pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.25 MB, 78 trang )

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT



LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
Đề tài:
PHÁP LUẬT VỀ GIAO DỊCH CẦM CỐ TÀI SẢN TẠI CỬA
HÀNG CẦM ĐỒ

GVGD:
ThS. Tăng Thanh Phương
Bộ môn: Luật Tư Pháp
Sinh viên thực hiện:
Quách Thanh Trúc
MSSV: 5115772

Cần Thơ, 11/2014

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN

....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................

....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

i

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN

....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................

Sinh viên thực hiện

Quách Thanh Trúc

GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

iii

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU .................................................................................................................... 4
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................................ 4
2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài ........................................................................................... 5
3. Phạm vi nghiên cứu đề tài............................................................................................. 5
4. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài .................................................................................... 6
5. Bố cục đề tài ................................................................................................................... 6
CHƢƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ GIAO DỊCH CẦM CỐ TÀI SẢN TẠI CỬA
HÀNG CẦM ĐỒ ................................................................................................................ 7
1.1. Khái niệm và đặc điểm về cầm cố tài sản......................................................... 7
1.1.1. Khái niệm về cầm cố tài sản ............................................................................................. 7
1.1.2. Đặc điểm của cầm cố tài sản ............................................................................................. 8
1.1.3. So sánh giữa cầm cố và thế chấp tài sản ...................................................................... 10
1.1.3.1. Điểm giống nhau giữa cầm cố và thế chấp ............................................................. 11
1.1.3.2. Điểm khác nhau giữa cầm cố và thế chấp ............................................................... 11
1.2. Khái niệm và đặc điểm về cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ .......................12
1.2.1. Khái niệm về cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ .................................................... 12

1.2.2. Đặc điểm về cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ ...................................................... 14
1.3. Sơ lƣợc về pháp luật cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ từ năm 1986 đến nay
.....................................................................................................................16
1.3.1. Giai đoạn từ 1986 đến khi có BLDS năm 1995........................................................ 16
1.3.2. Giai đoạn từ BLDS năm 1995 đến khi có BLDS năm 2005 .................................. 17
1.3.3. Giai đoạn từ BLDS năm 2005 đến nay ........................................................................ 19
1.4. Ý nghĩa cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ trong đời sống kinh tế-xã hội ....20
CHƢƠNG 2: QUI ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ GIAO DỊCH CẦM CỐ TÀI SẢN
TẠI CỬA HÀNG CẦM ĐỒ ........................................................................................... 22
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

1

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

2.1. Giao kết hợp đồng cầm cố tại cửa hàng cầm đồ ..............................................22
2.1.1. Hình thức hợp đồng cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ ........................................ 22
2.1.2. Chủ thể trong hợp đồng cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ ................................. 23
2.1.3. Đối tượng của hợp đồng cầm cố tại cửa hàng cầm đồ ............................................. 28
2.1.4. Nghĩa vụ được bảo đảm trong hợp đồng cầm cố tại cửa hàng cầm đồ................ 31
2.2. Thực hiện hợp đồng cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ ................................31
2.2.1. Thời điểm có hiệu lực của hợp đồng cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ ......... 31
2.2.2. Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm
đồ
32
2.2.2.1. Quyền và nghĩa vụ của bên cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ ..................... 32
2.2.2.2. Quyền và nghĩa vụ của bên nhận cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ ........... 34

2.3. Chấm dứt hợp đồng cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ ................................37
2.3.1. Nghĩa vụ được bảo đảm bằng cầm cố chấm dứt........................................................ 37
2.3.2. Việc cầm cố tài sản được hủy bỏ hoặc thay thế bằng biện pháp bảo đảm khác. .
........................................................................................................................37
2.3.3. Theo thoả thuận của các bên ........................................................................................... 37
2.3.4. Tài sản cầm cố được xử lí ................................................................................................ 37
CHƢƠNG 3:THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ CẦM CỐ TÀI SẢN TẠI
CỬA HÀNG CẦM ĐỒ VÀ ĐỀ XUẤT NHẰM HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA
PHÁP LUẬT .................................................................................................................... 47
3.1. Thực tiễn chung về hoạt động giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng ở nƣớc ta
hiện nay .................................................................................................................47
3.2. Bất cập về việc cầm cố tài sản không thuộc sở hữu của ngƣời cầm đồ và hƣớng
giải quyết hoàn thiện .............................................................................................51
3.2.1. Một số điểm bất cập .......................................................................................................... 51
3.2.2. Hướng hoàn thiện............................................................................................................. 55
3.3. Bất cập về việc không lập hợp đồng cầm cố và hƣớng giải quyết ...................56
3.3.1. Điểm bất cập ....................................................................................................................... 56
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

2

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

3.3.2. Hướng hoàn thiện............................................................................................................. 57
3.4. Bất cập về cầm cố tài sản không nằm trong danh mục cho phép và hƣớng giải
quyết .....................................................................................................................57
3.4.1. Điểm bất cập ....................................................................................................................... 57

3.4.2. Hướng hoàn thiện............................................................................................................. 60
3.5. Bất cập về lãi suất cầm đồ và hƣớng giải quyết nhằm hoàn thiện ....................61
3.5.1. Điểm bất cập ....................................................................................................................... 61
3.5.2. Hướng hoàn thiện............................................................................................................. 65
3.6. Nguyên nhân gây bất cập và hƣớng hoàn thiện trong hoạt động quản lí các cơ
sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ ...............................................................................67
3.6.1. Nguyên nhân gây bất cập trong việc quản lí ......................................................... 67
3.6.2. Hƣớng hoàn thiện trong việc quản lí các cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ .
............................................................................................................................................. 67

TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................. 1

GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

3

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nền kinh tế nước ta hiện nay đang trên đà phát triển mạnh mẽ, trong bối cảnh đó,
nhiều người cần huy động vốn nhanh để đáp ứng nhu cầu thực tế của mình, trong khi việc
vay vốn ở các Ngân hàng hoặc các tổ chức tín dụng bên ngoài có một số hạn chế như thủ
tục phiền hà gây mất thời gian, số tiền vay ở tại các nơi này thì khá lớn, nên không phù
hợp với những trường hợp vay cá nhân với số tiền vay nhỏ, theo đó giao dịch tại cửa
hàng cầm đồ là nơi có thể đáp ứng kịp thời hơn để có số vốn vay nhanh chóng, kết hợp
với thủ tục nhanh gọn lẹ.

Trong những năm vừa qua Việt Nam thực hiện chuyển đổi mô hình kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và đã tiến hành cải cách đầy ấn tượng để cải thiện
môi trường đầu tư trong nước. Những cải cách này đã góp phần nên một môi trường
thuận lợi cho việc tăng trưởng khu vực kinh tế tư nhân, thúc đẩy sự phát triển kinh tế đất
nước. Giao lưu dân sự ngày càng nhộn nhịp hơn trong sự tăng trưởng nền kinh tế đất
nước trong đó có giao dịch dân sự bằng biện pháp bảo đảm, ở lĩnh vực kinh doanh tư
nhân hiện nay giao dịch bảo đảm dân sự phổ biến nhất được xem là giao dịch cầm cố tài
sản tại cửa hàng cầm đồ, nơi cho vay tín dụng cá nhân với thủ tục nhanh gọn, lãi suất
cạnh tranh với các tổ chức tín dụng khác với điều kiện là phải có tài sản có giá trị để đảm
bảo và loại tài sản này phải phù hợp với quy định của pháp luật.
Với đề tài “Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ” Người
viết muốn phân tích những lí luận cũng như quy định của pháp luật về cầm cố tài sản tại
cửa hàng cầm đồ và làm rõ những vấn đề về thực trạng trong giao dịch cầm cố này cũng
như tình hình áp dụng pháp luật trong hoạt động kinh doanh dịch vụ cầm đồ. Khi mà thực
tế hiện nay, loại giao dịch này vi phạm rất nghiêm trọng về các mặt như: Không lập hợp
đồng cầm đồ khi khách hàng đến vay tiền, từ đó dẫn đến các cơ quan chức năng khó kiểm
tra và quản lí về an ninh trật tự vì cầm đồ là loại hình kinh doanh thuộc doanh mục ngành
nghề kinh doanh có điều kiện theo qui định của pháp luật. Bên cạnh đó, tài sản được bên
khách hàng mang đến cửa hàng cầm đồ thì không thuộc sở hữu hợp pháp của họ và thông
thường các tài sản không chính chủ đó là những tang vật vụ án do hành vi phạm pháp mà
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

4

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

có được, nhưng các chủ cửa hàng cũng không quan tâm đến nguồn gốc, xuất xứ của tài

sản mà vẫn cho cầm cố. Hơn thế nữa, họ còn tiếp tay, móc nối cho kẻ gian thực hiện hành
vi phạm với rất nhiều vụ phức tạp trên địa bàn cả nước. Ngoài ra, các chủ cơ sở còn cho
phép khách hàng cầm cố những tài sản không thuộc danh mục tài sản cho phép được cầm
cố như: giấy chứng minh nhân dân (CMND), thẻ sinh viên, thẻ ngành, bằng Đại học, sổ
hộ khẩu, đặc biệt là giấy tờ nhà đất cũng được phép cầm cố tại cửa hàng cầm đồ gây
nhiều phức tạp trong xã hội. Đó là những vấn đề xã hội xảy ra phổ biến nhất hiện nay
trong hoạt động kinh doanh cầm đồ cần được làm sáng tỏ về qui định của pháp luật khi
mà những qui định về biện pháp chế tài còn khá nhẹ không đủ răn đe hành vi vi phạm,
đặc biệt là chủ cửa hàng kinh doanh dịch vụ cầm đồ so với lợi nhuận mà họ thu thì họ vi
phạm quá nhẹ nhàng và khá bình thường nên họ sẳn sàng chấp nhận hình phạt.
Từ những thực tế đó đã gây nhiều bức xúc trong dư luận không tốt về lĩnh vực cầm
đồ cũng như ảnh hưởng đến tình hình an ninh trật tự tại địa phương, qua đó, người viết
muốn nghiên cứu trong bài luận văn tốt nghiệp của mình để làm rõ những lí luận, quy
định của pháp luật cũng như thực tiễn về loại hình giao dịch này đồng thời đưa ra những
đề xuất nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật về hoạt động trong lĩnh vực này.
2. Mục tiêu nghiên cứu đề tài
Với đề tài “Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ” người
viết nghiên cứu ở một số vấn đề về lí luận, quy định của pháp luật và thực tiễn áp dụng
pháp luật trong lĩnh vực giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ. Trên cơ sở đó,
người viết xem xét việc áp dụng các quy định của pháp luật vào thực tiễn trên địa bàn cả
nước để chỉ ra những tồn tại, vướng mắc trong quy định của pháp luật về giao dịch cầm
cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ, góp phần lập lại an ninh trật tự và phòng chống tội phạm.
3. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Trong phạm vi đề tài này, người viết tập chung nghiên cứu chủ yếu là hợp đồng
cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ, phân tích các quy định của pháp luật liên quan đến
hợp đồng cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ như Bộ luật Dân sự năm 2005, Nghị định
163/2006/NĐ-CP ngày 29 tháng 12 năm 2006 về giao dịch bảo đảm (NĐ 163/2006/NĐCP0, Nghị định 11/2012/NĐ/CP ngày 22 tháng 2 năm 2012 về sửa đổi bổ sung một số
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

5

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

điều Nghị định 163/2006/NĐ-CP ngày 29 tháng 12 năm 2006 về giao dịch bảo đảm (NĐ
11/2012/NĐ-CP), Nghị định 167/2013/NĐ-CP ngày 12 tháng 11 năm 2013 quy định xử
phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ
nạn xã hội; phòng cháy và chữa cháy; phòng chống bạo lực gia đình (NĐ 167/2013/NĐCP) và Thông tư 33/2010/TT-BCA ngày 5 tháng 10 2010 quy định cụ thể điều kiện an
ninh trật tự đối với một sô ngành nghề kinh doanh có điều kiện (TT 33/2010/TT-BCA).
Bên cạnh đó, người viết còn phân tích những thực tiễn liên quan đến hoạt động kinh
doanh này.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài
Phương pháp nghiên cứu chủ yếu của đề tài là các phương pháp phân tích luật viết.
Bên cạnh đó, người viết còn áp dụng phương pháp diễn dịch, quy nạp, liệt kê, so sánh, đối
chiếu nhằm đi sâu vào từng điều luật cụ thể và tìm hiểu nội dung, tính hữu hiệu cũng như
mặt hạn chế từ đó đưa ra hướng giải quyết cho những vấn đề đặt ra.
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo thì phần nội dung của
đề tài được chia thành 3 chương:
Chƣơng 1: Lý luận chung về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ
Chƣơng 2: Quy định của pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng
cầm đồ
Chƣơng 3: Thực tiễn áp dụng pháp luật về cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ
và một số đề xuất góp phần hoàn thiện quy định của pháp luật

GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

6

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

Chƣơng 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ GIAO DỊCH CẦM CỐ TÀI SẢN TẠI CỬA HÀNG
CẦM ĐỒ
Khi tham gia vào quan hệ dân sự, nhìn chung các chủ thể có quyền và có nghĩa vụ
tương ứng với nhau, lợi ích của chủ thể có quyền phụ thuộc hành vi thực hiện nghĩa vụ
của chủ thể có nghĩa vụ. Trong trường hợp chủ thể có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực
hiện không đúng nghĩa vụ thì lợi ích của chủ thể có quyền bị ảnh hưởng. Để đảm bảo
nghĩa vụ dân sự được thực hiện, pháp luật Việt Nam quy định các biện pháp nghĩa vụ dân
sự, trong đó biện pháp cầm cố tài sản là một trong những biện pháp phổ biến nhất hiện
nay.
1.1.

Khái niệm và đặc điểm về cầm cố tài sản

1.1.1. Khái niệm về cầm cố tài sản
Để quyền dân sự của người có quyền chắc chắn được thỏa mãn, các bên trong quan
hệ nghĩa vụ có thể thỏa thuận, theo đó bên có nghĩa vụ giao cho bên có quyền một tài sản
nhất định. Trong trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng
nghĩa vụ, thì bên có quyền đã có sẵn một tài sản mà người có nghĩa vụ đã giao cho mình
để từ tài sản đó khấu trừ phần nghĩa vụ chưa thực hiện. Vì vậy, về ngữ nghĩa thì: Cầm cố
tài sản là việc một người cầm trước một tài sản của người khác để đảm bảo cho quyền và
lợi ích của mình. Việc cầm cố tài sản thường được đặt ra bên cạnh một hợp đồng chính,
nhưng cũng có thể đặt ra bên cạnh một hợp đồng phụ. Bất luận ở trường hợp nào, cầm cố
tài sản đều là kết quả của sự thỏa thuận từ hai phía và với mục đích: Bên có nghĩa vụ phải

bằng tài sản của mình để đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ đó trước bên có quyền.
Điều 326 BLDS năm 2005 qui định “Cầm cố tài sản là việc một bên (sau đây gọi
là bên cầm cố) giao tài sản thuộc sở hữu của mình cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận
cầm cố) để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ". Xuất phát từ sự thỏa thuận của các bên, cầm cố
tài sản được hình thành từ nhu cầu đảm bảo cho quan hệ chính được thực hiện. Ví dụ, T
vay tiền của B 10 triệu đồng, để đảm bảo cho nghĩa vụ vay tiền, các bên thỏa thuận giao
kết hợp đồng cầm cố, theo đó T sẽ giao cho B một chiếc xe gắn máy để đảm bảo cho
nghĩa vụ vay tiền và nếu như đến hạn thực hiện nghĩa vụ mà bên A không thực hiện đúng
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

7

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

như đã thỏa thuận thì bên B có quyền bán chiếc xe gắn máy này để bù trừ cho số tiền đã
vay hoặc bên A có thể chuyển quyền sở hữu chiếc xe này cho bên B để bù trừ nghĩa vụ trả
tiền vay. Quan hệ chính trong ví dụ trên là “vay tiền”, còn việc cầm cố tài sản cho B chiếc
xe gắn máy là quan hệ phụ để đảm bảo cho quan hệ chính được diễn ra thuận lợi hơn.
1.1.2. Đặc điểm của cầm cố tài sản
Quan hệ cầm cố đòi hỏi phải có sự chuyển giao tài sản từ bên cầm cố sang bên
nhận cầm cố và việc chuyển giao tài sản cũng là tiêu chí được dùng để phân biệt đâu là
hợp đồng cầm cố và đâu là hợp đồng thế chấp. Khi tài sản được chuyển giao, bên nhận
cầm cố sẽ giữ tài sản đó hoặc ủy quyền cho người thứ ba giữ tài sản; trường hợp ủy quyền
cho người thứ ba thì bên nhận cầm cố vẫn phải chịu trách nhiệm chính trước bên cầm cố
về những thiệt hại gây ra cho tài sản cầm cố.
Hợp đồng cầm cố phát sinh hiệu lực từ thời điểm chuyển giao tài sản. Do hợp
đồng cầm cố là hợp đồng song vụ thực tại, nên nó chỉ phát sinh hiệu lực khi tài sản cầm

cố được chuyển giao và các bên trong giao kết đều có nghĩa vụ đối với nhau.
Bên nhận cầm cố có thể xử lí ngay tài sản cầm cố khi đến hạn mà bên cầm cố
không thực hiện nghĩa vụ. Đây là điểm mạnh của biện pháp cầm cố hơn biện pháp thế
chấp, khi đến hạn mà bên cầm cố không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghiã vụ
thì bên nhận cầm cố có thể xử lí ngay tài sản một cách dễ dàng và nhanh chóng hơn bên
nhận thế chấp. Bởi vì bên nhận thế chấp muốn xử lí tài sản thế chấp phải qua các bước
như yêu cầu bên thế chấp giao tài sản thế chấp để xử lí, nếu bên thế chấp không giao thì
bắt buộc bên nhận thế chấp phải kiện ra Tòa án yêu cầu giải quyết. Như vậy, thủ tục xử lí
tài sản của biện pháp thế chấp kéo dài và tính rủi ro cũng cao hơn bên biện pháp cầm cố
tài sản.
 Ngoài các đặc điểm trên, biện pháp cầm cố còn có những đặc điểm chung với các
biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ khác như:
Cầm cố tài sản là một trong những biện pháp giao dịch bảo đảm thực hiện nghĩa
vụ.
Nghĩa vụ trong quan hệ cầm cố là nghĩa vụ phụ mang tính bổ sung cho nghĩa vụ
chính là vay tiền. Vì là nghĩa vụ đặt ra bên cạnh nghĩa vụ chính, là biện pháp bảo đảm
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

8

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

nghĩa vụ chính được thực hiện, nhằm tránh tình trạng bên cầm cố vi phạm nghĩa vụ. Cho
nên nếu bên có nghiã vụ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của mình thì quyền yêu cầu của bên
nhận cầm cố không được đặt ra.
Quyền yêu cầu của bên nhận cầm cố chỉ phát sinh khi nghĩa vụ chính không thực
hiện hoặc không thực hiện đầy đủ, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác. Phạm vi

bảo đảm do các bên thỏa thuận hoặc do pháp luật qui định, trừ trường hợp các bên không
có thỏa thuận và pháp luật không có qui định thì được xem như nghĩa vụ chính được bảo
đảm toàn bộ. Xuất phát từ nguyên tắc tự do trong hợp đồng, các bên tự thỏa thuận về
phạm vi bảo đảm thực hiện nghĩa vụ. Các biện pháp bảo đảm điều nhằm mục đích ràng
buộc và nâng cao trách nhiệm của các bên trong quan hệ nghĩa vụ dân sự.
Cầm cố tài sản là một hình thức đảm bảo đối vật.
Hợp đồng cầm cố là hợp đồng thực tế và có hiệu lực từ thời điểm chuyển giao tài
sản đó cho bên nhận cầm cố. Do vậy, biên bản bàn giao tài sản hay việc kí nhận tài sản
đảm bảo là căn cứ phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ cầm cố tài sản.
Tài sản cầm cố được giao cho bên nhận cầm cố giữ để đảm bảo cho việc thực hiện nghĩa
vụ của người có nghĩa vụ đối với người có quyền. Việc giao tài sản cho bên nhận cầm cố
giữ là nhằm bảo đảm thực hiện nghĩa vụ của người có nghĩa vụ và người có quyền bằng
việc nắm giữ thực tại tài sản cầm cố. Do đó, sẽ không có trường hợp ngoại lệ tài sản cầm
cố vẫn do người cầm cố giữ.
Các bên trong hợp đồng cầm cố có quyền theo đuổi đối với tài sản cầm cố. Cụ thể
như bên cầm cố có quyền yêu cầu bên nhận cầm cố dừng việc khai thác công dụng hoặc
hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản cầm cố nếu như không có thỏa thuận1. Bên nhận cầm cố
có quyền yêu cầu bên chiếm hữu, sử dụng tài sản trái pháp luật tài sản cầm cố trả lại tài
sản đó2, quyền theo đuổi này bên nhận cầm cố được thực hiện cho đến khi hợp đồng cầm
cố chấm dứt.
Biện pháp bảo đảm thường được xác lập bằng sự thỏa thuận của các bên với nhau.

1
2

Khoản 1 Điều 331 BLDS năm 2005
Khoản 1 Điều 333 BLDS năm 2005

GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

9

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

Bình đẳng thỏa thuận là yếu tố chi phối hầu hết trong các quy phạm pháp luật dân
sự, cho nên trong giao dịch bảo đảm dân sự việc thỏa thuận với nhau giữa các bên để xác
lập nên hợp đồng cầm cố. Tức là, trong hệ thống pháp luật hiện hành không có quy phạm
nào quy định áp dụng biện pháp cầm cố tài sản là điều kiện bắt buộc để thực hiện một
giao dịch dân sự.
Quyền yêu cầu xử lí tài sản cầm cố chỉ được thực hiện khi bên cầm cố không thực
hiện hoặc không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của mình.
Nếu như nghĩa vụ được đảm bảo bằng hợp đồng cầm cố không thực hiện hoặc
thực hiện không đúng từ bên cầm cố, thì bên nhận cầm cố tài sản có quyền xử lí tài sản
cầm cố theo phương thức đã thỏa thuận hoặc theo qui định của pháp luật để thực hiện
nghĩa vụ và đây là quyền cơ bản và quan trọng nhất của bên nhận cầm cố. Tuy nhiên, vì là
biện pháp bảo đảm nên nếu bên cầm cố thực hiện đúng và đầy đủ nghĩa vụ của mình thì
không cần áp dụng biện pháp bảo đảm. Vì vậy, trong quan hệ cầm cố tài sản, khi bên cầm
cố thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của mình một cách có thiện chí trên tinh thần hợp tác thì sau
khi thực hiện nghĩa vụ trả tiền xong, quan hệ đảm bảo xem như chấm dứt.
Biện pháp cầm cố tài sản cũng sẽ tạo ra các quyền của bên nhận cầm cố với tài sản
thay thế, quyền này cho phép một khi tài sản đảm bảo đã bị thay thế bởi một tài sản khác
thì tài sản thay thế này phải có đầy đủ tính chất và qui chế pháp lí như tài sản trước đó.
Trong quan hệ cầm cố tài sản đòi hỏi tài sản phải được chuyển giao cho bên nhận
cầm cố, khi tài sản được chuyển giao bên nhận cầm cố sẽ giữ tài sản đó hoặc ủy quyền
cho người thứ ba giữ tài sản; trong trường hợp ủy quyền cho người thứ ba giữ thì bên
nhận cầm cố phải chịu trách nhiệm chính trước bên cầm cố về những thiệt hại gây ra cho
bên cầm cố. Hợp đồng cầm cố phát sinh hiệu lực kể từ thời điểm giao tài sản, do tính chất

của hợp đồng cầm cố là hợp đồng song vụ thực tại nên hiệu lực phát sinh khi tài sản được
chuyển giao và các bên trong giao kết đều có nghĩa vụ với nhau. Tài sản do bên nhận cầm
cố giữ sau khi hợp đồng có hiệu lực cho nên việc xử lí tài sản cầm cố có thể được xử lí
ngay khi đến hạn mà bên cầm cố không thực hiện hoặc không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ
của mình.
1.1.3. So sánh giữa cầm cố và thế chấp tài sản
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

10

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

Đất nước ta hiện đang vận động theo cơ chế thị trường, việc mua bán và trao đổi
hàng hóa ngày càng có vị trí quan trọng và có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển của đất
nước. Xã hội ngày càng phát triển nên các giao dịch dân sự cũng ngày càng được nhiều
người sử dụng hơn trong cuộc sống. Việc các giao dịch dân sự được sử dụng nhiều trong
đó có giao dịch về các biện pháp bảo đảm dân sự. Phổ biến nhất hiện nay là giao dịch cầm
cố và thế chấp tài sản.
1.1.3.1. Điểm giống nhau giữa cầm cố và thế chấp
Cầm cố và thế chấp tài sản đều là biện pháp giao dịch bảo đảm thực hiện nghĩa vụ
xuất phát từ sự thỏa thuận của các bên trên nguyên tắc bình đẳng, thỏa thuận và tự
nguyện. Hợp đồng được xác lập nhằm mục đích nâng cao trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ
của bên có nghĩa vụ hoặc ràng buộc, nâng cao trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ của các bên
tham gia quan hệ.
Hai giao dịch này đều là việc mang tài sản thuộc sở hữu của mình để thực hiện
bảo đảm nghĩa vụ trả tiền vay. Khi nghĩa vụ chính không được thực hiện hoặc thực hiện
không đầy đủ thì mới phát sinh quan hệ cầm cố và thế chấp. Quyền yêu cầu của người có

quyền hay bên nhận bảo đảm trong quan hệ bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự chỉ phát
sinh khi có hành vi vi phạm của bên có nghĩa vụ mà hành vi đó đã được các bên trong
quan hệ dự liệu và ghi trong nghĩa vụ bổ sung. Biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân
sự được đặt ra bên cạnh nghĩa vụ chính nhằm phòng ngừa tình trạng vi phạm nghĩa vụ,
không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ của mình. Tuy nhiên vì là biện pháp
bảo đảm, chỉ mang tính chất bảo đảm thực hiện cho nên khi chủ thể có nghĩa vụ thực hiện
đúng hoặc đầy đủ nghĩa vụ của mình thì không cần áp dụng biện pháp bảo đảm hay nói
chính xác hơn là trong trường hợp này, quyền yêu cầu hay hành vi thực hiện quyền của
chủ thể có quyền trong nghĩa vụ phụ không có căn cứ phát sinh.
Đối tượng của cầm cố tài sản và thế chấp tài sản đều là những lợi ích vật chất, đảm
bảo các nghĩa vụ vật chất bằng các giá trị vật chất. Lợi ích vật chất sử dụng trong các
quan hệ giao dịch dân sự thường là các tài sản hay quyền tài sản hoặc một công việc phải
làm.
1.1.3.2. Điểm khác nhau giữa cầm cố và thế chấp
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

11

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

Trong BLDS năm 1995 qui định, việc phân định giữa hợp đồng cầm cố và hợp
đồng thế chấp dựa trên tiêu chí tài sản đó là động sản hay bất động sản. Nếu là bất động
sản là hợp đồng thế chấp và nếu là động sản là hợp đồng cầm cố. Qui định như vậy đã gây
khó khăn trong việc xác định tài sản là động sản, tài sản nào là bất động sản để tuân theo
hình thức cầm cố hay thế chấp bởi BLDS năm 1995 không qui định cụ thể, rõ ràng căn cứ
phân biệt tài sản là động sản hay bất động sản.
Các khái niệm về tài sản ở BLDS năm 2005 cơ bản vẫn không có sự thay đổi

nhiều so với BLDS năm 1995, vẫn sử dụng phương pháp liệt kê đối với bất động sản và
loại trừ đối với động sản (tài sản không phải là bất động sản là động sản). Tuy nhiên,
BLDS năm 2005 không căn cứ vào phân biệt động sản và bất động sản để quyết định hình
thức hợp đồng bảo đảm là cầm cố hay thế chấp mà căn cứ vào nội dung thỏa thuận của
các bên về việc có hay không sự chuyển giao tài sản giữa bên bảo đảm và bên nhận bảo
đảm. Cầm cố tài sản thì người cầm cố phải chuyển giao tài sản đó để cho người nhận cầm
cố quản lý và sử dụng. Còn đối với thế chấp tài sản thì người thế chấp được giữ tài sản thế
chấp, chỉ dùng quyền sở hữu tài sản để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ. Theo đó, Điều 326
BLDS năm 2005 qui định: “Cầm cố tài sản là việc một bên (sau đây gọi là bên cầm cố)
giao tài sản thuộc quyền sở hữu của mình cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận cầm cố)
để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ dân sự”. Còn thế chấp thì được qui định tại khoản 1, Điều
342 BLDS năm 2005 “Thế chấp tài sản là việc một bên (sau đây gọi là bên thế chấp)
dùng tài sản thuộc sở hữu của mình để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ đối với bên kia và
không chuyển giao tài sản đó cho bên nhận thế chấp”. Giữa cầm cố và thế chấp thì bên
nhận cầm cố có thể xử lí tài sản ngay và nhanh chóng tài sản cầm cố. Còn đối với bên
nhận thế chấp thì không thể xử lí ngay tài sản thế chấp đó mà phải thông qua việc yêu cầu
bên thế chấp giao tài sản ra để xử lí khi mà đến hạn bên thế chấp không thực hiện hoặc
thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ của mình, cho nên việc xử lí tài sản có phần rủi ro cao.
1.2.

Khái niệm và đặc điểm về cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

1.2.1. Khái niệm về cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ
“Cầm đồ” là hình thức cầm cố tài sản để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ trả tiền trong
hợp đồng vay. Hình thức cầm đồ được coi như một hoạt động chuyên môn, theo đó người
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

12

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

bán (người vay nợ) có quyền chuộc lại vật đã bán trong thời gian được xác định. Hết thời
hạn đó mà người bán (người vay nợ) không trả tiền để nhận lại tài sản thì chủ hiệu cầm đồ
đương nhiên trở thành chủ sở hữu của vật đó. Giá chuộc lại (kể cả vốn lẫn lãi) do hai bên
thỏa thuận khi bắt đầu giao dịch. Trong thời hạn cầm đồ, tài sản thuộc sở hữu của người
bán, người mua (chủ hiệu cầm đồ) không được chuyển dịch và sử dụng tài sản đó.3
Cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ là một trong những giao dịch của cầm cố tài
sản và được pháp luật ban hành qua các văn bản luật về dịch vụ cầm đồ theo đó, “Kinh
doanh dịch vụ cầm đồ là việc thương nhân cho khách hàng vay tiền và nhận giữ hàng hóa
hoặc tài sản của khách hàng để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng cầm cố”.
Kinh doanh dịch vụ cầm đồ gồm hoạt động kinh doanh cho vay tiền với điều kiện người
vay phải có tài sản cầm cố4. Theo đó, người vay tiền có tài sản cầm cố gọi là bên cầm đồ,
người cho vay tiền nhận tài sản cầm cố gọi là bên nhận cầm đồ. Tài sản, hàng hóa dùng để
đảm bảo thực hiện nghĩa vụ trong hợp đồng cầm đồ gọi là tài sản, hàng hóa cầm đồ5.
Thực tế luật chỉ quy định thế nào là kinh doanh dịch vụ cầm đồ và hiện tại không có khái
niệm nào đề cập đến khái niệm như thế nào là cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ. Theo
pháp luật Dân sự thì cầm cố tài sản là một biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ và được
qui định cụ thể tại Điều 326 thì: “Cầm cố tài sản là việc một bên (sau đây gọi là bên cầm
cố) giao tài sản thuộc sở hữu của mình cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận cầm cố) để
đảm bảo thực hiện nghĩa vụ dân sự”. Việc cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ được thực
hiện theo qui định tại các Điều từ 326 đến Điều 340 của Bộ luật này và các văn bản khác
về hoạt động của cửa hàng cầm đồ. Như vậy từ khái niệm về kinh doanh dịch vụ cầm đồ
và cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ có thể định nghĩa như sau: “Cầm cố tài sản tại
cửa hàng cầm đồ là việc chủ cửa hàng cầm đồ cho khách hàng vay tiền theo đó
khách hàng phải chuyển giao tài sản thuộc sở hữu của mình cho bên chủ cửa hàng
để đảm bảo thực hiện nghiã vụ trả tiền vay”. Nghĩa vụ được đảm bảo ở đây được hiểu
là nghĩa vụ trả tiền vay theo hợp đồng vay tiền Điều 471 BLDS năm 2005 “Hợp đồng vay

tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên bên vay;
3

Nguyễn Mạnh Hùng, Thuật ngữ pháp lý, NxB. Chính Trị Quốc Gia sự thật hà Nội, năm 2011, trang 67.
Khoản 9, Điều 3, Thông tư 33/2010/TT-BCA qui định cụ thể điều kiện về an ninh trật tự, đối với một số ngành
nghề kinh doanh có điều kiện
5
Đoạn 2, Khoản 1, Mục I Thông tư 13/1999/TT-BTM hướng dẫn kinh doanh dịch vụ cầm đồ.
4

GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

13

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay tài sản cùng loại theo đúng số
lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có qui định”. Việc
cho vay ở cửa hàng cầm đồ có bảo đảm với lãi suất kèm theo theo đúng qui định của pháp
luật, lãi suất cho vay được qui định cụ thể tại Điều 476 “Lãi suất do các bên thỏa thuận
nhưng không vượt quá 150% lãi suất cơ bản do Ngân hàng nhà nước công bố với loại vay
tương ứng”. Như vậy, trong trường hợp các bên có thỏa thuận về việc trả lãi, nhưng
không xác định rõ lãi suất hoặc có tranh chấp về lãi suất thì áp dụng lãi suất cơ bản do
Ngân hàng Nhà nước công bố tương ứng với thời hạn vay tại thời điểm trả nợ.
1.2.2. Đặc điểm về cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ
Trong đời sống kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay, cùng với
nhịp độ phát triển của nền kinh tế, nhu cầu cuộc sống ngày càng cao từ đó nhu cầu cần

vốn để đáp ứng kịp thời là điều tất yếu diễn ra trong đời sống. Đa số việc cầm cố tài sản
tại cửa hàng cầm đồ với mục đích chủ yếu là vay tiền nhanh chóng để phục vụ nhu cầu
sinh hoạt nhỏ của bản thân khi mà họ chưa xoay sở được vốn nhưng họ có tài sản để làm
vật bảo đảm. Nhờ đó, cửa hàng cầm đồ ra đời và hoạt động có thể đáp ứng được nhu cầu
đó, đồng thời phát sinh lợi nhuận từ việc cho vay này. Một số đặc điểm đặc trưng như
sau:
Thứ nhất, nghĩa vụ được bảo đảm trong giao dịch cầm đồ là việc chuyển giao tài
sản thuộc sở hữu của khách hàng hoặc của người thứ ba nhưng có giấy ủy quyền hợp lệ.
Tài sản là những đối tượng được chuyển giao trên thực tế, có thật, có giá trị mua bán, trao
đổi và không có tranh chấp trong thời điểm giao dịch cầm đồ. Những tài sản này thông
thường là các loại tài sản hữu hình có đăng kí quyền sở hữu như: xe gắn máy, xe ô
tô,…hoặc những tài sản không có đăng kí quyền sở hữu như: vàng bạc đá quí, các thiết bị
điện tử như điện thoại di động, laptop, đồng hồ đeo tay… và đây cũng là các loại tài sản
được khách hàng đem cầm nhiều nhất và phổ biến nhất tại các cửa hàng cầm đồ.
Thứ hai, tài sản mà khách hàng đem cầm cố thì được chủ cửa hàng định giá để
thỏa thuận việc vay tiền và tiến hành kí kết hợp đồng. Tài sản được chủ cửa hàng cất giữ
tại kho lưu trữ của cửa hàng để đảm bảo việc vay tiền.

GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

14

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

Thứ ba, khách hàng chủ yếu trong hoạt động này là những cá nhân có nhu cầu cần
vốn nhỏ nhưng cần gấp số tiền, khách hàng thường lui tới các cửa hàng này là những
người chơi lô đề, cá độ, đánh bạc,… hay là phần đông sinh viên của các trường, còn

doanh nghiệp thì ít đến những nơi này.
Thứ tƣ, việc lập hợp đồng cầm đồ là bắt buộc trong các giao dịch cầm đồ, đối với
tài sản có giá trị lớn thì chủ cửa hàng lập hợp đồng theo mẫu, còn đối với tài sản có giá trị
nhỏ thì hợp đồng chủ yếu gọi là “biên lai cầm đồ” tất cả được in sẳn trong cửa hàng.
Thông thường khi đến cầm tài sản tại cửa hàng cầm đồ thì bên cửa hàng đưa ra biên lai
cầm đồ hay hợp đồng theo mẫu để kí kết giao dịch. Việc lập hợp đồng có ý nghĩa giúp
cho bên chủ cửa hàng dễ dàng báo cáo cho các cơ quan chức năng khi họ đến kiểm tra, và
chứng minh họ có giao dịch cầm cố tài sản với những tài sản hợp pháp theo đúng quy
định của pháp luật. Còn đối với khách hàng thì hợp đồng cầm đồ là bằng chứng giúp họ
có thể chuộc lại tài sản khi đến hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng. So với các tổ chức tín
dụng thì việc vay tiền tại cửa hàng cầm đồ có thủ tục nhanh gọn hơn và vay được tiền
nhanh chóng hơn và đây cũng chính là ưu điểm mà khách hàng tìm đến đây để giao dịch
vay vốn.
Thứ năm, khi đến thời hạn ghi trong hợp đồng, khách hàng phải đến cửa hàng để
chuộc lại tài sản và đóng tiền nợ gốc và lãi phát sinh theo thỏa thuận. Nếu như đến hạn
mà khách hàng không đến chuộc lại tài sản thì bên cửa hàng có quyền thanh lí tài sản theo
như đã thỏa thuận trong hợp đồng để thu hồi vốn cho cửa hàng. Bên phía chủ cửa hàng
cầm đồ thường thu lợi nhuận bằng hai cách: một là, cho vay lấy lãi, trong trường hợp này
bên khách hàng đến chuộc lại tài sản khi đến thời hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng hay
biên lai cầm đồ. Hai là, mua đồ với giá rẻ, trong trường hợp này bên cầm đồ không trả
tiền để nhận lại tài sản.
Nhƣ vậy: Do nhu cầu tất yếu trong đời sống, con người muốn thỏa mãn một số
nhu cầu cho bản thân, nhưng đôi khi họ lại không xoay sở vốn kịp thời, nên việc đem tài
sản đi cầm đồ để vay tiền là sự lựa chọn được nhiều người nghĩ đến.Việc giao dịch tại cửa
hàng cầm đồ nhanh chóng và nhận được vốn nhanh nên có thể đáp ứng một cách nhanh
chóng các nhu cầu của khách hàng.
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

15

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

1.3.

Sơ lƣợc về pháp luật cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ từ năm 1986 đến nay
Trải qua nhiều giai đoạn trong lịch sử, đất nước ta đã ghi nhận nhiều dấu móc

trong lịch sử, mỗi dấu móc sẽ có những nét đặc trưng bên cạnh giống nhau còn có nét
riêng biệt. Đề cập đến giai đoạn trước năm 1986, đặt biệt là giai đoạn đất nước mới thống
nhất năm 1976, Nhà nước ta bắt tay vào khôi phục nền kinh tế sau chiến tranh với mô
hình Liên Xô cũ gọi là mô hình “quan liêu, bao cấp” một mô hình bộc lộ nhiều khuyết
điểm và kìm hãm sự phát triển nền kinh tế đất nước. Do Nhà nước quản lí nền kinh tế,
hình thức sở hữu toàn dân dẫn đến giai đoạn này không có chổ đứng cho kinh tế tư nhân
vì thế pháp luật về giao dịch dân sự về dịch bảo đảm dân sự lúc này còn khá mờ nhạt. Cửa
hàng cầm đồ là mô hình kinh doanh chủ yếu là của tư nhân, trong giai đoạn này, mô hình
tư nhân không có sự tồn tại cho nên không có sự xuất hiện loại dịch vụ này là điều tất
yếu.
1.3.1. Giai đoạn từ 1986 đến khi có BLDS năm 1995
Bước sang giai đoạn năm 1986, sau đại hội toàn quốc lần thứ VI của Đảng. Nhà
nước ta đã thay đổi nền kinh tế, đưa đất nước chuyển sang một trang sử mới với nhiều
chính sách thay đổi mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhằm mục
tiêu “sánh vai với cường quốc năm châu”. Kết quả đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể,
đưa đất nước ta cơ bản thoát khỏi nghèo nàn lạc hậu. Chuyển sang nền kinh tế thị trường,
Nhà nước thừa nhận sự đa dạng của các thành phần kinh tế, quyền tự do kinh doanh, giao
dịch được mở rộng và nhu cầu đảm bảo cho các giao dịch rất cần thiết để bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp của các bên, đồng thời góp phần ổn định và phát triển kinh tế-xã hội. Từ
thực tế đó, pháp luật về giao dịch bảo đảm dân sự ra đời.

Các biện pháp giao dịch bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự bắt đầu được qui định
từ một văn bản của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam “qui định về thế chấp tài sản để vay
vốn ngân hàng” ban hành kèm theo quyết định số 156/NH-QĐ ngày 18/11/1989. Văn bản
này chỉ qui định thế chấp là hình thức bảo đảm nghĩa vụ, nhưng nó đã tạo tiền đề cho việc
xây dựng các chế định bảo đảm nghĩa vụ khác. Bộ luật Hàng hải ra đời đầu tiên vào ngày
ngày 30/6/1990 thừa nhận quyền cầm cố, thế chấp của chủ tàu đối với loại tài sản đặc biệt
là tàu biển.
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

16

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

Tiếp theo sau qui định về thế chấp tài sản để vay vốn ngân hàng là sự ra đời của
pháp lệnh hợp đồng ngày 29/4/1991 có qui định về các biện pháp bảo đảm dân sự. Pháp
lệnh ghi nhận bốn biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ bao gồm cầm cố, thế chấp, đặt
cọc và bảo lãnh. Mặc dù thời gian này có bốn biện pháp bảo đảm nghĩa vụ, nhưng lĩnh
vực dân sự còn tương đối phức tạp và cần điều chỉnh nhiều mối quan hệ. Mỗi biện pháp
còn qui định khái quát chung, chưa chi tiết như đối với biện pháp cầm cố tài sản, pháp
lệnh chỉ đề cập đến: Tài sản dùng để cầm cố và phương thức xử lí tài sản trong khi trên
thực tế phát sinh nhiều vấn đề cần pháp luật điều chỉnh. Chẳng hạn như về quyền của các
bên trong hợp đồng cầm cố, trong trường hợp nào thì chấm dứt hợp đồng cầm cố, đó là
những vấn đề pháp lệnh chưa đề cập đến.
1.3.2. Giai đoạn từ BLDS năm 1995 đến khi có BLDS năm 2005
Hai hình thức bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự mới được qui định thêm bên
cạnh cầm cố và thế chấp khi có sự ra đời của BLDS năm 1995 đó là kí cược và kí quỹ.
Yếu tố tài sản là động sản hay bất động sản dùng để phân biệt hình thức cầm cố và thế

chấp trong BLDS năm 1995, nhưng Bộ luật lại không đưa ra khái niệm cụ thể về động sản
và bất động sản, vì thế đã gây ra không ít khó khăn cho các bên tham giao giao dịch dân
sự trong vấn đề xác định đâu là hợp đồng cầm cố và đâu là hợp đồng thế chấp. Sau khi
BLDS năm 1995 ra đời, Nhà nước ban hành một số văn bản dưới luật nhằm hướng dẫn
như Quyết định số 71/1998/QĐ-NHNN ngày 19/02/1998 của Thống đốc Ngân hàng Nhà
nước Việt Nam về việc ban hành quy định về cầm cố tài sản của tổ chức tín dụng vay vốn
từ quỹ phát triển nông thôn do Ngân hàng thế giới (WB) tài trợ. Văn bản này được sửa
đổi bổ sung bởi Quyết định số 141/1998/QĐ-NHNN ngày 20/04/1998 và Quyết định số
273/1999/QĐ-NHNN ngày 02/08/1999 sửa đổi bổ sung Quyết định số 141/1998/QĐNHNN, Quyết định số 71/1998QĐ-NHNN. Nghị định 08/NĐ-CP của Chính phủ ngày
10/03/2000 về đăng kí giao dịch bảo đảm, Nghị định 178/1999/NĐ-CP của Chính phủ
ngày 29/12/1999 về bảo đảm tiền vay tổ chức tín dụng và được sửa đổi bổ sung bởi Nghị
định số 85/2002/NĐ-CP ngày 25/10/2002.Việc áp dụng các quy định về bảo đảm thực
hiện nghĩa vụ dân sự cũng đã đáp ứng nhu cầu thực tế, nhưng bên cạnh đó vẫn còn một số
quy định không phù hợp và thiếu một số quy định cấp thiết. Vì thế, BLDS năm 2005 ra
đời đã thay đổi một số nội dung cơ bản của các biện pháp bảo đảm đối vật trong những
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

17

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

qui định về bảo đảm nghĩa vụ dân sự, nhằm tạo cơ chế thông thoáng cho việc áp dụng các
quy định này. Trong giai đoạn này, với qui chế dịch vụ cầm cố ban hành kèm theo Quyết
định số 185/QĐ/NH5 ngày 6/9/1994 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, các bên lại có
vẻ như không được quyền tự do thỏa thuận về phương thức xử lí tài sản cầm cố: Văn bản
chỉ dự liệu về khả năng bán đấu giá tài sản trong trường hợp người cầm cố không có khả
năng thực hiện nghĩa vụ được bảo đảm cụ thể là Điều 15 qui định “Bên cầm cố được

quyền bán vật cầm cố để thu hồi nợ trong các trường hợp: Hết thời hạn vay nợ, người có
tài sản cầm cố từ chối trả nợ hoặc không có khả năng thanh toán nợ, người có tài sản cầm
cố chết mà không có người thừa kế hoặc người được quyền thừa kế tuyên bố không nhận
thừa kế và doanh nghiệp của người có tài sản cầm cố bị giải thể hoặc phá sản” và Điều 16
qui định “Việc bán tài sản cầm cố được thực hiện theo phương thức bán đấu giá công khai
và theo quy định của pháp luật”. Dẫu sao văn bản này đã không còn hiệu lực thi hành sau
khi có BLDS và Quy chế thế chấp, cầm cố và bảo lãnh vay vốn Ngân hàng ban hành kèm
theo Quyết định số 217/QĐ-NH ngày 17/8/1996 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước.
Theo phụ lục số 2 kèm theo Thông tư số 07-TMDL/QLTT ngày 18/5/1992 của Bộ
Thương mại và Du lịch, các cơ sở dịch vụ cầm đồ, khi xin phép kinh doanh, điều được
yêu cầu xuất trình một giấy chứng nhận của phòng Công chứng Nhà nước hoặc của
UBND xã, phường, thị trấn, xác nhận rằng chủ cơ sở có đủ tài sản để đảm bảo cho việc
thực hiện các nghĩa vụ của người nhận cầm đồ. Trong trường hợp người nhận cầm đồ
không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ tài sản của mình đối với người
cầm đồ-đặt biệt là nghĩa vụ hoàn trả tài sản cầm cố bằng hiện vật, thì người sau này có
quyền yêu cầu bán đấu giá tài sản đảm bảo để nhận tiền thanh toán. Loại hình bảo đảm
pháp định này (không có tên gọi chính thức như cầm cố hay thế chấp) được áp dụng trong
vài năm và đã bị hủy bỏ sau khi có Nghị định số 02/CP ngày 5/01/1995 của Chính Phủ và
Thông tư liên Bộ số 02/TT/LB ngày 3/10/1995 của Ngân hàng Nhà nước và Bộ Thương
mại, đặt các cơ sở kinh doanh dịch vụ cầm đồ dưới sự chi phối của chế độ pháp lí của
doanh nghiệp tư nhân. Cũng như Thông tư liên Bộ số 02 đã qui định, việc xử lí các tài sản
cầm cố cho cơ sở dịch vụ cầm đồ có thể được thực hiện theo cách thức do hai bên thỏa
thuận. Sau đó, Thông tư 13/1999/TT-BTM ngày 19 tháng 05 năm 1999 hướng dẫn kinh
doanh dịch vụ cầm đồ ra đời thay thế cho Thông tư số 02/TT/LB, Thông tư này về nội
dung đã thay đổi một số qui định về hàng hóa, tài sản dùng để cầm đồ và tài sản, hàng hóa
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

18

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

không được phép cầm đồ, nội dung qui định cụ thể hơn theo đó, ở Thông tư này qui định
tài sản phải là động sản, trong khi tại Thông tư 02 thì nói về quyền về tài sản cụ thể tại
Mục I khoản 2.1 qui định “Tài sản cầm được cầm cố có quyền về tài sản được phép giao
dịch” như vậy, so với văn bản mới thì quy định rõ ràng hơn, tại mục I Khoản 3.1 Thông
tư 13/1999/TT-BTM qui định “tài sản cầm cố là động sản, có giá trị mua bán, trao đổi
thuộc quyền sở hữu hợp pháp của khách hàng”.
1.3.3. Giai đoạn từ BLDS năm 2005 đến nay
BLDS năm 2005 ra đời đã thay đổi tiêu chí phân biệt giữa cầm cố và thế chấp, theo
đó dựa vào yếu tố chuyển giao tài sản hoặc không chuyển giao tài sản. So với trước đây,
BLDS năm 2005 cô đọng rất nhiều, các qui định về cầm cố tài sản được qui định từ Điều
326 đến Điều 341 rõ ràng và chi tiết hơn. Trong lịch sử phát triển, biện pháp bảo đảm cầm
cố tài sản và các giao dịch bảo đảm dân sự khác nói chung được qui định khá chi tiết
trong các văn bản pháp luật. Cùng với việc Nhà nước xây dựng các văn bản pháp luật qui
định về các biện pháp bảo đảm nói chung và cầm cố tài sản nói riêng nhằm tạo môi
trường pháp lí làm nền tảng cho sự công bằng, bình đẳng, ổn định góp phần thúc đẩy sự
phát triển nền kinh tế đất nước. Hiện tại, về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ
được áp dụng chung về cầm cố tài sản trong pháp luật dân sự được quy định tại Điều 341
BLDS năm 2005 “Việc cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ được thực hiện theo quy định
tại các Điều từ Điều 326 đến Điều 340 của Bộ luật này và các văn bản pháp luật khác về
hoạt động của cửa hàng cầm đồ”, và các văn bản hướng dẫn về giao dịch bảo đảm như
Nghị định 163/2006/NĐ-CP về giao dịch bảo đảm, Nghị định 11/2012/NĐ-CP về sử đổi
bổ sung một số điều Nghị định 163/2006/NĐ-CP về giao dịch bảo đảm ngoài việc áp
dụng BLDS năm 2005. Ngoài các văn bản phía trên, việc giao dịch cầm đồ còn áp dụng
Thông tư số 33/2010/TT-BCA của Bộ Công an qui định cụ thể điều kiện về an ninh, trật
tự đối với một số ngành nghề kinh doanh có điều kiện vì kinh doanh dich vụ cầm đồ là
loại hình kinh doanh có điều kiện nên việc áp dụng Thông tư này là cơ sở pháp lí có hiệu

lực hiện tại, văn bản quy định về điều kiện an ninh trật tự đối với một số ngành nghề kinh
doanh có điều kiện có Nghị định 72/2009/NĐ-CP ngày 3/09/2009 của Chính phủ và văn
bản về xử lí vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh trật tự cụ thể: Quy định tại Điều
14 khoản 2 điểm b và điểm c như sau “phạt tiền từ 2.000.000-5.000.000 đồng đối với
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

19

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

hành vi nhận cầm cố tài sản mà theo qui định tài sản đó phải có giấy tờ sở hữu hoặc đăng
kí nhưng không có các giấy tờ đó và điểm c quy định cầm cố, thế chấp tài sản mà không
có hợp đồng theo quy định và khoản 3 điểm e quy định phạt tiền từ 5.000.000-10.000.000
đồng đối với hành vi cầm cố tài sản do trộm cắp, lừa đảo, chiếm đoạt hoặc do hành vi vi
phạm khác mà có” tại Nghị định 73/2010/NĐ-CP ngày 12/7/2010, nhưng hiện tại thì văn
bản này được thay thế bởi nghị định 167/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 và nội dung của
nghị định mới này có sự thay đổi hơn so với quy định cũ như sau: Về mức phạt tiền từ
2.000.000-5.000.0000 đồng ngoài hành vi không lập hợp đồng và nhận cầm cố mà không
có giấy tờ sở hữu thì còn có thêm hành vi cầm cố tài sản thuộc sở hữu của người khác mà
không có giấy ủy quyền hợp lệ của người đó cho người mang tài sản đi cầm cố. Bên cạnh
đó, việc phạt tiền từ 5.000.000-10.000.000 đồng là hành vi cho vay tiền có cầm cố tài sản,
nhưng lãi suất cho vay vượt quá 150% lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước Việt nam
công bố tại thời điểm cho vay, đây là điểm khác biệt với văn bản cũ vì văn bản cũ không
có quy định xử phạt hành chính trong việc lãi suất cho vay. Ngoài ra, Nghị định này còn
tăng mức phạt cho hoạt động cầm cố tài sản do trộm cắp, lừa đảo, chiếm đoạt hoặc do
người khác phạm tội mà có từ 5.000.000-10.000.000 đồng lên 20.000.000-30.000.000,
đây là điểm mới quy định nhằm ngăn chặn hành vi lợi dụng dịch vụ cầm đồ để tiêu thụ

hàng hóa là tang vật vụ án. Từ đó, có thể đẩy lùi tình hình phức tạp về an ninh trật tự trên
địa bàn cả nước. Ngoài ra, việc xử lí tài sản bảo đảm được áp dụng quy định tại Thông tư
16/2014/TTLT-BTP-BTNMT-NHNN ngày 6 tháng 6 năm 2014 thông tư liên tịch hướng
dẫn một số vấn đề về xử lí tài sản bảo đảm là văn bản có hiệu lực pháp lí hiện hành.
Nhƣ vậy, ở nước ta do lịch sử của đất nước có nhiều giai đoạn khác nhau, nên
việc ban hành văn bản qui định về giao dịch bảo đảm cũng có sự khác biệt và các văn bản
sau ra đời làm hoàn thiện hơn các qui định của văn bản trước, giúp cho pháp luật nước ta
ngày càng hoàn thiện hơn, bảo đảm quyền và lợi ích cho các bên trong hợp đồng tốt hơn,
đồng thời việc quy định chặt chẽ của pháp luật góp phần phòng chống tội phạm lợi dụng
khe hỡ của pháp luật mà thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.
1.4.

Ý nghĩa cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ trong đời sống kinh tế-xã hội

Hội nhập nền kinh tế thế giới, kinh tế nước ta ngày càng phát triển và đạt được
nhiều thành tựu đáng kể. Bên cạnh đó, đời sống kinh tế của nhân dân ngày càng cao, đòi
GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

20

SVTH: Quách Thanh Trúc

Đề tài: Pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

hỏi phải có cơ sở vật chất đáp ứng nhu cầu cần thiết. Cần số vốn nhanh chóng có thể giúp
cho chúng ta đáp ứng được một số nhu cầu cấp bách cho cuộc sống, cho nên dịch vụ cầm
đồ được xem là một trong những địa điểm đến để có số vốn nhanh chóng nhằm đáp ứng
nhu cầu riêng của mình. Đa số, khách hàng đến vay tiền tại cửa hàng cầm đồ chủ yếu là
cần có số tiền gấp để đáp ứng nhu cầu trong sinh hoạt khi họ chưa có vốn kịp từ các

nguồn khác.
Cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ là việc đem tài sản thuộc sở hữu của mình
hoặc đem tài sản của người thứ ba mà có giấy tờ ủy quyền hợp lệ đi cầm cố để cho đảm
bảo cho việc vay tiền an toàn cho bên chủ cửa hàng. Pháp luật về bảo đảm nghĩa vụ được
xây dựng không ngoài mục đích đảm bảo cho khả năng của các chủ thể tham gia hợp
đồng tự chịu trách nhiệm về tài sản, hạn chế các rủi ro có thể xảy ra khi bên cầm đồ
không thực hiện nghĩa vụ trả tiền vay, khi đó bên nhận cầm đồ có thể xử lí tài sản để thu
hồi vốn.
Việc lập hợp đồng cầm đồ là cơ sở pháp lí cho bên chủ cửa hàng cầm đồ và khách
hàng đã có tham gia giao dịch cầm đồ và đảm bảo cho khả năng tự chịu trách nhiệm về tài
sản, đảm bảo nguyên tắc tự do, bình đẳng, tự nguyện. Việc quy định về chuyển giao tài
sản cầm đồ cho bên cửa hàng lưu giữ cũng như các loại giấy tờ nhân thân liên quan đã tạo
môi trường lành mạnh và hạn chế các rủi ro có thể xảy ra cho các bên. Nâng cao trách
nhiệm của các bên khi tham gia hợp đồng cầm đồ khi đã kí hợp đồng, bên cửa hàng có
trách nhiệm bảo quản tài sản theo đúng quy định của pháp luật, bảo đảm tín an toàn về tài
sản cho khách hàng khi họ đến chuộc tài sản và đóng các khoản liên quan. Còn khách
hàng phải tuân thủ đúng những điều khoản đã thỏa thuận trong hợp đồng, nếu như không
thực hiện đúng nghĩa vụ của mình thì bên cửa hàng có quyền xử lí tài sản như đã thỏa
thuận để thu hồi vốn. Việc đem tài sản cầm cố được xác lập nhằm đảm bảo cho nghĩa vụ
chính là nghĩa vụ trả tiền vay với mục đích nhằm nâng cao trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ
bên cầm đồ đồng thời cũng là biện pháp phòng ngừa rủi ro khi bên nhận cầm đồ không
thực hiện nghĩa vụ trả tiền. Ngoài ra, việc lập hợp đồng cầm đồ còn ràng buộc trách
nhiệm của bên cầm đồ đối với bên nhận cầm đồ.

GVHD: Tăng Thanh Phƣơng

21

SVTH: Quách Thanh Trúc

pháp luật về giao dịch cầm cố tài sản tại cửa hàng cầm đồ

Trích đoạn

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về