bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 37 (2011-2015)
Đề tài:

BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI DO DANH DỰ, NHÂN PHẨM,
UY TÍN BỊ XÂM PHẠM

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

ThS. Tăng Thanh Phƣơng

Nguyễn Kim Thi
MSSV: 5117432
Lớp: Luật hành chính k37
Hậu Giang,
11/2014

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

LỜI CẢM ƠN


Trƣớc tiên, em xin gởi lời cảm ơn chân thành đến quý thầy
cô Khoa luật và các thầy cô đã từng dạy em trong suốt khoảng
thời gian em còn học trên giảng đƣờng đại học, chính thầy cô là
ngƣời đã cho em rất nhiều kiến thức quý báo, không những dạy
cho em những hiểu biết về của chuyên nghành em học mà thầy cô
còn dạy cho em rất nhiều kiến thức hữu ích về cuộc sống về xã
hội, nhờ vậy mà em thấy mình ngày càng trƣởng thành hơn và
hiểu biết hơn. Thứ hai, em xin đến các anh, chị và các bạn của em
những ngƣời đã giúp đỡ em rất nhiều trong việc tìm kiếm, thu
thập tài liệu, trao đổi thảo luận để đƣa ra định hƣớng cho em khi
em gặp khó khăn trong việc nghiên cứu đề tài. Cuối cùng em xin
đặc biệt gởi lời cảm ơn chân thành nhất đến cô: Thạc sĩ. Tăng
Thanh Phƣơng ngƣời đã tận tình hỗ trợ, tạo điều kiện, hƣớng dẫn
cho em trong suốt thời gian em nghiên cứu đề tài, để em có thể
hoàn thành tốt luận văn của mình.
Do đây là lần đầu tiên em nghiên cứu đề tài khoa học và
trình độ kiến thức vẫn còn nhiều hạn hẹp, không tránh khỏi những
sai sót vì thế em kính mong đƣợc sự đóng góp của quý thấy, cô để
em có thể nhận ra những hạn chế của mình khắc phục những sai
sót để đề tài của em hoàn thiện hơn.

Xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên thực hiện
Nguyễn Kim Thi

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

 NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN
............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
......

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

 NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN
............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
...............................................................................................................................................
......

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

SVTH: Nguyễn Kim Thi

Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

MỤC LỤC:
LỜI NÓI ĐẦU ................................................................................................................ 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu đề tài .................................................................................. 2
3. Phạm vi nghiên cứu đề tài .................................................................................... 2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................... 2
5. Kết cấu của đề tài .................................................................................................. 2
CHƢƠNG 1:
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI DO DANH DỰ, NHÂN PHẨM,
UY TÍN BỊ XÂM PHẠM ............................................................................................... 3
1.1 Khái quát chung về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng theo quy
định Bộ luật dân sự năm 2005 .................................................................................. 3
1.1.1 Khái niệm ....................................................................................................... 3
1.1.2 Đặc điểm ......................................................................................................... 4
1.2 Khái niệm danh dự, nhân phẩm, uy tín ............................................................ 5
1.3 Khái niệm trách nhiệm bồi thƣờng do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm
phạm ........................................................................................................................... 6
1.3.1 Khái niệm ....................................................................................................... 7
1.3.2 Đặc điểm ......................................................................................................... 8
1.4 Lịch sử phát triển về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do danh dự nhân phẩm
uy tín bị xâm phạm theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện đại, từ năm 1945
đến nay. ...................................................................................................................... 9
1.5 Nguyên tắc bồi thƣờng thiệt hại ....................................................................... 11
1.5.1 Nguyên tắc thỏa thuận về mức bồi thƣờng của các bên ............................... 11
1.5.2 Nguyên tắc thiệt hại phải đƣợc bồi thƣờng toàn bộ và kịp thời ................... 11
1.5.3 Nguyên tắc ngƣời gây thiệt hại đƣợc giảm mức bồi thƣờng ........................ 12
1.5.4 Nguyên tắc đƣợc quyền yêu cầu thay đổi mức bồi thƣờng .......................... 14
1.6 Ý nghĩa của trách nhiệm bồi thƣờng do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm

phạm. ........................................................................................................................ 15

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

CHƢƠNG 2:
CHẾ ĐỘ PHÁP LÝ VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI DO DANH DỰ,
NHÂN PHẨM, UY TÍN BỊ XÂM PHẠM ................................................................... 17
2.1 Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thƣờng do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị
xâm phạm ................................................................................................................. 17
2.1.1 Phải có thiệt hại xảy ra ................................................................................. 17
2.1.2 Hành vi gây thiệt hại là hành vi trái pháp luật.............................................. 19
2.1.3 Quan hệ nhân quả giữa thiệt hại và hành vi trái pháp luật. .......................... 20
2.1.4 Có lỗi của ngƣời gây thiệt hại ...................................................................... 22
2.1.4.1 Lỗi cố ý .................................................................................................. 22
2.1.4.2 Lỗi vô ý .................................................................................................. 23
2.2. Xác định thiệt hại và mức bồi thƣờng khi danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm
phạm ......................................................................................................................... 24
2.2.1 Chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại ............................................ 25
2.2.2 Thu nhập thực tế bị mất hoặc giảm sút......................................................... 25
2.3 Những chủ thể có năng lực chịu trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp
đồng do xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín. ................................................ 26
2.3.1 Năng lực chịu trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại của cá nhân ....................... 27
2.3.1.1 Năng lực chịu trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại đối với ngƣời đã thành niên
............................................................................................................................ 27
2.3.1.2 Năng lực chịu trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại đối với ngƣời chƣa thành

niên..................................................................................................................... 28
2.3.1.2.1 Năng lực chịu trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại đối với ngƣời chƣa
thành niên dƣới mƣời lăm tuổi ....................................................................... 28
2.3.1.2.2 Năng lực chịu trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại đối với ngƣời chƣa
thành niên từ đủ mƣời lăm tuổi đến dƣới mƣời tám tuổi ............................... 28
2.3.1.3 Năng lực chịu trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại đối với ngƣời mất năng lực
hành vi dân sự .................................................................................................... 29
2.3.2 Năng lực chịu trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại của pháp nhân ................... 30
2.4 Thời hiệu yêu cầu bồi thƣờng thiệt hại ........................................................... 31

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

CHƢƠNG 3:
THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VÀ HƢỚNG HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ
TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI DO XÂM PHẠM DANH DỰ, NHÂN
PHẨM, UY TÍN............................................................................................................ 33
3.1 Thực tiễn xét xử của ngành Tòa án nhân dân đối với những yêu cầu bồi
thƣờng danh dự, nhân phẩm, uy tín. ..................................................................... 33
3.2 Một số kiến nghị và giải pháp hoàn thiện pháp luật về bồi thƣờng thiệt hại do
danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm ............................................................ 39
3.2.1 Một số kiến nghị về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do danh dự, nhân phẩm,
uy tín bị xâm phạm ................................................................................................ 39
3.2.2 Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật nâng cao chất lƣợng xét xử bồi thƣờng
thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm .......................................... 41
KẾT LUẬN ................................................................................................................... 43

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

LỜI NÓI ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài
Bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng đƣợc hiểu là một loại trách nhiệm dân sự mà
ngƣời nào gây thiệt hại làm ảnh hƣởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của ngƣời khác thì
có trách nhiệm phải bồi thƣờng tƣơng xứng với phần thiệt hại do mình gây ra. Bồi
thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng là một trong những chế định ra đời rất sớm nhằm bảo vệ
quyền lợi của cá nhân, pháp nhân và các chủ thể khác khi bị xâm phạm đồng thời góp
phần giáo dục răn đe, phòng ngừa đối với những hành vi gây thiệt hại cho chủ thể khác.
Mặc dù Bộ luật Dân sự năm 2005 quy định rất cụ thể về bồi thƣờng thiệt hại do
hành vi xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín tuy nhiên trên thực tế thì việc bồi thƣờng
để bù đắp tổn thất về tinh thần cho ngƣời bị thiệt hại chỉ mang tính định hƣớng mà chƣa
định lƣợng cụ thể, vì thế Tòa án là ngƣời phải giải quyết trong trƣờng hợp nào thì phải
bồi thƣờng và bồi thƣờng bao nhiêu cho phù hợp hoàn toàn dựa trên căn cứ của Tòa.
Chẳng hạn thiệt hại về tài sản, biểu hiện là tài sản bị mất thì việc bồi thƣờng rất cụ thể chỉ
cần dựa trên giá trị tài sản nhƣng đối với các khoản bồi thƣờng tổn thất về tinh thần thì
khó có thể xác định đƣợc thiệt hại xảy ra để quy định mức bồi thƣờng cho phù hợp vì đây
không phải là thiệt hại về vật chất nên đôi khi việc giải quyết cũng chƣa thỏa đáng. Các
quy định này vẫn còn mang tính nguyên tắc chung trong khi thực tiễn thì yêu cầu pháp
luật phải phù hợp với cuộc sống, bên cạnh đó các vụ án kiện về việc bồi thƣờng thiệt hại
về danh dự, nhân phẩm lại có sự đối lập về tâm lý giữa ngƣời gây thiệt hại và ngƣời bị
thiệt hại nên việc áp dụng pháp luật cũng gây không ít khó khăn trong việc xác định thiệt

hại và mức bồi thƣờng thiệt hại nhƣ thế nào cho phù hợp đối với các chủ thể tham gia
trong pháp luật dân sự và làm sao để đảm bảo đƣợc sự công bằng cho ngƣời gây ra thiệt
hại và ngƣời bị thiệt hại.
Bên cạnh đó việc quy định về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do danh dự, nhân
phẩm, uy tín bị xâm phạm tại Bộ luật Dân sự năm 2005 cũng là vấn đề đƣợc nhiều nhà
làm luật rất quan tâm và mang tính thời sự cấp thiết bởi đó chính là quyền nhân thân của
công dân đƣợc pháp luật tôn trọng và bảo vệ, nhƣng hiện nay việc giải quyết những vụ án
liên quan đến bồi thƣờng danh dự, nhân phẩm, uy tín vẫn còn nhiều thiếu sót nhất định
gây khó khăn cho những nhà làm luật vì thật khó để xác định về thiệt hại cũng nhƣ mức
bồi thƣờng nhƣ thế nào là hợp lý cho các chủ thể tham gia.
Từ những vấn đề lý luận trên nên ngƣời viết chọn đề tài “Bồi thường thiệt hại do
danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp
của mình với mong muốn tìm hiểu sâu hơn về những quy định của pháp luật hiện hành
GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

1

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

trong trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại cũng nhƣ những quy định còn hạn chế thiếu sót
của luật để từ đó tìm ra những giải pháp, những phƣơng hƣớng cụ thể nhằm góp phần
hoàn thiện và nâng cao hệ thống pháp luật hơn.
2. Mục đích nghiên cứu đề tài
Xuất phát từ những yêu cầu chung vấn đề yêu cầu bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp
đồng là phạm trù hết sức phức tạp cả về lý luận lẫn thực tiễn áp dụng do đó ngƣời viết
chọn đề tài “Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm” làm đề tài
nghiên cứu. Qua đó giúp ngƣời viết có thể đánh giá phân tích đúng quy định của pháp

luật Dân sự Việt Nam hiện hành đồng thời cũng từ đó rút ra những hạn chế thiếu sót
trong việc áp dụng pháp luật trong thực tiễn để có những bổ sung kiến nghị nhằm góp
phần nâng cao hiệu quả pháp luật đối với chế định bồi thƣờng thiệt hại nói chung và bồi
thƣờng thiệt hại về danh dự, nhân phẩm, uy tín nói riêng.
3. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Luận văn chỉ đi sâu nghiên cứu quy định về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do
danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm đƣợc điều chỉnh theo quy định của Bộ luật Dân
sự năm 2005 và một số văn bản liên quan hƣớng dẫn thi hành về vấn đề liên quan đến bồi
thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng trong phạm vi cả nƣớc.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu dựa trên cơ sở phƣơng pháp luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin,
tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về Nhà nƣớc và pháp luật. Kết hợp quan điểm Chủ nghĩa duy vật
biện chứng. Chủ nghĩa duy vật lịch sử và phƣơng pháp nghiên cứu nhƣ: so sánh, phân
tích, tổng hợp, thu thập và đối chiếu các tài liệu pháp luật có liên quan. Từ đó vận dụng
giá trị hiện thực để điều chỉnh các quy phạm pháp luật trong Bộ luật dân sự nói chung và
bồi thƣờng thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín nói riêng.
5. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo thì nội dung đề tài
gồm có 3 chƣơng:
 Chƣơng 1: Khái quát chung về bồi thƣờng thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy
tín bị xâm phạm.
 Chƣơng 2: Chế độ pháp lý về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do danh dự,
nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm.
 Chƣơng 3: Thực tiễn áp dụng pháp luật về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do
danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm và hƣớng hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm
bồi thƣờng thiệt hại do xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín.
GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

2

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

CHƢƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI DO DANH DỰ,
NHÂN PHẨM, UY TÍN BỊ XÂM PHẠM
1.1 Khái quát về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng theo bộ luật Dân
sự năm 2005
1.1.1 Khái niệm
Bồi thƣờng thiệt hại còn gọi là trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồng là trách nhiệm
hình thành từ việc thực hiện một hành vi, cố ý hoặc vô ý, gây thiệt hại cho một ngƣời và
hành vi đó không liên quan đến bất kỳ một hợp đồng nào có thể có giữa ngƣời gây thiệt
hại và ngƣời bị thiệt hại.1 Nghĩa vụ bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng là một quan hệ
dân sự trong đó ngƣời nào có hành vi gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, danh dự,
nhân phẩm, uy tín, tài sản của ngƣời khác thì có trách nhiệm phải bồi thƣờng tƣơng xứng
với phần thiệt hại do mình gây ra.
Trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng đƣợc quy định khá sớm trong hệ
thống pháp luật Việt Nam, trải qua nhiều thời kỳ thì những quy định này ngày càng hoàn
thiện hơn, cụ thể tại khoản 1 Điều 604 Bộ luật dân sự năm 2005 quy định về căn cứ phát
sinh về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng nhƣ sau: “Người nào do lỗi cố ý
hoặc lỗi vô ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền,
lợi ích hợp pháp của cá nhân, xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản của pháp
nhân hoặc chủ thể khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường”, điều này có nghĩa là khi
một ngƣời gây ra thiệt hại cho ngƣời khác thì phải có trách nhiệm bồi thƣờng.
Khi tham gia vào một quan hệ nào đó các chủ thể luôn mong muốn đạt đƣợc
những kết quả đúng nhƣ thỏa thuận nhƣng trong thực tế thì có những quan hệ phát sinh
mà đôi khi không thể dự liệu trƣớc đƣợc, gây ra những hậu quả bất lợi cho các chủ thể
khác vì vậy để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể cũng nhƣ đảm bảo công

bằng cho xã hội điều chỉnh vấn đề này hiện nay quyền yêu cầu bồi thƣờng và hành vi sai
trái gây ra thiệt hại đã đƣợc luật hóa tại Chƣơng XXI Bộ luật dân sự năm 2005 quy định
cụ thể “Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng” từ điều 604 đến điều 630.
Xuất phát từ những yêu cầu của thực tiễn mà quy định mức độ trách nhiệm bồi
thƣờng thiệt hại cho các chủ thể có hành vi xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của
ngƣời khác. Bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng đƣợc quy định khá cụ thể trong các văn
bản pháp luật, đây là vấn đề đƣợc các nhà làm luật rất quan tâm vì bồi thƣờng thiệt hại
ngoài hợp đồng là những vấn đề phát sinh mà không có sự thỏa thuận trƣớc giữa bên thiệt
1

Nguyễn Thị Ngọc Tuyền, Bài giảng Luật dân sự 2, năm 2010, tr. 21.

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

3

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

hại và bên gây ra thiệt hại cũng nhƣ rất khó để xác định mức bồi thƣờng thiệt hại nhƣ thế
nào là hợp lý. Việc gây ra thiệt hại cho ngƣời khác thì phải bồi thƣờng là vấn đề tất yếu,
trong đó bao gồm trách nhiệm bồi thƣờng về vật chất và và trách nhiệm bồi thƣờng thiệt
hại về tinh thần.
Nhƣ vậy khi tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản bị xâm
phạm thì Nhà nƣớc sẽ áp dụng các biện pháp cƣỡng chế nhất định đối với ngƣời có hành
vi vi phạm không chỉ nhằm mục đích bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của ngƣời bị thiệt
hại mà còn giáo dục mọi công dân có ý thức pháp luật cũng nhƣ tôn trọng vai trò pháp lý
của nhau khi tham gia vào quan hệ xã hội.

Từ những phân tích trên ta có thể đƣa ra kết luận về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt
hại ngoài hợp đồng nhƣ sau: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là loại
trách nhiệm dân sự khi chủ thể nào có hành vi vi phạm quy định của pháp luật gây thiệt
hại làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người khác thì phải có trách nhiệm bồi thường
tương xứng với hành vi do mình gây ra.
1.1.2 Đặc điểm
Bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng còn gọi là trách nhiệm dân sự do gây thiệt
hại, đây là một trong những chế định quan trọng của luật dân sự. Theo quy định tại khoản
5 Điều 281 Bộ luật dân sự năm 2005 thì căn cứ phát sinh nghĩa vụ dân sự là “gây thiệt
hại do hành vi trái pháp luật” hành vi này gây thiệt hại trực tiếp làm ảnh hƣởng đến
quyền lợi của các chủ thể khác khi tham gia vào quan hệ dân sự, việc quy định về nghĩa
vụ cũng nhƣ trách nhiệm của ngƣời gây thiệt hại đối với ngƣời bị thiệt hại thì phải căn cứ
vào những yếu tố sau:
Về cơ sở pháp lý: Trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng là loại trách
nhiệm dân sự và chịu sự điều chỉnh của pháp luật dân sự. Khi một ngƣời gây ra tổn thất
cho ngƣời khác thì họ phải bồi thƣờng thiệt hại và bồi thƣờng thiệt hại chính là một quan
hệ tài sản do luật Dân sự điều chỉnh và đƣợc quy định trong bộ luật Dân sự tại Điều 307
và Chƣơng XXI và các văn bản hƣớng dẫn thi hành Bộ luật Dân sự cụ thể là Nghị quyết
03/2006/NQ-HĐTP ngày 08 tháng 7 năm 2006.
Về điều kiện phát sinh: Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài
hợp đồng đƣợc xây dựng trên nguyên tắc ngƣời gây thiệt hại phải có trách nhiệm bồi
thƣờng. Khi một ngƣời không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ dân sự mà
gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản…của ngƣời
khác thì phải có nghĩa vụ bồi thƣờng. Theo hƣớng dẫn tại Nghị quyết 03/2006/NQ-HĐTP
ngày 08 tháng 7 năm 2006 thì trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng chỉ phát
sinh khi có đầy đủ các yếu tố sau: Phải có thiệt hại xảy ra, phải có hành vi trái pháp luật,
GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

4

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

phải có mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại xảy ra và hành vi trái pháp luật, phải có lỗi
cố ý hoặc vô ý của ngƣời gây thiệt hại.
Về nguyên tắc: Chế định bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng đƣợc xem là chế
định độc lập của pháp luật dân sự, đƣợc quy định cụ thể tại Điều 605 Bộ luật Dân sự thì
nguyên tắc bồi thƣờng nhƣ sau: “toàn bộ và kip thời”, “được giảm mức bồi thường nếu
do lỗi vô ý” và “được yêu cầu thay đổi mức bồi thường”, các nguyên tắc trên không
những thể hiện sự công bằng và hợp lý mà còn thể hiện tính nhân văn của pháp luật Việt
Nam cũng nhƣ khả năng dự liệu trƣớc đƣợc những trƣờng hợp có thể xảy ra khi áp dụng
pháp luật sau này.
Về năng lực chịu trách nhiệm: Xác định năng lực chịu trách nhiệm bồi thƣờng
thiệt hại là một vấn đề quan trọng trong xác định trách nhiệm bồi thƣờng của ngƣời gây
ra thiệt hại, Bộ luật dân sự năm 2005 quy định các chủ thể chịu trách nhiệm bồi thƣờng
thiêt hại bao gồm cả cá nhân và pháp nhân: Năng lực chịu trách nhiệm bồi thƣờng thiệt
hại của cá nhân (Điều 606), bồi thƣờng thiệt hại do ngƣời của pháp nhân gây ra (Điều
618) và chủ thể khác.
1.2 Khái niệm danh dự, nhân phẩm, uy tín
Trong cuộc sống ai cũng mong muốn những điều tốt đẹp và hoàn thiện nhất, con
ngƣời sống ngoài những giá trị về đạo đức nhân cách sống, một ngƣời thành công không
phải là ngƣời có vị trí đứng cao nhất trong xã hội mà là ngƣời có vị trí cao trong lòng
những ngƣời xung quanh mình, từ xƣa đến nay ngƣời Việt Nam chúng ta luôn đề cao
nhân cách sống cách đối nhân xử thế, với sự phát triển không ngừng của xã hội thì vai trò
của đạo đức càng đƣợc đề cao hơn, đó cũng là một trong những quyền “nhân thân” cơ
bản của con ngƣời đƣợc pháp luật tôn trọng và bảo vệ cụ thể tại Điều 37 Bộ luật Dân sự
năm 2005 quy định: “Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân được tôn trọng và được
pháp luật bảo vệ”. Pháp luật quy định rõ nhƣng lại không có khái niệm cụ thể về danh

dự, nhân phẩm, uy tín nên ta có thể hiểu nhƣ sau:
Danh dự: Đối với cá nhân là sự đánh giá của xã hội về mặt đạo đức, phẩm chất và
năng lực của một con ngƣời, nó hình thành từ hành động cho đến cách ứng xử của ngƣời
đó theo đúng tiêu chuẩn và nguyên tắc của xã hội. Đối với tổ chức là sự đánh giá của xã
hội và sự tín nhiệm của mọi ngƣời đối với tổ chức đó.
Danh dự là yếu tố gắn liền với một chủ thể nhất định, là một trong những yếu tố
để khẳng định vai trò, vị trí của chủ thể trong xã hội. Khi một ngƣời nào đó có hành vi vu
khống xúc phạm đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của một cá nhân thì ngƣời bị xâm hại có
quyền yêu cầu pháp luật bảo vệ mình, Bộ luật dân sự cũng quy định cụ thể điều này vì
thế mỗi cá nhân đều có quyền yêu cầu ngƣời khác tôn trọng mình.
GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

5

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

Nhân phẩm: Là phẩm giá con ngƣời, là giá trị tinh thần của một cá nhân với nhân
cách là một con ngƣời. Nhân phẩm đã gắn liền với mỗi con ngƣời từ khi họ sinh ra, khác
với danh dự, nhân phẩm chỉ là khái niệm đối với cá nhân.
Uy tín: Đối với cá nhân uy tín là giá trị về mặt đạo đức và tài năng đƣợc công
nhận ở một cá nhân thông qua hoạt động thực tiễn của mình tới mức mà mọi ngƣời trong
một tổ chức, một dân tộc phải tôn kính và tự nguyện nghe theo. Đối với tổ chức uy tín là
những giá trị tốt đẹp mà trong quá trình hoạt động đƣợc xã hội tin tƣởng và công nhận.2
Xúc phạm đến danh dự, nhân phẩm, uy tín thƣờng thể hiện thông qua việc dùng
những lời lẽ hoặc hành động có tính chất lăng mạ, làm nhục ngƣời khác để ngƣời đó bị
đánh giá sai về nhân cách và đạo đức bị xã hội coi thƣờng và xa lánh.
Từ những nội dung nêu trên thì ta thấy danh dự, nhân phẩm, uy tín có thể đƣợc

xem là giá trị tinh thần của mỗi ngƣời không phải tự nhiên mà có đƣợc, mà là qua một
quá trình rèn luyện và học tập lâu dài, đó là thƣớc đo giá trị nhân cách của một con ngƣời
trong xã hội, đó là quyền cơ bản mà không ai có thể bán, tặng hay chuyển giao cho ngƣời
khác và không ai có quyền tƣớc đoạt hay xâm phạm và cần đƣợc bảo vệ.
Mặc dù danh dự, nhân phẩm, uy tín là giá trị tinh thần không xác định đƣợc bằng
tiền hay bất kỳ vật chất nào nhƣng một khi bị xâm phạm thì nó lại ảnh hƣởng rất lớn đến
sự phát triển của chủ thể bị xâm phạm, đó là tài sản vô giá mà nếu mất đi rồi rất khó để
lấy lại đƣợc, xã hội ngày càng phát triển quyền của con ngƣời càng đƣợc đề cao chính vì
thế để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân pháp luật quy định mọi hành vi
xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của ngƣời khác đều phải chịu mọi chế tài
nghiêm khắc.
1.3 Khái niệm về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị
xâm phạm
Danh dự, nhân phẩm, uy tín đƣợc xem là quyền nhân thân quan trọng của công
dân đƣợc pháp luật Việt Nam ghi nhận cụ thể tại điều 70 Hiến pháp năm 1980 nhƣ sau:
“Công dân có quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, tài sản, danh dự và nhân
phẩm”, đến Hiến pháp năm 1992 thì quyền nhân thân càng đƣợc chú trọng nhiều hơn cụ
thể điều 71 có quy định rằng: “Công dân có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được
pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự và nhân phẩm” không dừng lại ở đó
đến Hiến pháp năm 2013 lại quy định cụ thể hơn, chi tiết hơn về quyền của công dân tại
khoản 1 Điều 20 “ Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật
bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục

2

Phạm Kim Anh, Về quy định bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm trong Bộ luật dân sự
Việt Nam và hướng dẫn hoàn thiện, Tạp chí khoa học pháp lý số 03, 2001.

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

6

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh
dự, nhân phẩm”.
Bên cạnh đó Bộ luật hình sự năm 1999 sửa đổi bổ sung năm 2009 cũng quy định
về trách nhiệm hình sự đối với những chủ thể có hành vi xâm phạm danh dự, nhân phẩm,
uy tín của ngƣời khác có thể bị truy cứu với các tội danh nhƣ sau: Tội làm nhục ngƣời
khác (Điều 121), Tội vu khống (Điều 122), Tội sử dụng trái phép thông tin trên mạng và
trong máy tính (Điều 226), Tội truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy (Điều 253), tùy vào tính
chất và mức độ nguy hiểm của tội phạm mà có mức truy cứu về trách nhiệm khác nhau,
vấn đề bồi thƣờng thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm càng đƣợc quan
tâm hơn. Tiếp tục hoàn thiện Bộ luật dân sự năm 1995 thì Bộ luật dân sự năm 2005 đã
dành ra một chƣơng để hƣớng dẫn rất chi tiết về vấn đề này, cụ thể tại chƣơng XXI quy
định “Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng” từ Điều 604 cho đến Điều 630.
1.3.1 Khái niệm
Vấn đề bồi thƣờng thiệt hại về danh dự, nhân phẩm, uy tín thuộc về trách nhiệm
bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng là một chế định quan trọng đƣợc quy định tại Bộ luật
dân sự năm 2005 đối với các hành vi trái pháp luật mà gây thiệt hại cho ngƣời khác thì
phải bồi thƣờng bao gồm thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín,
tài sản thì phải có trách nhiệm bồi thƣờng. Trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại làm phát
sinh nghĩa vụ bồi thƣờng và nghĩa vụ bồi thƣờng phát sinh quan hệ bồi thƣờng thiệt hại
tạo ra quan hệ nghĩa vụ tƣơng ứng đƣợc quy định tại Điều 281 Bộ luật dân sự. Nghĩa vụ
dân sự là việc mà theo quy định của pháp luật, thì một hoặc (gọi là ngƣời có nghĩa vụ)
phải làm một công việc hoặc không làm một công việc vì lợi ích của một hoặc nhiều chủ
thể khác (gọi là ngƣời có quyền).

Nghĩa vụ bồi thƣờng thiệt hại là một loại quan hệ dân sự trong đó ngƣời xâm
phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản các quyền và lợi ích
hợp pháp của ngƣời khác gây thiệt hại thì phải bồi thƣờng với những thiệt hại mình gây
ra.
Từ những phân tích trên ta có thể khái niệm về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại về
danh dự, nhân phẩm, uy tín nhƣ sau: Bồi thường thiệt hại danh dự, nhân phẩm, uy tín
được hiểu là loại trách nhiệm bồi thường thiệt hại phát sinh từ hành vi trái pháp luật.
Trong đó, người có hành vi xâm phạm gây thiệt hại, phải bồi thường những thiệt hại mà
mình đã gây ra mà trước đó các bên không hề có quan hệ hợp đồng, hoặc tuy có quan hệ
hợp đồng nhưng có hành vi gây thiệt hại không thuộc về nghĩa vụ hợp đồng đã ký kết.

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

7

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

1.3.2 Đặc điểm
Cũng là một loại trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng nên trách nhiệm
bồi thƣờng thiệt hại danh dự, nhân phẩm, uy tín cũng mang những đặc điểm sau:
Về điều kiện phát sinh trách nhiệm: Các điều kiện thiệt hại ngoài hợp đồng do
xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín gồm bốn yếu tố trong đó yếu tố lỗi đƣợc xem là
yếu tố quan trọng để xác định trách nhiệm bồi thƣờng, ngoài xác định lỗi của cá nhân thì
chế định bồi thƣờng thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm còn xác định
lỗi của pháp nhân và cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền, vì đây là thiệt hại phi vật chất ảnh
hƣởng trực tiếp đến tâm lý của ngƣời bị thiệt hại. Có thể bỏ qua căn cứ có thiệt hại xảy ra
hay không vì khi bị xúc phạm danh dự, nhân phẩm bản thân ngƣời đó đã chịu thiệt hại rồi

vì đây là thiệt hại về tinh thần nên đôi khi thiệt hại không thể hiện ra bên ngoài cho nên
phải căn cứ vào thái độ của ngƣời gây thiệt hại và những hậu quả bất lợi đối với ngƣời bị
thiệt hại.
Về chủ thể chịu trách nhiệm: Đối với thiệt hại về danh dự, nhân phẩm, uy tín thì
chủ thể chịu trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại bao gồm cá nhân ngƣời gây thiệt hại. Đối
với trƣờng hợp ngƣời của pháp nhân gây ra thì pháp nhân phải bồi thƣờng thiệt hại do
ngƣời của mình gây ra khi thực hiện nhiệm vụ đƣợc giao (Điều 618 BLDS 2005). Đối
với bồi thƣờng thiệt hại do cán bộ, công chức gây ra thì cơ quan, tổ chức quản lý cán bộ,
công chức phải bồi thƣờng thiệt hại do cán bộ, công chức của mình gây ra (Điều 619
BLDS 2005). Đối với thiệt hại do ngƣời có thẩm quyền của cơ quan tiến hành tố tụng gây
ra (Điều 620 BLDS 2005). Bồi thƣờng thiệt hại do ngƣời làm công học nghề gây ra (Điều
622 BLDS 2005).
Đối tƣợng bị xâm phạm: Quyền nhân thân gắn liền với cá nhân, danh dự, uy tín
gắn liền với tổ chức nhất định. Trƣờng hợp bị xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm, uy tín
có thể biểu hiện (thông qua hành vi của con ngƣời dƣới dạng hành động thông qua lời
nói, chữ viết hay hành vi cụ thể) trong sự tác động của quá trình nhận thức và ý thức pháp
luật, việc xâm phạm đến lợi ích này có thể dẫn đến những tổn thất về tinh thần cho ngƣời
bị thiệt hại.
Bồi thƣờng thiệt hại nói chung và bồi thƣờng thiệt hại danh dự, nhân phẩm, uy tín
nói riêng là một trong những trách nhiệm gây nhiều tranh cãi nhất bởi thật khó cho những
nhà làm luật khi xác định thiệt hại và mức bồi thƣờng nhƣ thế nào là hợp lý cho bên gây
thiệt hại và ngƣời bị thiệt hại, vì những thiệt hại về tinh thần chỉ mang tính “định hình”
không cụ thể hóa.

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

8

SVTH: Nguyễn Kim Thi

Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

1.4 Lịch sử phát triển về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do danh dự, nhân phẩm,
uy tín bị xâm phạm theo quy định cuả pháp luật Việt Nam hiện đại từ năm 1945 tới
nay
Cách mạng tháng 8 thành công mở ra một chặn đƣờng mới cho phong trào xây
dựng xã hội ở Việt Nam để tiến đến con đƣờng xây dựng phát triển và hội nhập. Lúc này
nhiệm vụ quan trọng của nƣớc ta là phải bắt tay vào xây dựng kinh tế và ổn định xã hội
năm 1946 bản Hiến pháp đầu tiên của Việt Nam ra đời đây là cơ sở pháp lý quan trọng để
Đảng ta tiến hành khôi phục và xây dựng đất nƣớc, thời kỳ này do tình hình đất nƣớc còn
quá nhiều khó khăn nên Hiến pháp năm 1946 chỉ tập trung về việc thành lập lại tổ chức
bộ máy nhà nƣớc nên trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng không đƣợc nhắc
đến.
Nhận thấy tình hình đất nƣớc có nhiều biến đổi vì vậy Quốc hội ta đã sửa đổi bản
Hiến pháp năm 1946 cho thích hợp với tình hình và nhiệm vụ mới, ngày 31 tháng 12 năm
1959 bản Hiến pháp thứ hai của nƣớc Việt Nam dân chủ Cộng hòa đƣợc ban hành cũng
chƣa đề cao quyền đƣợc bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín của công dân. Đến năm 1972
Ủy Ban Tƣ pháp ban hành Thông tƣ 173-UBTP ngày 23/3/1972 của Tòa án nhân dân tối
cao hƣớng dẫn xét xử về bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng nhƣng chỉ đề cập đến trách
nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do tính mạng, sức khỏe khi bị xâm phạm. Đến Hiến pháp năm
1980 có quy định tại Điều 70 về quyền đƣợc bảo hộ về “danh dự và nhân phẩm” của
công dân, lần đầu tiên quyền cá nhân đƣợc tôn trọng và đƣợc nêu trong văn bản pháp
luật.
Rõ ràng trong thời kỳ này do điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn chƣa phát
triển trình độ lập pháp chƣa cao cũng nhƣ nhu cầu đời sống nhân dân còn thấp nên vấn đề
bồi thƣờng thiệt hại chỉ đƣợc đề cập đến nhƣng lại không cụ thể chỉ mang tính chất chung
nên vấn đề bồi thƣờng về danh dự, nhân phẩm, uy tín không đƣợc quan tâm chỉ mang
tính khái quát trong Hiến pháp năm 1980 quy định về quyền nhân thân mà không đƣợc
quy định cụ thể ở bất kỳ một văn bản pháp luật nào.

Nhận thấy tầm quan trọng của pháp luật dân sự trong đời sống cũng nhƣ phát huy
những cơ sở pháp lý của Hiến pháp năm 1992 và những văn bản hƣớng dẫn thi hành
trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng nên ngày 28 tháng 10 năm 1995 Quốc
hội đã thông qua Bộ luật dân sự đầu tiên của nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
đây đƣợc xem là cột mốc quan trọng của pháp luật Việt Nam, mặc dù trƣớc đó chế định
bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng đƣợc quy định khá lâu nhƣng lại không cụ thể cho
đến khi Bộ luật dân sự năm 1995 xuất hiện thì vấn đề bồi thƣờng thiệt hại danh dự, nhân
phẩm, uy tín mới đƣợc đề cập đến trong các văn bản pháp luật. Điều 33 Bộ luật dân sự
năm 1995 quy định về quyền đƣợc bảo vệ danh danh dự, nhân phẩm, uy tín nhƣ sau:
GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

9

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

“Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân được pháp luật tôn trọng và bảo vệ”, “Không
ai được xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác”, bên cạnh đó Bộ luật dân
sự năm 1995 còn cụ thể hóa rõ ràng về trách nhiệm bồi thƣờng danh dự, nhân phẩm, uy
tín tại Điều 609 nhƣ sau: “Người nào do lỗi cố ý hoặc lỗi vô ý xâm phạm đến tính mạng,
sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản của pháp nhân hoặc chủ thể khác thì phải
bồi thường” và khoản 3 Điều 25 cũng khẳng định: Khi quyền nhân thân của ngƣời đó bị
xâm phạm thì ngƣời đó có quyền “Yêu cầu người vi phạm hoặc yêu cầu cơ quan, tổ chức
có thẩm quyền buộc người vi phạm bồi thường thiệt hại”. Nhƣ vậy đến khi Bộ luật dân
sự năm 1995 ra đời thì trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại về danh dự, nhân phẩm, uy tín
đƣợc quy định rõ ràng và có cơ sở pháp lý cụ thể.
Sau một thời gian khi có Bộ luật dân sự năm 1995 đƣợc áp dụng và đƣa vào thực
tiễn cuộc sống thì mọi vấn đề dân sự phát sinh điều đƣợc giải quyết thỏa đáng đáp ứng

đƣợc nguyện vọng của nhân dân, Bộ luật dân sự năm 1995 đã đạt nhiều thành tựu rất to
lớn góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội bảo vệ quyền và
lợi ích của mọi cá nhân, tổ chức. Nhƣng xã hội thì luôn thay đổi vì vậy pháp luật không
thể nào áp dụng theo kiểu đứng yên, nhận thấy Bộ luật dân sự năm 1995 vẫn còn nhiều
hạn chế thiếu sót và những bất cập cần phải sửa đổi vì vậy ngày 14 tháng 6 năm 2005
Quốc hội khóa XI kỳ họp thứ 7 đã thông qua Bộ luật dân sự năm 2005 và đây cũng là Bộ
luật hiện hành của nƣớc ta, dựa trên tinh thần của Bộ luật dân sự năm 1995 Bộ luật dân
sự năm 2005 bổ sung thêm nhiều quy định mới phù hợp với nhu cầu xã hội lúc bấy giờ.
Về trách nhiệm bồi thƣờng danh dự, nhân phẩm, uy tín cũng đƣợc quy đinh nhƣ sau:
“Công dân có quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân
phẩm, tài sản. Mọi hành vi xâm phạm đến tính mạng sức khỏe danh dự, nhân phẩm, tài
sản đều bị xử lý theo pháp luật. Người bị hại, người làm chứng, người tham gia tố tụng
khác cũng như người thân thích của họ mà bị đe dọa đến tính mạng, sức khỏe, danh dự,
nhân phẩm, tài sản thì cơ quan tiến hành tố tụng phải tiến hành các biện pháp bảo vệ cần
thiết theo quy định của pháp luật”3 và Nghị quyết 03/2006/NQ - HĐTP hƣớng dẫn áp
dụng một số quy định của Bộ luật dân sự năm 2005 về bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp
đồng trong trƣờng hợp danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm phải bồi thƣờng nhƣ thế
nào cho phù hợp với thiệt hại đã xảy ra đối với các chủ thể tham gia vào quan hệ pháp
luật. Nhƣ vậy trải qua nhiều thời kỳ thay đổi của xã hội thì hệ thống pháp luật ngày càng
hoàn thiện và ổn định hơn, Bộ luật dân sự năm 2005 đã đề cập về chế định bồi thƣờng
thiệt hại ngoài hợp đồng một cách cụ thể, tổng quan bên cạnh đó việc bồi thƣờng thiệt hại
do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm cũng đƣợc các nhà làm luật quan tâm.

3

Điều 7 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004, sửa đổi bổ sung năm 2011.

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

10

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

1.5 Nguyên tắc bồi thƣờng thiệt hại
Khi giải quyết các tranh chấp ngoài hợp đồng cần phải thực hiện đúng các nguyên
tắc bồi thƣờng theo quy định của pháp luật, để các cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền áp
dụng luật một cách công bằng và hợp lý, phù hợp với quan niệm của nhân dân ai gây
thiệt hại thì phải bồi thƣờng. Việc giải quyết trách nhiệm bồi thƣờng thiêt hại ngoài hợp
đồng đƣợc quy định cụ thể tại điều 605 Bộ luật dân sự năm 2005 quy định về ba nguyên
tắc bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng nhƣ sau:
1.5.1 Nguyên tắc thỏa thuận về mức bồi thƣờng của các bên
Do bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng là những quan hệ phát sinh mà không có
sự thỏa thuận trƣớc giữa các bên, vì vậy khi giải quyết tranh chấp về bồi thƣờng thiêt hại
ngoài hợp đồng, cần phải thực hiện đúng nguyên tắc bồi thƣờng thiêt hại quy định tại
Điều 605 Bộ luật dân sự, cần phải tôn trọng thỏa thuận giữa các bên về mức bồi thƣờng,
hình thức bồi thƣờng và phƣơng thức bồi thƣờng, nếu thỏa thuận đó không trái pháp luật,
đạo đức xã hội.4
Khi một quan hệ phát sinh luôn tồn tại hai chủ thể là ngƣời gây thiệt hại và ngƣời
bị thiệt hại vì thế để đảm bảo quyền cũng nhƣ lợi ích hợp pháp của các bên, pháp luật cho
các bên thỏa thuận về mức bồi thƣờng hình thức bồi thƣờng bằng tiền, bằng hiện vật hoặc
có thể thực hiện một công việc hay phƣơng thức bồi thƣờng một lần hoặc nhiều lần. Hơn
nữa thiệt hại về danh dự, nhân phẩm, uy tín là những thiệt hại gây tổn thất về mặt tâm lý,
tình cảm của ngƣời bị thiệt hại vì thế pháp luật tôn trọng để cho các bên tự thỏa thuận
mức bồi thƣờng cũng nhƣ những phƣơng thức bồi thƣờng nhƣ thế nào cho phù hợp.
Đồng thời, pháp luật cũng nghiêm cấm mọi trƣờng hợp ép buộc thỏa thuận, việc thỏa
thuận giữa các chủ thể có thể là cao hơn hoặc thấp hơn mức độ thiệt xảy ra trên thực tế
điều này do các bên hoàn toàn tự chủ động, nguyên tắc này cũng thể hiện quyền tự do

dân chủ của công dân trên cơ sở tự do ý chí, tự do cam kết thỏa thuận mà không bị ràng
buộc bởi một chế tài nào.
1.5.2 Nguyên tắc thiệt hại phải đƣợc bồi thƣờng toàn bộ và kịp thời
Trong quan hệ pháp luật về bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng thì việc thỏa
thuận đƣợc ƣu tiên nhƣng nếu các bên chủ thể tham gia không thể thỏa thuận đƣợc thì
căn cứ vào quy định của pháp luật mà cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền yêu cầu chủ thể
gây thiêt hại phải bồi thƣờng cho ngƣời bị thiệt hại theo những nguyên tắc do luật định.
Mục đích của trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng là buộc ngƣời gây thiệt
hại phải bù đắp, khắc phục những thiệt hại đã gây ra cho ngƣời bị thiệt hại Khoản 1 Điều
605 Bộ luật dân sự năm 2005 nhƣ sau: “Thiệt hại phải được bồi thường toàn bộ và kịp
4

Xem tiểu mục 2.1 mục 2 phần I, Nghị quyết 03/2006/NQ-HĐTP ngày 08 tháng 7 năm 2006.

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

11

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

thời” khi có yêu cầu giải quyết bồi thƣờng thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, danh dự,
nhân phẩm, uy tín thì các cơ quan tiến hành tố tụng phải căn cứ vào những vào các điều
luật tƣơng ứng của Bộ luật dân sự để xác định xem thiệt hại gồm những khoản nào, thiệt
hại đã xảy ra là bao nhiêu để buộc ngƣời gây thiệt hại phải bồi thƣờng. Nguyên tắc này
đảm bảo ngƣời có hành vi gây thiệt hại phải bồi thƣờng tƣơng xứng với toàn bộ thiệt hại
đã gây ra và bồi thƣờng kịp thời càng nhanh càng tốt để khắc phục hậu quả.
Thiệt hại bồi thƣờng dựa theo nguyên tắc gây thiệt hại bao nhiêu thì bồi thƣờng

bấy nhiêu, thiêt hại xảy ra ở đây bao gồm thiệt hại về vật chất và thiệt hại về tinh thần là
những thiệt hại xảy ra trên thực tế chứ chúng ta không thể cảm nhận chủ quan hay thiệt
hại do suy diễn.
Nghị quyết 03/2006 /NQ-HĐTP ngày 08/7/2006 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án
nhân dân tối cao hƣớng dẫn chi tiết về vấn đề bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng trong
đó có quy định rõ về trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị
xâm phạm, tuy nhiên để áp dụng hiệu quả nguyên tắc này cần phải căn cứ vào các điều
luật tƣơng ứng của Bộ luật dân sự quy định trong trƣờng hợp cụ thể đó thiệt hại bao gồm
những khoản nào và thiệt hại xảy ra là bao nhiêu, mức độ lỗi của các bên để buộc ngƣời
gây thiệt hại phải bồi thƣờng các khoản thiêt hại tƣơng xứng đó.
Nhƣ vậy, nguyên tắc bồi thƣờng “toàn bộ” và “kịp thời” là nguyên tắc thể hiện
đƣợc ý chí của nhà làm luật trong trƣờng hợp có thiêt hại xảy ra.
1.5.3 Nguyên tắc ngƣời gây thiệt hại đƣợc giảm mức bồi thƣờng
Đây là một trong những nguyên tắc cơ bản của chế định bồi thƣờng thiệt hại,
nguyên tắc này đƣợc áp dụng khi thỏa mản hai điều kiện sau: Do lỗi vô ý mà gây thiệt hại
và thiệt hại xảy ra quá lớn so với khả năng kinh tế trƣớc mắt và lâu dài của họ.
 Do lỗi vô ý mà gây thiệt hại
Pháp luật xét xử các vụ án luôn cân bằng giữa lý và tình và việc áp dụng nguyên
tắc này thể hiện rõ điều đó. Khi xác định thiệt hại trƣớc tiên cần căn cứ vào yếu tố lỗi đây
là yếu tố quan trọng để các cơ quan xét xử căn cứ vào đó mà quy định mức bồi thƣờng
tƣơng xứng.
Theo nguyên tắc chung thì trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng thì
dựa trên mức độ lỗi gồm có: lỗi cố ý và lỗi vô ý đây cùng là một yếu tố chung của một
nguyên tắc nhƣng ý nghĩa lại khác nhau:
Nếu một ngƣời gây thiệt hại mà do lỗi cố ý, nhận thức hành vi của mình là trái
pháp luật làm ảnh hƣởng đến quyền lợi của ngƣời khác nhƣng vẫn cố tình làm hoặc biết
trƣớc những hậu quả có thể xảy ra hoặc mong muốn nó xảy ra hay có thể khắc phục đƣợc
GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

12

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

nhƣng vẫn để mặt cho nó xảy ra thì sẽ không đƣợc áp dụng nguyên tắc này và phải chịu
hoàn toàn lỗi do mình gây ra về hành vi đó. Đối với lỗi cố ý thì ngƣời gây thiệt hại phải
bồi thƣờng toàn bộ những thiêt hại do mình gây nên, trong trƣờng hợp này pháp luật sẽ
không căn cứ vào điều kiện khách quan để giảm mức bồi thƣờng, trừ trƣờng hợp các bên
có thỏa thuận.
Đối với trƣờng hợp gây thiệt hại do lỗi vô ý là trƣờng hợp một ngƣời không thấy
trƣớc hành vi của mình có khả năng gây thiệt hại, mặc dù phải biết hoặc có thể biết trƣớc
thiệt hại sẽ xảy ra hoặc thấy trƣớc hành vi của mình có khả năng gây thiệt hại, nhƣng cho
rằng thiệt hại sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn chặn đƣợc thì sẽ đƣợc giảm mức bồi
thƣờng do lỗi vô ý, nhƣng để đƣợc áp dụng nguyên tắc này thì ngƣời gây thiệt hại phải có
nghĩa vụ chứng minh thiệt hại gây ra là lỗi vô ý.
Nhƣ vậy ngoài việc thỏa thuận để giảm mức bồi thƣờng thì nếu gây thiệt hại trong
trƣờng hợp do lỗi vô ý thì ngƣời gây thiệt hại sẽ đƣợc giảm mức gây thiệt hại nếu do lỗi
vô ý.
 Thiệt hại xảy ra quá lớn so với khả năng kinh tế trƣớc mắt và lâu dài của
họ
Thiệt hại xảy ra khi ngƣời gây thiêt hại không có khả năng để bồi thƣờng toàn bộ
thì sẽ đƣợc áp dụng nguyên tắc này để giảm mức bồi thƣờng, để đƣợc áp dụng điều kiện
này thì trƣớc tiên cần xem xét nếu lỗi gây ra thiệt hại là lỗi vô ý. Đây là nguyên tắc bổ
sung cho nguyên tắc gây thiệt hại do lỗi vô ý nhƣng trên thực tế thì quy định này rất khó
áp dụng bởi vì trong thực tiễn xét xử các vụ án về bồi thƣờng danh dự, nhân phẩm, uy tín
thì để xác định thiệt hại nhƣ thế nào là “thiệt hại xảy ra quá lớn so với khả năng kinh tế
trƣớc mắt và lâu dài của mình” là vấn đề hết sức khó khăn, phải tùy thuộc vào từng
trƣờng hợp cụ thể của từng vụ án điều kiện, hoàn cảnh, mức độ lỗi của ngƣời gây thiệt

hại mà giải quyết cho thỏa đáng.
Khi xem xét thiệt hại có xảy ra quá lớn so với khả năng kinh tế trƣớc mắt và lâu
dài hay không thì cần phải xem xét hoàn cảnh kinh tế, thu nhập hiện tại của đƣơng sự và
thu nhập về sau của họ, để xem xét trƣờng hợp nào thì đƣợc giảm mức bồi thƣờng thiệt
hại, trƣờng hợp nào thì không đƣợc giảm mức bồi thƣờng, đồng thời cũng là để bảo vệ
quyền lợi, đảm bảo tính công bằng, tránh sự gian lận, lợi dụng để trốn tránh trách nhiệm
của ngƣời gây thiệt hại.
Ví dụ: Chị A và anh B quen nhau đƣợc hai năm vì một số mâu thuẫn nên họ chia
tay, nhƣng B nhất quyết không chịu và có ý muốn quay lại, sau nhiều lần níu kéo không
thành B bực tức liền đăng những bức ảnh riêng tƣ của 2 ngƣời lên trang mạng xã hội
Facebook lúc đầu anh B chỉ đăng vào hộp thƣ riêng của chị A, lúc đầu chị A có gặp anh
GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

13

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

B và yêu cầu anh xóa hình nhƣng anh B không những không làm mà còn phát tán những
tấm hình đó cho mọi ngƣời cùng thấy, sau khi nhìn thấy những tấm ảnh đó chị A vô cùng
hoản loạn về tinh thần và phải nghỉ việc do chị A bị sốc và bị trầm cảm phải điều trị trong
một thời gian. Vậy trong trƣờng hợp này Tòa án buộc anh B phải bồi thƣờng toàn bộ thiệt
hại cho chị A mà không đƣợc giảm mức bồi thƣờng mặc dù biết anh A chỉ là công nhân
lƣơng tháng chỉ 05 triệu và phải nuôi mẹ đang bị bệnh và hai ngƣời em đang đi học.
Nhƣ vậy nguyên tắc ngƣời gây thiệt hại đƣợc giảm mức bồi thƣờng phải đảm bảo
đƣợc hai điều kiện: thứ nhất là ngƣời gây thiệt hại phải là lỗi vô ý nguyên tắc này không
áp dụng cho trƣờng hợp lỗi cố ý, thứ hai là thiệt hại phải xảy ra quá lớn so với khả năng
kinh tế trƣớc mắt và lâu dài. Tuy nhiên quy định này chỉ định tính chứ chƣa định lƣợng,

tức là chƣa quy định cụ thể việc giảm mức bồi thƣờng là bao nhiêu? Nguyên tắc này cũng
là để áp dụng giảm mức bồi thƣờng cho ngƣời gây thiệt hại trong trƣờng hợp có lỗi của
ngƣời bị thiệt hại, vấn đề xác định có lỗi của ngƣời bị thiệt hại là bao nhiêu cũng chƣa cụ
thể vì thế gây khó khăn cho Tòa án khi áp dụng nguyên tắc này.
1.5.4 Nguyên tắc đƣợc quyền yêu cầu thay đổi mức bồi thƣờng
Khi mức bồi thƣờng không còn phù hợp với thực tế nữa thì ngƣời bị thiệt hại có
quyền yêu cầu cơ quan Nhà nƣớc thay đổi mức bồi thƣờng cho phù hợp, nguyên tắc này
đƣợc các nhà làm luật dự liệu trƣớc những tác động thay đổi của xã hội nhằm bảo vệ
quyền và lợi ích chính đáng của công dân.
Chẳng hạn tại thời điểm xảy ra thiệt hại ngƣời gây thiệt hại phải bồi thƣờng cho
ngƣời bị thiệt hại tài sản là 100 triệu đồng nhƣng vì một số lý do khách quan mà không
thể bồi thƣờng đƣợc đến một năm sau ngƣời gây thiệt hại thi hành nghĩa vụ bồi thƣờng
và ngƣời bị thiệt hại thấy mức bồi thƣờng nhƣ vậy không còn phù hợp nữa đối với thời
điểm hiện tại thì ngƣời bị thiệt hại có quyền khởi kiện ra Tòa để yêu cầu thay đổi mức bồi
thƣờng, lúc này Tòa án sẽ căn cứ vào mức độ thiệt hại vào thời điểm của một năm trƣớc
và hiện tại để ấn định một mức bồi thƣờng thiệt hại cho phù hợp.
Mặc dù mức bồi thƣờng đã có hiệu lực nhƣng các bên có thể thỏa thuận hoặc yêu
cầu Tòa án thay đổi mức bồi thƣờng, việc thay đổi có thể hiểu là việc tăng lên hoặc giảm
xuống mức bồi thƣờng, có thể kéo dài hoặc rút ngắn thời hạn bồi thƣờng khi nó không
còn phù hợp với thực tế nữa. Mức bồi thƣờng không còn phù hợp với thực tế có thể là do
sự biến đổi của kinh tế - xã hội, sự thay đổi về tình trạng thƣơng tật, sức khỏe khả năng
lao động của ngƣời bị thiệt hại đã đƣợc phục hồi, hoặc ngƣời gây thiệt hại vì một lý do
nào đó không thể tiếp tục thực hiện bồi thƣờng đƣợc nữa.
Khoản 1 Điều 605 Bộ luật dân sự năm 2005 quy định “Phương thức bồi thường
một lần hoặc nhiều lần” tuy nhiên nguyên tắc này chỉ áp dụng đối với phƣơng thức bồi
GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

14

SVTH: Nguyễn Kim Thi

Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

thƣờng nhiều lần vì khi đó trách nhiệm của các bên sẽ bị ràng buộc còn phƣơng thức bồi
thƣờng một lần vì khi đó các bên đã thực hiện xong nghĩa vụ của mình, nếu có yêu cầu
phát sinh Tòa án sẽ chấp nhận thay đổi mức thay đổi đối với yêu cầu bồi thƣờng nhiều
lần. Dù thay đổi mức bồi thƣờng theo hƣớng nào đi chăng nữa thì vẫn phải đảm bảo công
bằng, hợp lý cho ngƣời yêu cầu.
1.6 Ý nghĩa của trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị
xâm phạm
Bồi thƣờng thiệt hại là một nhu cầu tất yếu trong cuộc sống, ai gây thiệt hại thì
ngƣời đó phải bồi thƣờng đó là quy luật. Pháp luật ra đời không chỉ nhằm điều chỉnh
những vấn đề của xã hội mà còn bảo vệ quyền lợi của mọi công dân khi tham gia vào
quan hệ pháp luật mà nhất là chế định bồi thƣờng thiệt hại về danh dự, nhân phẩm, uy tín
thì cần phải có pháp luật điều chỉnh vì không thể xác định đƣợc thiệt hại cụ thể trong
trƣờng hợp này nên có ý nghĩa sau:
 Chế định bồi thƣờng thiệt hại danh dự, nhân phẩm, uy tín nhằm bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của công dân
Trong quan hệ pháp luật luôn có tồn tại hai chủ thể cơ bản đó là ngƣời gây thiệt
hại và ngƣời bị thiệt hại, đôi khi trong thực tế cuộc sống thì có những ngƣời vì lợi ích cá
nhân của mình mà bất chấp xâm phạm đến lợi ích của ngƣời khác mà không nghỉ gì đến
hậu quả hay mặc cho hậu quả có xảy ra. Xã hội ngày càng phát triển thì nhu cầu sống của
ngƣời dân ngày càng cao không dừng lại ở đời sống vật chất mà con ngƣời còn đề cao
đời sống tinh thần vì thế mà pháp luật phải luôn thay đổi theo xu hƣớng của thời đại. Bồi
thƣờng thiệt hại về danh dự, nhân phẩm, uy tín cũng góp phần bảo vệ quyền lợi cho mọi
công dân, xét về góc độ pháp lý thì đây là những thiệt hại phi vật chất nhƣng nó lại ảnh
hƣởng rất lớn đến tâm lý của ngƣời bị thiệt hại một khi nó bị xâm phạm thì ngƣời chịu
thiệt hại phải nhận những tổn thất tinh thần rất lớn nếu không có pháp luật thì ai sẽ là
ngƣời đứng ra bảo vệ quyền lợi của công dân khi họ bị xâm phạm? Ai sẽ là ngƣời đứng

ra để đòi lại công bằng cho họ? Chế định bồi thƣờng thiệt hại về danh dự, nhân phẩm, uy
tín ra đời có vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của công dân, thực hiện
công bằng xã hội và thể hiện chế tài nghiêm khắc của pháp luật đối với các hành vi vi
phạm.
 Chế định bồi thƣờng thiệt hại danh dự, nhân phẩm, uy tín nhằm mục đích
đảm bảo công bằng xã hội
Nguyên tắc chung của pháp luật là một ngƣời phải chịu trách nhiệm về hành vi và
hậu quả bất lợi do mình mang lại bằng việc buộc ngƣời đó phải bồi thƣờng nếu gây ra
thiệt hại. Chế định bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng góp phần đảm bảo công bằng xã
GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

15

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

hội đây cũng là nguyên tắc mục tiêu mà pháp luật đã đặt ra. Chế định bồi thƣờng thiệt hại
ngoài hợp đồng đã cụ thể hóa và thể hiện rất rõ tính nguyên tắc công bằng xã hội, theo
chế định này ai gây thiệt hại thì ngƣời đó bồi thƣờng. Bên cạnh đó chế định bồi thƣờng
thiệt hại ngoài hợp đồng ra đời cũng chỉ là để bảo vệ quyền lợi cơ bản của mọi công dân
khi tham gia vào các quan hệ pháp luật, hơn nữa việc quy định chế độ bồi thƣờng thiệt
hại ngoài hợp đồng nhằm đảm bảo nguyên tắc mọi công dân điều bình đẳng trƣớc pháp
luật để không ai bị thiệt hại về quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Việc quy định chế
định bồi thƣờng thiệt hại danh dƣ, nhân phẩm, uy tín là góp phần vào tiêu chí công bằng
xã hội làm sao để mỗi ngƣời điều đƣợc đảm bảo quyền lợi ngang nhau trong bất kỳ mối
quan hệ pháp luật nào.
 Chế định bồi thƣờng thiệt hại danh dự, nhân phẩm, uy tín nhằm răn đe,
giáo dục, phòng ngừa các hành vi vi phạm pháp luật.

Ngoài mục đích bảo vệ quyền lợi của công dân thì trách nhiệm bồi thƣờng thiêt
hại ngoài hợp đồng nói chung và trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại về danh dự, nhân
phẩm, uy tín nói riêng còn có tác dụng răn đe, phòng ngừa các hành vi pháp luật đối với
các chủ thể có hành vi gây thiệt hại cho ngƣời khác đây cũng là mục đích mà những nhà
làm luật muốn đặt ra. Có những thiệt hại về danh dự, nhân phẩm, uy tín mà chủ thể bị
thiệt hại phải chịu những tổn thất tinh thần rất lớn vì thế việc đặt ra trách nhiệm này và
những chế tài nghiêm khắc của pháp luật nhằm mục đích răn đe để mọi ngƣời tự biết điều
chỉnh những hành vi của mình sao cho phù hợp, sống có ý thức tôn trọng mọi ngƣời xung
quanh. Bên cạnh đó, chế định bồi thƣờng do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm
còn có ý nghĩa to lớn trong việc tuyên truyền, giáo dục để mọi công dân cùng tuân thủ
pháp luật, bảo vệ tài sản chung, bảo vệ quyền và lợi ích của các chủ thể khác, bảo vệ
mạnh mẽ những ngƣời bị xâm phạm bị thiệt hại từ đó góp phần vào việc nâng cao ý thức
pháp luật của mọi công dân.

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

16

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

CHƢƠNG 2
CHẾ ĐỘ PHÁP LÝ VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƢỜNG THIỆT HẠI
DO DANH DỰ, NHÂN PHẨM, UY TÍN BỊ XÂM PHẠM
2.1 Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thƣờng do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm
phạm
Điều kiện phát sinh trách nhiệm là cơ sở pháp lý quan trọng trong việc xác định
chế định bồi thƣờng, trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng chỉ phát sinh khi

thỏa mãn đủ các căn cứ do pháp luật quy định. Việc xác định các căn cứ phát sinh trách
nhiệm bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng có ý nghĩa hết sức quan trọng là cơ sở để xác
định mức bồi thƣờng, năng lực bồi thƣờng và trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại … Cơ sở
phát sinh trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại đƣợc quy định tại Điều 604 Bộ luật dân sự
năm 2005 nhƣ sau:
“1. Người nào do lỗi cố ý hoặc lỗi vô ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự,
nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, xâm phạm danh dự, uy
tín, tài sản của pháp nhân hoặc chủ thể khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường.
2. Trong trường hợp pháp luật quy định người gây thiệt hại phải bồi thường trong
cả trường hợp không có lỗi thì áp dụng quy định đó”.
Theo hƣớng dẫn tại Nghị quyết 03/2006/NQ-HĐTP ngày 08/7/2006 của Hội đồng
thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hƣớng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ luật dân
sự năm 2005 về bồi thƣờng thiệt hại ngoài hợp đồng, căn cứ phát sinh trách nhiệm trách
nhiệm bồi thƣờng thiệt hại bao gồm: phải có thiệt hại xảy ra, hành vi gây thiệt hại là hành
vi trái pháp luật, có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và hậu quả xảy ra,
ngƣời gây thiệt hại phải có lỗi. Trên cơ sở đó trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do danh
dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm cũng đƣợc xác định nhƣ sau:
2.1.1 Phải có thiệt hại xảy ra
Để xác định đƣợc trách nhiệm bồi thƣờng thì phải xác định đƣợc thiệt hại đây là
điều kiện tiên quyết và tất yếu của trách nhiệm bồi thƣờng thiêt hại ngoài hợp đồng, nếu
không có thiệt hại thì sẽ không làm phát sinh trách nhiệm bồi thƣờng, bởi lẽ mục đích của
trách nhiệm bồi thƣờng là khôi phục lại tình trạng trƣớc khi xảy ra thiệt hại cũng nhƣ bù
đắp những tổn thất về vật chất và tinh thần do hành vi trái pháp luật gây ra làm ảnh
hƣởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể trong quan hệ pháp luật dân sự. Các
điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại phải đƣợc xem xét trong mối quan hệ
thống nhất và đầy đủ.

GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

17

SVTH: Nguyễn Kim Thi


Đề tài: Bồi thường thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm

Thiệt hại nói chung là sự mất mác hoặc bị giảm sút những lợi ích vật chất hoặc lợi
ích tinh thần của một ngƣời do sự kiện gây thiệt hại của ngƣời khác, thiệt hại là một trong
những yếu tố cơ bản cấu thành nên trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại nói chung và trách
nhiệm bồi thƣờng thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín nói riêng. Thiệt hại xảy ra
đƣợc coi là điều kiện có tính bắt buộc và là tiền đề trong việc quyết định phát sinh trách
nhiệm bồi thƣờng thiệt hại, nó còn bao gồm cả những chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn
chế và khắc phục thiệt hại.
Mục đích của trách nhiệm bồi thƣờng thiệt hại là khôi phục lại tình trạng trƣớc khi
xảy ra thiệt hại, chỉ cần có thiệt hại xảy ra kể cả thiệt hại có nghiêm trọng hay không
ngƣời gây thiệt hại vẫn phải có trách nhiệm bồi thƣờng, thiệt hại không những làm ảnh
hƣởng đến những mối quan hệ xã hội đƣợc pháp luật bảo vệ mà còn xâm phạm đến
quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, pháp nhân và chủ thể khác vì thế để đảm bảo tính
công bằng xã hội thì khi xảy ra thiệt hại sẽ phát sinh trách nhiệm bồi thƣờng.
Việc xác định thiệt hại là tiền đề quan trọng có tính bắt buộc vì thiệt hại xảy ra ở
nhiều loại khác nhau có những thiệt hại về vật chất và thiệt hại về tinh thần, việc xác định
mức thiệt hại đôi lúc cũng gây nhiều khó khăn vì thiệt hại phải xác định khách quan và
không đƣợc suy diễn chủ quan của ngƣời làm luật và áp dụng pháp luật nhất là thiệt hại
do xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín là những thiệt hại về các quyền nhân thân rất
khó xác định những tổn thất thực tế thành tiền một cách chính xác tuyệt đối. Theo quy
định tại Điều 307 Bộ luật dân sự năm 2005 và hƣớng dẫn của Nghị quyết 03/2006/NQHĐTP thì thiệt hại xảy ra bao gồm thiệt hại về vật chất và thiệt hại về tinh thần:
- Thiệt hại vật chất: là sự mất mát tổn thất vật chất thực tế, những thiệt hại vật chất
có thể đƣợc xác định giá trị đó bằng tiền bao gồm thiệt hại về tài sản, tính mạng, sức
khỏe bị xâm phạm.
- Trách nhiệm bồi thƣờng vật chất là trách nhiệm bù đắp những thiệt hại gây ra

của ngƣời gây thiệt hại với ngƣời bị thiệt hại đƣợc xác định đƣợc bằng tiền, vật chất thực
tế, bao gồm chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi thƣờng, chăm sóc, phục hồi sức khỏe
và chức năng bị mất do bị giảm sút của ngƣời bị thiệt hại.
- Thiệt hại do tổn thất về tinh thần: là những thiệt hại phi vật chất không thể xác
định đƣợc bằng tiền, là những thiệt hại do tổn thất tinh thần của cá nhân do sức khỏe,
danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm mà ngƣời bị thiệt hại phải gánh chịu những đau
thƣơng, mất mát những tổn thất về tinh thần. Theo quy định tại khoản 3 Điều 307 Bộ luật
dân sự năm 2005 thì “Người gây thiệt hại về tinh thần về tinh thần cho người khác do
xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín của người đó thì ngoài việc
chấm dứt hành vi vi phạm, xin lỗi, cải chính, công khai, còn phải bồi thường một khoản
tiền bù đắp tổn thất về tinh thần cho người bị thiệt hại”. Thiệt hại do tổn thất tinh thần
GVHD: ThS. Tăng Thanh Phương

18

SVTH: Nguyễn Kim Thi