hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA: 2011 - 2015

Đề Tài

HOẠT ĐỘNG HỎI CUNG BỊ CAN VÀ
NHỮNG TÁC ĐỘNG CỦA HOẠT ĐỘNG
HỎI CUNG BỊ CAN ĐẾN QUÁ TRÌNH
XÉT XỬ VỤ ÁN HÌNH SỰ

Giảng viên hướng dẫn:
Th.S Mạc Giáng Châu
Bộ môn Luật Tư Pháp

Sinh viên thực hiện:
Chiêm Thành Lâm
MSSV: 5117399
Lớp: HG1165A1
Cần Thơ, 12/2014


LỜI CẢM ƠN


Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp và tham gia buổi báo cáo hôm nay, em đã
nhận được sự giúp đỡ rất nhiều từ thầy cô, gia đình và bạn bè. Chính vì vậy, em
xin được cám ơn chân thành đến thầy cô trường Đại học Cần Thơ, thầy cô thuộc

khoa Phát Triển Nông Thôn, thầy cô thuộc khoa Luật đã tạo mọi điều kiện và luôn
theo sát chúng em những năm học tập và nghiên cứu tại trường.
Em xin được gửi lời cám ơn sâu sắc đến cô Mạc Giáng Châu đã dành nhiều
thời gian và tâm huyết tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình hoàn
thành luận văn tốt nghiệp.
Em xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn bè đã cùng em vượt qua khó khăn,
giúp em có thêm động lực hoàn thành luận văn.
Trong quá trình tìm hiểu và nghiên cứu đề tài không tránh khỏi những hạn
chế và thiếu sót. Rất mong nhận được sự đóng góp tận tình từ thầy, cô và các bạn.
Xin trân trọng cảm ơn!

Cần Thơ, ngày 02 tháng 12 năm 2014
Người viết

Chiêm Thành Lâm


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN

.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.................................................. ......................................................................................................
.................................................. ......................................................................................................
.........................................................................................................................................................

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN

.................................................. ......................................................................................................
.................................................. ......................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................


MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ........................................................................................................... 1

CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG HỎI CUNG BỊ CAN,
MỐI QUAN HỆ CỦA HỎI CUNG BỊ CAN VỚI QUÁ TRÌNH XÉT XỬ
TRONG VỤ ÁN HÌNH SỰ ........................................................................................ 4
1.1 Khái quát chung về hỏi cung bị can, các nội dung và khái niệm khác có
liên quan .................................................................................................................... 4
1.1.1 Khái niệm và đặc điểm của hỏi cung bị can................................................... 4
1.1.1.1 Khái niệm hỏi cung bị can ........................................................................ 4
1.1.1.2 Đặc điểm của hỏi cung bị can .................................................................. 6
1.1.2 Các nguyên tắc cần tuân thủ trong hỏi cung bị can........................................ 7
1.1.2.1 Nguyên tắc pháp chế................................................................................. 8

1.1.2.2 Nguyên tắc thận tôn trọng sự thật, tiến hành một cách khách quan,
toàn diện và đầy đủ.................................................................................................. 10
1.1.2.3 Nguyên tắc thận trọng, coi trọng chứng cứ, không dễ tin lời cung, lời
khai của bị can phải được thẩm tra, xác minh đảm bảo tính xác thực, rõ ràng.. ... 12
1.1.3 Cơ sở pháp lý của hỏi cung bị can................................................................. 13
1.1.3.1 Hỏi cung bị can trong Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam ........................ 13
1.1.3.2 Hỏi cung bị can trong các văn bản luật khác........................................... 14
1.1.4 Các nội dung khái niệm có liên quan ............................................................. 15
1.1.4.1 Nhận thức chung về thủ tục xét hỏi tại phiên tòa ..................................... 15
1.1.4.2 Nhận thức chung về thủ tục tranh luận tại phiên tòa ............................... 16
1.2 Mối quan hệ của hỏi cung bị can với quá trình xét xử vụ án hình sự .......... 17
1.2.1 Sự cần thiết của hỏi cung bị can đối với quá trình xét xử vụ án hình sự ...... 17
1.2.1.1 Là yếu tố quan trọng trong việc thu thập chứng cứ cho quá trình xét
xử vụ án hình sự....................................................................................................... 17


1.2.1.2 Là yếu tố giúp xác định cấu thành tội phạm của người phạm tội ........... 20
1.2.2 Ý nghĩa của hỏi cung bị can đối với quá trình xét xử vụ án hình sự............. 22
1.2.2.1 Là yếu tố để người tiến hành tố tụng có thể trực tiếp xác định lại tình
tiết vụ án để có hướng xử lý được chính xác và khách quan .................................. 22
1.2.2.2 Thể hiện đầy đủ những nguyên tắc tố tụng trong quá trình xét xử…… ... 23

CHƯƠNG 2. NHỮNG TÁC ĐỘNG CỦA HỎI CUNG BỊ CAN ĐẾN QUÁ
TRÌNH XÉT XỬ VỤ ÁN HÌNH SỰ.......................................................................... 26
2.1 Tác động của hỏi cung bị can đến quá trình xét xử ........................................ 26
2.1.1 Tác động của lời cung bị can đến thủ tục xét hỏi tại phiên tòa ...................... 26
2.1.1.1 Những tác động của hỏi cung bị can đến bản cáo trạng.......................... 26
2.1.1.2 Tác động của hỏi cung bị can đến những câu hỏi của Hội đồng xét xử
dành cho các chủ thể được hỏi và ý nghĩa của thủ tục hỏi tại phiên tòa................ 33
2.1.1.3 Ảnh hưởng đến việc công bố lời khai, các tài liệu của vụ án và nhận

xét về các báo cáo của các cơ quan, tổ chức ......................................................... 37
2.1.1.4 Tác động của hỏi cung bị can đến việc kết thúc xét hỏi ........................... 39
2.1.2 Tác động của lời cung bị can đến việc tranh luận tại phiên tòa ..................... 40
2.1.2.1 Những nội dung tranh luận tại phiên tòa, tác động của hỏi cung bị
can đến những nội dung tranh luận ........................................................................ 40
2.1.2.2 Việc rút truy tố của Viện kiểm sát tại phiên tòa ....................................... 42
2.1.3 Ảnh hưởng từ hỏi cung bị can đến kết quả xét xử vụ án................................ 43
2.1.3.1 Ảnh hưởng đến kết quả xét xử phiên tòa sơ thẩm..................................... 43
2.1.3.2 Ảnh hưởng đến kết quả xét xử phiên tòa phúc thẩm ................................ 45
2.2 Tác động của hỏi cung đến chủ thể tiến hành tố tụng trong quá trình xét
xử vụ án ..................................................................................................................... 47
2.2.1 Tác động của hỏi cung đến chủ thể trong thành phần Hội đồng xét xử......... 47


2.1.1.1 Những nội dung trong việc xét xử của Thẩm phán và Hội Thẩm nhân
dân có liên quan đến hỏi cung bị can...................................................................... 48
2.2.1.2 Tác động của hỏi cung bị can đến những nội dung mà Thẩm phán và
Hội thẩm nhân dân tham gia ................................................................................... 48
2.2.1.3 Tác động của hỏi cung bị can đến ý nghĩa của Thẩm phán và Hội
thẩm nhân dân trong xét xử vụ án hình sự .............................................................. 50
2.2.2 Tác động của hỏi cung đến Kiểm sát viên...................................................... 51

CHƯƠNG 3:THỰC TRẠNG CÁC VẤN VỀ HỎI CUNG BỊ CAN HIỆN
NAY VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CỦA VIỆC HỎI
CUNG ........................................................................................................................... 54
3.1 Thực trạng hỏi cung bị can ở nước ta hiện nay............................................... 54
3.1.1 Những thành tựu mà hỏi cung bị can đạt được cho quá trình xét xử vụ án
hình sự ........................................................................................................................ 54
3.1.2 Ưu khuyết điểm của việc hỏi cung bị can đem lại ......................................... 55
3.1.2.1 Ưu điểm của việc hỏi cung bị can hiện nay.............................................. 55

3.1.2.2 Khuyết điểm của việc hỏi cung bị can hiện nay ....................................... 59
3.2 Thực trạng các vấn đề trong hỏi cung bị can hiện nay và các giải pháp
khắc phục .................................................................................................................. 60
3.2.1 Thực trạng các vấn đề về mặt pháp lý của hỏi cung bị can hiện nay............. 60
3.2.1.1 Thực trạng vấn đề pháp lý sự tham gia của Kiểm sát viên khi hỏi cung
bị can và giải pháp .................................................................................................. 60
3.2.1.2 Thực trạng vướng mắc pháp lý ảnh hưởng đến sự tham gia của người
bào chữa trong hỏi cung bị can............................................................................... 62
3.2.1.3 Thực trạng pháp lý ảnh hưởng đến quyền im lặng của bị can trong
quá trình hỏi cung và giải pháp khắc phục ............................................................. 63
3.2.1.4 Thực trạng vấn đề pháp lý dẫn đến bức cung và giải pháp khắc phục .... 67


3.2.2 Thực trạng các vấn đề về mặt thực tiễn của hỏi cung bị can hiện nay và
giải pháp khắc phục.................................................................................................... 67
3.2.2.1 Nguyên nhân thực tế dẫn đến sự tham gia của người bào chữa còn
hạn chế và cách khắc phục...................................................................................... 67
3.2.2.2 Thực trạng về vấn đề bức cung, dụ cung, mớm cung và dùng nhục
hình trong hỏi cung bị can ở nước ta hiện nay và các giải pháp khắc phục .......... 69
3.2.2.3 Thực trạng dẫn đến oan sai từ việc hỏi cung trong xét xử các vụ án ở
nước ta hiện nay và các giải pháp khắc phục ......................................................... 71

KẾT LUẬN.................................................................................................................. 75

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

LỜI NÓI ĐẦU
1.Lí do chọn đề tài
Hỏi cung bị can là một trong những hoạt động quan trọng nhất trong tố tụng
hình sự mà Nhà nước giao cho Cơ quan điều tra thực hiện. Hoạt động này chiếm
một vai trò rất quan trọng, đóng góp trực tiếp vào công cuộc đấu tranh phòng
chống tội phạm, cung cấp các nguồn tài liệu, nội dung, tình tiết và chứng cứ của
vụ án mà dựa vào đó mà các cơ quan khác trong tố tụng hình sự sẽ tiến hành đưa
vụ án ra xét xử để truy cứu trách nhiệm hình sự đúng người, đúng tội, đúng pháp
luật, không để lọt tội phạm và làm oan sai người vô tội. Hiểu được tầm quan trọng
của hỏi cung bị can, trong suốt các giai đoạn hình thành và phát triển của mình các
Cơ quan điều tra luôn xây dựng, hình thành và đào tạo đội ngũ Điều tra viên có
năng lực, trình độ để tiến hành hỏi cung, từ đó đem lại kết quả cao cho giải quyết
vụ án.
Năm 1986 Việt Nam bắt đầu công cuộc đổi mới, chuyển từ kinh tế kế hoạc
hóa tập trung sang nền kinh tề thị trường, hội nhập với quốc tế. Từ đây, tình hình
tội phạm trên cả nước diễn biến phức tạp, đòi hỏi vấn đề lập pháp cũng như các
vấn đề đấu tranh phòng chống tội phạm cần được đẩy mạnh. Cùng với việc Bộ
luật hình sự năm 1999 ra đời có nhiệm vụ bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, quyền
làm chủ của người dân, đấu tranh phòng ngừa tội phạm trong thời kỳ mới thì Bộ
luật tố tụng hình sự năm 2003 cũng ra đời, để quy định trình tự thủ tục giúp đưa vụ
án ra xét xử đúng các tội quy định trong Bộ luật hình sự. Trong bộ luật tố tụng
hình sự quy định rõ về công tác điều tra của Cơ quan điều tra, trong đó có nội
dung hỏi cung bị can. Ngày 20 tháng 8 năm 2004, để hoàn thiện tốt hơn các nội
dung về hỏi cung bị can, cùng chủ thể tiến hành hỏi cung bị can, giúp giải quyết
vụ án nhanh và chính xác, Ủy ban thường vụ quốc hội đã thông qua pháp lệnh tổ
chức điều tra hình sự. Từ đó đến nay, các nội dung và chủ thể tiến hành hỏi cung
bị can đều tuân thủ một cách nghiêm ngặt các quy định của Bộ luật tố tụng hình
sự, cũng như pháp lệnh điều tra hình sự, giúp đạt được nhiều thành tựu trong quá

trình điều tra, giải quyết vụ án hình sự. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, hàng
loạt các vụ án oan xảy ra, mà nguyên nhân chính là việc hỏi cung của Điều tra
viên có những sai sót nhất định và các nội dung pháp luật về quy định hỏi cung bị
can còn nhiều vướng mắc. Vì thế, vấn đề hiện nay là cần tìm hiểu rõ về hỏi cung
GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm

1


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

bị can, xem xét những tác động của hỏi cung bị can đến quá trình giải quyết vụ án
hình sự, từ đó phát hiện những ưu nhược điểm mà hỏi cung bị can sẽ tác động đến,
trên cơ sở đó, đề xuất các nội dung nhằm nâng cao, cũng như hạn chế toàn bộ các
nội dung xấu mà hỏi cung bị can đem lại cho quá trình xét xử, tránh oan sai cho
người vô tội. Do đó, trước tình hình nói trên người viết đã chọn đề tài “Hoạt động
hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động hỏi cung bị can đến quá
trình xét xử vụ án hình sự.”
2. Phạm vi nghiên cứu
Trong pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam, hỏi cung là một trong những
hoạt động nằm trong giai đoạn điều tra của hoạt động tố tụng hình sự. Trong phạm
vi luận văn này, người viết phân tích một số lý luận về hỏi cung bị can, các quy
định hiện hành và vai trò của hỏi cung bị can đối với việc xét xử một vụ án hình sự
cũng như việc áp dụng nó vào các nội dung thực tế hiện nay.
3. Mục tiêu nghiên cứu

Trên cơ sở kế thừa kết quả nghiên cứu của những người đi trước và việc
tìm hiểu thực tiễn hiện nay, từ đề tài “Hoạt động hỏi cung bị can và những tác
động của hoạt động hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự.”
người viết đánh giá về thực trạng tác động của hỏi cung bị can trong xét xử vụ án
hình sự, phân tích rõ những ưu, nhược điểm, các lợi ích và tác hại của hỏi cung bị
can đến giai đoạn xét xử vụ án, từ đó đề xuất ra những kiến nghị nhằm nâng cao
hiệu quả của hoạt động hỏi cung bị can đồng thời đưa ra những biện pháp để hạn
chế những tác động xấu của hỏi cung bị can.
4. Phương pháp nghiên cứu
Đối với đề tài này, tác giả sử dụng một số phương pháp nghiên cứu như
sau: phương pháp nghiên cứu trên tài liệu, sách vở; phương pháp nghiên cứu phân
tích luật viết; phương pháp sưu tầm số liệu thực tế và phương pháp tổng hợp các
thông tin qua các bài viết, các văn bản pháp luật có liên quan, một số sách vở,
công trình nghiên cứu có giá trị và tạp chí chuyên ngành.

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm

2


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

5. Cấu trúc đề tài
Đề tài gồm ba phần: phần mở đầu, phần nội dung và phần kết luận. Trong
đó, phần nội dung gồm ba chương:

- Chương 1: Lý luận chung về hoạt động hỏi cung bị can, mối quan hệ của

hỏi cung bị can với quá trình xét xử trong vụ án hình sự .
- Chương 2: Những tác động của hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án
hình sự .
- Chương 3: Thực trạng các vấn đề về hỏi cung bị can hiện nay và các giải
pháp nhằm nâng cao chất lượng của việc hỏi cung.

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm

3


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG HỎI CUNG BỊ CAN, MỐI QUAN HỆ
CỦA HỎI CUNG BỊ CAN VỚI QUÁ TRÌNH XÉT XỬ
TRONG VỤ ÁN HÌNH SỰ
Hỏi cung bị can là một hoạt động rất quan trọng và phức tạp, vì thế cần
nắm vững các nội dung về khái niệm, nguyên tắc, chủ thể, nguyên tắc cũng như
các khái niệm có liên quan đến hỏi cung bị can. Đồng thời cần hiểu được mối quan
hệ giữa hỏi cung bị can và các nội dung khác trong việc giải quyết một vụ án hình
sự, từ đó góp phần giúp giải quyết vụ án chính xác hơn cũng như việc áp dụng các
nội dung, nguyên tắc trong hỏi cung bị can đúng theo các quy định pháp luật. Ở

chương 1 này sẽ làm rõ các vấn đề về “Lý luận chung về các hoạt động hỏi cung
bị can, mối quan hệ của hỏi cung bị can với quá trình xét xử vụ án hình sự”
để có thể nắm vững các nguyên tắc, trình tự thủ tục cũng như mối quan hệ của hỏi
cung đến hoạt động xét xử để làm tiền đề nghiên cứu nội dung ở chương 2.
1.1 Khái quát chung về hỏi cung bị can, các nội dung và khái niệm khác có
liên quan
1.1.1 Khái niệm và đặc điểm của hỏi cung bị can
1.1.1.1 Khái niệm hỏi cung bị can
Theo quy định tại khoảng 1 Điều 49 Bộ luật Tố tụng hình sự 2003 thì “bị
can là người đã bị khởi tố về hình sự”. Khi một người bị khởi tố về hình sự thì họ
sẽ trở thành đối tượng bị buộc tội trong vụ án, tuy nhiên điều đó không có nghĩa
xác định họ là người có tội, vì theo Điều 9 Bộ luật Tố tụng hình sự 2003 thì
“không ai bị coi là có tội và phải chịu hình phạt khi chưa có bản án kết tội của
Tòa án đã có hiệu lục pháp luật”.Theo đó, ta có khái niệm về bị can như sau:
“ Bị can là người đã bị khởi tố về hình sự và tham gia tố tụng từ khi có
quyết định khởi tố bị can. Bị can sẽ tham gia vào điều tra, truy tố và một phần giai
đoạn xét xử sơ thẩm”
Bị can tuy là người bị khởi tố về hình sự, có cơ sở xác định dấu hiệu của tội
phạm, nhưng khi tiến hành các hoạt động tố tụng thì họ vẫn có những quyền và
nghĩa vụ của mình, không bị ngăn cấm các quyền. Trong hỏi cung bị can, bị can

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm

4


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

có một số quyền và nghĩa vụ cơ bản, theo Điều 131 Bộ luật tố tụng hình sự 2003
thì “ Trước khi hỏi cung, Điều tra viên phải đọc quyết định khởi tố và giải thích
cho bị can biết rõ quyền và nghĩa vụ theo quy định tại Điều 49 của Bộ luật
này…”.
Theo đó, quyền và nghĩa vụ của bị can được quy định tại Điều 49 Bộ luật tố
tụng hình sự gồm có:
Quyền: Được biết mình bị khởi tố về tội gì; được giải thích về quyền và
nghĩa vụ; Trình bày lời khai; đưa ra tài liệu, đồ vật, yêu cầu; đề nghị thay đổi
người tiến hành tố tụng, người giám định, người phiên dịch; tự bào chữa hoặc nhờ
người khác bào chữa; được nhận quyết định khởi tố; quyết định áp dụng, thay đổi
hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn; bản kết luận điều tra; quyết định đình chỉ, tạm
đình chỉ điều tra; quyết định đình chỉ, tạm đình chỉ vụ án; bản cáo trạng, quyết
định truy tố; các quyết định tố tụng khác theo quy định của Bộ luật này; khiếu nại
quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng;
Nghĩa vụ: Bị can phải có mặt theo giấy triệu tập của Cơ quan điều tra, Viện
kiểm sát; trong trường hợp vắng mặt không có lý do chính đáng thì có thể bị áp
giải; nếu bỏ trốn thì bị truy nã.
Hỏi cung bị can là một hoạt động phức tạp, khó khăn và cần áp dụng nhiều
biện pháp, nhằm mục đích đem lại những nội dung quan trọng trong quá trình điều
tra để giải quyết vụ án.
Theo từ điển Luật học thì hỏi cung bị can là hoạt động do Điều tra viên tiến
hành ngay sau khi có quyết định khởi tố bị can. Có thể hỏi cung bị can ở nơi tiến
hành điều tra hoặc tại nơi ở của người đó.
Từ đây ta có thể hiểu khái niệm hỏi cung như sau: “ Hỏi cung là biện pháp
điều tra nhằm thu thập lời khai của bị can về các tình tiết có liên quan đến vụ án
nhằm phục vụ công tác điều tra xử lý vụ án đó 1”.

1

Mạc Giáng Châu: Giáo trình luật Tố tụng hình sự Việt Nam phần 1, Nxb Đại học Cần Thơ, Cần Thơ
2010, tr .114

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm

5


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

1.1.1.2 Đặc điểm của hỏi cung bị can
Tố tụng hình sự là cách thức, trình tự tiến hành các hoạt động của các cơ
quan tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng, các cơ quan và tổ chức nhà nước
góp phần vào giải quyết vụ án hình sự đúng theo trình tự, thủ tục của pháp luật tố
tụng hình sự quy định. Các giai đoạn trong tố tụng hình sự để giải quyết vụ án
hình sự gồm có: Khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự cũng như
các thủ tục đặc biệt là giám đốc thẩm và tái thẩm.
Với tính chất là một giai đoạn độc lập của tố tụng hình sự, giai đoạn điều
tra vụ án hình sự có chức năng thực hiện các nhiệm vụ cụ thể nhằm áp dụng các
biện pháp cần thiết do luật định để chứng minh việc thực hiện tội phạm và người
phạm tội, xác định rõ những nguyên nhân và điều kiện phạm tội, đồng thời kiến
nghị các cơ quan và tổ chức hữu quan áp dụng đầy đủ các biện pháp khắc phục và
phòng ngừa tội phạm. Để thực hiện tốt các nội dung này, trong giai đoạn Điều tra

thì có một thủ tục riêng biệt đối với cả chủ thể tiến hành và chủ thể bị tiến hành,
thủ tục này là hỏi cung bị can.
Về chủ thể có thẩm quyền hỏi cung
Do tính chất đặc biệt của hỏi cung bị can nên chủ thể của hoạt động này
cũng được quy định một cách cụ thể và riêng biệt, chủ thể được tiến hành hỏi cung
bị can là Điều tra viên ( trong một số trường hợp cần thiết thì Kiểm sát viên có thể
hỏi cung). Điều tra viên là chủ thể được tiến hành hỏi cung vì:
Thứ nhất, trên mặt pháp lý: Trong hoạt động hỏi cung bị can có quy định rõ
về chủ thể tiến hành:“ Việc hỏi cung bị can phải do Điều tra viên tiến hành ngay
sau khi có quyết định khởi tố bị can…” Tại khoảng 1 Điều 131 Bộ luật Tố tụng
hình sự 2003. Đồng thời Điều tra viên là người được bổ nhiệm theo quy định của
pháp luật để làm nhiệm vụ điều tra vụ án hình sự 2.
Thứ hai trên phương diện nghiệp vụ: Điều tra viên những người có trình độ
đại học an ninh, đại học cảnh sát hoặc đại học luật, được đào tạo một cách bài bản
và riêng biệt, thực hiện các biện pháp nghiệp vụ riêng để áp dụng quá trình điều
tra nói chung và hỏi cung bị can nói riêng.

2

Pháp lệnh 23/2004/PL –UBTVQH11, về tổ chức điều tra hình sự, Điều 4.

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm

6


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

Thứ ba về mặt phẩm chất đạo đức: Điều tra viên những người được lựa
chọn với phẩm chất đạo đức tốt, liêm khiết, đây chính là một trong những điều cần
có đối với hoạt động hỏi cung bị can, vì hỏi cung bị can có vai trò quan trọng
trong giải quyết vụ án, đối với hoạt động này cần tôn trọng giá trị thực của lời
cung, nếu Điều tra viên không phải là người đáp ứng các điều kiện về phẩm chất
trên thì rất dễ gây tác động lên lời cung của bị can, không bảo đảm được các yêu
cầu về bản chất và giá trị của lời cung, gây ảnh hưởng xấu đến quá trình giải quyết
vụ án.
Chủ thể bị tiến hành hỏi cung
Trong tố tụng hình sự, có rất nhiều chủ thể tham gia vào quá trình tố tụng
hình sự nói chung, cũng như giai đoạn điều tra nói riêng, các chủ thể này có thể là:
người làm chứng, bị hại, người bị tạm giữ….Tuy nhiên trong các chủ thể này có
duy nhất một chủ thể đặc biệt mà theo đó chủ thể này là chủ thể duy nhất bị hỏi
cung trong giai đoạn điều tra đó chính là bị can. Về nguyên nhân chỉ có chủ thể là
bị can bị tiến hành hỏi cung là vì:
Thứ nhất về mặt pháp lý: Bị can là người đã bị khởi tố theo quy định của
pháp luật “ bị can là người đã bị khởi tố về hình sự”. Theo khoảng 1 Điều 49 Bộ
luật Tố tụng hình sự 2003. Vì chỉ có người bị khởi tố về hình sự mới bị tiến hành
hỏi cung. Ngoài ra, đã gọi là bị can thì người thực hiện hành vi đã có căn cứ cấu
thành tội phạm vì thế phải tiến hành các trình tự trong tố tụng hình sự, trong đó có
hỏi cung để hoàn thành các thủ tục, hồ sơ cần thiết để giải quyết vụ án tốt nhất.
Thứ hai về mặt nội dung: Bị can chính là chủ thể thực hiện hành vi phạm
tội, vì thế bị can chính là người nắm giữ tất cả các nội dung về chứng cứ, tình tiết,
cách thức thực hiện tội phạm cũng như các đồng phạm (nếu có)…Vì tầm quan
trọng như thế nên hỏi cung chỉ tiến hành ở chủ thể là bị can chứ không ở các chủ
thể khác, vì ở những chủ thể khác không quy định cho hỏi cung và cũng không thể
nắm rõ những nội dung trên so với bị can.

1.1.2 Các nguyên tắc cần tuân thủ trong hỏi cung bị can
Các hoạt động Tố tụng hình sự đều phải tuân theo những nguyên tắc nhất
định, những nguyên tắc này được ghi nhận trong Hiến pháp, Bộ luật Tố tụng hình
sự, và các văn bản pháp luật có liên quan khác. Do đó, hoạt động hỏi cung bị can

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm

7


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

nằm trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự thuộc các hoạt động của tố tụng hình sự
cũng không nằm ngoài các nguyên tắc này,vì thế các cơ quan, cá nhân có thẩm
quyền khi tiến hành hoạt động điều tra vụ án hình sự nói chung và biện pháp hỏi
cung bị can nói riêng phải tuân theo các nguyên tắc đặc thù được quy định trong
chương IX: “Những quy định chung về Điều tra” của Bộ luật Tố tụng hình sự.
Theo đó, các Điều tra viên khi tiến hành hoạt động hỏi cung bị can phải tuân thủ
tuyệt đối nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa một nguyên tắc hoạt động chung
của bộ máy Nhà nước Việt Nam, của các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự nói
chung và Cơ quan điều tra nói riêng, ngoài ra còn phải tuân thủ hai nguyên tắc đặc
thù của hoạt động này đó là: Nguyên tắc tôn trọng sự thật, tiến hành một cách
khách quan, toàn diện và đầy đủ; và nguyên tắc thận trọng, coi trọng chứng cứ,
không dễ tin lời cung, lời khai của bị can phải được thẩm tra, xác minh đảm bảo
tính xác thực, rõ ràng.

1.1.2.1 Nguyên tắc pháp chế
Nguyên tắc pháp chế là một nguyên tắc cơ bản của hệ thống pháp luật Việt
Nam, được quy định rõ trong hiến pháp “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân,
vì Nhân dân” Điều 2 Hiến pháp 2013. Nếu xét trên phạm vi rộng thì nguyên tắc
này có ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống kinh tế chính trị xã hội, tới các tố chức và
sự hoạt động của các cơ quan Nhà nước, các tổ chức xã hội, những người có chức
vụ quyền hạn và tất cả mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội, theo đó buộc tất cả các
chủ thể nói trên phải tuân thủ, chấp hành một cách thường xuyên, nghiêm chỉnh,
triệt để và chính xác theo pháp luật phù hợp với Hiến pháp trong những hoạt động
của mình. Xét trên phạm vi hẹp, mà đặc biệt là trong pháp luật tố tụng hình sự thì
nguyên tắc pháp chế chính là những tư tưởng được quán triệt trong quá trình nhận
thức, xây dựng và áp dụng pháp luật Tố tụng hình sự, có nghĩa là tất cả mọi hoạt
động trong Tố tụng hình sự đã được luật điều chỉnh thì phải tuân thủ một cách
nghiêm chỉnh, thống nhất. Vì thế, hỏi cung bị can là một biện pháp điều tra trong
giai đoạn Điều tra thuộc quá trình Tố tụng hình sự cũng phải tuân thủ tuyệt đối
nguyên tắc pháp chế là một điều tất yếu.
Nguyên tắc pháp chế trong hỏi cung bị can được hiểu là “Tuân thủ triệt để,
nghiêm chỉnh và thống nhât các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự như quy định
GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm

8


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

về trình tự, thủ tục triệu tập bị can, cách thức tiến hành hỏi cung bị can, lập biên
bản hỏi cung bị can,….. của Điều tra viên. Trong trường hợp có vi phạp pháp
luật, các cơ quan có trách nhiệm phải áp dụng biện pháp để khắc phục vi phạm
đó”.
Như đã phân tích trên phần khái niệm của nguyên tắc pháp chế thì hỏi cung
bị can là một biện pháp nằm trong giai đoạn Điều tra của tố tụng hình sự vì thế
phải tuân thủ theo các quy định của pháp luật trong tố tụng hình sự “Mọi hoạt
động Tố tụng hình sự của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng và
người tham gia tố tụng phải được tiến hành theo quy định của bộ luật này” Điều 3
Bộ luật Tố tụng hình sự về “Bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong Tố tụng
hình sự”. Và các quy định về Điều tra vụ án hình sự “Mọi hoạt động điều tra phải
tuân theo quy định Bộ luật tố tụng hình sự và pháp lệnh này” 3. Do đó, để hiểu rõ,
cũng như đánh giá đúng trong việc thực hiện và tôn trọng nguyên tắc pháp chế
trong quá trình hỏi cung bị can, thì cần thực hiện đúng các nội dung sau:
Trong trường hợp hỏi cung bị can, Điều tra viên phải tiến hành theo đúng
quy định, trình tự và thủ tục về việc triệu tập bị can, trình tự tiến hành hỏi cung bị
can và về việc lập biên bản hỏi cung bị can được quy định tại điều 129, 130, 131,
132 Bộ luật Tố tụng hình sự. Khi tiến hành hỏi cung bị can, Điều tra viên phải bảo
đảm và tôn trọng các quyền tố tụng của bị can được quy định tại Điều 49 Bộ luật
Tố tụng hình sự như bị can có quyền biết mình bị khởi tố về tội gì, có quyền đưa
ra chứng cứ, đưa ra yêu cầu, đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng, người bào
chữa…….. Ngoài ra, khi tiến hành hỏi cung đối tượng là trẻ vị thành niên còn phải
có sự có mặt của người đại điện hợp pháp của bị can. Những vấn đề đưa ra giải
thích, giáo dục bị can phải đúng pháp luật, đúng đường lối, chính sách của Đảng
và Nhà nước. Nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam về bản chất “là một nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân” Điều 2
Hiến pháp 2013, do đó những vấn đề mà Điều tra viên đưa ra để giải thích, giáo
dục bị can trong quá trình hỏi cung để họ thành khẩn khai báo, từ đó mở ra cơ hội
cho họ làm lại cuộc đời, trở thành người công dân có ích cho xã hội. Vì thế Điều

tra viên cần phải có sự tiếp xúc, giáo dục bằng những chính sách về đường lối và
chính sách của Đảng và Nhà nước cũng như những quy định nghiêm minh của
3

Pháp lệnh 23/2004/PL –UBTVQH11, về tổ chức điều tra hình sự, Điều 5, Khoản 1

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm

9


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

pháp luật vì “vũ khí đấu tranh chĩ có thể là lý luận chính trị, là chân lý và lẽ phải,
là tinh thần nhân đạo cách mạng của các chủ trương chính sách và tính nghiêm
minh của pháp luật nhà nước xã hội chủ nghĩa, tuyệt nhiên không phải là đòn roi,
tra tấn hoặc truy bức, nhục hình” 4.
Việc áp dụng nguyên tắc pháp chế trong hỏi cung bị can là rất quan trọng,
vì thế việc áp dụng nguyên tắc này có những ý nghĩa sau:
Thứ nhất: Giúp cho quá trình hỏi cung diễn ra theo đúng thứ tự trước, sau
theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, mà không hề bị đảo lộn, do vậy các
quá trình của hỏi cung sẽ không bị chồng chéo về vai trò, nhiệm vụ, thẩm quyền
quy định trong chủ thể trong tiến hành hỏi cung bị can. Giúp cho quá trình hỏi
cung diễn ra một cách đồng bộ, hợp lý, là cơ sở giúp cho Điều tra viên thực hiện
việc hỏi cung được logic, hợp lý trong hỏi cung từ đó khai thác tốt các vấn đề có

liên quan đem lại kết quả cao cho điều tra vụ án.
Thứ hai: Là cơ sở quan trọng cho việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của bị can, đảm bảo việc đấu tranh trong hỏi cung diễn ra một cách khách quan,
ngăn chặn được việc làm oan người vô tội trong quá trình hỏi cung, là định hướng
và xây dựng tốt các nội dung trong hỏi cung bị can.
Thứ ba: Thực hiện các đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, áp
dụng pháp luật trong hỏi cung một cách triệt để, đảm bảo một Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa trong tất cả mọi hoạt động của tố tụng hình sự.
1.1.2.2 Nguyên tắc thận tôn trọng sự thật, tiến hành một cách khách
quan, toàn diện và đầy đủ
Giữa Điều tra viên và bị can thuộc hai lập trường tư tưởng và hai vị thế xã
hội khác nhau, vì thế xung đột tư tưởng là rất dễ xảy ra do đó dễ dẫn đến thu thập
lời khai trái pháp luật, làm sai lệch nội dung vụ án, ảnh hưởng nghiêm trọng đến
quá trình giải quyết vụ án cũng như xâm hại đến quyền và lợi ích chính đáng của
bị can. Trước những yêu cầu trên, pháp luật tố tụng hình sự bên cạnh nguyên tắc
pháp chế đã đề ra nguyên tắc tôn trọng sự thật, tiến hành một cách thận trọng, khác
quan, toàn diện và đầy đủ trong toàn bộ quá trình tố tụng hình sự nói chung cũng
4

Phan Hữu Ký, Mấy kinh nghiệm về phương pháp và chiến thuật xét hỏi cung bị can, NXB Công an nhân
dân, Hà Nội, 1987, Tr 58

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm 10


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

như đối với hoạt động hỏi cung bị can trong giai đoạn Điều tra nói riêng “Cơ quan
điều tra, Viện kiểm sát và Toà án phải áp dụng mọi biện pháp hợp pháp để xác
định sự thật của vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ, làm rõ những
chứng cứ xác định có tội và chứng cứ xác định vô tội, những tình tiết tăng nặng và
những tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị can, bị cáo…” Điều 10 Bộ
luật Tố tụng hình sự.
Theo đó, nguyên tắc tôn trọng sự thật, tiến hành một cách thận trọng, khác
quan, toàn diện và đầy đủ trong quá trình hỏi cung bị can được hiểu như sau:
“Điều tra viên phải có thái độ làm việc một cách thận trọng, khách quan, luôn
luôn tôn trọng, đảm bảo không sửa chữa, không thêm bớt cũng như làm sai lệch,
hướng những nội dung, tình tiết trong lời khai của bị can theo ý muốn của Điều
tra viên, bảo đảm tính nguyên vẹn, đầy đủ của các tình tiết trong lời khai của bị
can như nó vốn tồn tại”.
Hoạt động hỏi cung bị can là một trong những hoạt động rất quan trọng ảnh
hưởng trực tiếp đến quá trình điều tra, xét xử vụ án, vì thế việc bảo đảm tôn trọng
sự thật, tiến hành một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ là một trong những
nguyên tắc cơ bản trong hỏi cung, để thực hiện tốt nguyên tắc này thì cần hiểu rõ
nội dung sau:
Thứ nhất: Khách quan là việc xem xét, đánh giá sự vật hiện tượng phải căn
cứ vào sự thật vốn có của sự vật hiện tượng đó, phải có nhận định trung thực,
tránh định kiến chủ quan khi nhìn nhận. Khi hỏi cung, Điều tra viên cần có thái độ
khách quan khi nhìn nhận tội phạm, người phạm tội hoặc các khía cạnh khác của
vụ án. Thái độ khách quan được định hình từ trong tư tưởng, phương pháp cộng
tác, phát hiện, thu thập cũng như đánh giá chứng cứ.
Thứ hai: Toàn diện là nguyên tắc được thể hiện rõ trong nội dung thực hiện
và áp dụng chính xác các điều luật của Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật hình sự.
Trong hỏi cung bị can cần thu thập, đánh giá cả những chứng cứ buộc tội lẫn gỡ
tội, các tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị can, nhân thân

cũng như nguyên nhân, điều kiện phạm tội để không làm oan người vô tội.
Thứ ba: Đầy đủ nguyên tắc này là buộc Điều tra viên chấp hành nghiêm
chỉnh các nguyên tắc và các quy định cụ thể trong Bộ luật Tố tụng hình sự, bằng

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm 11


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

tất cả nghiệp vụ của mình để làm sáng tỏ tất cả các tình tiết có liên quan đến vụ án,
vì trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về cơ các quan tiến hành tố tụng 5.
Ngoài ra việc áp dụng tốt nguyên tắc này đem lại ý nghĩa quan trọng trong
việc thực hiện hỏi cung, những ý nghĩa về nguyên tắc này gồm có:
Thứ nhất: Khi tuân thủ nguyên tắc này thì Điều tra viên sẽ không bị vướng
vô các nội dung trái pháp luật trong hỏi cung, đồng thời nhìn nhận sự việc cũng
như đối tượng bị hỏi cung có một cách toàn diện, từ đó góp phần giúp cho vụ án
không bị các sai lệch, ảnh hưởng xấu đến quá trình giải quyết vụ án.
Thứ hai: Giúp hoàn thiện hơn tất cả các mặt từ chứng cứ cho đến các cấu
thành tội phạm, đảm bảo có đủ cả chất và lượng cần trong điều tra, góp phần xác
định chính xác, đầy đủ về mọi mặt, từ đó giải quyết vụ án được nhanh chóng và
toàn diện.
1.1.2.3 Nguyên tắc thận trọng, coi trọng chứng cứ, không dễ tin lời cung,
lời khai của bị can phải được thẩm tra, xác minh đảm bảo tính xác thực, rõ
ràng 6.
Lời khai của bị can giúp xác định được một phần hoặc toàn bộ sự thật khác

quan của vụ án, âm mưu, thủ đoạn, phương thức hoạt động của tội phạm, cách
thức tổ chức đồng phạm của tội phạm. Tuy vậy, do tính chất quan trọng từ lời khai
của bị can, nếu đúng sự thật, thì là nguồn chứng cứ rất có giá trị, nhưng ngược lại
thì dễ dẫn tới những tác hại rất nghiêm trọng.
Theo đó, Điều tra viên phải tuân thủ một cách triệt để một trong những
nguyên tắc đặc thù trong hỏi cung là thận trọng, coi trọng chứng cứ, không dễ tin
lời cung, lời khai của bị can phải được thẩm tra, xác minh đảm bảo tính xác thực,
rõ ràng. Nguyên tắc này được định nghĩa như sau:
“Thu thập những lởi khai trong quá trình hỏi cung bị can là hết sức quan
trọng, lời khai của bị can phản ánh các diễn biến của vụ án, là nguồn cơ sở quan
trọng để xác định chứng cứ, tuy nhiên không vì thế mà tin tưởng một cách tuyệt
đối vào lời khai của bị can thông qua hỏi cung để áp dụng trực tiếp vào các bước
5

Bộ luật Tố tụng hình sự Việt Nam 2003, Điều 10
Võ Khánh Vinh, Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2013,
tr.285
6

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm 12


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

tiếp theo của điều tra mà phải thông qua tất cả các chứng cứ, nội dung khác để

xác minh lại lời khai của bị can, như thế mới bảo đảm những nội dung được áp
dụng hoàn toàn phù hợp, logic với nhau, góp phần cho quá trình tố tụng hình sự
được diễn ra nhanh chóng và chính xác”.
Đối với nguyên tắc này, có những nội dung mà yêu cầu Điều tra viên phải
thực hiện một cách tốt nhất để đem lại kết quả tốt trong quá trình hỏi cung, những
nội dung này gồm có:
Điều tra viên phải xem xét, đánh giá một cách kỹ lưỡng có so sánh, không
được xem xét một cách phiến diện vì sẽ dễ rơi vào trạng thái nhận thức một chiều.
Trong những vụ án có nhiều bị can nếu có trạng thái này thì dễ làm oan cho người
vô tội và còn bỏ sót tội phạm. Lời khai của bị can chỉ được coi là chứng cứ nếu
phù hợp với những căn cứ đã thu thập được.
Yêu cầu Điều tra viên phải có những phương pháp khoa học có nội dung,
kế hoạch thẩm tra, xác minh cụ thể, những hành vi phạm tội hoặc liên quan đến tội
phạm của bị can phải được phản ánh đấy đủ, chính xác trong lời cung của họ, đồng
thời phải phân tích đánh giá nội dung lời khai một cách khách quan, có cơ sở để
chứng minh lời khai của bị can là đúng, tuyệt đối không có thái độ đại khái, vô
trách nhiệm trong việc đánh giá lời khai bị can.
Đối với việc áp dụng nguyên tắc này cũng đem lại những ý nghĩa sau:
Thứ nhất: Việc áp dụng nguyên tắc giúp khắc phục lối làm việc hoa loa, hời
hợt, coi nhẹ chứng cứ, dễ tin lời cung 7.
Thứ hai: Bảo đảo được mục đích, ý nghĩa của việc hỏi cung là thu thập
những tài liệu, chứng cứ,….. để xác định sự thật vụ án.
1.1.3 Cơ sở pháp lý của hỏi cung bị can
1.1.3.1 Hỏi cung bị can trong Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam
Bộ luật tố tụng hình sự quy định rõ về trình tự, thủ tục hỏi cung bị can,
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của những cơ quan, người tiến
hành hỏi cung bị can, các quyền và nghĩa vụ cụ thể của bị can trong việc hỏi cung,
7

Phan Hữu Ký, Mấy kinh nghiệm về phương pháp và chiến thuật xét hỏi cung bị can, NXB Công an nhân

dân, Hà Nội, 1987, Tr 77

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm 13


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

quy định cách thức trong việc hỏi cung, hình thức cũng như nội dung được ghi
trong biên bản hỏi cung, đồng thời cũng quy định những hình thức xử lý đối với
những hành vi trái pháp luật trong việc hỏi cung bị can, gấy ảnh hưởng đến quá
trình tố tụng hình sự, những nội dung trên thể được quy định trong các Điều 131,
Điều 132 Bộ luật tố tụng hình sự. Từ những quy định trong bộ luật tố tụng hình sự
cho thấy sự thống nhất, chặt chẽ, hướng đến một nhà nước pháp quyền, bảo vệ
quyền xã hội , lợi ích hợp pháp của nhân dân, đề lên vai trò, trách nhiệm của cơ
quan tiến hành, trong hoạt động hỏi cung.
1.1.3.2 Hỏi cung bị can trong các văn bản luật khác
Tại Điều 1 Thông tư liên tịch số 01/2006/TT-BCA Về hướng dẫn thực hiện
một số nội dung của Điều 35 Bộ luật Tố tụng hình sự 2003 có quy định về việc
Điều tra viên là người có thể ký giấy triệu tập bị can tại ngoại để hỏi cung, có
quyền ký Phiếu yêu cầu trích xuất bị can đang bị tạm giam hoặc người đang bị tạm
giữ trong trại tạm giam hoặc nhà tạm giữ để thực hiện các biện pháp điều tra như
hỏi cung, đồng thời quy định thái độ của Điều tra viên khi tiến hành điều tra và hỏi
cung “Điều tra viên phải có thái độ đúng mực, lịch sự, ứng xử có văn hóa trong
hoạt động điều tra. Nghiêm cấm mọi hành vi hống hách, quan liêu, cửa quyền,
lăng mạ, xúc phạm danh dự, uy tín, nhân phẩm của người được triệu tập đến Cơ

quan điều tra để tiến hành lấy lời khai, hỏi cung ” và quy định về việc lập biên
bản hỏi cung bị can “Biên bản hỏi cung bị can do Điều tra viên lập theo quy định
tại Điều 132 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003. Biên bản ghi lời khai người làm
chứng, biên bản ghi lời khai ngươi bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự,
người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án phải thực hiện theo đúng quy
định tại các điều 95, 125, 136 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003.”
Tại Điều 35 thông tư số 28/2014/TT-BCA về công tác điều tra hình sự
trong Công an nhân dân có quy định về trách nhiệm của Điều tra viên trong điều
tra vụ án hình sự, cụ thể có quy định về việc hỏi cung bị can tại ngoại, các trình tự
tiến hành cũng như những việc không nên làm khi hỏi cung bị can tại ngoại “Khi
triệu tập, hỏi cung bị can tại ngoại; triệu tập và lấy lời khai người làm chứng,
người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi nghĩa vụ liên
quan đến vụ án, Điều tra viên phải thực hiện theo đúng quy định về trình tự, thủ

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm 14


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

tục của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Thông tư liên tịch số 01/2006/TTBCA(C11) ngày 12/01/2006 và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan”.
Tại thông tư liên tịch số 05/2005/TTLT-VKSTC-BCA-BQP về quan hệ
phối hợp giữa cơ quan điều tra và Viện kiểm sát thực hiện một số quy định của Bộ
luật Tố tụng hình sự quy định những trường hợp Kiểm sát viên có quyền hỏi cung
bị can, cụ thể tại khoản 14.1 Thông tư này có quy định“Trong quá trình điều tra,
khi có yêu cầu của Cơ quan điều tra hoặc qua kiểm sát việc hỏi cung phát hiện

thấy bị can kêu oan, lời khai của bị can trước sau không thống nhất lúc nhận tội,
lúc không nhận tội; bị can có khiếu nại về việc điều tra, có căn cứ để nghi ngờ về
tính xác thực của lời khai bị can; trường hợp bị can bị khởi tố về tội đặc biệt
nghiêm trọng thì Kiểm sát viên có thể trực tiếp gặp, hỏi cung bị can. Khi cần hỏi
cung, Kiểm sát viên phải báo cáo Viện trưởng, Phó Viện trưởng và thông báo
trước cho Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra”.
Trong pháp lệnh về Tổ chức điều tra hình sự số 23/2004/PL-UBTVQH11
ngày 20 tháng 8 năm 2004 có quy định về người được giao nhiệm vụ về điều tra
vụ án hình sự là Điều tra viên, các việc mà Điều tra viên không được làm trong
quá trình hỏi cung bị can.
1.1.4 Các nội dung khái niệm có liên quan
1.1.4.1 Nhận thức chung về thủ tục xét hỏi tại phiên tòa
Xét hỏi là một thủ tục quan trọng trong quá trình xét xử tại phiên tòa. Việc
xét hỏi được tiến hành một theo những trình tự được quy định cụ thể tại Điều 207
Bộ luật tố tụng hình sự. Thủ tục xét hỏi tại phiên tòa có thể hiểu như sau “Là cuộc
điều tra công khai được thực hiện thông qua việc xét hỏi các bị cáo và những
người tham gia tố tụng khác, xem xét chứng cứ, các tài liệu nhằm kiểm tra chứng
cứ và làm sáng tỏ tình tiết vụ án”.
Việc xét hỏi tại phiên tòa có vai trò giúp Hội đồng xét xử được có tội phạm
xảy ra hay không, làm sáng tỏ các tình tiết của vụ án dựa trên cơ sở nghiên cứu
các căn cứ được Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát cung cấp. Ngoài ra thông qua
việc xét hỏi còn có thể làm rõ thêm các tình tiết mới phát sinh, những tình tiết mà
Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát chưa thể tiếp cận. Từ những nội dung đã được

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm 15


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động

hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

làm rõ sẽ cung cấp những căn cứ để bảo đảm việc ra bản án đúng người, đúng tội,
chính xác và khách quan
Thủ tục xét hỏi tại phiên tòa được thực hiện theo các bước sau: Đọc bản cáo
trạng; xét hỏi; xem xét vật chứng; xem xét tại chỗ; trình bày, công bố các tài liệu
của vụ án và nhận xét, báo cáo của cơ quan, tổ chức; kết thúc xét hỏi; những nội
dung trên được quy định tại các điều từ 206 đến 216 Bộ luật Tố tụng hình sự.
1.1.4.2 Nhận thức chung về thủ tục tranh luận tại phiên tòa
Giống như các nội dung, thủ tục khác diễn ra trong phiên tòa xét xử vụ án
hình sự, tranh luận phiên tòa cũng là một thủ tục vô cùng quan trọng, là nơi tập
trung cao nhất của hoạt động tranh tụng. Tranh luận tại phiên tòa được hiểu là:
“Các bên có quan điểm đối lập về vụ án sẽ đem ra tranh luận, việc tranh
luận diễn ra giữa bên thực hành quyền công tố, bảo vệ bản cáo trạng với bên bào
chữa theo hướng giảm nhẹ hoặc chứng minh sự vô tội của các bị cáo”.
Việc tranh luận tại phiên tòa có vai trò là điều kiện để các quan điểm khác
nhau có sự liên hệ, cọ xát, từ đó làm nổi bật lên bản chất khác quan của vụ án 8.
Ngoài ra tranh luận tại phiên tòa còn có ý nghĩa đảm bảo thực hiện các nguyên tắc
trong xét xử, là cơ chế đảm bảo quyền được thực hiện quyền bào chữa của bị cáo,
quyền bình đẳng trước tòa án. Từ những quan điểm, luận cứ được đưa ra trong quá
trình tranh luận, Hội đồng xét xử sẽ có những căn cứ chính xác, thuyết phục cho
quyết định của mình trong giai đoạn nghị án, là cơ sở để đảm bảo cho việc nghị án
được chính xác và khách quan
Ngoài ra việc tranh luận tại phiên tòa cũng phải diễn ra theo một trình tự và
thủ tục nhất định được quy định tại Điều 217 Bộ luật Tố tụng hình sự, theo đó
trình tự tranh luận bắt đầu do Kiểm sát viên trình bày lời buộc tội, tiếp đến là bị
cáo (hoặc người đại diện hợp pháp của bị cáo, người bào chữa) trình bày lời bào
chữa, sau đó tới người bị hại, nguyên đơn dân sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ

liên quan đến vụ án hoặc người đại diện hợp pháp của họ trình bày, bổ sung ý kiến
để bảo vệ quyền lợi ích của mình.

8

Mạc Giáng Châu, Nguyễn Chí Hiếu: Giáo trình luật Tố tụng hình sự Việt Nam phần hai, Nxb Đại học
Cần Thơ, Cần Thơ 2010, tr.51.

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm 16


Hoạt động hỏi cung bị can và những tác động của hoạt động
hỏi cung bị can đến quá trình xét xử vụ án hình sự

Luận văn tốt nghiệp

1.2 Mối quan hệ của hỏi cung bị can với quá trình xét xử vụ án hình sự
1.2.1 Sự cần thiết của hỏi cung bị can đối với quá trình xét xử vụ án hình
sự
1.2.1.1 Là yếu tố quan trọng trong việc thu thập chứng cứ cho quá trình
xét xử vụ án hình sự
Trong quá trình chứng minh, muốn giải quyết đúng đắn vụ án hình sự,
muốn xác định sự thật khách quan, có cơ sở để kết luận đúng về hành vi phạm tội
đã xảy ra thì cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng phải có tài liệu,
chứng cứ để chứng minh bản chất của người phạm tội. Với tư cách là phương tiện
của việc chứng minh, của việc xác định các sự kiện có ý nghĩa với việc giải quyết
vụ án hình sự. Rõ ràng vai trò, giá trị của chứng cứ là rất quan trọng, là cơ sở,
phương tiện để chứng minh trong vụ án hình sự, cho nên chứng cứ được các nhà

làm luật cụ thể hóa trong Bộ luật Tố tụng hình sự.Theo đó chứng cứ có khái niệm
như sau:
“ Chứng cứ là những gì có thật, được thu thập theo trình tự, thủ tục do Bộ
luật này quy định mà Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Toà án dùng làm căn cứ
để xác định có hay không có hành vi phạm tội, người thực hiện hành vi phạm tội
cũng như những tình tiết khác cần thiết cho việc giải quyết đúng đắn vụ án 9 ”.
Những biện pháp thu thập chứng cứ trong quá trình điều tra để phục vụ
cho xét xử vụ án.
Chứng cứ là phương tiện quan trọng để khám phá và giải quyết đúng đắn
vụ án hình sự vì thế việc thu thập chứng cứ là rất cần thiết. Những biện pháp thu
thập chứng cứ rất đa dạng, tùy thuộc vào đặc điểm của từng loại chứng cứ nhưng
phải hợp pháp. Chỉ được sử dụng các biện pháp mà Bộ luật tố tụng hình sự quy
định và phải tuân theo một trình tự, thủ tục nhất định mới đảm bảo cho chứng cứ
minh tội phạm và người phạm tội. Đồng thời, chỉ những người có thẩm quyền tố
tụng mới được thu thập chứng cứ . Bị can, bị cáo và những người tham gia tố tụng
9

Mạc Giáng Châu: Giáo trình luật Tố tụng hình sự Việt Nam phần 1, Nxb Đại học Cần Thơ, Cần Thơ
2010, tr .54

GVHD: Th.S Mạc Giáng Châu

SVTH: Chiêm Thành Lâm 17