kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của tòa án

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ

KHOA LUẬT
----------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN L UẬT
KHÓA 38 (2012 – 2015)

KIẾN NGHỊ THỪA NHẬN HOẠT ĐỘNG
GIẢI THÍCH PHÁP LUẬT CỦA TÒA ÁN

Giảng viên hƣớng dẫn:
ThS. HUỲNH THỊ SINH HIỀN
Bộ môn: Luật hành chính

Sinh viên thực hiện:
ĐỖ THỊ KIM KHUYÊN
MSSV: S120034
Lớp: Luật hành chính - K38

Cần Thơ, tháng 11 năm 2014


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên

Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

MỤC LỤC
Trang
LỜI NÓI ĐẦU ............................................................................................................. ..1
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... ..1
2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. ..1
3. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................. ..1
4. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................................... ..2
5. Bố cục đề tài ............................................................................................................. ..2
CHƢƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ GIẢI THÍCH PHÁP LUẬT VÀ TÒA
ÁN....................................................................................................................................3
1.1. Khái niệm, phân loại, ý nghĩa giải thích pháp luật ............................................ ..3
1.1.1. Khái niệm giải thích pháp luật......................................................................... ..3
1.1.2. Phân loại giải thích pháp luật .......................................................................... ..5
1.1.3. Ý nghĩa của giải thích ...................................................................................... ..7
1.1.3.1. Giải thích pháp luật có tác dụng nâng cao ý thức pháp luật ở mỗi chủ thể
pháp luật .................................................................................................... ..8
1.1.3.2. Đảm bảo cho pháp luật đƣợc nhận thức, thực hiện đúng đắn, thống nhất ..8
1.1.3.3. Giải thích pháp luật có tác dụng nâng cao chất lƣợng áp dụng pháp luật .. ..8
1.1.3.4. Xóa dần khoảng cách giữa luật thành văn và thực tế, góp phần hoàn thiện
pháp luật ...................................................................................................... ..9

1.2. Phương pháp giải thích pháp luật ....................................................................... ..9
1.3. Khái quát chung về Tòa án nhân dân ................................................................. 10
1.3.1. Vị trí pháp lý của Tòa án nhân dân.................................................................. 11
1.3.2. Nhiệm vụ, chức năng của Tòa án nhân dân..................................................... 13
1.3.2.1. Nhiệm vụ của Tòa án nhân dân ................................................................ 13
1.3.2.2. Chức năng của Tòa án nhân dân .............................................................. 14
1.4. Các mô hình giải thích pháp luật trên thế giới ................................................... 14
1.4.1. Mô hình Tòa án giải thích pháp luật ................................................................ 14

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

1.4.2. Mô hình cơ quan lập pháp giải thích pháp luật ............................................... 16
1.4.3. Mô hình cả ba cơ quan quyền lực giải thích pháp luật .................................... 17
1.4.4. Mô hình giải thích pháp luật ở Việt nam hiện nay .......................................... 18
CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CHO VIỆC GIẢI THÍCH
PHÁP LUẬT CỦA TOÀ ÁN ..................................................................................... 20
2.1. Cơ sở lý luận cho việc trao quyền giải thích pháp luật cho Tòa án ................ 20
2.1.1. Giải thích pháp luật của Tòa án mang tính tất yếu .......................................... 20
2.1.2. Giải thích pháp luật của Tòa án mang tính chuyên nghiệp ............................. 20
2.1.3. Giải thích pháp luật của Tòa án mang tính khách quan, công bằng ................ 22
2.2. Cơ sở thực tiễn cho việc giải thích pháp luật của Tòa án ................................ 23
2.2.1. Giải thích pháp luật của Tòa án góp phần khắc phục những nhƣợt điểm của
văn bản quy phạm pháp luật, một hình thức pháp luật phổ biến ở nƣớc ta hiện
nay ................................................................................................................... 23
2.2.2. Bất cập từ việc trao quyền giải thích pháp luật cho Ủy ban thƣờng vụ

Quốc hội .......................................................................................................... 24
2.2.3. Hệ thống Tòa án bằng nhiều cách khác nhau vẫn giải thích pháp luật dù không
đƣợc trao quyền .............................................................................................. 28
2.2.3.1. Tòa án giải thích pháp luật thông qua hoạt động xét xử .......................... 28
2.2.3.2. Tòa án giải thích pháp luật thông qua các Nghị quyết của Hội đồng thẩm
phán và các văn bản khác của Tòa án ........................................................ 30
2.3. Kiến nghị trao quyền giải thích pháp luật cho Tòa án..................................... 35
2.3.1. Thừa nhận quyền giải thích pháp luật của Tòa án thông qua án lệ, phát triển án
lệ, đăng tải công khai bản án, quyết định của Tòa án ..................................... 35
2.3.1.1. Thừa nhận án lệ ......................................................................................... 35
2.3.1.2. Phát triển án lệ .......................................................................................... 35
2.3.1.3. Công khai bản án, quyết định của Tòa án ................................................. 37
2.3.3. Kiểm soát hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án ..................................... 38
2.3.4. Nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ của Thẩm phán .......................................... 39
2.3.5. Xây dựng cở sở pháp lý cho việc áp dụng pháp luật của Tòa án .................... 39
KẾT LUẬN ................................................................................................................. 41
TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, nƣớc ta đang trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Quá trình hội
nhập, làm phát sinh nhiều mối quan hệ xã hội phức tạp. Thế nhƣng, hệ thống pháp luật
nƣớc ta hiện nay chƣa hoàn thiện, chƣa dự liệu tốt các tình huống có thể xảy ra trong

cuộc sống. Quy định pháp luật còn mang tính khái quát, chung chung, gây khó hiểu.
Chính vì thế, việc nhận thức và thực hiện pháp luật gặp không ít khó khăn. Điều đó,
làm phát sinh nhu cầu giải thích pháp luật, nhằm làm sáng tỏ ý nghĩa, nội dung, tƣ
tƣởng của quy phạm pháp luật, ý chí của nhà làm luật. Để từ đó, đƣa ra một cách hiểu
thống nhất, giúp cho việc thực hiện pháp luật đƣợc đúng đắn và phần nào hoàn thiện
hệ thống pháp luật nƣớc ta.
Thế nhƣng hiện nay, hoạt động giải thích pháp luật không mấy hiệu quả và
chƣa đƣợc chú trọng. Chủ thể có thẩm quyền giải thích pháp luật theo quy định hiện
hành là Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội. Tuy nhiên, việc giải thích pháp luật của Ủy ban
thƣờng vụ Quốc hội rất hạn chế và không hiệu quả. Khác với Uỷ ban thƣờng vụ Quốc
hội, Tòa án là cơ quan thực hiện chức năng xét xử, thông qua việc xét xử những vụ án
cụ thể, Tòa án đã tổng kết kinh nghiệm và ban hành những văn bản pháp luật để hƣớng
dẫn, giải thích việc áp dụng pháp luật. Giải thích pháp luật của Tòa án góp phần khắc
phục kịp thời những quy định mà pháp luật còn bỏ ngõ, chung chung. Tuy nhiên, Tòa
án lại không có thẩm quyền giải thích pháp luật, việc giải thích của Tòa án là không
chính thức, do vậy việc áp dụng những giải thích của Tòa án còn hạn chế. Chính vì
thế, nghiên cứu vai trò giải thích pháp luật của Tòa án là vấn đề thực tiễn đặt ra cần
làm rõ để từ đó có nhận thức đúng đắn về việc giải thích pháp luật của Tòa án, và đó là
lý do ngƣời viết chọn đề tài “Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của
Tòa án” để làm đề tài luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận về hoạt động giải thích pháp
luật, lý luận và thực tiễn về vai trò của Tòa án trong hoạt động giải thích pháp luật.
Dựa trên những quy định của pháp luật hiện hành về giải thích pháp luật và những
hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án trên thực tế. Từ đó, đƣa ra những kiến nghị
về việc thừa nhận hoạt hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án trong hoạt động giải
thích pháp luật ở nƣớc ta hiện nay.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Qua đề tài này, nhằm làm sáng tỏ vai trò của Tòa án trong hoạt động giải thích
GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
1


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

pháp luật và từ đó đƣa ra những kiến nghị để trao quyền giải thích cho Tóa án. Nhằm
phát huy vai trò của giải thích pháp luật. Đồng thời, giúp cho hoạt động giải thích có
hiệu quả hơn, dẫn đến việc nhận thức, thực hiện pháp luật đƣợc thống nhất hơn, góp
phần hoàn thiện hệ thống pháp luật ở nƣớc ta hiện nay.
4. Phương pháp nghiên cứu
Khi nghiên cứu đề tài, ngƣời viết sử dụng tổng hợp nhiều phƣơng pháp. Trong
đó, phƣơng pháp thƣờng sử dụng là phƣơng pháp sƣu tầm và tổng họp các bài nghiên
cứu, kết hợp với phƣơng pháp phân tích, so sánh, đối chiếu các vấn đề để hoàn thành
luận văn.
5. Bố cục đề tài
Luận văn đƣợc sắp xếp theo kết cấu sau:
Mục lục;
Lời nói đầu;
Chƣơng 1: Khái quát chung về giải thích pháp luật
Chƣơng này, ngƣời viết tập trung trình bày những vấn đề lý luận về giải thích
pháp luật nhƣ làm rõ khái niệm, ý nghĩa, phƣơng pháp giải thích pháp luật. Sau đó, là
nêu những cơ sở lý luận về Tòa án nhƣ khái quát chung về Tòa án, phân tích chức
năng, nhiệm vụ của Tòa án, cuối cùng là đƣa ra một số mô hình giải thích pháp luật
trên thế giới hiện nay.
Chƣơng 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc giải thích pháp luật của Tòa án
Qua những phân tích về mặt lý luận ở chƣơng một, ngƣời viết tiếp tục trình bày
làm rõ những vấn đề về cơ sở lý luận cho việc trao quyền giải thích pháp luật cho Tòa
án, nêu lên những lý do tại sao nên trao quyền giải thích pháp luật cho Tòa án. Tiếp

theo là phân tích những vấn đề về cơ sở thực tiễn cho việc giải thích pháp luật của Tòa
án, nêu khái quát thực tiễn giải thích pháp luật ở nƣớc ta hiện nay,Tòa án tiến hành
giải thích pháp luật thông qua những hoạt động nào. Sau đó, đƣa ra những hạn chế về
hoạt động giải thích pháp luật hiện nay. Cuối cùng là ngƣời viết đề xuất một số kiến
nghị về việc thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án, để nâng cao hoạt
động giải thích pháp luật ở nƣớc ta hiện nay.
Kết luận;
Tài liệu tham khảo.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
2


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

CHƢƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ GIẢI THÍCH PHÁP LUẬT VÀ TÒA ÁN
1.1. Khái niệm, phân loại, ý nghĩa giải thích pháp luật
1.1.1. Khái niệm giải thích pháp luật
Ở Việt Nam, thuật ngữ “giải thích pháp luật” xuất hiện lần đầu tiên trong Hiến
pháp năm 1959 (khoản 3 Điều 53), nhƣng cho đến nay, nƣớc ta chƣa có một văn bản
pháp luật nào quy định, diễn giải hoặc đƣa ra khái niệm về giải thích pháp luật để làm
cơ sở pháp lý xây dựng một lý thuyết chính thống tiên tiến đối với hoạt động này nên
dẫn đến có nhiều quan niệm khác nhau về giải thích pháp luật cũng chƣa đƣợc thống
nhất. Do vậy, việc xác định khái niệm giải thích pháp luật ở Việt Nam là việc làm cần
thiết, bởi muốn đánh giá về thực trạng giải thích pháp luật cho chính xác thì phải bắt
đầu từ khái niệm giải thích pháp luật. Sau đó, là xác định đƣợc nội dung và phạm vi
của hoạt động này thì sẽ có cái nhìn thống nhất về các yếu tố giải thích pháp luật.1

Nguồn pháp luật chính thức ở Việt Nam hiện nay, chủ yếu là văn bản quy phạm
pháp luật, tập quán pháp là nguồn thứ yếu và tiền lệ pháp thì chƣa đƣợc thừa nhận.
Đây cũng là yếu tố ảnh hƣởng đến quan niệm giải thích pháp luật ở Việt Nam. Nhƣ
vậy, việc giải thích pháp luật ở đây là giải thích các điều luật đƣợc đặt ra trong các văn
bản quy phạm pháp luật hay là giải thích quy phạm pháp luật (gồm quy phạm pháp
luật thành văn hay không thành văn).
Giải thích pháp luật theo nghĩa rộng: đƣợc hiểu là làm rõ tinh thần và nội dung
của các quy phạm pháp luật thành văn và cả không thành văn. Vì, bên cạnh quy phạm
pháp luật thành văn thì còn có tập quán pháp, tiền lệ pháp cũng cần có sự giải thích.
Giải thích pháp luật theo nghĩa hẹp: là việc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền
làm rõ tinh thần, nội dung của điều, khoản, điểm trong văn bản quy phạm pháp luật để
có nhận thức và thực hiện đúng, thống nhất pháp luật.2
Các nhà nghiên cứu pháp lý ở nƣớc ta đã đƣa ra các định nghĩa khác nhau về
giải thích pháp luật:
“Về thực chất, giải thích pháp luật là việc xác định nội dung và phạm vi áp
dụng của văn bản hay một quy định cụ thể của văn bản đó”.3

1

Phạm Thị Duyên Thảo, Một số vấn đề giải thích pháp luật chính thức ở Việt Nam hiện nay, Nxb. Chính trị

quốc gia, 2014, tr.9 - 10.
2

Khoản 2 Điều 5 Dự thảo luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

3

Nguyễn Văn Thuận, Cơ sở lý luận và thực tiễn của thẩm quyền giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh của Ủy
ban thường vụ Quốc hội, số 94-98-106/ĐT, 1999, tr.15.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
3


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

Định nghĩa trên chỉ nêu lên giải thích pháp luật là việc xác định nội dung và
phạm vi áp dụng của văn bản hay một quy định cụ thể của văn bản đó. Chƣa có làm rõ
đƣợc tƣ tƣởng của văn bản. Đồng thời chƣa có nêu rõ giải thích pháp luật là để nhận
thức và thực hiện pháp luật đƣợc động bộ và thống nhất, chứ không chỉ để áp dụng
pháp luật không. Định nghĩa trên khá hẹp, chƣa thể hiện đƣợc hết khái niệm giải thích
pháp luật một cách khái quát. Định nghĩa trên là định nghĩa giải thích pháp luật theo
nghĩa hẹp vì chỉ giải thích các quy phạm pháp luật thành văn.
“Giải thích pháp luật là hoạt động của chủ thể có thẩm quyền hoặc không có
thẩm quyền nhằm làm sáng tỏ tư tưởng, nội dung và ý nghĩa của các quy phạm pháp
luật, hướng đến việc nhận thức và áp dụng pháp luật được đồng bộ và thống nhất”. 4
Định nghĩa này, nêu lên chủ thể giải thích pháp luật. Đồng thời, còn làm rõ về
mặt nội dung của quy phạm pháp luật và tƣ tƣởng, tinh thần của nhà làm luật trong
quy phạm pháp luật đó. Định nghĩa này so với định nghĩa trƣớc thì có phần xác định rõ
nghĩa hơn hoạt động giải thích là gì, nhƣng giải thích pháp luật là làm rõ nghĩa của quy
phạm pháp luật, để nhận thức và thực hiện chứ không thu hẹp lại ở việc áp dụng pháp
luật. Bên cạnh đó, khi nói đến quy phạm pháp luật là bao gồm cả luật thành văn và
không thành văn nên có thể nói định nghĩa này mang tính khái quát hơn và giải thích
pháp luật ở đây đƣợc hiểu theo nghĩa rộng.
“ Giải thích pháp luật được hiểu là việc làm rõ hơn về tinh thần, nội dung,
phạm vi, ý nghĩa và mục đích các quy định của pháp luật so với nội dung ban đầu của
nó, giúp mọi người hiểu và thực thi các quy định của pháp luật một cách chính xác và

thống nhất”.5
Theo định nghĩa này thì giải thích pháp luật ở đây chỉ ra đƣợc giải thích pháp
luật là việc làm sáng tỏ không chỉ về nội dung mà còn làm sáng tỏ về mặt tinh thần và
ý nghĩa của quy phạm pháp luật đó. Nhƣ vậy, so với định nghĩa trên thì khái niệm này
khá rõ nghĩa về hoạt động giải thích pháp luật. Cho thấy đƣợc nghĩa của quy phạm
pháp luật đƣợc tiếp cận và giải thích sâu hơn, làm sáng tỏ ý nghĩa của quy phạm pháp
luật hơn, nhƣng ở đây chỉ đề cập đến giải thích quy phạm pháp luật thành văn, còn quy
phạm pháp luật chƣa thành văn thì chƣa đƣợc nhắc đến, nên định nghĩa trên chỉ tiếp
cận giải thích pháp luật theo nghĩa hẹp.

4

Phan Trung Hiền, Lý luận nhà nước và pháp luật, quyển 2, Nxb. Chính trị quốc gia - sự thật, 2011, tr.128

5

Văn phòng Quốc hội Việt Nam, Văn phòng dự án hỗ trợ cải cách pháp luật và tƣ pháp, Giải thích pháp luật,
một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb. Hồng Đức, 2009, tr.40.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
4


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

Có định nghĩa tiếp cận giải thích pháp dƣới gốc độ chung “Giải thích pháp luật
là hoạt động nhằm làm sáng tỏ về mặt tư tưởng, nội dung của các quy phạm pháp luật,
bảo đảm cho sự nhận thức, thực hiện nghiêm chỉnh, thống nhất pháp luật”.6

Ở đây, định nghĩa này không đề cập đến chủ thể giải thích pháp luật nhƣ định
nghĩa ở trên, những định nghĩa này về cơ bản đã làm sáng tỏ đƣợc hoạt động giải thích
pháp luật một cách khái quát hơn so với các định nghĩa trên. Qua định nghĩa này cho
thấy đƣợc hoạt động giải thích là làm sáng tỏ nội dung và tƣ tƣởng của quy phạm pháp
luật để nhận thức và thực hiện pháp luật thống nhất. Hoạt động giải thích ở đây so với
một số định nghĩa trên thì giải thích pháp luật là để thực hiện pháp luật đƣợc thống
nhất chứ không còn ở việc áp dụng pháp luật nữa, nên có sự mở rộng hơn. Ở đây, đề
cập đến giải thích pháp luật quy phạm pháp luật là bao gồm cả giải thích quy phạm
pháp luật thành văn và quy phạm pháp luật không thành văn. Giải thích pháp luật ở
đây là giải thích pháp luật đƣợc hiểu theo nghĩa rộng.
Nhƣ vậy, từ những định nghĩa trên cho thấy giải thích pháp luật đã không thể có
một khái niệm tuyệt đối, nhƣng những định nghĩa trên vẫn theo cùng một tiêu chí là
giải thích pháp luật để “làm hiểu rõ pháp luật hơn”.
Từ những phân tích trên có thể đƣa ra một định nghĩa tổng quát về giải thích
pháp luật nhƣ sau: “Giải thích pháp luật là hoạt động của các chủ thể nhằm làm sáng
tỏ tư tưởng, nội dung, ý nghĩa của các quy phạm pháp luật để nhận thức, thực hiện
pháp luật đúng đắn, thống nhất”.
1.1.2. Phân loại giải thích pháp luật
Với cách hiểu giải thích pháp luật theo nghĩa rộng, các nhà khoa học pháp lý đã
chia giải thích pháp luật thành nhiều loại khác nhau. Căn cứ vào tính chất của chủ thể
tiến hành và căn cứ vào giá trị pháp lý thì giải thích pháp luật đƣợc chia thành các loại
cơ bản sau:
- Nếu căn cứ vào tính chất của chủ thể tiến hành giải thích, giải thích pháp luật
đƣợc phân loại thành giải thích của cơ quan lập pháp, giải thích của cơ quan hành
pháp, giải thích của cơ quan tƣ pháp và giải thích của các cơ quan, tổ chức cá nhân
khác nhƣ giải thích của các luật sƣ, thẩm phán, nhà khoa học.
- Nếu căn cứ vào giá trị pháp lý của nội dung giải thích, giải thích pháp luật
đƣợc phân thành giải thích pháp luật chính thức và giải thích không chính thức.
+ Giải thích pháp luật không chính thức: là hình thức giải thích các quy định
của pháp luật mà kết quả của sự giải thích không bắt buộc các chủ thể pháp luật phải

6

Hoàng Văn Tú, Giải thích pháp luật - một số vấn đề cở bản về lý luận và thực tiễn ở Việt Nam, Tạp chí nhà
nƣớc và pháp luật, số 10 (126), 2008, tr.18.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
5


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

xử sự theo, nội dung giải thích của hình thức này không có giá trị về mặt pháp lý,
không có tính chất bắt buộc đối với các cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền áp dụng
pháp luật. Chủ thể của hình thức giải thích pháp không chính thức có thể là bất kỳ cá
nhân hoặc tổ chức nào. Hình thức giải thích pháp luật này có tính thông thoáng, tự do,
không chịu sự tác động của pháp luật, không theo một quy trình pháp lý bắt buộc nào,
không bị hạn chế về thời gian, không bị chi phối bởi cách thức giải thích. Tuy nhiên,
hình thức giải thích không chính thức này lại tác động tới ý thức pháp luật của các chủ
thể pháp luật, tác động gián tiếp đến hoạt động thực hiện và áp dụng pháp luật. Giải
thích pháp luật không chính thức hoàn toàn không nhân danh nhà nƣớc và không có
qui định nào đối với các chủ thể phải hoặc đƣợc nhân danh nhà nƣớc mà tiến hành.
Giải thích pháp luật không chính thức thƣờng xuyên xuất hiện trong đời sống thƣờng
nhật, nhƣ lời pháp biểu của các nhà chính trị, các nhà hoạt động khoa học, xã hội,
thƣờng gặp trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng, trong các sách chuyên khảo pháp
lý hoặc bình luận về một văn bản pháp luật nào đó. Hình thức này, đƣợc các luật sƣ,
các nhà nghiên cứu, giảng dạy về pháp luật sử dụng trong quá trình tranh tụng, nghiên
cứu giảng dạy. Sản phẩm thƣờng gặp là những sách bình luận về một đạo luật nào đó,
hoặc các tài liệu chỉ dẫn sử dụng pháp luật.

+ Giải thích pháp luật chính thức: là hình thức hoạt động giải thích pháp luật
đƣợc tiến hành bởi các chủ thể có thẩm quyền. Các kết quả giải thích có hiệu lực pháp
lý bắt buộc, và việc giải thích này đƣợc ghi nhận trong văn bản giải thích pháp luật.
Chủ thể, đối tƣợng, cách thức, quy trình,…của giải thích pháp luật chính thức đều
đƣợc quy định trong những văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nƣớc.7
Giải thích pháp luật chính thức bao gồm hai hình thức cơ bản là giải thích pháp
luật chính thức mang tính quy phạm và giải thích pháp luật chính thức mang tính vụ
việc.
 Giải thích chính thức mang tính quy phạm: giải thích pháp luật chính thức
mang tính quy phạm có đặc trƣng ở chỗ, nó thƣờng là kết quả của sự khái quát hóa
thực tế thực hiện và áp dụng pháp luật, từ đó xác định thực hiện và áp dụng thống nhất
luật lệ. Hoạt động giải thích này có nội dung giải thích đƣợc thể hiện dƣới dạng một
văn bản giải thích pháp luật, mang tính quy phạm đƣợc tiến hành bởi một chủ thể có
thẩm quyền theo một trình tự, thủ tục nhất định, văn bản thể hiện nội dung giải thích
có hiệu lực giống nhƣ hiệu lực của văn bản đƣợc giải thích, mang tính bắt buộc chung
đối với mọi đối tƣợng thuộc phạm vi điều chỉnh của nó.

7

Hoàng Văn Tú, Giải thích pháp luật - một số vấn đề cơ bản về lý luận và thực tiễn ở Việt Nam, Tạp chí Nghiên
cứu lập pháp số 10 (126), tr.19 – 20.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
6


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

Giải thích pháp luật mang tính quy phạm trong thực tế thƣờng là giải thích các
văn bản luật, các văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan cấp trên, các văn bản có
hiệu lực pháp lý cao hơn.
 Giải thích chính thức mang tính vụ việc: là hoạt động giải thích đƣợc tiến
hành trong khi một sự việc nhất định phát sinh nhu cầu giải thích pháp luật có liên
quan. Giá trị pháp lý của kết quả giải thích thuộc hình thức này thƣờng chỉ có hiệu lực
đối với một vụ việc pháp lý cụ thể. Còn đối với vụ việc pháp lý khác không có hiệu
lực, trừ khi giải thích đó đƣợc xây dựng thành án lệ. Đây thực chất là hoạt động giải
thích pháp luật trong quá trình áp dụng pháp luật của các chủ thể có thẩm quyền mà
tập trung và tiêu biểu hơn cả là giải thích của Tòa án trong khi xét xử để đƣa ra những
phán quyết.
Giải thích pháp luật chính thức mang tính quy phạm và giải thích pháp luật
chính thức mang tính vụ việc, là hai hình thức khác nhau nhƣng có mối quan hệ tƣơng
ứng. Bởi vì, giải thích pháp luật mang tính vụ việc cũng vẫn là xem xét từ quy phạm,
bắt đầu từ quy phạm, chứ không phải từ vụ việc. Vụ việc chỉ xuất hiện với tƣ cách là
một nhu cầu, thuộc quan hệ pháp luật cần điều chỉnh chứ không là đối tƣợng của giải
thích pháp luật, dù nó có vị trí là một loại dữ liệu. Còn giải thích mang tính quy phạm
xét đến cùng cũng là do những vụ việc có trong các quan hệ pháp luật, vì trong thực tế
ngƣời ta không giải thích những quy phạm pháp luật mà tự thân nó đã có ý nghĩa rõ
ràng và không cần phải giải thích gì thêm. Có điều những vụ việc nói ở đây thƣờng là
những vụ việc có tính phổ biến và những vụ việc đó chủ yếu nằm ở khu vực “tuân thủ”
và “thi hành” trong việc thực hiện pháp luật, hoặc là những vụ việc mà các nhà làm
luật đã tiên lƣợng đƣợc chúng. Mối quan hệ này còn thể hiện ở chổ, đôi khi kết quả
của một giải thích mang tính vụ việc lại dẫn đến chỉnh sửa một quy phạm và đôi khi
một giải thích mang tính quy phạm lại nhờ nó mà giải quyết đƣợc những tình huống
rất cá biệt trong quan hệ pháp luật rất cụ thể nào đó.8
1.1.3. Ý nghĩa của giải thích pháp luật
Xét về tác dụng và chức năng, giải thích pháp luật có ý nghĩa quan trọng đƣợc
thể hiện ở những phƣơng diện sau:
Pháp luật có chức năng điều chỉnh các quan hệ xã hội, bảo vệ chế độ dân chủ,

phản ánh sự phát triển, trình độ văn hóa của một quốc gia, các giá trị đó của pháp luật
chỉ đƣợc bảo vệ và phát huy khi pháp luật trở thành hiện thực trong đời sống con
ngƣời. Pháp luật đƣợc bảo vệ chủ yếu bằng việc thực hiện những hành vi hợp pháp
một cách có ý thức. Chính vì thế, giải thích pháp luật sẽ làm rõ ý nghĩa của các quy
8

. Đại học Cần Thơ, Giáo trình lý luận nhà nước và pháp luật, Nxb Chính trị quốc gia - sự thật, 2011, tr.130.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
7


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

phạm pháp luật, dẫn đến nhận thức đúng đắn các quy định của pháp luật. Từ đó, sẽ có
những hành vi đúng theo qui định của pháp luật và làm cho pháp luật càng đi sâu vào
cuộc sống hơn. Khi đó, sẽ làm phát huy các giá trị của pháp luật.
Bên cạnh đó, do pháp luật có tính khái quát cao, không trực tiếp điều chỉnh một
quan hệ cụ thể nào, mà chỉ điều chỉnh những quan hệ xã hội cùng loại, nhƣng trên thực
tế, những quan hệ xã hội lại xảy ra với những biểu hiện riêng biệt, rất phức tạp. Tuy
nhiên, giải thích pháp luật có khả năng giải quyết tính khái quát này của các quy phạm
pháp luật, đƣa những quy định pháp luật nay về nghĩa dễ hiểu và cụ thể hơn, rồi từ đó
xác định rõ những quan hệ xã hội mà pháp luật mong muốn điều chỉnh, làm giảm bớt
tính khái quát, chung chung của pháp luật.
1.1.3.1. Giải thích pháp luật có tác dụng nâng cao ý thức pháp luật ở mỗi chủ
thể pháp luật
Ý thức pháp luật bao gồm nhận thức, thái độ và hành vi của con ngƣời đối với
pháp luật. Tuy nhiên, Giải thích pháp luật đã đem lại những nhận thức nghiêm túc,

đúng đắn cho ngƣời dân về pháp luật. Khi ngƣời dân thấy đƣợc sự hợp lý, đặc biệt là
thấy đƣợc giá trị dân chủ, nhân văn trong hệ thống pháp luật của quốc gia thì đó chính
là khởi nguồn của hành vi hợp pháp. Bên cạnh đó, giải thích pháp luật góp phần xây
dựng thái độ đúng đắn trƣớc pháp luật, gồm thái độ đúng đắn trong công tác lập pháp,
hành pháp, tƣ pháp và thái độ đúng đắn của mỗi công dân trong hành vi pháp lý của
mình. Hơn nữa, giải thích pháp luật còn đóng góp vào việc thể chế hóa quan niệm,
quan điểm, tƣ tƣởng pháp luật tiên tiến, khách quan trong việc xây dựng và thực hiện
pháp luật đáp ứng nhu cầu xã hội đối với một nền pháp luật dân chủ hiện đại.
1.1.3.2. Bảo đảm cho pháp luật được nhận thức, thực hiện đúng đắng, thống
nhất
Pháp luật đƣợc nhận thức đúng đắn, thống nhất sẽ tạo điều kiện tốt hơn cho
ngƣời dân tự bảo vệ đƣợc quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Đồng thời, giải thích
pháp luật có thể giúp giải quyết các vụ việc phát sinh trong cuộc sống một cách nhanh
chóng, chính xác và thống nhất. Đƣa pháp luật vào cuộc sống hiệu quả hơn. Bên cạnh
đó, còn làm cho việc tuân thủ và chấp hành pháp luật đƣợc thực hiện nghiêm minh
hơn, pháp huy đƣợc hiệu quả của pháp luật và đảm bảo đƣợc pháp chế.
1.1.3.3. Giải thích pháp luật có tác dụng nâng cao chất lượng áp dụng pháp
luật
Áp dụng pháp luật là một hình thức thực hiện pháp luật đặc biệt. Hình thức này
là việc dựa trên quy định hiện hành, các chủ thể có thẩm quyền đƣa ra các quyết định
mang tính chất cá biệt, điều chỉnh những trƣờng hợp cụ thể đối với đối tƣợng cụ thể.
GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
8


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

Đây là một hoạt động nhằm đảm bảo cho các quy định của pháp luật đƣợc thực hiện

một cách triệt để trong thực tế. Nếu pháp luật đƣợc nhận thức và thực hiện thống nhất
nhờ hoạt động giải thích pháp luật thì chắc chắn chất lƣợng của hoạt động pháp luật
đƣợc nâng cao hơn, các quyết định áp dụng pháp luật đƣợc đảm bảo tính đúng đắn
hơn.
1.1.3.4. Xóa dần khoảng cách giữa luật thành văn và thực tế, góp phần hoàn
thiện pháp luật
Mâu thuẫn giữa tính khái quát và tính cụ thể của pháp luật. Từ đó, tạo nên
khoảng cách giữa luật thành văn và các quan hệ xã hội cần đều chỉnh. Giải thích pháp
luật có nghĩa vụ thu hẹp và xóa bỏ khoảng cách này bằng một hoạt động là làm rõ, tƣ
tƣởng, nội dung, ý nghĩa chứa đựng trong các quy phạm pháp luật. Mục đích của giải
thích pháp luật là làm cho khoảng cách này thu hẹp lại đến mức tối đa, mong muốn hỗ
trợ đắc lực cho mục đích nhận thức thực hiện pháp luật.
Hoạt động giải thích pháp luật góp phần khắc phục kịp thời những khiếm
khuyết của hoạt động lập pháp và giúp cho việc thực hiện pháp luật đƣợc thống nhât,
chính xác, đúng với ý chí của nhà làm luật trong từng quy phạm pháp luật. Góp phần
hoàn thiện pháp luật
1.2. Phương pháp giải thích pháp luật
Để thực hiện giải thích pháp luật, có rất nhiều phƣơng pháp đƣợc áp dụng khác
nhau và Khoa học pháp lý đã đƣa ra đƣợc các phƣơng pháp giải thích pháp luật sau
đây:
- Phương pháp logic: là phƣơng pháp đƣợc thể hiện trong trƣờng hợp nội dung
của quy phạm pháp luật không thể hiện rõ ý chí của Nhà nƣớc. Căn cứ vào các công cụ
suy luận logic, thông qua việc phán đoán, những quy luật của tƣ duy để làm sáng tỏ
nội dung quy phạm pháp luật. Nhờ những suy luận logic, cho phép chủ thể giải thích
pháp luật xác định nội dung, ý nghĩa của các quy phạm pháp luật vừa khái quát, rõ
ràng, chính xác và dễ hiểu.9
- Phương pháp giải thích câu chữ: với phƣơng pháp này ngƣời ta làm sáng tỏ
nội dung, tƣ tƣởng của quy phạm pháp luật bằng cách làm rõ từng từ, từng câu và xác
định mối liên hệ ngữ pháp giữa chúng trong lời văn của quy phạm.10

9

Nguyễn Minh Đoan, Về cách thức giải thích pháp luật ở nước ta hiện nay, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, số 4
(133), 2003, tr.10.
10

Nguyễn Minh Đoan, Về cách thức giải thích pháp luật ở nước ta hiện nay, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, số 4
(133), 2003, tr.9.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
9


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

- Phương pháp giải thích chính trị - lịch sử: là phƣơng pháp tìm hiểu nội dung
tƣ tƣởng quy định của pháp luật thông qua việc nghiên cứu các điều kiện, hoàn cảnh
chính trị - lịch sử tại thời điểm ban hành quy định đó và nhiệm vụ chính trị mà nhà
nƣớc mong muốn đạt đƣợc khi ban hành các quy định đó. Về hoàn cảnh và mục đích,
nhiệm vụ chính trị thƣờng đƣợc thể hiện ở lời nói đầu của văn bản hay ở phần đầu của
mỗi quy phạm pháp luật, còn hầu hết các trƣờng hợp còn lại đƣợc thể hiện trong các
báo cáo thuyết trình, giải trình, thẩm định, thẩm tra dự án văn bản pháp luật.v.v..11
- Phương pháp giải thích hệ thống: là làm rõ tƣ tƣởng, nội dung quy định của
pháp luật thông qua việc đối chiếu nó với các quy định khác của pháp luật; xác định vị
trí, vai trò của quy phạm cần giải thích trong mối quan hệ với chế định pháp luât, trong
ngành luật hoặc toàn bộ hệ thống pháp luật.12
Trên thực tế, khi tiến hành giải thích pháp luật, các chủ thể thƣờng không sử
dụng một phƣơng pháp nhất định mà kết hợp một số phƣơng pháp với nhau để mang

lại hiệu quả cao. Bên cạnh đó, ngƣời giải thích phải nắm đƣợc ý chí của nhà làm luật
thông qua việc tìm hiểu những bản dự thảo pháp luật hoặc tìm hiểu lý do ban hành văn
bản quy phạm pháp luật để hoạt động giải thích pháp luật đƣợc chính xác, hiệu quả và
thống nhất.
1.3. Khái quát chung về Tòa án nhân dân
Bộ máy nhà nƣớc là hệ thống các cơ quan nhà nƣớc đƣợc tổ chức, hoạt động và
phối hợp tƣơng hỗ, nhịp nhàng nhằm thực hiện chức năng chung của nhà nƣớc. Bộ
máy nhà nƣớc có sự phân công, phân minh rành mạch và có sự phối hợp nhằm thực
hiện tƣơng ứng ba chức năng là: làm luật, thi hành pháp luật, bảo vệ pháp luật. Xét về
hình thức thực hiện ba chức năng nêu trên có thể chia bộ máy nhà nƣớc thành các hệ
thống cơ quan sau:
Hệ thống cơ quan quyền lực nhà nƣớc, hệ thống cơ quan quản lý nhà nƣớc,
nguyên thủ quốc gia, hệ thống cơ quan xét xử, hệ thống cơ quan kiểm sát.
Trong đó, hệ thống cơ quan xét xử là loại cơ quan có chức năng đặc thù của bộ
máy nhà nƣớc. Tính đặc thù của cơ quan này thể hiện ở chổ chúng trực thuộc cơ quan
quyền lực nhà nƣớc, chịu trách nhiệm báo cáo trƣớc cơ quan quyền lực nhà nƣớc
nhƣng hoạt động lại độc lập và chỉ tuân theo pháp luật.

11

Nguyễn Minh Đoan, Về cách thức giải thích pháp luật ở nước ta hiện nay, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, số 4
(133), 2003, tr.10.
12

Nguyễn Minh Đoan, Về cách thức giải thích pháp luật ở nước ta hiện nay, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, số 4
(133), 2003, tr.10 - 11.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên

10


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

Ở nƣớc ta, hệ thống cơ quan xét xử gồm có: hệ thống Tòa án nhân dân (Tòa án
nhân dân tối cao, cấp tỉnh, cấp huyện), hệ thống Tòa án quân sự (Tòa án quân sự
Trung ƣơng, Tòa án quân khu, Tòa án khu vực) và các Tòa án khác do luật qui định.
Đứng đầu tòa án nhân dân mỗi cấp là Chánh án Tòa án nhân dân, Chánh án Tòa án
nhân dân tối cao do Quốc hội bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm theo đề nghị của Chủ tich
nƣớc, có nhiệm kỳ là 5 năm theo nhiệm kỳ của Quốc hội.
Trong quá trình tổ chức và hoạt động, Tòa án nhân dân các cấp phải tuân thủ
một số nguyên tắc sau: việc xét xử sơ thẩm của Tòa án nhân dân có Hội thẩm tham
gia, Thẩm phán, Hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; nghiêm cấm cơ
quan tổ chức cá nhân can thiệp vào việc xét xử của Thẩm phán, Hội thẩm, Tòa án nhân
dân xét xử công khai. Xét xử tập thể và quyết định theo đa số, nguyên tắc tranh tụng
trong xét xử đƣợc đảm bảo; chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm đƣợc đảm bảo, quyền
bào chữa của bị can, bị cáo, quyền bảo vệ lợi ích hợp pháp của đƣơng sự đƣợc đảm
bảo.
1.3.1. Vị trí pháp lý của Tòa án nhân dân
Trong bộ máy nhà nƣớc bao gồm các cơ quan nhƣ: cơ quan quyền lực nhà
nƣớc, cơ quan quản lý nhà nƣớc, cơ quan xét xử, cơ quan kiểm sát, chủ tịch nƣớc, cơ
quan xét xử là cơ quan đứng ở vị trí thứ ba trong bộ máy nhà nƣớc.
Theo khoản 3 Điều 2 Hiến pháp 2013 quy định: “quyền lực nhà nƣớc là thống
nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nƣớc trong việc thực
hiện quyền lập pháp, hành pháp, tƣ pháp” và theo quy định tại khoản 1 Điều 102 Hiến
pháp 2013: “Tòa án là cơ quan xét xử của nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam,
thực hiện quyền tƣ pháp”. Hiến pháp đã xác định rõ ràng, cụ thể vị trí, vai trò của Tòa
án trong bộ máy nhà nƣớc, Tòa án là cơ quan nắm giữ quyền tƣ pháp, một trong ba
nhánh quyền quan trọng của nƣớc ta. Phần nào cho thấy đƣợc vị trí pháp lý quan trọng

của Tòa án trong bộ máy nhà nƣớc.
Theo quy định tại khoản 2 Điều 103 Hiến pháp năm 2013 thì “Thẩm phán, Hội
thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; nghiêm cấm cơ quan, tổ chức, cá nhân
can thiệp vào việc xét xử của Thẩm phán, Hội thẩm”. Nguyên tắc độc lập trong xét xử
của Tòa án đƣợc nhấn mạnh và nâng lên ở tầm hiến định. Từ quy định trên cho thấy
Tòa án khi xét xử phải hoàn toàn độc lập chỉ tuân theo pháp luật. Nguyên tắc độc lập
có thể đƣợc thể hiện nhƣ điểm sau:
Thứ nhất, Thẩm phán và Hội thẩm cùng làm việc với nhau tạo thành một thể
thống nhất đó là Hội đồng xét xử, các thành viên trong Hội đồng xét xử phối hợp với
nhau tạo thành một bản án trên cở sở biểu quyết theo đa số. Tuy nhiên, khi xét xử thì
GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
11


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

Thẩm phán là ngƣời nắm giữ phần lý, còn Hội thẩm là ngƣời nắm giữ phần tình,
những con ngƣời này có những suy nghĩ, nhận định độc lập với nhau, để đƣa ra những
phán quyết hợp tình, hợp lý. Vì vậy, Thẩm phán và Hội thẩm phải độc lập với nhau, để
tạo đƣợc sự công bằng trong xét xử.
Thứ hai, Tòa án độc lập với các cơ quan khác đƣợc thể hiện ở chổ “nghiêm
cấm mọi tổ chức, cá nhân can thiệp vào hoạt động xét xử của Tòa án”. Trong bộ máy
nhà nƣớc ta, thì quyền lực nhà nƣớc là thống nhất nhƣng mỗi cơ quan nhà nƣớc lại có
sự phân công một cách rõ ràng. Mỗi cơ quan đều có một chức năng, nhiệm vụ riêng,
và mối liên hệ giữa các cơ quan có sự phối hợp, kiểm soát lẫn nhau, nhằm thực hiện
quyền lập pháp, hành pháp, tƣ pháp đƣợc tốt hơn, hiệu quả hơn. Yêu cầu phối hợp ở
đây không có nghĩa là các cơ quan khác có quyền tác động lên hoạt động xét xử của
Tòa án, mà là mỗi cơ quan phải thực hiện đúng và tốt chức năng, nhiệm vụ của mình,

phối hợp với nhau trong quá trình hoạt động, nhằm giúp Tòa án thực hiện tốt chức
năng xét xử của mình.
Đối với cơ quan Đảng, thì về nguyên tắc Tòa án phải đảm bảo sự lãnh đạo của
Đảng, nhƣng nhà nƣớc ta là nhà nƣớc pháp quyền, nên mọi hoạt động của Đảng cũng
phải tuân theo pháp luật, nên hoạt động xét xử của Tòa án chỉ tuân theo pháp luật, có
nghĩa là Tòa án phải độc lập với các cơ quan khác.
Bên cạnh đó, Tòa án còn phải độc lập với cơ quan nhƣ Viện kiểm sát, cơ quan
điều tra trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự. Mặc dù, hoạt động xét xử của Tòa
án dựa trên hồ sơ, chứng cứ của cơ quan điều tra, cáo trạng của Viện kiểm sát, nhƣng
Tòa án phải xem xét lại hồ sơ, đánh giá cáo trạng và có những nhận định riêng của
mình, mà ra những phán quyết một cách độc lập. Ngoài ra, Tòa án còn là trọng tài giữa
bên buộc tội là Viện kiểm sát và bên gỡ tội là luật sƣ, để đƣa ra những pháp quyết
công minh, đúng ngƣời, đúng tội.
Thứ ba, về mặt cơ cấu tổ chức, thì Tòa án địa phƣơng phải chịu sự quản lý của
Tòa án nhân dân tối cao, nhƣng về mặt xét xử, thì Tòa án cấp dƣới phải độc lập hoàn
toàn với Tòa án cấp trên. Mặc dù, Tòa án nhân dân tối cao có nhiệm vụ hƣớng dẫn áp
dụng thống nhất pháp luật, tổng kết kinh nghiệm xét xử, Tòa án cấp dƣới sẽ dựa vào
những hƣớng dẫn đó mà vận dụng các quy định của pháp luật để giải quyết các vụ án
đƣợc chính xác, thống nhất hơn, có nghĩa là Tòa án nhân dân tối cao chỉ có nhiệm vụ
hƣớng dẫn áp dụng pháp luật đƣợc thống nhât, chứ không có nghĩa là can thiệp vào
hoạt động xét xử của nhƣng đối với từng vụ án cụ thể thì Tòa án phải căn cứ vào các
quy định của pháp luật và diễn biến tại phiên tòa để ra phán xét.
Theo quy định tại khoản 1 Điều 102 Hiến pháp 2013: "Tòa án nhân dân là cơ

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
12

Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

quan xét xử của nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tƣ pháp".
Nhƣ vậy, Tòa án nhân dân là cơ quan duy nhất thực hiện chức năng xét xử. Ngoài ra,
còn có các quy định tại Điều 103 Hiến pháp năm 2013 về các nguyên tắc trong hoạt
động xét xử nhƣ: xét xử có hội thẩm tham gia; nguyên tắc xét xử công khai; xét xử tập
thể; nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị cáo, quyền bảo vệ lợi ích hợp
pháp của đƣơng sự đƣợc tiếp tục ghi nhận và phát triển ở mức cao hơn, chính xác hơn.
Ngoài ra, nguyên tắc tranh tụng trong xét xử giúp cho việc xét xử toàn diện, khách
quan, bảo đảm quyền con ngƣời, quyền tố tụng của những ngƣời tham gia tố tụng.
Nguyên tắc thực hiện chế độ xét xử sơ thẩm, phúc thẩm đƣợc quy định trong Hiến
pháp, nguyên tắc này đã đƣợc quy định cụ thể trong Luật Tổ chức Tòa án nhân dân và
các luật tố tụng tƣ pháp. Có thể thấy đƣợc, Hiến pháp tạo ra vị thế mới, điều kiện mới
cho sự phát triển của nền tƣ pháp, có nhiều quy định về xét xử, phần nào chú trọng đến
hoạt động xét xử của Tòa án, nhằm giúp cho Tòa án phát huy hết chức năng, nhiệm vụ
của mình trong hoạt động xét xử. Đảm bảo cho hoạt động xét xử của Tòa án đƣợc hiệu
quả, đúng đắn, khách quan, bảo vệ quyền con ngƣời, bảo vệ công lý, hạn chế thấp nhất
các trƣờng hợp oan sai trong hoạt động xét xử của Tòa án, càng khẳng định đƣợc vị trí
của Tòa án ngày càng đƣợc nâng cao trong bộ máy nhà nƣớc.
Hiến pháp đã khẳng định Tòa án là cơ quan duy nhất thực hiện quyền tƣ pháp.
Quyền tƣ pháp thì ngoài quyền xét xử thì còn có các quyền khác nhƣ quyền kiểm soát
giữa các cơ quan khác trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tƣ pháp.
Quyền kiểm soát ở đây đƣợc hiểu là mỗi cơ quan trong việc thực thi quyền lực nhà
nƣớc đều phải chịu sự kiểm soát lẫn nhau bằng các quyền cụ thể do pháp luật quy
định. Đồng thời mỗi cơ quan đều có trách nhiệm thực hiện đúng phạm vi quyền lực
của mình, không xâm lấn, không lạm quyền. Tuy nhiên, sự phân công, phối hợp, kiểm
soát đặt trong nguyên tắc thống nhất quyền lực nhà nƣớc. Nhƣ vậy, ngoài chức năng
xét xử thì Tòa án còn thực hiện chức năng kiểm soát các cơ quan khác trong phạm vi
quyền lực của mình nhằm bảo đảm cho quyền lực của nhà nƣớc là thống nhất và bảo
đảm việc thực hiện các quyền giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp, tƣ pháp.

Từ những phân tích trên cho thấy đƣợc vị trí quan trọng của Tòa án trong bộ
máy nhà, là cơ quan nắm giữ quyền tƣ pháp, một trong ba quyền quan trọng trong bộ
máy nhà nƣớc. Trong hoạt động của mình thì Tòa án lại có một vị trí rất đặc biệt là độc
lập hoàn toàn với các cơ quan khác, đƣợc quyền kiểm soát các cơ quan khác, nhằm
bảo đảm quyền lực nhà nƣớc là thống nhất, những cơ quan khác cũng đƣợc quyền
kiểm soát hoạt động của Tòa án nhƣng không đƣợc can thiệp vào hoạt động xét xử của
Tòa án. Không chỉ nhƣ thế, Tòa án còn độc lập ngay trong chính cơ cấu tổ chức của

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
13


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

mình, độc lập ngay trong Hội đồng xét xử. Ngoài ra, trong lòng của mỗi ngƣời dân,
Tòa án cũng chiếm một vị trí quan trọng là cơ quan bảo vệ công lý, bảo vệ pháp chế xã
hội chủ nghĩa, là chổ dựa tinh thần cho ngƣời dân về lẽ phải, về công bằng.
1.3.2. Nhiệm vụ, chức năng của Tòa án nhân dân
1.3.2.1. Nhiệm vụ của Tòa án nhân dân
Theo khoản 3 Điều 102 Hiến pháp 2013 quy định rõ ràng, cụ thể nhiệm vụ của
Tòa án nhân dân. Đó là bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con ngƣời, quyền công dân, bảo
vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của nhà nƣớc, quyền và lợi ích hợp pháp của
tổ chức, cá nhân. Nhƣ vậy, nhiệm vụ chính của Tòa án là bảo vệ công bằng, lẽ phải
trong xã hội. Bằng chức năng xét xử của mình, Tòa án đã đƣa ra những phán quyết
đúng ngƣời, đúng tội giải quyết nhanh chóng, kịp thời, hiệu quả những tranh chấp phát
sinh trong xã hội, đảm bảo đƣợc quyền và lợi ích hợp pháp cho ngƣời dân, một khi
quyền lợi của ngƣời dân đƣợc đảm bảo, thì sẽ dẫn đến đời sống của ngƣời dân đƣợc ổn
định, đời sống xã hội phát triển, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tạo

môi trƣờng ổn định cho sự phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế, xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc.
Bên cạnh đó, thông qua hoạt động xét xử của mình, điển hình là hoạt động xét
xử tại tòa hay xét xử lƣu động, Tòa án đã góp phần phát huy tác dụng giáo dục pháp
luật cho ngƣời dân, giúp họ hiểu và nhận thức pháp luật một cách đúng đắn nhất. Từ
đó, hƣớng cho họ ý thức sống và làm việc theo pháp luật, nâng cao đƣợc ý thức pháp
luật trong nhân dân. Khi đó, quyền và lợi ích hợp pháp của ngƣời dân đƣợc đảm bảo
tốt hơn, Từ đó, có sự tác động ngƣợc lại, làm phát huy hiệu quả tuyệt đối nhiệm vụ
bảo vệ công lý của Tòa án.
1.3.2.2. Chức năng của Tòa án nhân dân
Theo quy định tại khoản 1 Điều 102 Hiến pháp năm 2013: “Tòa án nhân dân là
cơ quan xét xử của nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tƣ
pháp”, và theo quy định tại Điều 1 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2002: “Tòa án
xét xử những vụ án hình sự, dân sự, hôn nhân gia đình, lao động, kinh tế, hành chính
và giải quyết các vụ việc khác theo quy định của pháp luật ”
Vậy, qua những quy định của pháp luật hiện hành thì Tòa án là cơ quan thực
hiện chức năng xét xử, Tòa án xét xử trên hầu hết các lĩnh vực đời sống xã hội nhƣ dân
sự, hình sự, hành chính,v.v..cho thấy đƣợc phạm vi thực hiện chức năng của Tòa án là
rất rộng.
Trong nhân dân, Tòa án đƣợc xem là chổ dựa tinh thần về công bằng lẻ phải,

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
14


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

nên một khi có tranh chấp phát sinh thì mọi ngƣời thƣờng tìm đến Tòa án, để tìm lại sự

công bằng cho mình. Chính vì thế, mà Tòa án là nơi thƣờng xuyên tiếp xúc với những
mâu thuẫn xã hội nhiều nhất. Trƣớc nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền và lợi ích
hợp pháp của nhân dân, Tòa án phải tiến hành giải quyết các vụ việc này thông qua
chức năng xét xử của mình. Tòa án tiếp nhận thông tin, từ những vụ việc trên, tiến
hành thu thập chứng cứ.v.v..để xác minh sự thật của vụ việc và căn cứ vào những quy
định của pháp luật hiện hành, đƣa ra những hƣớng giải quyết công bằng, hợp tình, hợp
lý. Nhằm hoàn thành nhiệm vụ bảo vệ công lý của mình. Đó là, cách mà Tòa án phải
thƣờng xuyên thực hiện để duy trùy công đạo trong nhân dân. Tƣ đó, có thể thấy đƣợc
Tòa án đã thực hiện chức năng xét xử của mình nhƣ thế nào.
Bên cạnh đó, Tòa án thông qua hoạt động xét xử của mình mà phát hiện và kiến
nghị với các cơ quan có thẩm quyền xử lý văn bản quy phạm pháp luật trái với Hiến
pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thƣờng vụ
Quốc hội nhằm phát huy nhiệm vụ bảo vệ pháp luật của Tòa án.
1.4. Các mô hình giải thích pháp luật trên thế giới
Yếu tố có tính quyết định nội dung hoạt động giải thích pháp luật là chủ thể giải
thích. Vì thế có thể lấy tên chủ thể giải thích pháp luật để gọi tên những mô hình giải
thích pháp luật cơ bản trên thế giới.
1.4.1. Mô hình Tòa án giải thích pháp luật
Đây cũng là mô hình khá phổ biến trên thế giới, điển hình nhất là ở Hoa Kỳ,
Anh. Theo mô hình này, chủ thể giải thích pháp luật thuộc về Tòa án. Thẩm quyền của
Tòa án trong giải thích pháp luật đƣợc ghi nhận trong những văn bản pháp luật quan
trọng của quốc gia hoặc cũng có thể không có quy định pháp luật nào ghi nhận rõ về
thẩm quyền này, nhƣng trong thực tế, Tòa án đƣợc coi là chủ thể hiển nhiên của hoạt
động giải thích pháp luật. Ở Hoa Kỳ và các nƣớc điển hình của mô hình này, tất cả các
Tòa án đều có quyền giải thích pháp luật, đây là việc làm thƣờng xuyên, tất yếu của
việc áp dụng pháp luật trong quá trình Tòa án thực hiện chức năng xét xử 13. Các quốc
gia đề cao án lệ chính là các quốc gia gần nhƣ chỉ giao trọng trách giải thích pháp luật
cho Tòa án. Họ quan niệm “chỉ có Tòa án mới có chức năng phán xét các tranh chấp,
mâu thuẫn trong xã hội”, quyền tƣ pháp là quyền đƣợc “nói ra luật” 14 và các Tòa án là
ngƣời phân xử ý nghĩa của luật, là ngƣời làm dễ hiểu luật.

13

. Văn phòng Quốc hội Việt Nam, Văn phòng dự án hỗ trợ cải cách pháp luật và tƣ pháp, Giải thích phá luật,

một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb.Hồng Đức, 2009, tr.19.
14

Bùi Ngọc Sơn, Góp phần nghiên cứu Hiến pháp và nhà nước pháp quyền, Nxb. Tƣ pháp, 2005, tr.15.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
15


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

Theo mô hình này đối tƣợng của giải thích pháp luật nhìn chung không bị hạn
chế, có thể là bất cứ hình thức pháp luật nào, từ hiến pháp các đạo luật, các văn bản
dƣới luật và các hình thức khác của pháp luật.
Theo mô hình này, hiệu lực của sản phẩm giải thích pháp luật của các Tòa án có
giá trị đối với những vụ việc, tình huống cụ thể, cũng có giá trị áp dụng đối với những
trƣờng hợp khác nếu nhƣ giải thích trong bản án đó trở thành án lệ, đƣợc sử dụng
trong quá trình xét xử về sau.
Theo mô hình này, quy trình giải thích pháp luật về cơ bản hòa trộn vào quy
trình xét xử, hình thức thể hiện của sản phẩm giải thích nằm trong nội dung các bản
án, quyết định của Tòa án. Vì cấu thành của một phán quyết tƣ pháp bên cạnh các
phần nhƣ: thông tin cơ bản, dữ kiện, kết luận, phần lý lẽ. Phần lý lẽ chứa đựng các lý
lẽ, lập luận, các cách giải thích pháp luật, các cách giải thích về phán quyết, đây là

phần trung tâm của bản án. Phần lý lẽ của bản án có thể dựa trên nhiều nguồn khác
nhau: một là, sự giống nhau của các dữ kiện đối với phán quyết trƣớc, hai là, các ý
kiến giải thích và tranh luận của các thẩm phán từng đƣợc lƣu lại bằng văn bản.
Tòa án Anh từ trƣớc tới nay thƣờng công bố quan điểm của các thẩm phán
trong một phiên tòa. Tòa án tối cao Hoa Kỳ áp dụng phƣơng thức là, một trong số các
thẩm phán sẽ viết ra ý kiến tổng hợp của tất cả các thẩm phán thành văn bản. Toàn văn
các ý kiến này đƣợc xuất bản để mọi ngƣời ở Hoa Kỳ hay ở trên toàn thế giới có thể
xem xét lại ngay những lập luận mà theo đó các phán quyết quan trọng đƣợc đƣa ra.
Điều này có tác động lớn đến các Thẩm phán, đến trách nhiệm của họ đối với các phán
quyết, các quyết định giải thích pháp luật của họ.
Những ưu điểm của mô hình này:
Thứ nhất, từ cách thức tổ chức và thực hiện quyền lực theo học thuyết “tam
quyền phân lập”. Các cơ quan lập pháp, hành pháp và tƣ pháp ở các quốc gia đƣợc tổ
chức và hoạt động trong thế kiềm chế, đối trọng nhau. Đây là điều kiện lý tƣởng để các
Tòa án phát huy thế mạnh của họ. Tòa án đƣợc trao thẩm quyền giải thích pháp luật
chính là cách tốt nhất để hạn chế việc lạm quyền, là cơ sở để tạo nên sự cân bằng, đối
trọng về quyền lực đối với hai hệ thống cơ quan quyền lực còn lại. 15
Thứ hai, từ truyền thống sử dụng án lệ. Án lệ là những phán quyết, kết luận của
Tòa án trong khi giải quyết những vụ việc cụ thể, đƣợc thừa nhận để làm khuôn mẫu
cho việc giải quyết các vụ việc tƣơng tự về sau. Do đó các Thẩm phán của các quốc
gia theo mô hình Tòa án giải thích khi giải quyết một vụ việc cụ thể phải đối mặt với
15

Phạm Thị Duyên Thảo, Một số vấn đề giải thích pháp luật chính thức ở Việt Nam, Nxb.Chính trị quốc gia,
2014, tr.64.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
16

Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

hàng nghìn án lệ, có nghĩa vụ phân tích, giải thích các án lệ, các quy định pháp luật
liên quan, có nghĩa vụ phải xem xét tính hợp hiến của một văn bản pháp luật khi mang
ra áp dụng trong một vụ việc cụ thể. Án lệ cũng chính là nơi các sản phẩm giải thích
pháp luật của Tòa án tồn tại phát huy giá trị pháp lý và thực tiễn của nó trong cuộc
sống. Tòa án đƣợc quyền sử dụng các án lệ, đồng nghĩa với việc Tòa án đƣợc quyền
giải thích pháp luật. Đó là một tất yếu.16
Thứ ba, Hiến pháp là đạo luật gốc, nên cần phải đƣợc bảo vệ từng câu từng chữ
của mỗi quy phạm, thì việc giao cho Tòa án giải thích hiến pháp và các đạo luật khác
cũng là điều dễ hiểu. Do đó, khi giải thích hiến pháp, hay để tuyên bố một đạo luật nào
đó là vi hiến, không có giá trị áp dụng, các Thẩm phán phải đặc biệt chú trọng trong
việc phân tích câu chữ hiến pháp, phân tích các bối cảnh xã hội để xác minh độ tƣơng
thích và độ phù hợp của các đạo luật với hiến pháp. Đây cũng là yếu tố quan trọng bắt
buộc các Thẩm phán, các Tòa án phải có năng lực và kỹ năng thực sự trong giải thích
pháp luật.17
Mô hình Tòa án giải thích pháp luật là mô hình hết sức coi trọng hình thức giải
thích pháp luật mang tính vụ việc.
1.4.2. Mô hình cơ quan lập pháp giải thích pháp luật
Mô hình này tồn tại điển hình ở các nƣớc thuộc hệ thống pháp luật châu Âu lục
địa và các nƣớc Liên Xô (cũ), Canada, Cuba, Trung Quốc,Việt Nam, v.v..
Theo mô hình này, chủ thể giải thích pháp luật là các cơ quan lập pháp nhƣ
Nghị viện, Hội đồng Nhà nƣớc, Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội và thƣờng đƣợc ghi nhận
chính thức trong các văn bản pháp luật quan trọng của quốc gia nhƣ: Hiến pháp và các
đạo luật cơ bản. và thẩm quyền của các cơ quan này thƣờng rất lớn.
Quyền giải thích pháp luật của cơ quan lập pháp thƣờng đƣợc Hiến pháp ghi
nhận nhƣ một quyền độc lập, nhƣng trong thực tế, nhiều khi nhiệm vụ giải thích pháp
luật lại thiên về việc “lập pháp bổ sung”. Vì cơ quan có thẩm quyền giải thích pháp

luật thƣờng đảm nhiệm nhiều hoạt động khác theo thẩm quyền ghi nhận trong hiến
pháp và luật bên cạnh chức năng giải thích pháp luật. Nên việc giải thích pháp luật
chƣa đƣợc chú trọng mà chỉ thƣờng là quy định bổ sung thêm chứ không phải tập
trung làm rõ ý nghĩa của quy phạm pháp luật. Còn các chủ thể khác nhƣ cơ quan Tƣ
pháp, cơ quan Hành pháp đƣợc cho rằng đó chỉ là cơ quan áp dụng pháp luật, nên công
việc giải thích pháp luật không đƣợc trao chính thức.
16

Phạm Thị Duyên Thảo, Một số vấn đề giải thích pháp luật chính thức ở Việt Nam, Nxb.Chính trị quốc gia,
2014, tr.63.
17

Phạm Thị Duyên Thảo, Một số vấn đề giải thích pháp luật chính thức ở Việt Nam, Nxb.Chính trị quốc gia,
2014, tr.63-65.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
17


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

Theo mô hình này, đối tƣợng của giải thích pháp luật chủ yếu là quy phạm pháp
luật, số lƣợng cũng hạn chế, thƣờng gồm Hiến pháp, luật và một số văn bản quan trọng
nhƣ văn bản pháp luật của Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội hoặc nghị định của Chính phủ.
Chủ thể có quyền yêu cầu giải thích pháp luật trong mô hình này cũng hạn chế,
mà thƣờng là các chủ thể có quyền trình các dự án luật, nhƣ ở Việt Nam chủ thể yêu
cầu giải thích pháp luật là: Chủ tịch nƣớc, Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội, Hội đồng dân
tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Mặt trận tổ quốc

Việt Nam và các thành viên của Mặt trận, đại biểu Quốc hội đƣợc quy định tại Điều 15
Nghị quyết số 26/2004/NQ-QH11 ngày 15/6/2004 về việc ban hành quy chế hoạt động
của Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội.
Theo mô hình này, quy trình giải thích pháp luật đƣợc quy định khá cụ thể, chi
tiết. Các bƣớc của quy trình giải thích pháp luật gần giống nhƣ quy trình xây dựng
pháp luật. Khi tiếp nhận đƣợc yêu cầu, một cơ quan nhất định sẽ đƣợc ủy quyền soạn
thảo giải thích pháp luật, sau đó chủ thể có thẩm quyền họp, thảo luận, thông qua và
công bố công khai trên công báo.
Sản phẩm giải thích ở mô hình này thƣờng không có phần lý lẽ, lập luận pháp
luật. Sản phẩm giải thích đôi khi khó phân tách với nội dung hƣớng dẫn, bổ sung, quy
định chi tiết để thực hiện pháp luật.
Mô hình cơ quan lập pháp giải thích pháp luật, sở dĩ có các đặc điểm trên vì các
quốc gia theo mô hình này, về tổ chức nhà nƣớc, cơ bản theo nguyên tắc “tập quyền”.
Quyền lực là tập trung, thống nhất, không hoặc ít có sự kiềm chế, đối trọng. Quốc hội
(hoặc Nghị viện) là cơ quan quyền lực cao nhất, do nhân dân bầu ra, đại diện cho ý chí
và nguyện vọng của nhân dân. Quốc hội là cơ quan lập pháp và mặc nhiên, cơ quan lập
pháp đƣợc xem là mới đủ khả năng nắm bắt và lý giải đƣợc chuẩn xác ý chí của pháp
luật do cơ quan lập pháp ban hành. Trong mô hình này, Tòa án không có thẩm quyền
trong việc giải thích pháp luật.
Tuy nhiên, đã từ lâu các quốc gia theo hệ thống pháp luật Châu Âu lục địa
truyền thống không còn giữ nguyên mô hình giải thích pháp luật mà chủ thể là cơ quan
lập pháp, họ đã và đang trao quyền chính thức giải thích pháp luật cho Tòa án thực
hiện chức năng này hoặc ủy quyền nhiều hơn cho Tòa án thực hiện chức năng này. 18
Mô hình cơ quan lập pháp giải thích pháp luật là mô hình ít giải thích pháp luật
mang tính vụ việc, luôn tăng cƣờng hình thức giải thích mang tính quy phạm.

18

Nguyễn Đăng Dung, Hạn chế sự tùy tiện của cơ quan nhà nước, Nxb. Tƣ pháp, 2010, tr.352.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
18


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

1.4.3. Mô hình cả ba cơ quan quyền lực giải thích pháp luật
Chủ thể giải thích pháp luật theo mô hình này có thể là cơ quan thuộc cả ba
nhánh quyền lực của Nhà nƣớc, gồm lập pháp, hành pháp, tƣ pháp.
Mô hình này, điển hình là Hàn Quốc, Nhật Bản và một số quốc gia khác. Ở
Nhật Bản, gần nhƣ quyền lực giải thích pháp luật đƣợc trao cho ngành Hành pháp. Tuy
nhiên, Tòa án cũng đã tích cực hơn trong việc giải thích pháp luật. Giai đoạn kinh tế
trùy truệ, kéo dài tại Nhật Bản trong thập niên cuối của thế kỷ XX đƣợc cho là do việc
thực thi quyền lực quá mức của ngành Hành pháp. Để đối phó các nhà lãnh đạo chính
trị đã quyết định chuyển một số quyền lực của ngành Hành pháp sang cho Tòa án.
Ở Hàn Quốc, Tòa Hiến pháp có thẩm quyền tối cao giải thích Hiến pháp và các
văn bản luật khác. Tuy nhiên, cơ quan Lập pháp và Hành pháp cũng đƣợc ủy quyền
giải thích Hiến pháp và các văn bản luật. 19
Đối với nhóm chủ thể giải thích pháp luật thuộc cơ quan Hành pháp, Lập pháp,
hoạt động giải thích pháp luật của họ thƣờng là kiêm nhiệm, giải thích theo ủy quyền
của chủ thể khác, trong phạm vi thẩm quyền mà pháp luật cho phép.
Chủ thể thuộc cơ quan lập pháp giải thích pháp luật bằng bản thân văn bản
luật, nó: giải thích pháp luật của cấp cao hơn vì rằng chúng cần phải đƣợc đặt trong
phạm vi ý nghĩa của luật cấp cao hơn. 20
Điểm đáng lƣu ý của mô hình này là, mặc dù nhiều chủ thể cùng có quyền giải
thích pháp luật, nhƣng Tòa án ngày có vai trò quan trọng. Giải thích pháp luật của các
cơ quan khác đều đƣợc Tòa án xem xét lại cho từng vụ việc cụ thể, nếu các giải thích
là đúng thẩm quyền, hợp lý, giải thích đó sẽ đƣợc Tòa án thừa nhận, nếu không sẽ bị

hủy bỏ. Nhƣ vậy, giải thích pháp luật của các chủ thể khác đều phải chịu sự xem xét
lại của Tòa án.
1.4.4. Mô hình giải thích pháp luật ở Việt nam hiện nay
Mô hình giải thích pháp luật ở Việt Nam là mô hình cơ quan Lập pháp giải
thích pháp luật. Tại Điều 74 Hiến pháp năm 2013 quy định chủ thể giải thích pháp luật
là Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội.
Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008 quy định, chủ thể yêu cầu
giải thích pháp luật là: Chủ tịch nƣớc, Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc,

19

Văn phòng Quốc hội Việt Nam, Văn phòng dự án hỗ trợ cải cách pháp luật và tƣ pháp, Giải thích pháp luật và
một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb.Hồng Đức, 2009, tr.71.
20

Văn phòng Quốc hội Việt Nam, Văn phòng dự án hỗ trợ cải cách pháp luật và tƣ pháp, Giải thích pháp luật và
một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb.Hồng Đức, 2009, tr.272.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên
19


Kiến nghị thừa nhận hoạt động giải thích pháp luật của Tòa án

các Ủy ban của Quốc hội, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Mặt trận tổ quốc Việt
Nam và các thành viên của Mặt trận, đại biểu Quốc hội.
Quy trình giải thích pháp luật nhƣ sau: sau khi tiếp nhận yêu cầu giải thích pháp
luật từ phía chủ thể có quyền yêu cầu, Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội tùy theo tính chất

nội dung yêu cầu giải thích mà giao cho Chính phủ hoặc Tòa án nhân dân tối cao, Viện
kiểm sát nhân dân tối cao, Hội đồng dân tộc, Ủy ban của Quốc hội soạn thảo dự thảo
nghị quyết giải thích, khi có dự thảo nghị quyết giải thích, Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội
lại giao Hội đồng dân tộc hoặc Ủy ban của Quốc hội thẩm tra sau đó Ủy ban thƣờng
vụ Quốc hội xem xét, thông qua dự thảo nghị quyết giải thích và cuối cùng nghị quyết
giải thích đƣợc đăng Công báo và đƣa tin trên phƣơng tiện thông tin đại chúng.
Đây là mô hình xây dựng cho chủ thể giải thích pháp luật thuộc hệ thống cơ
quan Lập pháp, mà cụ thể là Ủy ban thƣờng vụ Quốc hội tiến hành giải thích pháp luật
theo phƣơng thức ủy quyền, gần nhƣ tất cả các khâu và chỉ giữ quyền quyết định, ký
nghị quyết giải thích và công bố cho nghị quyết.
Từ phân tích trên cho thấy, mô hình giải thích pháp luật này chƣa thích hợp,
khó thực hiện đƣợc thƣờng xuyên nên không thể đáp ứng đƣợc nhu cầu ngày càng cao
và phức tạp của giải thích pháp luật, nhất là trong bối cảnh đất nƣớc ta đang tiến hành
xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam với những tiêu chí hiện
đại.
Tóm lại, Trong thế giới hiện đại, mỗi quốc gia đều chủ động tổ chức hoạt động
giải thích pháp luật nhằm đảm bảo tính hiệu quả và an toàn của hệ thống pháp luật
mình. Ở những nhà nƣớc tổ chức, hoạt động theo nguyên tắc phân chia quyền lực thì
Tòa án thƣờng đƣợc nhấn mạnh và chú trọng đặc biệt trong giải thích pháp luật, còn ở
những nhà nƣớc đƣợc tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung quyền lực thì
giải thích pháp luật thƣờng thuộc về cơ quan lập pháp, vai trò của Tòa án ít đƣợc chú
trọng. Ngoài ra, còn có một số quốc gia thì giải thích pháp luật thƣờng đƣợc giao cho
nhiều loại chủ thể giải thích.
Tuy nhiên, hiện nay trong xu thế chung của thế giới thì Tòa án ngày càng đƣợc
chú trọng hơn trong hoạt động giải thích pháp luật và có những nƣớc Toà án đang là
chủ thể chủ yếu của hoạt động giải thích pháp luật.

GVHD: Huỳnh Thị Sinh Hiền

SVTH: Đỗ Thị Kim Khuyên

20