- Trang chủ >>
- Thạc sĩ - Cao học >>
- Luật
điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.94 MB, 73 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
---
---
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 37 (2011-2015)
Đề tài:
ĐIỀU KIỆN BẢO HỘ NHÃN HIỆU
THEO QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM
Giảng viên hướng dẫn:
Sinh viên thực hiện:
ThS. Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
Phạm Thị Mỹ Hằng
Bộ Môn: Luật Tư Pháp
MSSV: 5115886
Lớp: Luật Thương Mại 2, K37
Cần Thơ, Tháng 12/2014
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày … tháng … năm 2014
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày … tháng …năm 2014
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU .................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2
3. Phạm vi nghiên cứu......................................................................................... 2
4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 2
5. Bố cục đề tài.................................................................................................... 2
CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BẢO HỘ NHÃN HIỆU ................ 4
1.1. Khái niệm chung về bảo hộ nhãn hiệu ...............................................................4
1.1.1. Khái niệm nhãn hiệu.....................................................................................4
1.1.1.1. Khái niệm về nhãn hiệu theo quy định của Hiệp định TRIPs...................4
1.1.1.2. Khái niệm về nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam ...............5
1.1.1.3. Khái niệm bảo hộ nhãn hiệu ....................................................................7
1.1.2. Đặc điểm của nhãn hiệu ...............................................................................8
1.1.3. Căn cứ xác lập quyền với nhãn hiệu.............................................................9
1.1.3.1. Đăng kí nhãn hiệu tại Việt Nam...............................................................9
1.1.3.2. Đăng kí nhãn hiệu tại nước ngoài..........................................................14
1.2. Một số loại nhãn hiệu theo pháp luật Việt Nam ..............................................15
1.2.1. Nhãn hiệu tập thể........................................................................................15
1.2.2. Nhãn hiệu chứng nhận ...............................................................................16
1.2.3. Nhãn hiệu liên kết .......................................................................................18
1.2.4. Nhãn hiệu nổi tiếng.....................................................................................19
1.3. Phân biệt nhãn hiệu với một số đối tượng sở hữu công nghiệp khác .............21
1.3.1. Phân biệt nhãn hiệu với tên thương mại.....................................................21
1.3.2. Phân biệt nhãn hiệu với chỉ dẫn địa lí ........................................................22
1.3.3. Phân biệt nhãn hiệu với kiểu dáng công nghiệp.........................................24
1.4. Lịch sử hình thành và phát triển các quy định của pháp luật về bảo hộ
nhãn hiệu..................................................................................................................25
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
1.4.1. Trên thế giới ................................................................................................25
1.4.2. Ở Việt Nam..................................................................................................27
1.5. Sự cần thiết của pháp luật bảo hộ nhãn hiệu...................................................30
CHƯƠNG 2. NHỮNG ĐIỀU KIỆN CẦN THIẾT ĐỂ NHÃN HIỆU
ĐƯỢC BẢO HỘ............................................................................................. 32
2.1. Điều kiện chung đối với nhãn hiệu được bảo hộ..............................................32
2.1.1. Dấu hiệu nhìn thấy được ............................................................................32
2.1.2 Khả năng phân biệt của nhãn hiệu..............................................................33
2.2. Tính phân biệt của nhãn hiệu...........................................................................35
2.2.1. Dấu hiệu chữ cái, chữ số ............................................................................35
2.2.2. Dấu hiệu từ ngữ ..........................................................................................37
2.2.3. Dấu hiệu hình vẽ.........................................................................................39
2.2.4. Dấu hiệu là hình ảnh ..................................................................................41
2.2.5. Dấu hiệu kết hợp .........................................................................................43
2.3. Các trường hợp nhãn hiệu không được bảo hộ ...............................................44
2.3.1. Nhãn hiệu không được bảo hộ do thiếu tính phân biệt ..............................44
2.3.1.1. Hình và hình học đơn giản không có khả năng phân biệt, chữ số, chữ
cái, chữ thuộc các ngôn ngữ không thông dụng .........................................................45
2.3.1.2. Dấu hiệu, biểu tượng quy ước, hình vẽ hoặc tên gọi thông thường của
hàng hoá, dịch vụ bằng bất kỳ ngôn ngữ nào đã được sử dụng rộng rãi, thường
xuyên, nhiều người biết đến .......................................................................................46
2.3.1.3. Dấu hiệu chỉ thời gian, địa điểm, phương pháp sản xuất, chủng loại,
số lượng, chất lượng, tính chất, thành phần, công dụng, giá trị hoặc các đặc tính
khác mang tính mô tả hàng hoá, dịch vụ ....................................................................46
2.3.1.4. Dấu hiệu mô tả hình thức pháp lý, lĩnh vực kinh doanh của chủ thể kinh
doanh .........................................................................................................................47
2.3.1.5. Dấu hiệu chỉ nguồn gốc địa lý của hàng hoá, dịch vụ, trừ trường hợp
dấu hiệu đó đã được sử dụng và thừa nhận rộng rãi với danh nghĩa một nhãn hiệu
hoặc được đăng ký dưới dạng nhãn hiệu tập thể hoặc nhãn hiệu chứng nhận ..............47
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
2.3.2. Nhãn hiệu trùng hoặc tương tự gây nhầm lẫn với một trong các đối tượng
thuộc phạm vi bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ của người khác......................................48
2.3.2.1. Nhãn hiệu bị coi là không có khả năng phân biệt nếu nhãn hiệu đó là
dấu hiệu trùng hoặc tương tự tới mức gây nhầm lẫn với nhãn hiệu của người khác
dùng cho các hàng hóa và các dịch vụ trùng hoặc tương tự.......................................48
2.3.2.2. Nhãn hiệu bị coi là không có khả năng phân biệt nếu nhãn hiệu đó là
dấu hiệu trùng hoặc tương tự với các đối tượng sở hữu công nghiệp .........................50
2.3.2.3. Nhãn hiệu trùng hoặc tương tự đến mức gây nhằm lẫn với các cơ
quan, tổ chức hoặc có tính lừa dối người tiêu dùng ...................................................51
CHƯƠNG 3. THỰC TIỄN ÁP DỤNG NHỮNG QUY ĐỊNH PHÁP
LUẬT VỀ ĐIỀU KIỆN BẢO HỘ NHÃN HIỆU - MỘT SỐ VƯỚNG
MẮC VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN.......................................................... 52
3.1. Tình hình chung hiện nay về bảo hộ nhãn hiệu hàng hóa...............................52
3.2. Một số vướng mắc trong việc áp dụng các quy định pháp luật về điều kiện
bảo hộ nhãn hiệu......................................................................................................54
3.2.1. Pháp luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam thiếu quy định cụ thể về các yếu tố để
xác định và đánh giá khả năng phân biệt của nhãn hiệu ........................................54
3.2.2. Quy định pháp luật về nhãn hiệu nổi tiếng chưa cụ thể và rõ ràng ...........58
3.3. Một số hướng hoàn thiện về điều kiện bảo hộ nhãn hiệu................................60
KẾT LUẬN..................................................................................................... 64
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
“Nhãn hiệu” đã được sử dụng từ khá sớm trong lịch sử phát triển của xã hội loài
người. Vấn đề bảo hộ nhãn hiệu nói riêng và quyền sở hữu trí tuệ nói chung đã được
thể chế hóa một cách mạnh mẽ trong nhiều điều ước quốc tế cũng như trong pháp luật
quốc gia. Những sự cố gắng đó đã được thể hiện trong bước tiến bộ vượt bậc về bảo
hộ nhãn hiệu ở từng quốc gia cũng như trên phạm vi toàn cầu. Cũng như nhiều quốc
gia khác trên thế giới, Việt Nam đã cố gắng tạo ra một hệ thống những quy định chung
về quyền sở hữu trí tuệ trong đó có vấn đề bảo hộ nhãn hiệu. Đến nay, Việt Nam đã có
hệ thống pháp luật tương đối hoàn chỉnh, phù hợp với các chuẩn mực quốc tế về sở
hữu trí tuệ theo đánh giá chung của quốc tế với trụ cột là Luật Sở hữu trí tuệ năm
2005. Đặc biệt từ khi Việt Nam trở thành viên thứ 150 của Tổ chức Thương mại thế
giới (WTO), điều này mở ra cơ hội to lớn trong việc phát triển kinh tế đất nước, tạo
một bước ngoặc lớn trong quá trình phát triển của lịch sử dân tộc. Ngoài ra, một số sự
kiện khác cũng đã diễn ra có ảnh hưởng mạnh mẽ đến hệ thống pháp luật về sở hữu trí
tuệ của nước ta như sự kiện Việt Nam chính thức trở thành thành viên của Nghị định
thư Madrid vào ngày 11/04/2006 và ngày 11/07/2006 thì Nghị định thư phát sinh hiệu
lực trên lãnh thổ Việt Nam, trước đó thì Việt Nam cũng trở thành viên của một số điều
ước quốc tế như: Công ước Paris năm 1883 về bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp kể từ
ngày 8/3/1949, Thỏa ước Madrid năm 1891 kể từ ngày 8/3/1949, Công ước Stockholm
về thành lập Tổ chức Sở hữu Trí tuệ thế giới (WIPO) kể từ ngày 2/7/1976, Hiệp định
khung về Sở hữu Trí tuệ của ASEAN ngày 15/12/1995,…Bên cạnh việc thuận lợi khi
Việt Nam là thành viên của nhiều tổ chức liên quan đến sở hữu trí tuệ trên thế giới thì
cũng phải đối mặt với nhiều thách thức đặc biệt là tuân thủ các cam kết quốc tế về bảo
vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Sự phát triển của nền kinh tế thị trường hiện nay, để phục vụ cho nhu cầu tất yếu
của con người thì nhiều hàng hóa, dịch vụ xuất hiện ngày càng đa dạng. Nhãn hiệu
luôn gằn liền với sản phẩm hàng hóa, dịch vụ và có vai trò trò rất quan trọng không
chỉ trong sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp mà còn là dấu hiệu để giúp người tiêu
dùng nhận ra những sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp đã cung cấp sản phẩm đó ra
thị trường. Ngoài ra, nhãn hiệu còn giúp cho doanh nghiệp khẳng định uy tín chất
lượng của sản phẩm trên thị trường. Thực tế cho thấy, trong những năm gần đây, số
đơn yêu cầu bảo hộ nhãn hiệu tại Cục sở hữu trí tuệ tăng lên đáng kể, điều đó chứng tỏ
sự nhận thức về giá trị, vai trò của nhãn hiệu trong xã hội đã thay đổi nhưng vẫn còn
số lượng lớn đơn yêu cầu bị từ chối chủ yếu do vấn đề hiểu biết về bảo hộ nhãn hiệu
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
1
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
hiện nay ở Việt Nam chưa được đầy đủ, gây nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp
cạnh tranh trên thị trường nước ngoài cũng như thị trường nội địa. Để xây dựng được
một nhãn hiệu đáp ứng được mục đích kinh doanh của doanh nghiệp và đáp ứng được
những quy định về điều kiện bảo hộ đối với nhãn hiệu lại không phải dễ dàng. Việc
bảo hộ một nhãn hiệu có thành công hay không trước hết nhãn hiệu đó phải đáp ứng
được các điều kiện bảo hộ theo quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ. Với mong muốn
có cơ hội tìm hiểu, nghiên cứu một cách có hệ thống các quy định về nhãn hiệu, đặc
biệt là các quy định về điều kiện bảo hộ đối với nhãn hiệu, mà người viết chọn đề tài
“Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam” làm đề tài luận
văn tốt nghiệp. Đồng thời qua đó có thể đưa ra những kiến nghị góp phần hoàn thiện
pháp luật về điều kiện bảo hộ đối với nhãn hiệu ở Việt Nam.
2. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là làm rõ những vấn đề lý luận, đồng thời đưa ra
những nhận xét, đánh giá các quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ về điều kiện bảo hộ
đối với nhãn hiệu. Từ đó đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện những quy định của
pháp luật về điều kiện bảo hộ nhãn hiệu.
3. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung đi sâu vào nghiên cứu các quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ
Việt Nam về điều kiện bảo hộ đối với nhãn hiệu, đồng thời nghiên cứu những quy
định về pháp luật nhãn hiệu ở Việt Nam và so sánh, đối chiếu với quy định của các
điều ước quốc tế.
4. Phương pháp nghiên cứu
Cơ sở khoa học pháp lý là nền tảng trong việc nghiên cứu. Phương pháp duy vật
biện chứng là cơ sở để xây dựng các vấn đề của luận văn. Bên cạnh đó, luận văn còn
sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phương pháp phân tích luật viết được sử
dụng để tìm hiểu các quy định của pháp luật hiện hành, phương pháp tổng hợp,
phương pháp so sánh, phương pháp thống kê.
5. Bố cục đề tài
Ngoài lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, thì luận văn của người
viết gồm 3 chương:
- Chương 1: Khái quát chung về bảo hộ nhãn hiệu
- Chương 2: Những điều kiện cần thiết để nhãn hiệu được bảo hộ
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
2
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
- Chương 3: Thực tiễn áp dụng những quy định của pháp luật về điều kiện bảo
hộ nhãn hiệu - Một số vướng mắc và giải pháp hoàn thiện
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
3
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BẢO HỘ NHÃN HIỆU
1.1. Khái niệm chung về bảo hộ nhãn hiệu
1.1.1. Khái niệm nhãn hiệu
1.1.1.1. Khái niệm về nhãn hiệu theo quy định của Hiệp định TRIPs
Nhãn hiệu là một trong những đối tượng cơ bản của quyền sở hữu trí tuệ, vì vậy
pháp luật quốc tế và pháp luật quốc gia luôn coi trọng việc bảo hộ nhãn hiệu.
Cho đến nay đã có khá nhiều các điều ước quốc tế song phương và đa phương
điều chỉnh các vấn đề liên quan đến nhãn hiệu. Trong số này, có thể kể một số điều
ước quốc tế có nhiều thành viên tham gia như Công ước Paris 1883, Hệ thống Madrid,
Hiệp định TRIPs. Tuy Công ước Paris, Hệ thống Madrid chưa đưa ra khái niệm nhãn
hiệu nhưng đã quy định các điều khoản liên quan đến việc bảo hộ các đối tượng sở
hữu công nghiệp (Công ước Paris) hoặc thiết lập hệ thống quốc tế về đăng ký bảo hộ
nhãn hiệu (Hệ thống Madrid). Riêng TRIPs đã có quy định khái niệm về nhãn hiệu.
Theo Hiệp định TRIPs, nhãn hiệu hàng hóa tại khoản 1 Điều 15 được quy định:
“Bất kì một dấu hiệu, hoặc tổ hợp các dấu hiệu nào, có khả năng phân biệt hàng hóa
hoặc dịch vụ của một doanh nghiệp với hàng hóa hoặc dịch vụ của các doanh nghiệp
khác, đều có thể làm nhãn hiệu. Các dấu hiệu đó, đăc biệt là các từ, kể cả tên riêng,
các chữ cái, chữ số, các yếu tố hình họa và tổ hợp các màu sắc cũng như tổ hợp bất kì
của các dấu hiệu đó, phải có khả năng được đăng kí là nhãn hiệu.
Trường hợp bản thân các dấu hiệu không có khả năng phân biệt hàng hóa hoặc dịch
vụ tương ứng, các thành viên có thể quy định rằng khả năng được đăng ký phụ thuộc
vào tính phân biệt đạt được xác định thông qua quá trình sử dụng.
Các thành viên có thể quy định rằng điều kiện để được đăng ký là các dấu hiệu phải là
dấu hiệu nhìn thấy được”.
Qua khái niệm nhãn hiệu của Hiệp định TRIPs thì nhãn hiệu có các yếu tố sau:
- Bất kỳ một dấu hiệu hoặc tổ hợp các dấu hiệu nào đó có khả năng phân biệt
hàng hóa hoặc dịch vụ của một doanh nghiệp với hàng hóa hoặc dịch vụ của doanh
nghiệp khác (đương nhiên phải được hiểu đây là hàng hóa, dịch vụ cùng loại, vì nếu
không cùng loại sẽ mất đi ý nghĩa phân biệt của nhãn hiệu và không có tính cạnh tranh
trong thương mại).
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
4
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
- Các loại dấu hiệu có khả năng được sử dụng làm nhãn hiệu có thể bao gồm các
dấu hiệu nhìn thấy và không nhìn thấy được: đó có thể là các từ, kể cả tên riêng, các
chữ cái, chữ số, các yếu tố hình họa và tổ hợp màu sắc cũng như tổ hợp bất kỳ của các
dấu hiệu đó.
- Yêu cầu đối với dấu hiệu dùng làm nhãn hiệu được xác định rõ, trong đó điều
quan trọng cơ bản là các dấu hiệu đăng ký làm nhãn hiệu phải có khả năng được đăng
ký là nhãn hiệu.
Có thể thấy khái niệm nhãn hiệu hàng hóa trong Hiệp định TRIPs được quy định
rất khái quát và mang tính quy chuẩn cao. Việc xác định một dấu hiệu bất kỳ có thể
đăng ký làm nhãn hiệu hàng hóa hay không sẽ căn cứ vào tính phân biệt của các dấu
hiệu đó. Điều này thể hiện rõ nhất trong các quy định tương ứng của Hiệp định TRIPs
là bất kỳ một dấu hiệu nào cho dù là hình ảnh, màu sắc, âm thanh hay mùi có khả năng
phân biệt được hàng hoá, dịch vụ của doanh nghiệp này với hàng hoá, dịch vụ cùng
loại của doanh nghiệp khác đều được coi là nhãn hiệu hàng hóa. Đây cũng là cách tiếp
cận chung của các nước khi định nghĩa nhãn hiệu hàng hóa trong pháp luật của mình.
Tuy nhiên, các nước cũng có những quan điểm khác nhau liên quan đến những
dấu hiệu có thể phân biệt hàng hoá, dịch vụ cùng loại của các doanh nghiệp. Pháp luật
các nước cũng như trong các Điều ước quốc tế đều không liệt kê một danh sách các
dấu hiệu cố định mà chỉ đưa ra các dấu hiệu phổ biến, cơ bản. Các quốc gia tùy vào
điều kiện kinh tế-xã hội mà đưa ra các khái niệm phù hợp.
1.1.1.2. Khái niệm về nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
Sự hình thành pháp luật sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu hàng hóa ở nước
ta được đánh dấu bằng việc Hội đồng Bộ Trưởng (nay là Chính phủ) ban hành Điều lệ
về nhãn hiệu hàng hóa, ban hành kèm theo Nghị định 197/HĐBT ngày 14/12/1982 của
Hội đồng Bộ trưởng ban hành điều lệ về nhãn hiệu hàng hóa. Theo đó, tại khoản 1
Điều 3 Nghị định 197/HĐBT quy định:“Nhãn hiệu hàng hoá được bảo hộ pháp lý là
những dấu hiệu được chấp nhận có thể là từ ngữ, hình ảnh, hình vẽ, hình nổi... hoặc là
sự kết hợp các yếu tố trên, được thể hiện bằng một hoặc nhiều màu sắc kết hợp”.
Do đó, điều kiện để một dấu hiệu được bảo hộ là nhãn hiệu hàng hóa theo khái
niệm này đó là “dấu hiệu được chấp nhận”. Quy định này chưa thể hiện được chức
năng quan trọng nhất của nhãn hiệu đó là chức năng phân biệt hàng hóa, dịch vụ cùng
loại của các tổ chức, cá nhân khác nhau, đồng thời thuật ngữ “dấu hiệu được chấp
nhận” trong khái niệm này không rõ ràng, gây khó hiểu cho các chủ sở hữu nhãn hiệu
khi lựa chọn các dấu hiệu để đăng ký nhãn hiệu.
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
5
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
Đến ngày 28/1/1989, Hội đồng Nhà nước đã thông qua Pháp lệnh bảo hộ sở hữu
công nghiệp. Tại khoản 4 Điều 4 của Pháp lệnh này, khái niệm nhãn hiệu hàng hóa
được quy định như sau: “Nhãn hiệu hàng hoá là những dấu hiệu dùng để phân biệt
hàng hoá, dịch vụ cùng loại của các cơ sở sản xuất, kinh doanh khác nhau. Nhãn hiệu
hàng hoá có thể là từ ngữ, hình ảnh hoặc sự kết hợp các yếu tố đó được thể hiện bằng
một hoặc nhiều màu sắc”.
Khái niệm đã khắc phục được hạn chế trong Nghị định 197/HĐBT về dấu hiệu
phân biệt hàng hóa, dịch vụ cùng loại của nhãn hiệu.1 Tuy nhiên, các dấu hiệu được
quy định dùng làm nhãn hiệu hàng hóa cũng rất hạn chế : “…có thể là từ ngữ, hình
ảnh hoặc sự kết hợp các yếu tố đó được thể hiện bằng một hoặc nhiều màu sắc”.
Đến năm 1995, khái niệm nhãn hiệu hàng hóa được quy định trong Điều 785 Bộ
luật Dân sự năm 1995: “Nhãn hiệu hàng hóa là những dấu hiệu dùng để phân biệt
hàng hóa, dịch vụ cùng loại của các cơ sở sản xuất, kinh doanh khác nhau. Nhãn hiệu
hàng hóa có thể là từ ngữ, hình ảnh hoặc kết hợp các yếu tố đó được thể hiện bằng
một hoặc nhiều màu sắc”.
Khái niệm này tương tự như khái niệm quy định tại Pháp lệnh bảo hộ sở hữu
công nghiệp. Tuy nhiên, có thể thấy rằng khái niệm nhãn hiệu hàng hóa quy định
trong Bộ luật Dân sự năm 1995 là khá phù hợp với quy định trong Hiệp định TRIPs
khi đưa ra nội dung quy định nhãn hiệu hàng hoá là dấu hiệu. Dấu hiệu dùng làm nhãn
hiệu hàng hoá, dịch vụ có thể là từ ngữ, chữ cái, chữ số hoặc là sự kết hợp bất kì của
hai hay nhiều yếu tố đó với nhau. Dấu hiệu dùng làm nhãn hiệu có thể là tổ hợp màu
sắc, các yếu tố hình họa của hàng hoá hoặc bao bì.
Các dấu hiệu được quy định dùng làm nhãn hiệu hàng hoá trong Bộ luật Dân sự
năm 1995 là rất hạn chế so với các quy định phong phú và mở rộng của Hiệp định
TRIPs.2 Điều này có nghĩa là các doanh nghiệp có ít sự lựa chọn hơn khi xây dựng
nhãn hiệu hàng hoá, họ không thể chọn các dấu hiệu nằm ngoài các dấu hiệu đã được
liệt kê tại Điều 785 Bộ luật Dân sự 1995.
Cùng với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế
quốc tế, sự ra đời Bộ luật Dân sự 2005 và đặc biệt Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 được
Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 29/11/2006 đánh dấu bước phát triển
của pháp luật sở hữu trí tuệ Việt Nam.
1
Khoản 1, Điều 3 Nghị định 197/HĐBT ngày 14/12/1982 của Hội đồng Bộ Trưởng ban hành điều lệ về
nhãn hiệu hàng hóa.
2
Khoản 1, Điều 15 Hiệp định TRIPs.
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
6
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
Khái niệm nhãn hiệu theo Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 được quy định cụ thể tại
khoản 16 Điều 4 phần giải thích từ ngữ như sau: “Nhãn hiệu là dấu hiệu dùng để phân
biệt hàng hóa, dịch vụ của các tổ chức, cá nhân khác nhau”.
Đây là một quy định đã mang tính khái quát hơn rất nhiều so với quy định của
Bộ luật Dân sự 1995 khi sử dụng thuật ngữ “nhãn hiệu” thay cho “nhãn hiệu hàng
hóa” và không hề giới hạn các dấu hiệu có thể được đăng kí làm nhãn hiệu.
Ở góc độ chung nhất, nhãn hiệu có thể được hiểu là bất kỳ dấu hiệu nào có thể
nhận biết được bao gồm từ ngữ, tên gọi, chữ cái, con số, biểu tượng, thiết kế, hình vẽ
hay bất kỳ sự kết hợp nào của chúng, và kiểu dáng hay bao bì hàng hóa được sử dụng
hoặc sẽ được sử dụng trong thương mại để xác định và phân biệt hàng hóa hay dịch vụ
của chủ thể này với hàng hóa hay dịch vụ của các chủ thể khác. Do đó nhãn hiệu là bất
kì một dấu hiệu nào hoặc bất kì sự kết hợp nào của những dấu hiệu nhìn thấy được và
có khả năng phân biệt hàng hóa hay dịch vụ của doanh nghiệp này với hàng hóa hay
dịch vụ của doanh nghiệp khác.
Khả năng phân biệt luôn là điều kiện bắt buộc của nhãn hiệu, đây cũng là chức
năng chính của nhãn hiệu. Bất kì dấu hiệu nào không thỏa mãn điều kiện này đều
không thể bảo hộ nhãn hiệu đó.
1.1.1.3. Khái niệm bảo hộ nhãn hiệu
Theo quy định tại Hiệp định TRIPs: “Bảo hộ phải bao gồm các vấn đề ảnh
hưởng đến khả năng đạt được, phạm vi, việc duy trì hiệu lực và việc thực thi các
quyền sở hữu trí tuệ cũng như các vấn đề ảnh hưởng đến việc sử dụng quyền sở hữu
trí tuệ”.3
Trong từ điển Tiếng Việt của Viện Khoa học và Xã hội Việt Nam, bảo hộ là sự
“chở che”, không dễ bị hư hỏng, tổn thất. Quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn
hiệu hàng hóa cũng cần được che chở, bảo vệ, tránh bị tổn thất bởi hành vi xâm phạm.
Ngoài ra, bảo hộ là khái niệm dùng để chỉ hoạt động của Nhà nước trong việc xác lập
và bảo vệ các quan hệ xã hội phát sinh.
Nhãn hiệu là đối tượng của quyền sở hữu trí tuệ nên bảo hộ nhãn hiệu là một bộ
phận của bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ nói chung, bảo hộ nhãn hiệu không chỉ giới hạn
ở việc xác lập quyền mà còn bao gồm cả việc thực thi quyền đó trên thực tế, cụ thể là
áp dụng những biện pháp theo quy định của pháp luật nhằm bảo vệ quyền sở hữu của
nhãn hiệu đồng thời ngăn chặn, xử lí những hành vi sử dụng, khai thác trái phép nhãn
hiệu đó.
3
Phụ lục Điều 3, Điều 4 Hiệp định TRIPs.
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
7
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
Trong khoa học pháp lý Việt Nam có nhiều quan điểm khác nhau về bảo hộ
quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu, theo đó cách hiểu chung về bảo hộ nhãn
hiệu là: “Bảo hộ nhãn hiệu là sự bảo đảm của Nhà nước bằng hệ thống pháp luật và
hoạt động của cơ quan chức năng trong việc xác lập quyền đối với nhãn hiệu cho các
chủ thể, bảo vệ quyền đó chống lại bất kì sự vi phạm nào của bên thứ ba”.
Để có thể được bảo hộ, nhãn hiệu phải là dấu hiệu nhìn thấy được dưới dạng chữ
cái, từ ngữ, hình vẽ, hình ảnh, kể cả hình ba chiều hoặc sự kết hợp các yếu tố đó được
thể hiện bằng một hoặc nhiều màu sắc; đồng thời, phải có khả năng phân biệt. Theo
đó, pháp luật Việt Nam hiện không bảo hộ các nhãn hiệu dạng âm thanh hoặc mùi
hương do không nhìn thấy được, ngay cả khi âm thanh hoặc mùi hương đó có khả
năng phân biệt cao.
Nhãn hiệu được coi là có khả năng phân biệt nếu được tạo thành từ một hoặc một
số yếu tố dễ nhận biết, dễ ghi nhớ hoặc từ nhiều yếu tố kết hợp thành một tổng thể dễ
nhận biết, dễ ghi nhớ…Một số dấu hiệu bị coi là không có khả năng phân biệt như:
các biểu tượng, hình vẽ, tên gọi thông thường của hàng hóa, dịch vụ; các dấu hiệu chỉ
địa điểm, nguồn gốc địa lý, phương pháp sản xuất hoặc các đặc tính mô tả hàng hoá,
dịch vụ; các hình đơn giản, chữ số, chữ cái…Tuy nhiên, Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005
cũng thừa nhận khả năng một số dấu hiệu nêu trên có thể dần dần đạt được khả năng
phân biệt nhờ một quá trình sử dụng đến trước thời điểm nộp đơn đăng ký, do vậy sẽ
được chấp nhận bảo hộ.
1.1.2. Đặc điểm của nhãn hiệu
Để nhãn hiệu được bảo hộ thì tính phân biệt là điều kiện tiên quyết. Việc đăng ký
đối với một nhãn hiệu sẽ bị từ chối và theo đó quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến nhãn
hiệu cũng sẽ không được bảo vệ nếu nhãn hiệu không có tính phân biệt hoặc trong một
số trường hợp tính phân biệt đó không được thể hiện một cách rõ ràng.
Tính đa dạng là một đặc trưng của nhãn hiệu. Các dấu hiệu được xem xét như là
nhãn hiệu luôn tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau, như là những từ ngữ, tên gọi
(bao gồm cả tên riêng), biểu tượng, hình ảnh, âm thanh hay bất kỳ sự kết hợp nào của
các yếu tố này, hình dạng của hàng hóa (nhãn hiệu không gian ba chiều), màu sắc hay
sự kết hợp các màu sắc và bất kỳ một cái gì khác có thể được sử dụng để xác định
những hàng hóa hay dịch vụ được bán hay được cung cấp trên thị trường.
Nhãn hiệu tạo ra tính giá trị cho sản phẩm của doanh nghiệp, là một dạng tài sản
rất quan trọng của chính doanh nghiệp. Nhãn hiệu tạo ra sự khác biệt giữa sản phẩm,
dịch vụ của doanh nghiệp này với sản phẩm, dịch vụ cùng loại của doanh nghiệp khác,
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
8
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
nâng cao giá trị của sản phẩm. Giá trị thương mại của nhãn hiệu có thể được xác định
khi chính bản thân các nhãn hiệu có thể được đưa vào lưu thông chuyển nhượng trên
thị trường.
Nhãn hiệu chỉ mang tính chất lãnh thổ. Theo nguyên tắc giới hạn của lãnh thổ
quốc gia, một nhãn hiệu thông thường phải được đăng ký bảo hộ ở một quốc gia hay
một vùng lãnh thổ nhất định. Khi đó nó sẽ được bảo hộ bởi pháp luật của quốc gia hay
vùng lãnh thổ đó. Nên một nhãn hiệu được bảo hộ đầy đủ ở Việt Nam sẽ không được
bảo hộ ở các quốc gia khác nếu không đăng ký bảo hộ nhãn hiệu ở nước đó
1.1.3. Căn cứ xác lập quyền với nhãn hiệu
Quy định tại khoản 3 Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 và Điều 6 Nghị định
103/2006/NĐ-CP ngày 22/9/2006 hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Sở hữu trí
tuệ về sở hữu công nghiệp, quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu được xác lập
trên cơ sở quyết định cấp văn bằng bảo hộ của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền theo
thủ tục đăng kí hoặc công nhận đăng kí quốc tế theo quy định của điều ước quốc tế mà
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. Riêng đối với nhãn hiệu nổi tiếng,
quyền sở hữu được xác lập trên cơ sở sử dụng, không phụ thuộc vào thủ tục đăng kí.
1.1.3.1. Đăng kí nhãn hiệu tại Việt Nam
Khác với một số đối tượng sở hữu công nghiệp khác, nhãn hiệu cần phải được
xác lập quyền thông qua đăng kí mới được bảo hộ, trừ nhãn hiệu nổi tiếng. Do đó, một
chủ thể muốn sở hữu và được bảo hộ nhãn hiệu một cách đầy đủ thì phải đăng kí nhãn
hiệu tại cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Trên cơ sở hồ sơ đăng kí của chủ thể kinh
doanh, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tiến hành thẩm định đơn bao gồm thẩm định
hình thức và thẩm định nội dung sau đó quyết định cấp hay từ chối cấp đăng kí bảo hộ
nhãn hiệu. Việt Nam đã thiêt lập được cơ chế đăng kí nhìn chung khá phù hợp với các
chuẩn mực của pháp luật quốc tế.
* Điều kiện đăng kí nhãn hiệu
Muốn đăng kí nhãn hiệu trước hết phải là chủ thể kinh doanh hợp pháp, ngoài ra
nhãn hiệu đăng kí phải đáp ứng được hai điều kiện sau:
- Thứ nhất, là dấu hiệu nhìn thấy được dưới dạng chữ cái, từ ngữ, hình vẽ, hình
ảnh, kể cả hình ba chiều hoặc sự kết hợp các yếu tố đó, được thể hiện bằng một hoặc
nhiều màu sắc.
- Thứ hai, có khả năng phân biệt hàng hóa, dịch vụ của chủ sở hữu nhãn hiệu
với hàng hóa, dịch vụ của chủ thể khác.
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
9
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
* Chủ thể có quyền nộp đơn đăng kí nhãn hiệu
Trước đây, theo quy định tại khoản 2 Điều 14 Nghị định 63/CP của Chính phủ
quy định chi tiết về sở hữu công nghiệp, các chủ thể sau có quyền yêu cầu cấp văn
bằng bảo hộ nhãn hiệu:
- Cá nhân, pháp nhân, các chủ thể khác tiến hành hoạt động sản xuất hợp pháp
có quyền nộp đơn yêu cầu cấp Văn bằng bảo hộ nhãn hiệu hàng hoá dùng cho sản
phẩm do mình sản xuất hoặc sẽ sản xuất.
- Cá nhân, pháp nhân, các chủ thể khác tiến hành hoạt động dịch vụ hợp pháp có
quyền nộp đơn yêu cầu cấp Văn bằng bảo hộ nhãn hiệu dịch vụ dùng cho dịch vụ do
mình tiến hành hoặc sẽ tiến hành.
- Cá nhân, pháp nhân, các chủ thể khác tiến hành hoạt động thương mại hợp
pháp có quyền nộp đơn yêu cầu cấp Văn bằng bảo hộ nhãn hiệu hàng hoá cho sản
phẩm do mình đưa ra thị trường nhưng do người khác sản xuất với điều kiện người
sản xuất không sử dụng nhãn hiệu hàng hoá đó cho sản phẩm tương ứng và không
phản đối việc nộp đơn nói trên.
- Đối với nhãn hiệu tập thể, quyền nộp đơn yêu cầu cấp Văn bằng bảo hộ thuộc
về cá nhân, pháp nhân đại diện cho tập thể các cá nhân, pháp nhân hoặc chủ thể khác
cùng tuân theo quy chế sử dụng nhãn hiệu hàng hoá tương ứng.
Khi Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 ra đời, chủ thể có quyền đăng kí nhãn hiệu đã
được mở rộng phạm vi như sau:4
- Tổ chức, cá nhân có quyền đăng ký nhãn hiệu dùng cho hàng hoá do mình sản
xuất hoặc dịch vụ do mình cung cấp.
- Tổ chức, cá nhân tiến hành hoạt động thương mại hợp pháp có quyền đăng ký
nhãn hiệu cho sản phẩm mà mình đưa ra thị trường nhưng do người khác sản xuất với
điều kiện người sản xuất không sử dụng nhãn hiệu đó cho sản phẩm và không phản
đối việc đăng ký đó.
- Tổ chức tập thể được thành lập hợp pháp có quyền đăng ký nhãn hiệu tập thể
để các thành viên của mình sử dụng theo quy chế sử dụng nhãn hiệu tập thể; đối với
dấu hiệu chỉ nguồn gốc địa lý của hàng hoá, dịch vụ, tổ chức có quyền đăng ký là tổ
chức tập thể của các tổ chức, cá nhân tiến hành sản xuất, kinh doanh tại địa phương
đó.
4
Điều 87, Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005.
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
10
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
- Tổ chức có chức năng kiểm soát, chứng nhận chất lượng, đặc tính, nguồn gốc
hoặc tiêu chí khác liên quan đến hàng hoá, dịch vụ có quyền đăng ký nhãn hiệu chứng
nhận với điều kiện không tiến hành sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ đó.
* Thủ tục nộp đơn đăng kí nhãn hiệu
Từ Điều 89 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 ta thấy tổ chức, cá nhân Việt Nam, cá
nhân nước ngoài thường trú tại Việt Nam, tổ chức, cá nhân nước ngoài có cơ sở sản
xuất, kinh doanh tại Việt Nam nộp đơn đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp
trực tiếp hoặc thông qua đại diện hợp pháp tại Việt Nam. Cá nhân nước ngoài không
thường trú tại Việt Nam, tổ chức, cá nhân nước ngoài không có cơ sở sản xuất, kinh
doanh tại Việt Nam nộp đơn đăng ký xác lập quyền sở hữu công nghiệp thông qua đại
diện hợp pháp tại Việt Nam.
Để xác lập quyền đối với nhãn hiệu, theo Điều100, Điều 105 Luật Sở hữu trí tuệ
năm 2005 người yêu cầu nộp đơn tại cơ quan có thẩm quyền với các tài liệu sau: Tờ
khai đăng kí theo mẫu quy định, tài liệu, mẫu vật, thông tin xác định nhãn hiệu cần
bảo hộ (bao gồm: mẫu nhãn hiệu và danh mục hàng hóa, dịch vụ mang nhãn hiệu, quy
chế sử dụng nhãn hiệu tập thể, quy chế sử dụng nhãn hiệu chứng nhận); Giấy ủy
quyền (nếu đơn nộp thông qua đại diện); Chứng từ nộp phí, lệ phí.
Quyền sở hữu đối với nhãn hiệu được xác lập trên cơ sở quyết định cấp văn bằng
bảo hộ của Cục sở hữu trí tuệ. Như vậy, muốn được bảo hộ cho doanh nghiệp phải
tiến hành đăng ký để xác lập quyền sở hữu. Khi quyền được xác lập, chủ sở hữu có
quyền khai thác tài sản của mình, có quyền cho phép hoặc ngăn chặn người khác sử
dụng (khai thác) tài sản đó và khi quyền bị xâm phạm thì pháp luật sẽ bảo vệ như bảo
vệ quyền sở hữu tài sản.
Quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu nổi tiếng được xác lập trên cơ sở sử
dụng. Khi các cá nhân, tổ chức nộp đơn yêu cầu công nhận là nhãn hiệu nổi tiếng và
có đủ bằng chứng chứng minh là thỏa mãn điều kiện về nhãn hiệu nổi tiếng thì Cục sở
hữu trí tuệ sẽ xem xét và ra quyết định công nhận nhãn hiệu nổi tiếng.
Văn bằng bảo hộ nhãn hiệu là Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu, có hiệu lực
từ ngày cấp đến hết mười năm kể từ ngày nộp đơn hợp lệ và có thể gia hạn liên tiếp
nhiều lần, mỗi lần mười năm.5
5
Khoản 6, Điều 93 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005.
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
11
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
* Quá trình thẩm định đơn
Thẩm định hình thức:
- Đơn yêu cầu cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu hàng hoá phải được xét
nghiệm hình thức nhằm xác định xem đơn có đáp ứng các yêu cầu của đơn hợp lệ hay
không. Nếu đơn đáp ứng các yêu cầu của đơn hợp lệ, thì Cục Sở hữu trí tuệ xác nhận
ngày nộp đơn hợp lệ, số đơn hợp lệ, ngày ưu tiên của đơn và thông báo cho người nộp
đơn quyết định chấp nhận đơn.
- Các yêu cầu của đơn hợp lệ gồm có: Các yêu cầu chung, các yêu cầu cụ thể về
hình thức và yêu cầu về tính thống nhất của đơn sở hữu công nghiệp.
- Thời hạn xét nghiệm hình thức là 01 tháng kể từ ngày đơn đến Cục Sở hữu trí
tuệ.
Công bố đơn: Các đơn nhãn hiệu hợp lệ đều được Cục Sở hữu trí tuệ công bố
trên Công báo Sở hữu công nghiệp. Công báo này được ấn hành hàng tháng. Bất cứ ai
có nhu cầu có thể yêu cầu Cục Sở hữu trí tuệ cung cấp bản in Công báo và phải trả
tiền mua Công báo.
Thẩm định nội dung:
- Việc thẩm định nội dung được tiến hành khi đơn đã được chấp nhận là đơn
hợp lệ và người nộp đơn đã nộp lệ phí xét nghiệm nội dung theo quy định. Thời
hạn thẩm định nội dung đơn nhãn hiệu là 06 tháng tính từ ngày công bố.
- Mục đích của việc thẩm định nội dung đơn yêu cầu cấp văn bằng bảo hộ là để
xác định đối tượng nêu trong đơn có đáp ứng các tiêu chuẩn bảo hộ mà luật pháp quy
định hay không.
Cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu, đăng bạ:
- Căn cứ vào kết quả thẩm định nội dung, nếu đối tượng nêu trong đơn đáp ứng
các tiêu chuẩn bảo hộ, thì Cục Sở hữu trí tuệ thông báo cho người nộp đơn kết
quả thẩm định và yêu cầu nộp lệ phí đăng bạ, lệ phí cấp Giấy chứng nhận đăng ký
nhãn hiệu, lệ phí công bố Văn bằng bảo hộ.
- Nếu người nộp đơn nộp các lệ phí nêu trên, thì Cục Sở hữu trí tuệ tiến hành
các thủ tục cấp Văn bằng bảo hộ cho người nộp đơn, đăng bạ và công bố Văn bằng
bảo hộ. Nếu người nộp đơn không nộp lệ phí theo yêu cầu, thì đơn coi như bị rút bỏ.
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
12
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
* Nguyên tắc chấp nhận đơn yêu cầu cấp văn bằng bảo hộ nhãn hiệu
Nguyên tắc nộp đơn đầu tiên:
- Việt Nam bảo hộ nhãn hiệu theo nguyên tắc “nộp đơn đầu tiên”. Trước đây,
theo quy định tại khoản 1 Điều 16, Nghị định 63/CP của Chính phủ quy định chi tiết
về sở hữu công nghiệp: “Nếu có từ hai chủ thể trở lên đều nộp đơn yêu cầu cấp Văn
bằng bảo hộ với cùng một sáng chế, một giải pháp hữu ích, một kiểu dáng công
nghiệp, một nhãn hiệu hàng hoá dùng cho cùng một loại sản phẩm, dịch vụ thì khi
được cấp, Văn bằng bảo hộ được cấp cho người nộp đơn sớm nhất trong số những
người nộp đơn đó”. Như vậy, điểm hạn chế ở đây là nguyên tắc người nộp đơn đầu
tiên chỉ được áp dụng cho trường hợp hai hay nhiều chủ thể cùng nộp đơn xin đăng kí
bảo hộ cùng một nhãn hiệu đăng kí cho một sản phẩm. Trường hợp hai hay nhiều chủ
thể nộp đơn xin đăng kí các nhãn hiệu tương tự với nhau tới mức có khả năng gây
nhằm lẫn cho người tiêu dùng thì nguyên tắc này không được áp dụng.
- Khắc phục nhược điểm đó tại khoản 1 Điều 90 Luật Sở hữu trí tuệ quy định:
“Trong trường hợp có nhiều đơn của nhiều người khác nhau đăng ký cùng một sáng
chế hoặc đăng ký các kiểu dáng công nghiệp trùng hoặc không khác biệt đáng kể với
nhau hoặc đăng ký các nhãn hiệu trùng hoặc tương tự đến mức gây nhằm lẫn với
nhau cho các sản phẩm, dịch vụ trùng nhau hoặc tương tự với nhau thì văn bằng bảo
hộ chỉ được cấp cho đơn hợp lệ có ngày ưu tiên hoặc ngày nộp đơn sớm nhất trong số
những đơn đáp ứng các điều kiện để cấp văn bằng bảo hộ”.
- Một vấn đề khác được đặt ra ở đây là theo khoản 2 và khoản 3 Điều 90 Luật
Sở hữu trí tuệ năm 2005 thì trong trường hợp có nhiều đơn đăng ký cùng đáp ứng các
điều kiện để cấp văn bằng bảo hộ và có cùng ngày ưu tiên hoặc có ngày nộp đơn sớm
nhất thì văn bằng bảo hộ chỉ được cấp cho một đơn duy nhất trong số các đơn đó theo
thỏa thuận của tấc cả những người nộp đơn; Nếu không thỏa thuận được thì tấc cả các
đơn đều bị từ chối cấp văn bằng bảo hộ.
Nguyên tắc ưu tiên:
Một vấn đề quan trọng trong pháp luật sở hữu công nghiêp liên quan đến nguyên
tắc người nộp đơn đầu tiên là vấn đề quyền ưu tiên. “Nguyên tắc ưu tiên” được đề cập
đến tại Điều 91 trong Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005, theo đó người nộp đơn đăng kí
nhãn hiệu có quyền hưởng quyền ưu tiên trên cơ sở đơn đầu tiên nếu đáp ứng các điều
kiện sau:
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
13
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
- Đơn đầu tiên đã được nộp tại Việt Nam hoặc tại nước là thành viên của điều
ước quốc tế có quy định về quyền ưu tiên mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
cũng là thành viên hoặc có thoả thuận áp dụng quy định như vậy với Việt Nam.
- Người nộp đơn là công dân Việt Nam, công dân của nước khác nhưng cư trú
hoặc có cơ sở sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam; công dân cư trú hoặc có cơ sở kinh
doanh tại nước là thành viên của điều ước quốc tế có quy định về quyền ưu tiên mà
Việt Nam cũng là thành viên hoặc có thoả thuận áp dụng quy định như vậy với Việt
Nam.
- Trong đơn có nêu rõ yêu cầu được hưởng quyền ưu tiên và có nộp bản sao đơn
đầu tiên có xác nhận của cơ quan đã nhận đơn đầu tiên.
- Đơn được nộp trong thời hạn ấn định tại điều ước quốc tế mà Cộng hoà xã hội
chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
Trong một đơn đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp hoặc nhãn hiệu, người
nộp đơn có quyền yêu cầu hưởng quyền ưu tiên trên cơ sở nhiều đơn khác nhau được
nộp sớm hơn với điều kiện phải chỉ ra nội dung tương ứng giữa các đơn nộp sớm hơn
ứng với nội dung trong đơn. Ngày ưu tiên là ngày nộp đơn của đơn đầu tiên.
1.1.3.2. Đăng kí nhãn hiệu tại nước ngoài
* Đăng kí theo Thỏa ước Madrid
Việt Nam đã là thành viên của Thỏa ước Madrid về đăng kí quốc tế nhãn hiệu.
Đăng kí theo Thỏa ước này, chủ nhãn hiệu chỉ cần dùng một đơn đăng kí quốc tế theo
mẫu quy định đánh dấu những nước thành viên doanh nghiệp muốn đăng kí nhãn hiệu
và nộp đến Cục sở hữu trí tuệ. Việc đăng kí theo hệ thống này tiện lợi, đơn giản và rẻ
hơn nhiều so với đăng kí trực tiếp ở từng quốc gia. Tuy nhiên, đơn đăng kí này chỉ
được thực hiện khi nhãn hiệu đã được đăng kí bảo hộ ở Việt Nam. Thời hạn xem xét
đơn đăng kí quốc tế trong vòng một năm.
Mặc khác, từ ngày 11/7/2006 Việt Nam đã trở thành thành viên của Nghị định
thư Madrid. Do đó, các doanh nghiệp Việt Nam có thể đăng kí nhãn hiệu bảo hộ ở các
nước đã là thành viên của Thỏa ước hoặc Nghị định thư.
* Đăng kí trực tiếp tại từng quốc gia
Với những quốc gia không phải thành viên của Thỏa ước Madrid, khi có nhu cầu
đăng kí nhãn hiệu tại các nước khác thì các doanh nghiệp phải đăng kí trực tiếp tại
từng quốc gia đó
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
14
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
1.2. Một số loại nhãn hiệu theo pháp luật Việt Nam
Việc phân loại nhãn hiệu có ý nghĩa rất lớn không chỉ về mặt lý luận mà cả trong
thực tiễn. Trước hết phân loại nhãn hiệu cho phép xác định đặc trưng của một loại
nhãn hiệu, đặc trưng này không những ảnh hưởng đến tính chất của việc sử dụng nhãn
hiệu mà còn ảnh hưởng đến quá trình đăng kí và xác định chế độ pháp lí đối với từng
loại nhãn hiệu, giúp phân loại nhãn hiệu với các đối tượng sở hữu công nghiệp khác
như: kiểu dáng công nghiệp, tên thương mại, chỉ dẫn địa lí,…
Do mục đích của sử dụng nhãn hiệu trong hoạt động thương mại nên pháp luật
Việt Nam đề cập đến các loại nhãn hiệu sau: nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận,
nhãn hiệu liên kết và nhãn hiệu nổi tiếng.
1.2.1. Nhãn hiệu tập thể
Nhãn hiệu tập thể được ghi nhận tại Điều 7bis, Công ước Paris năm 1883. Tuy
nhiên, Công ước này không đưa ra khái niệm về nhãn hiệu tập thể, cũng như cách thức
bảo hộ.
Hiệp định Thương mại Việt Nam – Hoa Kì cũng chỉ quy định về nhãn hiệu tập
thể như sau: “Nhãn hiệu hàng hóa bao gồm cả nhãn hiệu dịch vụ, nhãn hiệu tập thể
và nhãn hiệu chứng nhận”.6
Theo khoản 17 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005, nhãn hiệu tập thể được
định nghĩa: “Nhãn hiệu tập thể là nhãn hiệu dùng để phân biệt hàng hóa, dịch vụ của
tổ chức, cá nhân không phải là thành viên của tổ chức đó”.
Nhãn hiệu tập thể được áp dụng đối với hàng hóa và dịch vụ. Nhãn hiệu tập thể
là nhãn hiệu của một tập thể các nhà sản xuất (thường là một hiệp hội, hợp tác xã, tổng
công ty…). Trong đó, tổ chức tập thể xây dựng quy chế chung về việc sử dụng nhãn
hiệu tập thể (như các chỉ tiêu chung về chất lượng, nguồn gốc, phương pháp sản
xuất…) và các thành viên có quyền sử dụng nhãn hiệu nếu hàng hóa, dịch vụ của họ
đáp ứng được các tiêu chuẩn đó. Vì vậy nhãn hiệu tập thể có chức năng thông báo cho
công chúng biết những đặc điểm đặc trưng của các sản phẩm mang nhãn hiệu tập thể.7
Đương nhiên, việc sử dụng nhãn hiệu tập thể không ngăn cản những thành viên
của hiệp hội có những nhãn hiệu hàng hóa riêng của mình.
Quyền sở hữu nhãn hiệu tập thể tùy từng trường hợp có thể là cá nhân hoặc pháp
nhân đại diện hợp pháp cho tập thể đó. Chủ nhãn hiệu tập thể có nghĩa vụ kiểm soát sự
6
7
Khoản 1, Điều 6, Chương 2 Hiệp định thương mại Việt Nam - Hoa Kì.
Vai trò của nhãn hiệu tập thể, [Ngày truy cập, 12-7-2014].
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
15
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
tuân theo quy chế sử dụng nhãn hiệu của các cá nhân, tổ chức có quyền sử dụng nhãn
hiệu tập thể.
Trong một nhãn hiệu tập thể thì nhiều người cùng có thể cùng sử dụng một loại
nhãn hiệu, nhưng khi tập thể sử dụng nhãn hiệu này mà với tư cách nhân danh tập thể
thì lúc này nhãn hiệu sẽ được xem là một nhãn hiệu bình thường mà không được xem
là nhãn hiệu tập thể, vì nhãn hiệu chỉ do một chủ thể duy nhất, nhân danh bản thân sử
dụng.8 Trong trường hợp như vậy, việc tạo ra một nhãn hiệu tập thể không chỉ hỗ trợ
tiếp thị sản phẩm ở thị trường trong nước và thị trường quốc tế mà còn cung cấp cơ sở
cho việc hợp tác giữa những nhà sản xuất trong nước. Việc tạo nhãn hiệu tập thể, trên
thực tế phải đi kèm với sự phát triển các tiêu chuẩn nhất định cùng với một chiến lược
chung. Khi đó, nhãn hiệu tập thể mới có thể trở thành một công cụ hữu hiệu cho phát
triển trong nước.
Ví dụ như: Nhãn hiệu Gạo Bao Thai Định Hoá và hình là nhãn hiệu tập thể của
tỉnh Thái Nguyên (số bằng: 4-0090842-000, ngày cấp bằng: 26/10/2007). Đây là nhãn
hiệu tập thể thứ hai của tỉnh Thái Nguyên được cấp Giấy chứng nhận đăng ký nhãn
hiệu tập thể sau Chè Thái Nguyên (Số bằng: 4-0084266-000, ngày cấp bằng :
26/12/2006).9
Hình 1: Nhãn hiệu Chè Thái Nguyên
Hình 2:Nhãn hiệu Gạo Bao Thai
Định Hóa
1.2.2. Nhãn hiệu chứng nhận
Nhãn hiệu chứng nhận mới xuất hiện gần đây trong thực tiễn thương mại. Nó
hầu như không được đề cập đến trong các Điều ước quốc tế đa phương về sở hữu trí
tuệ, kể cả Hiệp định TRIPs.
8
9
Khoản 8, Điều 2, Nghị định 63/CP ngày 24/10/1996 của Chính phủ quy định chi tiết về sở hữu công nghiệp.
Khai thác giá trị thương hiệu Gạo Bao thai Định Hóa, />
quyet-dai-hoi-dang-bo-tinh-lan-thu-xviii-vao-cuoc-song/khai-thac-gia-tri-thuong-hieu-gao-bao-thai-dinhhoa-200326-198.html, [Ngày truy cập, 13-7-2014].
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
16
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
Tại khoản 18 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 định nghĩa: “Nhãn hiệu
chứng nhận là nhãn hiệu mà chủ sở hữu nhãn hiệu cho phép tổ chức, cá nhân khác sử
dụng trên hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân đó để chứng nhận các đặc tính về
xuất xứ, nguyên liệu, vật liệu, cách thức sản xuất hàng hóa, cách thức cung cấp dịch
vụ, chất lượng, độ chính xác, độ an toàn hoặc các đặc tính khác của hàng hóa, dịch vụ
mang nhãn hiệu”.
Nhãn hiệu chứng nhận có mục đích chứng nhận cho hàng hóa, dịch vụ của nhiều
chủ thể kinh doanh các loại hàng hóa dịch vụ khác nhau. Nhãn hiệu chứng nhận có thể
được sử dụng để chứng nhận về nhiều hình thức khác nhau như: nguồn gốc, xuất xứ
địa lí, nguyên vật liệu sử dụng, độ chính xác, cách thức cung cấp dịch vụ nhưng chủ
yếu là để chứng nhận chất lượng của hàng hóa, dịch vụ mang nhãn hiệu.
Nhãn hiệu chứng nhận do các tổ chức có chức năng kiểm soát, chứng nhận chất
lượng, đặc tính…của hàng hóa, dịch vụ đăng ký, sau đó tổ chức này có quyền cấp
phép sử dụng cho bất kỳ chủ thể sản xuất, kinh doanh nào nếu hàng hóa, dịch vụ của
họ đáp ứng các tiêu chuẩn do chủ sở hữu nhãn hiệu chứng nhận đặt ra. Chủ sở hữu
nhãn hiệu chứng nhận có nghĩa vụ tuân thủ các quy định của quy chế sử dụng nhãn
hiệu trong quá trình chứng nhận hàng hóa, dịch vụ đủ tiêu chuẩn mang nhãn hiệu và
có nghĩa vụ kiểm soát sự tuân thủ quy chế sử dụng nhãn hiệu của các cá nhân, tổ chức
có quyền sử dụng nhãn hiệu chứng nhận tương ứng.
Sự khác biệt chủ yếu giữa nhãn hiệu chứng nhận và nhãn hiệu tập thể là nhãn
hiệu tập thể chỉ có thể do các thành viên của tổ chức tập thể sử dụng, trong khi nhãn
hiệu chứng nhận có thể được sử dụng bởi bất kỳ ai có sản phẩm, dịch vụ đáp ứng được
các tiêu chuẩn định sẵn.
Hình 3: Nhãn hiệu Sữa bò Ba Vì
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
Hình 4:Nhãn hiệu Rau Đà Lạt
17
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
Ví dụ: Nhãn hiệu BaVi Cows Milk Sữa bò Ba Vì và hình (số bằng: 4-0118140000, ngày cấp bằng: 20/01/2009) hay nhãn hiệu Rau Đà Lạt Vegetable và hình (số
bằng: 4-0135739-000, ngày cấp bằng: 23/10/2009) là những nhãn hiệu chứng nhận.10
1.2.3. Nhãn hiệu liên kết
Đây là loại nhãn hiệu mới nên hiện nay chưa có sự thống nhất trong quan điểm
của các nước về vấn đề bảo hộ chúng. Pháp luật Hoa Kì không quy định riêng về nhãn
hiệu liên kết nhưng lại lồng ghép các quy định tương ứng vào việc bảo hộ nhãn hiệu
nổi tiếng.
Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, nhãn hiệu liên kết lần đầu tiên được ghi
nhận tại Nghị định 63/CP ngày 24/10/1996 của Chính phủ quy định chi tiết về sở hữu
công nghiệp, theo đó khoản 8a Điều 2: “Nhãn hiệu liên kết là các nhãn hiệu hàng hóa
tương tự nhau do cùng một chủ thể đăng ký, để dùng cho các sản phẩm hàng hóa,
dịch vụ cùng loại, tương tự với nhau hoặc có liên quan đến nhau”.
Khi Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 ra đời cũng đã kế thừa tinh thần của Nghị định
trên, được quy định: “Nhãn hiệu liên kết là các nhãn hiệu do cùng một chủ thể đăng
kí, trùng hoặc tương tự nhau dùng cho các sản phẩm, dịch vụ cùng loại hoặc tương tự
nhau hoặc có liên quan với nhau”.11
Trên thương trường hành vi cạnh tranh không lành mạnh diễn ra ngày càng phổ
biến và tinh vi, trong đó có các hành vi sao chép nhãn hiệu hàng hóa. Do muốn đạt
được lợi nhuận nhanh chóng, các doanh nghiệp sao chép theo các nhãn hiệu được
công chúng ưa chuộng. Vì vậy việc đăng ký nhãn hiệu liên kết mang lại nhiều lợi ích
cho chủ nhãn hiệu.
Chủ nhãn hiệu sẽ không cần phải xây dựng uy tín cho từng mặt hàng, từng nhãn
hiệu riêng biệt, do đó tiết kiệm được các chi phí quảng cáo, khuếch trương được nhanh
chóng uy tín thương mại của mình. Việc sử dụng nhãn hiệu liên kết tạo uy tín cho
những sản phẩm dịch vụ mới của doanh nghiệp bởi nhãn hiệu đã từng được biết đến
và chiếm được sự tín nhiệm của người tiêu dùng. Nhãn hiệu liên kết cũng hạn chế tối
đa việc các chủ sở hữu sản xuất kinh doanh khác lợi dụng uy tín của nhãn hiệu mà
đăng ký nhãn hiệu hàng hóa tương tự gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng và thiệt hại
cho chủ nhãn hiệu.
10
Danh sách nhãn hiệu chứng nhận đã được cấp văn bằng bảo hộ,
[Ngày truy cập, 07-8-2014].
11
Khoản 19, Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005.
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
18
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
Điều kiện bảo hộ nhãn hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam
Trên thị trường ta có thể bắt gặp rất nhiều nhãn hiệu liên kết như: Nhãn hiệu
Sony của công ty điện tử Sony được dùng cho tất cả các mặt hàng của hãng như tivi,
tủ lạnh, điều hòa nhiệt độ. Hay công ty Toyota với các nhãn hiệu liên kết: Toyota
Camry, Toyota Vios, Toyota Innova…
Hình 5: Nhãn hiệu Toyota Camry
Hình 6: Nhãn hiệu Toyota Innova
1.2.4. Nhãn hiệu nổi tiếng
Nhãn hiệu nổi tiếng không chỉ thực hiện tốt chức năng phân biệt của nhãn hiệu
mà còn là cam kết về chất lượng và những phẩm chất khác của sản phẩm, của nhà sản
xuất sản phẩm đối với người tiêu dùng. Nó chiếm lĩnh cả một thị trường rộng lớn,
vượt ra khỏi phạm vi của một quốc gia sản xuất ra loại hàng hóa, sản phẩm đó.
Nhãn hiệu nổi tiếng là một trong những thành quả đầu tư và là một tài sản có giá
trị rất lớn của các doanh nghiệp sở hữu nó, đôi khi nhãn hiệu nổi tiếng còn tạo ra
thương hiệu cho mỗi vùng miền, mỗi quốc gia. Cũng chính vì vậy mà tình trạng nhãn
hiệu nổi tiếng bị sao chép, quyền của chủ nhãn hiệu nổi tiếng bị xâm phạm diễn ra
khắp nơi trên toàn thế giới.
Trong Công ước Paris năm 1883, vấn đề nhãn hiệu nổi tiếng được đề cập đến
trong Điều 6bis nhưng chỉ dừng lại trong chừng mực nhất định, hầu như không có định
nghĩa chính thức ghi nhận về nhãn hiệu nổi tiếng.
Trong pháp luật Việt Nam, năm 2001 tại Nghị định 06/2001/NĐ-CP sửa đổi bổ
sung một số điều của Nghị định 63/CP quy định chi tiết về sở hữu công nghiệp thì vấn
đề nhãn hiệu nổi tiếng mới được đề cập gián tiếp, nhưng chỉ dừng lại ở việc thừa nhận
bảo hộ nhãn hiệu nổi tiếng. Theo quy định tại khoản 2 Điều 1 của Nghị định này thì
nhãn hiệu nổi tiếng được quy định như sau: “Nhãn hiệu nổi tiếng là nhãn hiệu hàng
hóa được sử dụng liên tục cho sản phẩm, dịch vụ có uy tín khiến cho nhãn hiệu được
biết đến một cách rộng rãi”.
Đây được coi là quá trình nội luật hóa các quy luật của điều ước quốc tế vào các
văn bản pháp luật Việt Nam đồng thời cũng đánh dấu một bước tiến trong quá trình
GVHD: Th.S Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
19
SVTH: Phạm Thị Mỹ Hằng
