hệ thống bài tập rèn năng lực cảm thụ
văn học cho học sinh giỏi Tiểu học”.
2. Lịch sử vấn đề
- 


 



3

 


              
  Hiểu văn - Dạy văn (2000) NXB Giáo
, Đọc và tiếp nhận văn chương (2002) NXB , Đọc hiểu tác phẩm
văn chương trong nhà trường (2008) NXB , Kỹ năng đọc hiểu văn

(2011) NXB  

: Văn
chương - bạn đọc sáng tạo (2011) NXB    , Văn học nhà
trường, những điểm nhìn (2011) NXB , Phương pháp luận
giải mã văn bản văn học (2014) NXB 
Đọc hiểu văn bản-
Một khâu đột phá trong nội dung và phương pháp dạy Văn hiện nay (2003),
Đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn (2008), Văn bản văn học và đọc
hiểu văn bản (2011).
-               
Dạy học tập đọc ở tiểu học (2002) NXB 
, Dạy học đọc hiểu ở tiểu học (2002), NXB 
Phương pháp dạy học
Tiếng Việt nhìn từ tiểu học (2012) NXB .


              
Cần có sự phân biệt chỗ khác
nhau giữa đọc hiểu với đọc thẩm mỹ, giữa đọc văn bản văn chương với đọc
4

văn bản phi nghệ thuật…Đọc văn bản khoa học chỉ chú trọng nội dung khách
quan chứ không săn tìm cái chủ quan của người viết văn bản…Đọc văn là
đọc được niềm rung cảm, thông điệp thẩm mỹ của nhà văn để tự mình cùng
xúc cảm, cùng rung cảm, đồng . Đọc thẩm mỹ là thuật ngữ thích hợp với
đọc văn chương 
- Cảm thụ văn học ở tiểu học 
Giáo trình Cảm thụ văn học 
 , Bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn chương cho

học sinh tiểu học 
Luyện tập về cảm thụ các bài thơ trong
sách Tiếng Việt các lớp 1,2,3 và 4,5 , Rèn
kỹ năng cảm thụ văn học qua các bài tập đọc lớp 2,3,4,5 
             
              
Trong các nội dung
giảng dạy môn Tiếng Việt ở cấp tiểu học có nội dung bồi dưỡng và nâng cao
năng lực cảm thụ văn học cho học sinh. Chương trình và sách giáo viên môn
Tiếng Việt tiểu học đã ghi rõ: “Từ những bài văn bài thơ hấp dẫn trong sách
giáo khoa, hình thành khả năng cảm thụ văn học, cảm thụ vẻ đẹp của tiếng
Việt và tình yêu tiếng Việt cho học sinh”. Nội dung này có những mức độ yêu
cầu khác nhau tương ứng với các lớp khác nhau trong cấp tiểu học” Cùng
 Luyện
tập về cảm thụ văn học ở tiểu học Giáo
, Vẻ đẹp ngôn ngữ văn học qua các bài tập đọc 
 
. Cảm thụ
Văn tiểu học 4, Cảm thụ Văn tiểu học 5”    
5

 


- 
Bồi dưỡng học sinh giỏi Tiếng Việt 4 và
Bồi dưỡng học sinh giỏi 5 
c, Bồi dưỡng học sinh giỏi Tiếng Việt ở tiểu học (Giáo trình chuyên
,
25 đề kiểm tra học sinh giỏi Tiếng Việt lớp 1,2” và lớp 3,4,5 

, Những bài văn đạt giải Quốc gia
cấp tiểu học 
   .

 - 
     -         

 -  







Hệ
thống bài tập rèn năng lực cảm thụ văn học cho học sinh giỏi Tiểu học” 

6

3. Mục đích nghiên cứu
-  

nói riêng.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
-              

- 



5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- 
tài.
- 

- 

6. Phƣơng pháp nghiên cứu
- 




- P



7

 - 
- 
-  phân tích - 
7. Giả thuyết khoa học
 


              


8. Đóng góp của luận văn

- 


- ân tích làm sáng




9. Cấu trúc của luận văn
  Mở đầu và Kết luận  Nội dung    

Chương 1
 
Chương 2

Chương 3
8

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NĂNG LỰC,
NĂNG LỰC CẢM THỤ VĂN HỌC, HỌC SINH GIỎI TIỂU HỌC

1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Vấn đề năng lực, năng lực học sinh giỏi tiểu học
1.1.1.1. Khái niệm năng lực
 
Năng lực là một tiêu chuẩn đòi hỏi ở một cá nhân khi
thực hiện một công việc cụ thể. Nó bao gồm sự vận dụng tổng hợp các tri
thức, kỹ năng, hành vi ứng xử trong thực hành. Nói một cách khái quát, năng
lực là một trạng thái, một phẩm chất, một khả năng tương xứng để có thể thực

hiện một công việc cụ thể.
năng lực 


                



- 


- 


9


 








 


      ng





1.1.1.2. Năng lực học sinh giỏi tiểu học

             có
  t





10

  quy, 


 v    sinh  là      sinh 
     bài h nhanh  làm bài có khoa  và chính xác,
hoàn thành   mà giáo viên giao trong   gian   và 
   sinh khác.
1.1.1.3. Phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi Tiếng Việt ở tiểu học
 



 -
 






 “ trăng đắp chăn”. Hay
“Con xót lòng mẹ hái trái bưởi đào / Con nhạt miệng
có canh tôm nấu khế”. 
quát: mẹ lúc nào cũng sẵn sàng chăm sóc con, lo lắng cho con, làm tất cả
những gì mà con cần
              


11


            




 “Chúng em đã đến thăm Quảng trường Ba
Đình. Quảng trường này rất có ý nghĩa vì tại đây bác Hồ đã đọc tuyên ngôn
độc lập, cũng vì thế, lăng Bác được dựng ở đây”. “Thế là chúng em đã được
đến Quảng trường Ba Đình lịch sử. Nơi đây Bác Hồ đã đọc tuyên ngôn đọc
lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Cũng chính nơi đây, toàn
dân ta đã chung sức xây nên nơi an nghỉ cuối cùng của Người”.
 




 



-  






12



Hiện nay,
Bộ Giáo dục và đào tạo không có chủ trương thi học sinh giỏi toàn quốc ở
tiểu học, nhưng việc phát hiện và bồi dưỡng học sinh giỏi trong các môn học
ở tiểu học vẫn rất quan trọng, nhằm thực hiện chủ trương dạy học phân hóa,
dạy học tự chọn, phát huy cá tính và sáng tạo của học sinh từ cấp tiểu học”.

thày cô giáo và            

thực hiện dạy
học phân hóa toàn diện, triết để

, thực hiện phân hóa trung gian
 
thực hiện phân hóa bộ
phận 






Về dạy học tự chọn môn Tiếng Việt ở tiểu học


cách này là chủ động tạo ra HSG mà không thụ động, chờ có HSG để bồi
dưỡng
13




 
vùng phát triển gần” 
Tâm lý học Vư gôt xki (1997, NXB 
, trong mỗi trẻ em có 2 trình độ phát triển
là trình độ phát triển hiện thời và vùng phát triển gần. Điều hôm nay trẻ làm
với sự giúp đỡ của người lớn , ngày mai trẻ có thể tự làm một mình. Như vậy
là vùng phát triển gần giúp ta xác định ngày mai của trẻ
này, giảng dạy không phải là phát triển, nhưng giảng dạy được tổ chức đúng
đắn sẽ dẫn dắt sự phát triển trí tuệ của trẻ. Quá trình giảng dạy phải tạo ra
vùng phát triển gần và chỉ có việc giảng dạy nào đi trước sự phát triển mới là
việc giảng dạy tốt 
. 




              


1.1.2. Vấn đề cảm thụ văn học
1.1.2.1 Khái niệm cảm thụ văn học
Trong 
           tiếp nhận văn học,
thưởng thức văn học, phê bình văn họccảm thụ văn học.

14



             



Giáo trình cảm thụ văn học
 2009),
Cảm thụ văn học là đọc hiểu các tác phẩm văn chương ở mức độ cao nhất,
người đọc không chỉ nắm bắt thông tin mà còn phải thẩm thấu được thông tin,
phân tích, đánh giá được khả năng sử dụng ngôn từ của tác giả, tạo được mối
giao cảm đặc biệt giữa tác giả và bạn đọc và có thể truyền thụ cách hiểu đó
cho người khác”.
Bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn chương cho HS tiểu học
cảm thụ văn học cũng như các khái niệm tiếp nhận,
thưởng thức, phê bình văn chương là hết sức đa dạng và vô cùng phong phú
đến mức khó có thể khái quát thậm chí trong phạm vi một cuốn sách
có thể sơ lược mà nói rằng, dù hiểu theo cách nào thì cảm thụ văn học cũng
bao gồm ít nhất là khả năng nhận thức và rung cảm trước nội dung, nghệ

thuật của tác phẩm văn chương, các hoạt động tâm lý đó mang tính chủ quan
và cảm tính.
 
đọc thẩm mỹ là thuật ngữ thích hợp với đọc văn chương… Nhà văn
qua sáng tác gửi đến bạn đọc nỗi niềm, tấc lòng, niềm xúc động của mình về
cuộc đời, về con người, nói chung là một thông điệp thẩm mỹ. Đọc văn là đọc
được niềm rung cảm, thông điệp thẩm mỹ của nhà văn để tự mình cùng xúc
cảm, cùng rung cảm, đồng cảm”
15

1.1.2.2. Cảm thụ văn học và đọc hiểu văn bản



n






 


 “Đọc hiểu văn bản - một
khâu đột phá trong nội dung và PPDH văn hiện nay    Phan
Gần đây một số người trong giáo giới hay
nói đến đọc hiểu, coi như đó là đặc trưng của đọc văn. Thậm chí có người
còn đề nghị gọi chính danh môn dạy văn trong nhà trường là môn đọc hiểu. Ở
đây ít nhất có 2 sự nhầm lẫn: nhầm lẫn giữa đọc văn với đọc các văn bản phi

nghệ thuật, đồng nhất dạy tác phẩm văn chương với dạy các phân môn khác
như Làm văn, Tiếng Việt, Văn học sử


              

16

Giáo trình Cảm thụ văn học
Đọc hiểu là yêu cầu đặt ra cho mọi
đối tượng đọc, với tất cả các kiểu loại văn bản, trong đó có cả văn bản nghệ
thuật. Còn cảm thụ là yêu cầu đặt ra cho những ai đọc các văn bản nghệ
thuật, đặc biệt là các văn bản có khả năng gây xúc động cho người đọc




CTVH      

 .
CTVH 


 

1.1.2.3. Năng lực cảm thụ văn học ở lứa tuổi tiểu học


  


- 




17







và thiên tài.
 







  



 







