đề tài chợ tự phát ở thành phố hồ chí minh hiện nay

BÀI TẬP CHUYÊN ĐỀ: PHƯƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
GS. TSKH Trần Ngọc Thêm
Học viên: Nguyễn Thị Thái Hằng
Lớp Cao học Văn hóa K11

Đề tài: Chợ tự phát ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay
Link bài tập: />Bài tập 1: (06 /Tháng 4 2011 22:29)
Xác định các cặp phạm trù đối lập trong đề tài (xác định mâu thuẫn):
1.
2.
3.
4.

Đúng pháp luật/vi phạm pháp luật
Linh hoạt/nguyên tắc
Lợi ích cá nhân/ lợi ích cộng đồng
Văn minh/thiếu văn minh
Tính tương hiện:
- Chợ tự phát bùng nổ là do có cầu thì mới có cung. Nếu thành lập chợ tự phát
mà người dân không có nhu cầu mua sản phẩm tại các chợ này thì không thể
-

nào các chợ này tồn tại được.
Quy hoạch đô thị là vấn đề hết sức quan trọng. Chợ tự phát là do quy hoạch
đô thị chưa hợp lý. Khu vực dân cư đông mà không có chợ thì chợ tự phát sẽ
mọc lên là tất yếu.

Tính tương hóa:
-

Khi chợ (trong quy hoạch) không đáp ứng được nhu cầu mua- bán của người
dân thì sẽ bùng nổ chợ tự phát. Đề điều chỉnh, các chợ trong quy hoạch lại
được xây dựng và pháp luật là công cụ để dẹp chợ tự phát. Nhưng đến một
lúc nào đó, các chợ trong quy hoạch lại không đáp ứng được nhu cầu phát

-

triển dân cư, chợ tự phát lại nhen nhóm và phát triển,…
Việc chợ tự phát bùng nổ là sai hóa ra lại đúng (vì có cung và có cầu).

Tính hướng hòa:
-

Giải pháp: Quản lý chợ tự phát trước khi đưa chợ tự phát vào chợ quy hoạch
bằng cách:
+ Thu tiền chỗ ngồi của những người buôn bán.
+ Quy định: chỉ buôn bán trên vỉa hè mà không tràn ra đường.
1


+ Giữ gìn vệ sinh đô thị.
Bài tập 2:( 06 Tháng 4/ 2011 23:03)
Vận dụng phương pháp dịch lý để phân tích và lập cấu trúc cho đề tài đã
chọn
Sơ đồ:
CĐ 0

Văn hóa đô thị

CĐ 1: chủ thể

Chợ tự phát

Chợ trong quy hoạch

Ở các địa phương
khác

CĐ 2: khg gian

Ở Hà Nội

Ở Tp. HCM

CĐ 3: thời gian

Trước đây

Hiện nay

Sau này

Bài tập 3: (06 Tháng 4/ 2011 23:32)
Định vị đối tượng và lập đề cương chi tiết
- Định vị đối tượng: Trong hệ tọa độ: CKT
+ Chủ thể: Chợ tự phát
+ Không gian: Thành phố Hồ Chí Minh
+ Thời gian: hiện nay
- Lập đề cương chi tiết

2


Dẫn nhập
1. Lý do chọn đề tài
2. Mục đích nghiên cứu
3. Lịch sử vấn đề
4. Đối tượng nghiên cứu
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
5.1.

Ý nghĩa khoa học

5.2.

Ý nghĩa thực tiễn

6. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu
6.1.

Phương pháp nghiên cứu

6.2.

Nguồn tư liệu

7. Bố cục
Chương 1: Cơ sở lý luận
1. Khái niệm văn hóa

3


2. Khái niệm đô thị
3. Khái niệm văn hóa đô thị
4. Khái niệm chợ
5. Khái niệm chợ tự phát
Chương 2: Chợ tự phát tại Thành phố Hồ Chí Minh nhìn từ không gian văn hóa
1. Chợ vỉa hè
2. Chợ lòng, lề đường
3. Chợ trong hẻm
4. Các loại chợ tự phát ở Hà Nội và các địa phương khác
4.1.

4.2.

Chợ tự phát ở Hà Nội.
4.1.1.

Chợ vỉa hè

4.1.2.

Chợ trên quốc lộ

4.1.3.

Chợ trong hẻm

Chợ tự phát ở các địa phương khác.
4.2.1.

Trên nền chợ đã giải tỏa

4.2.2.

Trên một khu đất trống của nhà nước

4.2.3.

Trên một khu đất bỏ hoang

5. So sánh
5.1.

Những điểm giống nhau

5.2.

Những điểm khác nhau

Chương 3: Chợ tự phát tại Tp. HCM nhìn từ chủ thể văn hóa

4


1. Người mua
2. Người bán
3. Người tham gia các dịch vụ đi kèm

Chương 4: Chợ tự phát tại Thành phố Hồ Chí Minh nhìn từ thời gian văn hóa
1. Chợ tự phát trong quá khứ
2. Chợ tự phát ở hiện tại
3. Chợ tự phát trong tương lai
Kết luận
Tài liệu tham khảo

5


Bài tập 4: (07 Tháng 4 /2011 00:35)
Sưu tầm tài liệu đa ngành, đa công cụ, đa ngôn ngữ
-

-

Phạm vi các ngành có liên quan:
+ Văn hoá
+ Đô thị
+ Lịch sử
Tài liệu tham khảo:
1. Trương Minh Dục, Lê Văn Định, Văn hóa và lối sống đô thị Việt Nam,
2.
3.
4.
5.

NXB Chính trị quốc gia, 2010.
Trần Ngọc Khánh, Tập bài giảng Văn hóa đô thị, 2011.
Trần Ngọc Thêm, Cơ sở văn hóa Việt Nam, NXB Giáo dục, 1999.

Trần Ngọc Thêm, Tập bài giảng Lý luận văn hóa học, 2010.
Trần Ngọc Thêm, Tập bài giảng Phương pháp nghiên cứu Văn hóa học,

2011.
6. Trần Thanh Tuấn, Biến đổi văn hóa đô thị Việt Nam hiện nay, NXB Văn
hóa, 2006.
7. Nhiều tác giả, Sài gòn xưa và nay, NXB Trẻ, 2007.
8. Các tài liệu từ Internet:
/> /> />
phat/45139979/218/
Sử dụng Document map để sắp xếp tư liệu, chụp ảnh trích đoạn.

Dẫn nhập
6. Lý do chọn đề tài

6


7. Mục đích nghiên cứu
8. Lịch sử vấn đề
9. Đối tượng nghiên cứu
10.

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

7.1.

Ý nghĩa khoa học

7.2.

Ý nghĩa thực tiễn

8. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu
8.1.

Phương pháp nghiên cứu

8.2.

Nguồn tư liệu

9. Bố cục

Chương 1: Cơ sở lý luận
6. Khái niệm văn hóa
7. Khái niệm đô thị
8. Khái niệm văn hóa đô thị
9. Khái niệm chợ
10. Khái niệm chợ tự phát

Chương 2: Chợ tự phát tại Thành phố Hồ Chí Minh nhìn từ
không gian văn hóa
5. Chợ vỉa hè
6. Chợ lòng, lề đường
7. Chợ trong hẻm
8. Các loại chợ tự phát ở Hà Nội và các địa phương khác

7

8.1.

5.2.

Chợ tự phát ở Hà Nội.
8.1.1.

Chợ vỉa hè

8.1.2.

Chợ trên quốc lộ

8.1.3.

Chợ trong hẻm

Chợ tự phát ở các địa phương khác.
5.2.1.

Trên nền chợ đã giải tỏa

5.2.2.

Trên một khu đất trống của nhà nước

5.2.3.

Trên một khu đất bỏ hoang

6. So sánh
10.1. Những điểm giống nhau
10.2. Những điểm khác nhau

Chương 3: Chợ tự phát tại Tp. HCM nhìn từ chủ thể văn hóa
4. Người mua
5. Người bán
6. Người tham gia các dịch vụ đi kèm

Chương 4: Chợ tự phát tại Thành phố Hồ Chí Minh nhìn từ thời
gian văn hóa
4. Chợ tự phát trong quá khứ
5. Chợ tự phát ở hiện tại
6. Chợ tự phát trong tương lai

Kết luận
Tài liệu tham khảo

8


Bài tập 5: (14 Tháng 4/ 2011 02:10)
Lập bảng và mô hình cho nội dung đề tài
1. Lập bảng
1.1. Xét theo toạ độ CKT

Người bán
Chủ thể

Người mua
Đối tượng khác

Không gian

Thời gian
1.2.

Chợ quy hoạch
Có đăng ký KD
Đóng thuế
Bất tiện
Thu nhập TB/cao
Không bị tác động
Địa điểm cố định
Mỹ quan
Văn minh
Có quy định/
cố định

Chợ tự phát
Không đăng ký KD
Không đóng thuế
Thuận tiện
Thu nhập thấp
Bị tác động
Địa điểm kg cố định
Không mỹ quan
Thiếu văn minh
Không có quy định/

linh hoạt

Xét theo đặc trưng

Loại đặc trưng
Giá trị
(tích cực)
Đặc trưng
Phi giá trị
chủ quan
(tiêu cực)
Đặc trưng
Trị giá
khách quan

Chợ (quy hoạch)

Chợ (tự phát)

Đúng luật pháp

Linh hoạt

Cố định

Sai luật pháp

Quy hoạch

Tự phát

2. Sơ đồ:

9


Đúng PL

Linh hoạt

Quy
hoạch

Tự phát

Cố định

Trái PL

10


Bài tập 6: (14 Tháng 4/2011 04:09)
Chọn khái niệm cơ bản trong đề tài để định nghĩa và trình bày định nghĩa
theo 7 bước, lập sơ đồ định nghĩa.
- Khái niệm cơ bản trong đề tài (chìa khoá) là: chợ tự phát.
Bước 1: Các định nghĩa hiện có
- Theo một số tác giả trên báo chí thì chợ tự phát còn gọi là chợ chồm hổm,
-

chợ tạm, chợ cóc,…
Chợ cóc: chợ nhỏ, thường họp lại một cách tự phát trong thời gian ngắn,

-

không cố định một chỗ (TĐHP).
Chợ chồm hổm: Chợ được đặt tên theo tư thế ngồi của người bán (chồm
hổm: (chồm hổm= xổm: ngồi gập hai chân lại, mông không chấm chỗ-

-

TĐHP).
Chợ tạm: Chợ tồn tại chỉ trong một thời gian nào đó, khi có điều kiện thì sẽ

có thay đổi.
Bước 2: Phân tích.
Từ những định nghĩa trên, ta có thể thấy, ở mỗi định nghĩa đều có những hạn
chế nhất định.
Khi nói đến chợ tự phát, ta hình dung ra có cả chợ cóc, chợ chồm hổm, chợ
tạm và cả những chợ vệ tinh (gần chợ chính),…
Như vậy, những định nghĩa trên là không bao quát hết khái niệm “chợ tự
phát”.
Bước 3: Phân loại các định nghĩa, xác định những nét nghĩa chung.
Các định nghĩa trên đều là những định nghĩa được giải thích bằng những
định nghĩa khác một cách vòng vo. Các tác giả không định nghĩa một cách trực
tiếp khái niệm (chợ tự phát là chợ chồm hổm, chợ tự phát là chợ tạm,…)
Tuy nhiên, tất cả định nghĩa trên đều có nét nghĩa chung là: không mang tính cố
định, không được tổ chức bởi những nhà hoạch định hay pháp luật.
Bước 4: Các cách sử dụng khái niệm hiện hành
Trong khái niệm hiện hành, chợ tự phát bao gồm tất cả các chợ như chợ

chồm hổm, chợ tạm, chợ cóc, chợ phát sinh từ chợ chính. Nhưng nếu liệt kê như
thế thì sẽ có những nét nghĩa trùng nhau.
Bước 5: Xác định đặc trưng giống
Chợ tự phát thuộc một bộ phận của chợ
(Chợ là nơi công cộng để đông người đến mua và bán vào những ngày, buổi
nhất định- TĐHP)
11


Bước 6: Các đặc trưng khu biệt
Chợ tự phát là nơi đông người đến mua và bán, phát sinh một cách tự nhiên
trong một thời điểm nhất định.
Bước 7: Lập sơ đồ
Nơi đông người

Đến mua- bán

Phát sinh tự nhiên

Thời điểm nhất định

Vui chơi, giải trí

Quy hoạch

Thời gian lâu dài

12

Bài tập7 và 8: (2 tháng 5/2011 2: 13)
Chọn nội dung thích hợp trong đề tài của mình để vận dụng phương
pháp loại hình nhằm phát hiện những tri thức mới
- So sánh những tiêu chí giống và khác nhau giữa hai loại hình chợ
Đ tượng ss
Tiêu chí ss
Chủ thể
Không gian
Thời điểm xuất hiện
Thời gian tồn tại
Mục đích

Chợ quy hoạch

Chợ tự phát

Người mua +người bán + người tham gia dịch vụ đi kèm
Có quy định
Không có quy định
Xuất hiện trước
Xuất hiện sau
Dài hơn
Ngắn hơn
Đáp ứng nhu cầu xã hội: cung- cầu
Đáp ứng nhu cầu tinh thần
Đáp ứng nhu cầu vật chất

(xem, chơi)
(mua-bán)
Đối tượng hướng đến Người thu nhập trung bình, cao Người thu nhập trung bình, thấp

Bản chất
Đúng pháp luật
Sai pháp luật
Cố định
Linh hoạt
Tính chất
Bền vững, lâu dài
Dễ tan rã, tức thời
Đơn vị quản lý
Có
Không
Định hướng p triển
Có
Không

- Những tri thức mới rút ra từ bảng so sánh
Từ bảng so sánh, ta thấy:
+ Cả chợ tự phát và chợ quy hoạch đều có những điểm chung, điểm tương
đồng, đó là những điểm mang tính phổ quát cho cả hai loại hình chợ. Cả hai loại
hình chợ đều có cùng chủ thể là người mua, người bán và người tham gia các
dịch vụ đi kèm; cả hai loại hình chợ đều có mục đích chính là đáp ứng nhu cầu
của xã hội về quy luật cung- cầu.
+ Bên cạnh đó, chợ tự phát và chợ quy hoạch đều có những điểm khác biệt.
Từ những điểm khác biệt này, ta dễ dàng phân loại rạch ròi hai loại hình chợ
trên. Và từ bảng so sánh, ta cũng có được một cái nhìn tổng quát sự vật, hiện
tượng mình đang nghiên cứu. Ví dụ như đối với chợ tự phát, dù cho có cùng chủ
thể và mục đích chính với chợ quy hoạch nhưng nó sẽ không tồn tại lâu dài vì
bản chất, tính chất,… của nó không ổn định, bền vững. Từ những kết luận rút ra,
ta có được những tri thức mới cho việc nghiên cứu của mình, chẳng hạn như lý
13

giải nguyên nhân tồn tại, phát triển và suy vong của chợ tự phát ở Thành phố Hồ
Chí Minh dưới góc nhìn văn hóa học.

14