tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (799.52 KB, 83 trang )

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA 2011-2015

TÌM HIỂU CHI PHÍ TRONG PHÁP LUẬT
THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP

Giảng viên hướng dẫn:
TS. LÊ THỊ NGUYỆT CHÂU
Bộ môn Luật Thƣơng mại

Sinh viên thực hiện:
TRẦN THẠCH SÊL
MSSV: 5115838
Luật Thƣơng mại 1 - K37

Cần Thơ, 12/2014

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

Cần Thơ, ngày…. Tháng 12 năm 2014
Giảng viên hƣớng dẫn

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

2. Phạm vi nghiên cứu đề tài ........................................................................................... 2
3. Mục tiêu đề tài ............................................................................................................. 2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................................ 3
5. Bố cục đề tài.................................................................................................................. 3
CHƢƠNG 1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CHI PHÍ TRONG PHÁP LUẬT THUẾ THU
NHẬP DOANH NGHIỆP VIỆT NAM .............................................................................. 4
1.1 Khái quát chi phí, chi phí sản xuất, kinh doanh ..................................................... 4
1.1.1 Khái niệm theo nghĩa thông thường ................................................................... 4
1.1.2 Khái niệm theo kế toán, tài chính – ngân hàng ................................................. 4
1.1.2.1 Khái niệm theo kế toán .................................................................................. 4
1.1.2.2 Khái niệm tài chính – ngân hàng ................................................................... 5
1.1.3 Ý nghĩa của chi phí đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh ............................ 6
1.2 Khái quát chung về thuế thu nhập doanh nghiệp ................................................... 8
1.2.1 Lược sử sự phát triển của thuế thu nhập doanh nghiệp ................................... 8
1.2.2 Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp ................... 12
1.2.2.1 Khái niệm thuế thu nhập doanh nghiệp ....................................................... 12
1.2.2.2 Đặc điểm thuế thu nhập doanh nghiệp ........................................................ 13
1.2.2.3 Vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp...................................................... 14
1.2.2.4 Phương pháp tính thuế................................................................................. 18
1.2.3. Chuẩn mực kế toán Việt Nam về thuế thu nhập doanh nghiệp ..................... 22
1.3 Khái niệm các chi phí đƣợc trừ và không đƣợc trừ trong thuế thu nhập doanh
nghiệp .............................................................................................................................. 26
1.3.1 Khái niệm chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ............................. 27
1.3.2 Chi phí được trừ trong thuế thu nhập doanh nghiệp ....................................... 28
1.3.3 Chi phí không được trừ trong thuế thu nhập doanh nghiệp ........................... 28

1.3.4 Vai trò của việc quản lý chi phí trong quá trình sản xuất kinh doanh của
doanh nghiệp ............................................................................................................... 29
CHƢƠNG 2 QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP VỀ

CHI PHÍ .............................................................................................................................. 31
2.1 Các khoản chi đƣợc trừ trong thuế thu nhập doanh nghiệp ............................... 31
2.1.1 Khoản chi thực tế phát sinh liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh
của doanh nghiệp ........................................................................................................ 32
2.1.2 Khoản chi có đủ hóa đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật. Đối với hóa
đơn mua hàng hóa, dịch vụ từng lần có giá trị từ hai mươi triệu đồng trở lên phải
có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt, trừ các trường hợp không bắt buộc
phải có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt theo quy định của pháp luật ... 34
2.1.2.1 Khoản chi có đủ hóa đơn, chứng từ theo quy định của pháp luật ............... 34
2.1.2.2 Đối với hóa đơn mua hàng hóa, dịch vụ từng lần có giá trị từ hai mươi triệu
đồng trở lên phải có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt, trừ các trường hợp
không bắt buộc phải có chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt theo quy định của
pháp luật .................................................................................................................. 35
2.2. Khoản chi không đƣợc trừ trong luật thuế thu nhập doanh nghiệp .................. 37
2.2.2 Khoản chi phát sinh trong thực tế không liên quan đến hoạt động sản xuất,
kinh doanh của doanh nghiệp hoặc không có đủ hóa đơn, chứng từ theo quy định
của pháp luật ............................................................................................................... 37
2.2.2 Chi khấu hao tài sản cố định ............................................................................ 40
2.2.3 Chi nguyên liệu, vật liệu, nhiên liệu, năng lượng, hàng hóa phần vượt mức
tiêu hao hợp lý ............................................................................................................. 46
2.2.4 Chi phí của doanh nghiệp mua hàng hóa, dịch vụ không có hóa đơn ........... 46
2.2.5 Chi tiền lương, tiền công, tiền thưởng cho người lao động............................. 47
2.2.6 Phần chi trang phục bằng hiện vật cho người lao động .................................. 49
2.2.7 Chi thưởng sáng kiến, cải tiến mà doanh nghiệp không có quy chế quy định
cụ thể về việc chi thưởng sáng kiến, cải tiến, không có hội đồng nghiệm thu sáng
kiến, cải tiến ................................................................................................................ 49
2.2.8 Chi phí đi công tác, chi phí đi lại ...................................................................... 49
2.2.9 Các khoản chi không đúng đối tượng, không đúng mục đích hoặc mức chi
vượt quá quy định ....................................................................................................... 50

2.2.10 Phần trích nộp các quỹ bảo hiểm bắt buộc cho người lao động vượt mức quy
định; phần trích nộp kinh phí công đoàn cho người lao động vượt mức quy định 51
2.2.11 Phần chi vượt mức 01 triệu đồng/tháng/người để: Trích nộp quỹ hưu trí tự
nguyện, quỹ có tính chất an sinh xã hội, mua bảo hiểm hưu trí tự nguyện, bảo
hiểm nhân thọ cho người lao động ............................................................................ 53
2.2.12 Khoản chi trả trợ cấp mất việc làm cho người lao động không theo đúng quy
định hiện hành ............................................................................................................ 53
2.2.13 Chi đóng góp hình thành nguồn chi phí quản lý cho cấp trên ...................... 54
2.2.14 Chi trả tiền điện, tiền nước .............................................................................. 54
2.2.15 Phần chi phí thuê tài sản cố định vượt quá mức phân bổ theo số năm mà
bên đi thuê trả tiền trước ............................................................................................ 55
2.2.16 Phần chi phí trả lãi tiền vay vốn sản xuất kinh doanh của đối tượng không
phải là tổ chức tín dụng hoặc tổ chức kinh tế vượt quá 150% mức lãi suất cơ bản
do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố tại thời điểm vay ................................. 56
2.2.17 Chi trả lãi tiền vay vốn tương ứng với phần vốn điều lệ (đối với doanh
nghiệp tư nhân là vốn đầu tư) đã đăng ký còn thiếu theo tiến độ góp vốn ghi trong
điều lệ của doanh nghiệp kể cả trường hợp doanh nghiệp đã đi vào sản xuất kinh
doanh; Chi trả lãi tiền vay đã được ghi nhận vào giá trị của tài sản, giá trị công
trình đầu tư ................................................................................................................. 57
2.2.19 Các khoản chi phí trích trước theo kỳ hạn, theo chu kỳ mà đến hết kỳ hạn,
hết chu kỳ chưa chi hoặc chi không hết .................................................................... 58
2.2.20 Phần chi quảng cáo, tiếp thị, khuyến mại, hoa hồng môi giới; chi tiếp tân,
khánh tiết, hội nghị; chi hỗ trợ tiếp thị, chi hỗ trợ chi phí; chi cho, biếu, tặng hàng
hóa, dịch vụ cho khách hàng ..................................................................................... 59
2.2.21 Lỗ chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc
ngoại tệ cuối kỳ tính thuế bao gồm chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại số dư
cuối năm là: tiền mặt, tiền gửi, tiền đang chuyển, các khoản nợ phải thu có gốc
ngoại tệ (trừ lỗ chênh lệch tỷ giá hối đoái do đánh giá lại các khoản nợ phải trả có
gốc ngoại tệ cuối kỳ tính thuế) ................................................................................... 61

2.2.22 Chi tài trợ cho giáo dục, y tế, khắc phục hậu quả thiên tai, hỗ trợ nhà tình
nghĩa không đúng đối tượng quy định hoặc không có hồ sơ xác định khoản tài
trợ................................................................................................................................. 62

2.2.23 Chi tài trợ nghiên cứu khoa học không đúng quy định; chi tài trợ không
theo chương trình của Nhà nước dành cho các địa phương thuộc địa bàn có điều
kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn ...................................................................... 65
2.2.24 Phần chi phí quản lý kinh doanh do công ty ở nước ngoài phân bổ cho cơ sở
thường trú tại Việt Nam.............................................................................................. 66
2.2.25 Các khoản chi không tương ứng với doanh thu tính thuế ............................ 66
2.2.26 Chi về đầu tư xây dựng cơ bản trong giai đoạn đầu tư để hình thành tài sản
cố định ......................................................................................................................... 67
2.2.27. Các khoản chi khác không được tính vào chi phí được trừ khác ................ 67
2.3. Mối quan hệ giữa pháp luật thuế với các chuẩn mực kế toán trong việc xác
định chi phí ..................................................................................................................... 69
KẾT LUẬN ......................................................................................................................... 71

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Từ xưa, thuế luôn là nguồn thu vô cùng quan trọng trong mỗi quốc gia, gắn
liền với sự ra đời, tồn tại và phát triển của đất nước. Nhà nước cần có kinh phí để
phục vụ những nhu cầu chi tiêu cơ bản để duy trì sự quản lý và thực hiện chức năng

của mình như: quốc phòng, an ninh, xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng… Nguồn
tài chính đó lấy từ việc vận động viên một phần thu nhập của xã hội trực tiếp lao
động sản xuất ra. Nhà nước có thể thông qua các hình thức như quyên góp, vay của
dân, dùng quyền lực Nhà nước buộc dân phải đóng thông qua cơ chế của thuế.
Trong đó, thuế đóng vai trò vô cùng to lớn.
Thuế được Nhà nước sử dụng như một công cụ kinh tế quan trọng góp phần
điều tiết kinh tế vĩ mô, điều hòa thu nhập của cá nhân và các tổ chức trong xã hội.
Thuế cũng là khoản góp mang tính bắt buộc nhằm huy động một phần thu nhập cho
ngân sách Nhà nước, bảo đảm sự công bằng hợp lý giữa các thành phần kinh tế, kết
hợp hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, tập thể và người lao động.
Một trong những nguồn thu quan trọng của Nhà nước là thuế thu nhập doanh
nghiệp (TNDN). Tuy nhiên, nộp thuế TNDN có nghĩa là lợi nhuận của doanh
nghiệp sẽ bị giảm đi nên tâm lý chung là doanh nghiệp luôn tìm mọi cách hạn chế
số thuế phải nộp. Cách thức phổ biến nhất để giảm số thuế phải nộp mà các doanh
nghiệp hay áp dụng là tăng chi phí. Để khắc phục tình trạng này thì nhà nước, khi
xây dựng luật thuế TNDN phải đặt ra các nguyên tắc, các định mức chi phí, nhà
nước phải quy định các khoản nào được trừ và không được trừ khi xác định thuế
TNDN. Trong điều kiện kinh tế hiện nay, việc hiểu rõ và đúng các quy định về
khoản chi phí hợp lý được trừ và không được trừ khi xác định thuế TNDN là vô
cùng quan trọng nhằm đánh giá tính hợp lý của các quy định về các khoản chi phí
của doanh nghiệp, sao cho vừa đảm bảo thu đúng, thu đủ thuế cho ngân sách vừa
phải hợp lý, phù hợp với thực tế sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Quy định
về chi phí hợp lý, một khi được hoàn thiện, cũng là cơ sở giúp cho các doanh
nghiệp xây dựng kế hoạch sản xuất kinh doanh, đảm bảo tối đa hóa lợi nhuận trong
khuôn khổ pháp luật.

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 1

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

2. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Nội dung đề tài là tìm hiểu các quy định về các khoản chi phí được trừ và
không được trừ trong Luật thuế TNDN. Vì thế, trong khuôn khổ luận văn tập trung
đi sâu vào tìm hiểu về mặt lý luận của chi phí và các quy định pháp luật về chi phí.
Bên cạnh đó, đề cập đến chuẩn mực kế toán thuế thu nhâp doanh nghiệp về mặt lý
luận chung. Bài viết không đi sâu vào nghiên cứu các doanh nghiệp thực chi như
thế nào mà tập trung vào một số điểm bất cập cũng như hạn chế trong quy định
pháp luật về các khoản chi phí, đồng thời nêu lên những giải pháp để hoàn thiện
pháp luật thuế hơn.
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là tìm hiểu quy định của pháp luật quy định về
các khoản chi phí hợp lý được trừ và không được trừ trong Luật thuế TNDN 2008
sửa đổi, bổ sung năm 2013; Nghị định số: 218/2013/NĐ-CP ngày 26 tháng 12 năm
2013 hướng dẫn thi hành thuế TNDN 2008 sửa đổi, bổ sung 2013; Nghị định
91/2014/NĐ-CP ngày 01 tháng 10 năm 2014 về sửa đổi, bổ sung một số điều tại các
quy định về Thuế; Thông tư số 78/2014/TT-BTC ngày 18/06/2014 hướng dẫn thi
hành Nghị định 218/2013/NĐ-CP ngày 26/12/2013 của chính phủ quy định và
hướng dẫn thi hành luật thuế TNDN; Quyết định số 12/2005/QĐ-BTC ngày 15
tháng 02 năm 2005 của Bộ trưởng Bộ Tài chính về việc ban hành và công bố chuẩn
mực kê toán Việt Nam cùng với Thông tư số 20/2006/TT-BTC ngày 20 tháng 03
năm 2006 của Bộ Tài chính hướng dẫn kế toán thực hiện chuẩn mực kế toán theo
Quyết định số 12/2005/QĐ-BTC chuẩn mực số 17; cùng với sách báo, tạp chí có
liên quan.
3. Mục tiêu đề tài

Đề tài nghiên cứu vấn đề mang tính cấp thiết của xã hội và pháp lý. Thông
qua việc tìm hiểu, nghiên cứu đề tài sẽ làm nổi bật lên những điểm tiến bộ đồng thời
cho thấy những hạn chế cần phải khắc phục trong quy định hiện hành. Từ những
vấn đề phân tích, người viết mong muốn có một hệ thống pháp luật hoàn thiện hơn,
phù hợp hơn với tình hình hiện tại nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh
nghiệp hiểu rõ hơn, tiếp cận chính xác hơn những quy định để vừa giúp họ quản lý
các loại chi phí có hiệu quả vừa đóng góp thuế nhiều hơn cho ngân sách Nhà nước.

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 2

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp của chủ nghĩa duy vật biện
chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; Tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương,
chính sách của Đảng và Nhà nước ta về Nhà nước pháp quyền. Ngoài ra, đề tài còn
sử dụng phương pháp phân tích câu chữ và phương pháp nghiên cứu lý luận, sách
vở nghiên cứu.
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần lời mở đầu và phần kết luận. Nội dung chính của luận văn gồm 2
chương.
Chương 1: Khái quát chung về chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp
Chương 2: Quy định pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Trong qua trình nghiên cứu đề tài “Tìm hiểu Chi phí trong pháp luật thuế thu
nhập doanh nghiệp”, người viết không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận
được sự góp ý của các thầy cô để đề tài được hoàn thiện hơn.

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 3

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

CHƢƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CHI PHÍ
TRONG PHÁP LUẬT THUẾ THU NHẬP
DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
1.1 Khái quát chi phí, chi phí sản xuất, kinh doanh
1.1.1 Khái niệm theo nghĩa thông thường
Chi phí được định nghĩa như là giá trị tiền tệ của các khoản hao phí bỏ ra
nhằm thu được các loại tài sản, hàng hóa hoặc các dịch vụ. Như vậy, nội dung của
chi phí rất đa dạng. Khái niệm về chi phí nhìn chung xuất hiện trong nhiều lĩnh vực
như kế toán quản trị, tài chính – ngân hàng và đặc biệt trong sản xuất kinh doanh
của doanh nghiệp. Mỗi một khía cạnh trong hoạt động làm phát sinh lợi nhuận sẽ
đưa ra khái niệm về chi phí riêng để phân loại, cũng như nhằm cung cấp thông tin
để thuận lợi hơn công tác quản lý nói chung, quản trị chi phí và tối ưu hóa lợi ích
khi tạo nên thành phẩm, khái niệm chi phí cũng được sử dụng theo nhiều cách khác
nhau để đáp ứng với từng yêu cầu cụ thể theo thời điểm thích hợp trong nội bộ

doanh nghiệp. Thêm vào đó, chi phí phát sinh trong các loại hình doanh nghiệp
khác nhau (sản xuất, thương mại, kinh doanh và dịch vụ) cũng có nội dung và đặc
điểm rất riêng biệt, trong đó chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất thể hiện tính
đa dạng và bao quát nhất.
1.1.2 Khái niệm theo kế toán, tài chính – ngân hàng
1.1.2.1 Khái niệm theo kế toán
Khái niệm chi phí theo chuẩn mực VAS 01 (chuẩn mực kế toán số 01) được
định nghĩa là: “chi phí là tổng các giá trị lợi ích kinh tế trong kỳ kế toán dưới hình
thức các khoản tiền chi ra, các khoản khấu trừ tài sản hoặc phát sinh các khoản nợ
dẫn đến làm giảm vốn chủ sở hữu, không bao gồm khoản phân phối cho cổ đông
hoặc chủ sở hữu”.1

1

Mục Tình hình kinh doanh, Đoạn 31, chuẩn mực số 01, Quyết định số 165/2002/QĐ-BTC ngày 31 tháng 12
năm 2002 về ban hành và công bố (06) chuẩn mực kế toán Việt nam (đợt 2).

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 4

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Theo luật kế toán Việt nam chi phí sản xuất được xem là: biểu hiện bằng tiền
của toàn bộ các hao phí về lao động sống, lao động vật hóa và các chi phí cần thiết

khác mà doanh nghiệp phải chi ra trong quá trình sản xuất kinh doanh, biểu hiện
bằng tiền và tính trong một thời kỳ nhất định. Với giai đoạn sản xuất này, chi phí
sản xuất được biết đến như là một công đoạn trong dây chuyền sản xuất trước khi ra
thành phẩm bằng sức lao động của công nhân kết hợp với việc sử dụng máy móc
thiết bị. Chi phí trong phần này được tính gồm ba khoản mục: chi phí nguyên vật
liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung.
Với chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp: khoản mục này chi phí bao gồm các
loại nguyên liệu và vật liệu xuất dựng trực tiếp cho việc chế tạo sản phẩm. Trong
đó, nguyên vật liệu chính dựng để cấu tạo nên thực thể chính của sản phẩm và các
loại vật liệu phụ khác có tác dụng kết hợp nguyên vật liệu chính để hoàn chỉnh sản
phẩm về mặt chất lượng và hình dáng.
Chi phí nhân công trực tiếp: khoản mục chi phí này bao gồm tiền lương phải
trả cho bộ phận công nhân trực tiếp sản xuất sản phẩm và khoản trích theo lương
của họ được tính vào chi phí. Nhưng phải chú ý rằng, chi phí tiền lương và các
khoản trích theo lương của bộ phận công nhân hoạt động chung của bộ phận sản
xuất hoặc nhân viên quản lý các bộ phận sản xuất thì không bao gồm khoản mục
trong chi phí này mà được tính là một phần của khoản mục chi phí sản xuất chung.
Chi phí sản xuất chung: là các khoản chi phí phát sinh trong phạm vi các phân
xưởng để phục vụ hoặc quản lý quá trình sản xuất sản phẩm. Khoản mục chi phí
này bao gồm: chi phí vật liệu phục vụ quá trình sản xuất hoặc quản lý sản xuất, tiền
lương và các khoản trích theo lương của nhân viên quản lý phân xưởng, chi phí
khấu hao, sửa chữa và bảo trì máy móc thiết bị, nhà xưởng, chi phí dịch vụ mua
ngoài để phục vụ quá trình sản xuất...
Ngoài ra, trong kế toán quản trị còn sử dụng các thuật ngữ khác: chi phí ban
đầu để chỉ sự kết hợp của chi phí nguyên liệu, vật liệu trực tiếp và chi phí nhân
công trực tiếp và chi phí sản xuất chung; chi phí chuyển đổi để chỉ sự kết hợp của
chi phí nhân công trực tiếp và chi phí sản xuất chung.
1.1.2.2 Khái niệm tài chính – ngân hàng
Theo giáo trình Quản trị tài chính doanh nghiệp của Trường Đại học Tài
chính kế toán Hà nội (Nhà xuất bản Tài chính năm 2001) có ghi nhận: “chi phí

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 5

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Doanh nghiệp là toàn bộ các khoản chi phí cho hoạt động kinh doanh, cho các hoạt
động khác và các khoản thuế gián thu mà Doanh nghiệp phải bỏ ra để thực hiện
các hoạt động của Doanh nghiệp trong một thời kỳ nhất định”. Với khái niệm này
ta đã thấy rỏ hơn ở lĩnh vực nào sẽ làm phát sinh chi phí và mục tiêu sử dụng của
chi phí nhưng vẫn còn chung chung chưa khái quát lên thành một định nghĩa cho
chi phí.
Theo giáo trình kinh tế và quản trị doanh nghiệp (Nhà xuất Giáo dục năm
2004) định nghĩa: “Chi phí hoạt động doanh nghiệp là toàn bộ giá trị của các
nguồn lực mà doanh nghiệp đã tiêu hao cho các hoạt động của doanh nghiệp trong
một thời kỳ nhất định”.2 Với định nghĩa này mới chỉ nêu được cơ sở của nguồn gốc
của chi phí và thời gian để tính hao phí trong hoạt động của doanh nghiệp nhưng
chưa nêu rõ được hình thức biểu hiện của chi phí, mục tiêu sử dụng của chi phí, các
lĩnh vực làm phát sinh chi phí và chưa bao quát hết tầm ảnh hưởng cũng như định
nghĩa được khái niệm của chi phí.
Theo giáo trình Quản trị Tài chính của Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn
thông (Hà nội 2007) thì: “Chi phí sản xuất kinh doanh của Doanh nghiệp là biểu
hiện bằng tiền toàn bộ hao phí về vật chất, lao động và khoản thuế gián thu mà
Doanh nghiệp đã bỏ ra để đạt được một mục tiêu kinh doanh nào đó, nhằm tìm
kiếm lợi nhuận trong một kỳ nhất định”.3 Với khái niệm này đã nêu ra được định

nghĩa về chi phí nói chung và đặc điểm của chi phí doanh nghiệp, nhưng chưa rõ
được lĩnh vực làm phát sinh chi phí.
Từ việc phân tích các khái niệm trên, có thể đưa ra một khái niệm về chi phí
Doanh nghiệp theo nghĩa tài chính – ngân hàng như là: “Chi phí Doanh nghiệp là
biểu hiện bằng tiền toàn bộ hao phí về vật chất và lao động mà Doanh nghiệp đã bỏ
ra cho hoạt động sản xuất kinh doanh, cho các hoạt động khác và các khoản thuế
gián thu nhằm tìm kiếm lợi nhuận, được hoạt toán trong kỳ tính thuế Thu nhập
Doanh nghiệp”.
1.1.3 Ý nghĩa của chi phí đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh
Trong Kinh tế học vi mô, chi phí sản xuất chiếm một vị trí quan trọng và có
quan hệ với nhiều vấn đề khác nhau của một doanh nghiệp cũng như của xã hội. Chí
2

Ngô Xuân Bình và Hoàng Văn Hải, giáo trình Kinh Tế và Quản trị doanh nghiệp, NXB giáo dục 2004, tr 58
Vũ Quang Kết và Nguyễn Văn Tấn, giáo trình Quản trị Tài chính, Học viện Bưu chính Viễn Thông, Hà nội
2007, tr 125
3

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 6

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

phí sản xuất không chỉ là mối quan tâm của doanh nghiệp, của nhà sản xuất mà còn

là mối quan tâm của xã hội. Giảm chi phí sản xuất làm tăng lợi nhuận của doanh
nghiệp, tăng tính cạnh tranh của hàng hóa, đồng thời cũng làm tăng lợi ích cho
người tiêu dùng.
Trong nội bộ Doanh nghiệp, còn có cả chỉ tiêu của doanh nghiệp. Chỉ tiêu là
sự chi ra, sự giảm đi thuần túy của tài sản, không để các khoản đó dùng vào việc gì
và dùng như thế nào? mà chỉ tiêu trong kỳ của doanh nghiệp bao gồm chỉ tiêu cho
các quá trình mua hàng, quá trình sản xuất kinh doanh, chỉ tiêu cho quá trình mua
hàng làm tăng tài sản của doanh nghiệp, còn chỉ tiêu cho quá trình sản xuất kinh
doanh làm cho các khoản tiêu dùng cho quá trình sản xuất kinh doanh tăng lên.
Chi phí trong kinh doanh bao gồm toàn bộ phận tài sản tiêu dùng cho quá
trình sản xuất kinh doanh trong kỳ, số chỉ tiêu dùng cho quá trình sản xuất kinh
doanh trong kỳ và số chỉ tiêu dùng cho quá trình sản xuất tính nhập hoặc phân bổ
vào chi phí trong kỳ. Ngoài ra, khoản chi phí phải trả (chi phí trả trước) không phải
là chỉ tiêu trong kỳ nhưng được tính vào chi phí trong kỳ.
Mặc khác chỉ tiêu chất lượng phản ảnh tổng hợp mọi hoạt động kinh doanh
của doanh nghiệp thương mại. Thông qua chỉ tiêu này có thể đánh giá trình độ quản
lý kinh doanh, tình hình sử dụng lao động, vật tư tiền vốn trong kỳ của doanh
nghiệp. Đối với từng doanh nghiệp thương mại việc hạ thấp chi phí kinh doanh là
điều kiện cần thiết để hạ giá thành sản phẩm, hàng hoá, tăng doanh thu, tăng lợi
nhuận và tăng hiệu quả kinh doanh cho doanh nghiệp. Muốn hạ thấp được chi phí
kinh doanh, doanh nghiệp một mặt quán triệt nguyên tắc tiết kiệm và mặt khác phải
phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc hình thành chi phí kinh doanh và đặc
điểm sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp thương mại trong kỳ, chỉ trên cơ sở đó
mới đề ra được phương hướng và biện pháp hạ thấp chi phí kinh doanh sát thực,
tăng cường hiệu quả kinh doanh trong doanh nghiệp.
Như vậy, giữa chỉ tiêu và chi phí của doanh nghiệp có mối quan hệ mật thiết
với nhau, đồng thời có sự khác nhau về lượng và thời điểm phát sinh; mặt khác, chi
phí phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh nên nó được tài trợ vốn kinh doanh
và được bù đắp từ thu nhập hoạt động sản xuất kinh doanh chỉ tiêu không gắn liền
với mục đích sản xuất kinh doanh nên có thể được tài trợ từ những nguồn khác

nhau, có thể lấy từ quỹ phúc lợi, trợ cấp từ những nguồn khác nhau, có thể lấy từ

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 7

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

quỹ phúc lợi trợ cấp của Nhà nước và không bù đắp từ thu nhập hoạt động kinh
doanh.
Xét về thực chất thì chi phí sản xuất kinh doanh là sự chuyển dịch vốn của
doanh nghiệp vào đối tượng tính giá nhất định. Nó là vốn của doanh nghiệp bỏ vào
quá trình sản xuất kinh doanh.
Vì vậy, để quản lý có hiệu quả và kịp thời đối với hoạt động sản xuất kinh
doanh của mình, các nhà quản trị doanh nghiệp luôn cần biết số chi phí chi ra cho
từng loại hoạt động, từng loại sản phẩm, dịch vụ trong kỳ là bao nhiêu, số chi phí đã
chi đó cấu thành trong số sản phẩm lao vụ, dịch vụ đã hoàn thành bao nhiêu.
1.2 Khái quát chung về thuế thu nhập doanh nghiệp
1.2.1 Lược sử sự phát triển của thuế thu nhập doanh nghiệp
Thuế ra đời - phát triển gắn liền với sự hình thành và phát triển của Nhà nước.
Thuế là một đòi hỏi khách quan đối với sự tồn tại và phát triển của Nhà nước. Hệ
thống và chính sách thuế của Nhà nước được xây dựng trên cơ sở những điều kiện
kinh tế- chính trị- xã hội cụ thể trong mỗi giai đoạn lịch sử nhất định.
Ngay từ khi Nhà nước ra đời thì thuế cũng xuất hiện, thuế là sản phẩm tất yếu
từ sự xuất hiện hệ thống bộ máy Nhà nước, ngược lại thuế là công cụ đảm bảo cung

cấp phương tiện vật chất cần thiết cho sự tồn tại và hoạt động của hệ thống bộ máy
Nhà nước. Cũng như nhiều nước trên thế giới, thuế được xem là công cụ cơ bản và
hữu hiệu được nhà nước sử dụng để quản lý nền kinh tế bằng cách đóng góp nguồn
thu từ thuế vào ngân sách quốc gia nhằm thực hiện những mục tiêu tốt đẹp, góp
phần thực hiện công bằng xã hội, kích thích nền kinh tế phát triển… Trước đây, khi
luật thuế còn đơn giản, việc thu thuế chủ yếu dựa vào hiện vật, tức là đánh thuế vào
thu nhập vật chất của người dân. Đặc trưng của loại thuế này là người dân làm ra
sản phẩm nào thì nộp sản phẩm đó. Tuy nhiên, phương pháp thu thuế này lại mau
lỗi thời vì Nhà nước sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong công tác quản lý, bảo quản,
mất tính linh hoạt trong sử dụng và trong chi tiêu. Với sự ra đời của thuế và phát
triển của nhân loại, đặc biệt là sự bùng nổ của nền kinh tế hàng hóa – tiền tệ, mà
đỉnh cao ấy là khi có sự xuất hiện của tiền đã giúp Nhà nước giải quyết giải quyết
vấn đề trên thông qua việc thu thuế bằng tiền và với hình thức thu thuế bằng tiền
này đã làm bước đệm cho các quan hệ về thuế phát triển ở tầm cao mới. Tuy nhiên,

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 8

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

qua những giai đoạn phát triển khác nhau của xã hội và nền kinh tế thì các loại thuế
đã có thay đổi nhất định về tên gọi cũng như bản chất, hơn cả là thuế TNDN.
Thuế TNDN sự hình thành và phát triển từ rất sớm thể hiện qua nhiều hình
thức khác nhau. Ở Việt Nam, tiền thân của thuế TNDN là thuế Lợi tức được áp

dụng vào trước năm 1990 của thế kỷ XX. Luật thuế Lợi tức được Quốc hội nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa VII, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày
30/06/1990 và được sửa đổi, bổ sung tại Quốc hội khóa IX, kỳ họp thứ 3 thông qua
ngày 06/07/1993. Đối tượng điều chỉnh của Luật thuế Lợi tức là quan hệ thu, nộp
thuế phát sinh giữa Nhà nước với các tổ chức và cá nhân kinh doanh có lợi tức từ
các hoạt động kinh doanh trên lãnh thổ Việt Nam và đây là một loại thuế trực thu.
Luật thuế Lợi tức có 40 điều quy định chi tiết đối tượng, phạm vi cũng như mức
thuế suất cho các loại hình hoạt động. Điều 9 Luật thuế Lợi tức quy định các khoản
chi nào được xem là chi phí hợp lệ, hợp lý được trừ để tính lợi tức chịu thuế, gồm 6
khoản.
Quy thời gian áp dụng, Luật thuế Lợi tức đã thể hiện được mặt tích cực nhất
định, điển hình là việc áp dụng chung một chính sách thuế Lợi tức đối với tất cả các
thành phần kinh tế đã đảm bảo sự công bằng, bình đẳng trong cạnh tranh, tạo điều
kiện thúc đẩy các thành phần kinh tế phát triển. Đối với nền kinh tế quốc doanh,
việc áp dụng chính sách thuế này đã thay thế cho chế độ thu quốc doanh trước đây
mang nặng tính bao cấp nên thật sự có tác động mạnh mẽ, thúc đẩy các xí nghiệp
tăng cường hoạch toán kinh doanh, từng bước thích ứng với cơ chế thị trường để
tồn tại và phát triển. Đối với các thành phần kinh tế khác cũng được áp dùng chung
một chính sách thuế, như kinh tế quốc doanh đã tạo ra sự phấn khích, kích thích các
thành phần tăng cường đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh, làm cho các ngành
nghề ngày càng phong phú. Bên cạnh đó, chính sách thuế còn quy định thêm nhiều
ưu đãi đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đã góp phần quan trọng thu
hút các tổ chức, cá nhân đầu tư trực tiếp vào Việt nam.
Tuy nhiên, cùng với những thành tựu do Luật thuế Lợi tức mang lại thì qua
quá trình thực hiện nó cũng bộc lộ một số mặt hạn chế nhất định do sự phát triển
không ngừng của tình hình kinh tế xã hội trong nước cũng như trên thế giới. Vì vậy,
Luật thuế Lợi tức đã rơi dần vào lạc hậu cho thấy nhiều nhược điểm và không còn
phù hợp với tình hình kinh tế Việt Nam trong giai đoạn mới, giai đoạn mở cửa tham
gia vào nền kinh tế khu vực cũng như thế giới được thể hiện ở một số điểm như:
GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 9

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Tên gọi thuế Lợi tức không bao quát được hết phạm vi đánh thuế. Trong nền
kinh tế thị trường, doanh thu của các doanh nghiệp đến từ nhiều nguồn khác nhau
rất đa dạng và phong phú, có những khoản thu không phải từ kinh doanh như: từ
chuyển nhượng vốn, chuyển giao công nghệ, bản quyền,.v.v… Vì vậy, với tên gọi
“thuế Lợi tức” được hiểu là lợi nhuận từ kinh doanh đã không còn phù hợp nữa.
Phạm vi điều chỉnh còn hạn hẹp chưa bao quát hết các loại hình kinh doanh đã
và đang phát sinh có thể tạo ra thu nhập nên từ đó làm thất thoát thuế.
Việc quy định một số chi phí hợp lý, miễn giảm thuế và chế độ đa thuế suất
không còn phù hợp nữa. Theo đó, các nhóm ngành công nghiệp nặng, xây dựng,
vận tải chịu mức thuế suất 25%; 35% là đối với ngành công nghiệp nhẹ, công
nghiệp thực phẩm và sản xuất khác; 45% đối với thương nghiệp, ăn uống và dịch vụ
các loại. Tuy nhiên, trong nền kinh tế thị trường việc đa dạng hóa ngành nghề kinh
doanh là cần thiết, điều này gấy khó khăn trong kê khai tính thuế, tạo khe hở cho
doanh nghiệp trốn thuế.
Việc động viên thu nhập của các thành phần kinh tế đóng góp vào ngân sách
Nhá nước là không giống nhau, doanh nghiệp nước ngoài nhận được quá nhiều ưu
đãi so với doanh nghiệp trong nước từ thuế suất, cũng như chế độ miễn, giảm thuế
(tùy ngành kinh doanh). Điều này tạo ra sự bất bình đẳng lớn trong kinh doanh,
giảm khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước.
Tính không nhất quán giữa các văn bản Luật cũng gây khó khăn cho nhà đầu

tư, lẫn cơ quan thực thi đó là ngành thuế trong việc xác định phạm vi điều chỉnh,
quyền hạn xử phạt, thu thuế,...
Vậy nên, trước những yêu cầu thực tế trên nhất thiết phải ban hành một Luật
thuế mới để đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế trong giai đoạn mới, nền
kinh tế Việt Nam đang ngày càng có mối quan hệ chặt chẽ với khu vực cũng như
quốc tế nói chung. Luật thuế TNDN được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam khóa IX, kỳ họp thứ 11 thông qua ngày 10/05/1997 và có hiệu lực
ngày 01/01/1999 thay cho Luật thuế Lợi tức. Luật này có 34 điều quy định chi tiết
về đối tượng, phạm vi, thuế suất, doanh thu,… Với Luật thuế TNDN 1997 này được
xem như một bước tiến mới trong lĩnh vực thu thuế doanh nghiệp ở Việt Nam, tạo
điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp khi kê khai nộp thuế cũng như cơ quan thuế
trong quá trình thu thuế. Tuy nhiên, do còn khá mới nên Luật thuế TNDN 1997 vẫn

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 10

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

còn tồn tại nhiều hạn chế nhất định, việc miễn giảm thuế chưa rõ ràng, chưa tạo ra
được môi trường thật sự bình đẳng giữa doanh nghiệp trong và ngoài nước.
Nhằm khắc phục các hạn chế nêu trên, ngày 17/06/2003 tại kỳ họp Quốc hội
khóa IX đã thông qua Luật thuế TNDN sửa đổi (gọi tắc là Luật thuế TNDN 2003)
để thay thế Luật thuế TNDN 1997 và có hiệu lực ngày 01/01/2004. Với Luật sửa
đổi này đã khắc phục một số điểm hạn chế của luật trước đây, nhằm tạo điều kiện

tốt hơn cho các doanh nghiệp cũng như môi trường thuận lợi cho đầu tư công bằng,
tự do cạnh tranh phát triển.
Trong công cuộc cải cách chính sách thuế của Việt Nam khi gia nhập WTO
năm 2007. Ngày 03/06/2008 Luật thuế TNDN mới được Quốc hội thông qua và có
hiệu lực thi hành 01/01/2009 nhằm hoàn thiện hơn chính sách thuế cũng như đảm
bảo lộ trình cam kết gia nhập WTO. Luật thuế TNDN 2008 thay thế cho Luật thuế
TNDN 2003, nội dung gồm 20 điều quy định một cách chi tiết hơn về phạm vi, đối
tượng, doanh thu, thuế suất,… góp phần tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh
nghiệp, cơ quan thu thuế trong việc kê khai và nộp thuế. Luật thuế TNDN 2008 quy
định việc chuyển lỗ qua các kỳ tính thuế, quy định mức thuế suất thấp hơn (25% so
với năm 2003 là 28%), đối với các ngành nghề hoạt động tìm kiếm, thăm dò, khai
thác dầu khí và tài nguyên quý hiếm thì chịu mức thuế suất tối thiểu là 32% (từ 32%
đến 50%) tùy dự án, cơ sở kinh doanh. Luật thuế TNDN 2008 còn quy định rõ các
trường hợp miễn, giảm thuế, ban hành quy định về việc trích lập quỹ dự phòng.
Hơn thế nữa, tại kỳ họp thứ 5 của Quốc hội khóa 13 ngày 19/06/2013 đã thông qua
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế TNDN 2008 và có hiệu lực thi
hành ngày 01/01/2014. Luật thuế TNDN 2008 sửa đổi, bổ sung năm 2013 ra đời
nhằm hiện thực hóa đường lối chính sách của Nhà nước trong công cuộc cải cách
nền kinh tế theo hướng hội nhập hơn, tạo hành lang pháp lý vững chắc hơn trong
môi trường kinh doanh đa dạng và đầy thách thức, cùng với những ưu đãi cho các
nhà đầu tư trong và ngoài nước. Trong Luật thuế TNDN 2008 sửa đổi, bổ sung năm
2013 thay đổi một số điều cấp thiết như: về khái niệm cơ sở thường trú cho phù hợp
hơn với cam kết quốc tế nhưng không làm ảnh hưởng đến quyền đánh thuế; về thu
nhập chiụ thuế để bao quát hết các khoản thu nhập phát sinh, xác định thu nhập tính
thuế và chuyển lỗ trong hoạt động chuyển nhượng bất động sản; các khoản chi được
trừ và không được trừ, giảm thuế suất phổ thông từ 25% năm 2008 còn 22% áp
dụng từ ngày 01/01/2014 và 20% từ ngày 01/01/2016, thuế suất ưu đãi 20% sẽ giảm
GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 11

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

còn 17% vào ngày 01/01/2016. Mới đây, kỳ họp Quốc hội ngày 26 tháng 11 năm
2014 đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về thuế có hiệu
lực từ 1/1/2015. Trong đó, Luật thuế TNDN quy định mới về áp dụng thuế suất ưu
đãi 15% đối với thu nhập của doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp,
lâm nghiệp, thủy sản không thuộc địa bàn có điều kiện kinh tế-xã hội khó khăn và
đặc biệt khó khăn; về phần chi cho quảng cáo, khuyến mại thì Luật đã thông qua và
bỏ quy định khống chế mức khung dành cho khoản chi này. Đây có thể xem là một
bước tiến của chính sách phát triển thuế ở nước ta và trong quá trình hội nhập nền
kinh tế thế giới.
1.2.2 Khái niệm, đặc điểm và vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp
1.2.2.1 Khái niệm thuế thu nhập doanh nghiệp
Theo chuẩn mực kế toán Việt Nam về thuế Thu nhập doanh nghiệp (chuẩn
mực kế toán VAS17) ban hành và công bố theo Quyết định số 12/2005/QĐ – BTC
ngày 15 tháng 02 năm 2005 của Bộ trưởng Bộ Tài chính thuế TNDN thì:
“Thuế TNDN bao gồm toàn bộ số thuế thu nhập tính trên thu nhập chịu thuế
TNDN, kể cả các khoản thu nhập nhận được từ hoạt động sản xuất, kinh doanh
hàng hóa, dịch vụ tại nước ngoài mà tại Việt Nam chưa đăng ký Hiệp định về đánh
thuế hai lần. Thuế TNDN bao gồm cả các loại thuế liên quan khác được khấu trừ
tại nguồn đối với các tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam không có cơ sở
thường trú tại Việt Nam được thanh toán bởi công ty liên doanh, liên kết hay công
ty con tính trên khoản phân phối cổ tức, lợi nhuận (nếu có); hoặc thanh toán dịch
vụ cung cấp cho đối tác cung cấp dịch cụ nước ngoài theo quy định của luật thuế

TNDN hiện hành”.4
Để hiểu rõ hơn khái niệm thuế thu nhập theo chuẩn mực kế toán nên cần tìm
hiểu về thu nhập. Thu nhập là tổng các giá trị mà một chủ thể nào đó nhận được
trong nền kinh tế xã hội thông qua quá trình phân phối thu nhập quốc dân trong một
thời hạn nhất định, không phân biệt nguồn gốc hình thành từ lao động, tài sản hay
đầu tư…
Như vậy, thuế thu nhập là một loại thuế đánh trực tiếp vào thu nhập thực tế
của các cá nhân hoặc các pháp nhân nhưng không phải toàn bộ thu nhập của các thể
4

Mục 02, Quy định chung, Chuẩn mực số 17, Quyết định số 12/2005/QĐ-BTC ngày 15 tháng 12 năm 2005
ban hành (06) chuẩn mực Việt nam (đợt 4).

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 12

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

nhân và pháp nhân đều là đối tượng đánh thuế thu nhập, mà thuế thu nhập điều
chỉnh hay thu trên phần thu nhập chịu thuế tức là khoản thu nhập sau khi đã được
miễn trừ chi phí hợp lý, hợp lệ.
Thuế thu nhập đóng vai trò rất quan trọng trong việc đảm bảo nguồn thu Ngân
sách cho Nhà nước và thực hiện các chức năng quản lý, điều tiết vĩ mô của Nhà
nước đối với các hoạt động kinh tế, xã hội trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân.

Như vậy, Thuế thu nhập doanh nghiệp là một loại thuế trực thu, thu vào phần
thu nhập chịu thuế sau khi trừ các chi phí liên quan đến thu nhập của các cơ sở
SXKD, dịch vụ.
1.2.2.2 Đặc điểm thuế thu nhập doanh nghiệp
Thuế TNDN là một bộ phận trong hệ thống thuế của Việt nam nên thuế
TNDN cũng có những đặc điểm như là luật thuế nói chung như có tính cưỡng chế,
tính pháp lý, là khoản đóng góp không mang tính hoàn trả trực tiếp và không đối giá
trực tiếp. Không những vậy, thuế TNDN còn có một số đặc điểm rất riêng, đặc
trưng để có thể phân biệt với các loại thuế khác như:
Thuế thu TNDN là loại thuế trực thu. Tính trực thu ở chỗ đối tượng nộp thuế
cũng là đối tượng chịu thuế TNDN. Tuy nhiên, với thực tế cho thấy vẫn có trường
hợp đối tượng nộp thuế chuyển giao trách nhiệm này cho các đối tượng khác khiến
họ phải chịu gánh nặng thay. Ví dụ cho thấy điều này có thể thấy chủ doanh nghiệp
có thể giao phần nghĩa vụ về thuế của họ cho cổ đông, hoặc cho người lao động
trong doanh nghiệp, thậm chí là người tiêu dùng,… Do đây là thuế trực thu nên
ngoài mục tiêu tạo ra nguồn thu cho ngân sách Nhà nước, thuế TNDN còn có mục
tiêu điều tiết nền kinh tế, điều hòa thu nhập trong xã hội nên thường gắn liền với
chính sách ổn định và phát triển kinh tế xã hội của Nhà nước. Bởi vậy, pháp luật về
thuế mang nhiều chế độ ưu đãi, miễn giảm để đảm bảo chức năng khuyến khích đầu
tư, tạo môi trường thuận lợi, thực hiện các mục tiêu điều tiết.
Đối tượng chịu thuế của thuế TNDN là doanh nghiệp, tổ chức có thu nhập
phát sinh chủ yếu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh. Như vậy, dưới góc độ lý luận,
để coi là thu nhập chịu thuế phải thỏa với điều kiện:
Hành vi kinh doanh: phải phát sinh trên thực tế không phân biệt tư cách chủ
thể là doanh nghiệp hay tổ chức khác, có đăng ký kinh doanh hay không có đăng ký

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 13

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

kinh doanh (đăng ký dưới hình thức khác theo luật Các tổ chức tín dụng, luật Luật
sư, luật Đầu tư,…).
Thu nhập thực tế hợp pháp: phải sinh trực tiếp từ hoạt động sản xuất kinh
doanh trên và các khoản thu nhập khác.
Đối tượng nộp thuế TNDN là các tổ chức và doanh nghiệp thuộc mọi thành
phần kinh tế có phát sinh thu nhập từ hoạt động sản xuất, kinh doanh. Những doanh
nghiệp hoạt động co hiệu quả sẽ có thu nhập chịu thuế cao nên phải đóng thuế
nhiều; ngược lại, những doanh nghiệp bị thua lỗ hoặc gặp khó khăn sẽ đóng thuế ít,
được hưởng ưu đãi hoặc miễn thuế. Do vậy, để ổn định và gia tăng nguồn thu thuế
TNDN vào ngân sách, Nhà nước cần đưa ra các biện pháp hỗ trợ và giúp đỡ các
doanh nghiệp có đủ điều kiện để thực hiện hoạt động sản xuất kinh doanh, để đủ
năng lực cạnh tranh và phát triển trong nền kinh tế thị trường theo định hướng xã
hội chủ nghĩa.
Tuy thuế TNDN là loại thuế trực thu giống như trong thuế Thu nhập Cá nhân
(TNCN) nhưng nó lại không sử dụng biểu thuế lũy tiến mà áp dụng thuế suất đồng
nhất. Mặc dù vậy, mức thuế suất thực hiện sẽ khác nhau đối với từng nhóm đối
tượng, ngành nghề vì mục tiêu, chính sách cũng như định hướng của Nhà nước.
Hơn thế nữa, thuế TNDN là thuế khấu trừ trước thuế TNCN. Thu nhập cá nhân từ
hoạt động đầu tư như: lợi tức cổ phần, lãi từ tiền gửi ngân hàng, lợi nhuận do góp
vốn liên doanh,… là phần thu nhập được chia sau khi nộp thuế TNDN. Do vậy, thuế
thuế TNDN có thể coi là biện pháp quản lý thuế TNCN.
Thuế TNDN mang đậm dấu ấn của chính sách nhà nước với các mục tiêu phát
triển kinh tế theo phương châm ổn định, bền vững, lâu dài cũng như giải quyết các

vấn đề xã hội. Nếu muốn các cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước đầu tư mạnh vào
Việt Nam thì ngoài những ưu đãi, khuyến khích hiện hành trong luật còn phải thể
hiện trong đường lối, chính sách của Nhà nước để tạo tâm lý an tâm cho các doanh
nghiệp. Thuế TNDN cũng chính là cánh cửa gần nhất để thu hút vốn đầu tư vào mọi
lĩnh vực và các thành phần kinh tế và là công cụ hiệu quả cho sự phát triển cân đối
giữa các vùng miền.
1.2.2.3 Vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp
Thuế TNDN khi được ban hành đã có tác động rất lớn đến hành vi của doanh
nghiệp bởi nó chuyển một phần thu nhập của doanh nghiệp vào ngân sách Nhà
GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 14

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

nước, ảnh hưởng lớn đến tổng sản lượng nền kinh tế như: GDP, GNP, giá cả, lãi
suất,… Chính vì vậy, thuế TNDN có một vai trò quan trọng trong các chính sách
lớn của Chính phủ cũng như đường lối của Đảng. Tất cả điều đó thể hiện qua các
mặt như sau:
Thuế TNDN là công cụ quan trọng để Nhà nước thực hiện chức năng tái phân
phối thu nhập, đảm bảo công bằng xã hội.
Xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa là mục tiêu
rất quan trọng mà Đảng và Nhà nước ta đã đặt ra trong hiến pháp 1992 ( sửa đổi, bổ
sung năm 2001) và gần đây nhất là Hiến pháp 2013 vừa được Quốc hội Việt nam
khóa 13, kỳ họp thứ 6 thông qua vào ngày 28/11/2013.

Với những ghi nhận: “Nền kinh tế Việt nam là nền kinh tế thị trường theo
định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu, thành phần kinh tế; các
chủ thể thuộc các thành phần kinh tế đều bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh theo
pháp luật; Nhà nước khuyến khích tạo điều kiện để doanh nhân, doanh nghiệp, tổ
chức khác đầu tư, sản xuất, kinh doanh, phát triển bền vững các ngành kinh tế góp
phần phát triển đất nước”.5 Trên cơ sở đó, tất cả các thành phần kinh tế đều có
quyền tự do kinh doanh và bình đẳng trước pháp luật. Tuy nhiên lại có một thực
trang không hay xãy ra là không phải tất cả các doanh nghiệp đều có kết quả hoạt
động tốt, có doanh nghiệp hoạt động hiệu quả, doanh thu cao, nhưng bên cạnh đó
còn những doanh nghiệp hoạt động kém hiệu quả, thua lỗ, điều này sẽ làm cho
khoảng cách giàu nghèo gia tăng lên và cuộc sống của những người nghèo sẽ không
được cải thiện6. Để khắc phục Nhà nước sử dụng công cụ thuế TNDN để điều tiết
thu nhập của các chủ thể có thu nhập cao, đảm bảo yêu cầu đóng góp vào ngân sách
Nhà nước được công bằng, hợp lý. Sự điều tiết đó thể hiện thông qua các quy định
của pháp luật về thuế, thay đổi về cơ cấu các loại thuế trong hệ thống thuế, về thuế
suất, các khoản chi phí được trừ và không được trừ,… đều có tác động đến thu nhập
và điều tiết thu nhập trong xã hội. Với điều kiện nền kinh tế thị trường ở nước ta, tất
cả các thành phần kinh tế có quyền tự do kinh doanh và bình đẳng trước pháp luật.
Với doanh nghiệp có lực lượng tay nghề cao, năng lực tài chính mạnh, thì doanh
nghiệp đó có ưu thế và có cơ hội nhận được thu nhập cao; ngược lại các doanh
nghiệp với năng lực tài chính, lực lượng lao động bị hạn chế sẽ nhận được thu nhập
5
6

Điều 51, Hiến pháp 2013.
Quách Đức Pháp, Thuế-Công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế, NXB Xây dựng, Hà nội 1999, tr47.

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 15

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

thấp hay không có thu nhập. Để hạn chế nhược điểm đó, Nhà nước sử dụng thuế
TNDN để điều tiết thu nhập của các chủ thể có thu nhập cao, để đảm bảo sự công
bằng và hợp lý.
Thuế TNDN là công cụ quan trọng của Nhà nước trong việc điều tiết vĩ mô
nền kinh tế, góp phần kích thích tăng trưởng, mở rộng quy mô của doanh nghiệp
theo chiều hướng kế hoạch, chiến lược và phát triển toàn diện.
Không những việc ban hành thuế TNDN để tạo nguồn thu cho ngân sách Nhà
nước mà còn thông qua luật để tạo tiếng nói chung giữa doanh nghiệp và Nhà nước
vì mỗi chủ thể này điều nhắm vào mục đích khác nhau. Vì thế, đi cùng với việc thu
thuế đồng thời Nhà nước sử dụng thuế đó để làm công cụ kích thích nền kinh tế
phát triển nhằm đem lại cho các doanh nghiệp những cơ hội, thuận lợi trong việc
sản xuất kinh doanh thì sẽ trung hòa được lợi ích giữa Nhà nước và doanh nghiệp.
Ngoài ra, thuế TNDN còn có vai trò điều chỉnh kinh tế trong từng thời kỳ, đó là
yêu cầu khách quan và vô cùng quan trọng của Nhà nước. Nhà nước điều tiết vĩ mô
nền kinh tế bằng cách đưa ra các chuẩn mực mang tính định hướng lớn trên diện
rộng bằng các công cụ đòn bẩy để hướng các hoạt động kinh tế - xã hội đi theo
nhằm đạt được các mục tiêu kinh tế đề ra. Thông qua những chính sách ưu đãi đầu
tư, miễn giảm nhằm tác động đến tư duy đầu tư của các doanh nghiệp. Định hướng
cho họ phát triển đầu tư ở ngành, lĩnh vực cần được mở rộng hoặc khuyến khích có
tầm chiến lược để chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành, vùng để bảo đảm cơ cấu
hợp lý, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo trong cả nước.
Thuế TNDN là nguồn thu quan trọng của ngân sách Nhà nước

Phạm vi áp dụng của thuế TNDN là các tổ chức kinh tế, doanh nghiệp thuộc
các thành phần kinh tế hoạt động sản xuất, kinh doanh có phát sinh lợi nhuận. Nền
kinh tế thị trường nước ta ngày càng phát triển và ổn định, tăng trưởng kinh tế được
giử vững ngày càng cao, các doanh nghiệp càng phát triển cả về số lượng cũng như
quy mô tổ chức, năng lực quản lý, tài chính và phạm vi hoạt động tổ chức và phạm
vi hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ ngày càng mang lại nhiều lợi nhuận thì
khả năng huy động nguồn tài chính cho ngân sách Nhà nước thông qua thuế TNDN
ngày càng dồi dào. Theo báo cáo của Bộ Tài chính, từ năm 2009 đến năm 2011,
mặc dù nền kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn thách thức do ảnh hưởng bởi
kinh tế thế giới và có sự điều chỉnh giảm mức động viên thuế suất từ 28% xuống

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 16

SVTH: Trần Thạch Sêl

Luận văn tốt nghiệp

Tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

còn 25%, nhưng số thu Ngân sách Nhà nước (NSNN) về thuế TNDN vẫn bảo đảm
tăng trưởng. Cụ thể, trong giai đoạn 2009 - 2012, số thu thuế TNDN (không kể thu
từ dầu thô) đạt mức bình quân khoảng 90.000 tỉ đồng/năm với mức tăng trưởng
bình quân hằng năm khoảng 25%. Năm 2009 đạt 52.191 tỉ đồng, chiếm 19,3% trong
tổng thu NSNN và bằng 3,15% GDP, năm 2010 là 82.297 tỉ đồng, chiếm 22,5%
trong tổng thu NSNN và bằng 4,15% GDP, năm 2011 là 96.600 tỉ đồng, chiếm
22,4% trong tổng thu NSNN và bằng 3,81% GDP; năm 2012 dự kiến là 129.391 tỉ
đồng, ước bằng 4,83% GDP.

Tại các nước đang phát triển, thuế nói chung và thuế TNDN nói riêng là một
trong những nguồn thu quan trọng chủ yếu và ổn định của ngân sách quốc gia. Do
phạm vi áp dụng của thuế TNDN rất rộng, gồm các tổ chức hoạt động kinh tế sản
xuất, kinh doanh, dịch vụ có phát sinh lợi nhuận có cả cá nhân, nhóm cá nhân kinh
doanh, hộ cá thể không thành lập theo Luật doanh nghiệp 2005. Nhà nước sử dụng
nguồn thu từ thuế nhằm đảm bảo cho việc quản lý hành chính Nhà nước và chi
ngược lại cho người dân thông qua các hình thức khác như: giáo dục, y tế, xây dựng
cơ sở hạ tầng,…Việc các chủ thể nộp thuế, thực hiện các nghĩa vụ về thuế theo quy
định của pháp luật đã tạo nguồn tài chính quan trọng, chiếm tỷ trọng lớn trong cơ
cấu nguồn thu ngân sách Nhà nước.
Thuế TNDN là công cụ quan trọng để góp phần khuyến khích, thúc đẩy sản
xuất, kinh doanh phát triển theo chiều hướng kế hoạch, chiến lược, phát triển toàn
diện của Nhà nước.
Xuất phát từ bản chất và chức năng của thuế nên được sử dụng làm công cụ để
phát triển kinh tế và đảm bảo công bằng xã hội. Trong quá trình phát triển kinh tế,
thuế thường được sử dụng khuyến khích đầu tư, góp phần thúc đẩy sản xuất. Thuế
suất hợp lý và các ưu đãi về thuế trong đầu tư có tác dụng rất lớn đối với các quyết
định đầu tư mới hay mở rộng sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Trên thực tế,
nhiều nước trên thế giới cũng như Việt nam, thuế được sử dụng với những thuế suất
ưu đãi hợp lý, có thời hạn nhằm khuyến khích sự phát triển của các ngành nghề mà
Nhà nước mong muốn như công nghiệp cơ khí, công nghệ cao, chế biến nông sản,
v.v… hay thu hút đầu tư vào những vùng khó khăn để đảm bảo sự phát triển đồng

GVHD: Ts. Lê Thị Nguyệt Châu

Trang 17

SVTH: Trần Thạch Sêl

tìm hiểu chi phí trong pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp

Trích đoạn

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về