Chuyên đề Một số giải pháp khắc phục khó khăn trong dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 - 3 theo mô hình VNEN

CHUYÊN ĐỀ:
MỘT SỐ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC
KHÓ KHĂN TRONG DẠY HỌC
MÔN TỰ NHIÊN XÃ HỘI LỚP 2, 3
THEO MÔ HÌNH VNEN.


I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Việc dạy – học theo phương pháp hiện hành
cũng có mặt tích cực tuy nhiên vẫn chưa phát huy
hết vai trò tự chủ, tính tích cực sáng tạo của HS.
Nó là một trong những nguyên nhân gây cản trở
việc đào tạo các em thành những con người năng
động, tự tin, sáng tạo, sẵn sàng thích ứng với
những đổi mới diễn ra hàng ngày.
Mô hình VNEN là mô hình dạy học lấy hoạt
động học của học sinh làm trung tâm. Giúp các em
tự chiếm lĩnh kiến thức, phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo của học sinh.


Việc áp dụng mô hình VNEN vào trường Tiểu
học hiện nay sẽ đạt hiệu quả cao hơn và mô hình
này đang được các cấp, các ngành rất quan tâm.
Mô hình trường học mới VNEN không những thay
đổi phương pháp dạy mà thay đổi cả phương pháp
học: học sinh tự học, tự quản lí, tự đánh giá. Mô
hình này còn có sự tham gia tích cực của cộng đồng
trong quá trình giáo dục.
Tuy đã là năm thứ hai thực hiện mô hình này

nhưng đối với giáo viên và học sinh khối lớp 2 + 3
của chúng tôi cũng còn rất nhiều điều băn khoăn,
trăn trở. Chính vì lý do trên mà chúng tôi mạnh dạn
thực hiện chuyên đề về: Một số giải pháp khắc

phục khó khăn trong dạy học môn TNXH
lớp 2,3 theo mô hình VNEN.


II. THỰC TRẠNG:
Về phía nhà trường

1. Thuận lợi:

Về phía giáo viên

Về phía học sinh
Về phía phụ huynh


KHÓ KHĂN

Về phía
giáo viên

Về phía
học sinh

Company Logo

III. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN :
Một là: Nắm chắc cấu trúc của tài liệu môn TNXH
A

Bảo đảm
chuẩn
KT-KN…

C

Cấu trúc của
chương trình

G

Nội dung

B

H

E

Tài liệu có
“tính mở”…

C

D

Tài liệu
có tính
tương tác
cao…

Company Logo


Tài liệu có tính tương tác cao
1

2

3

Đối với
giáo viên

Đối với
học sinh

Đối với
phụ
huynh
học sinh

Company Logo

b, Cấu trúc một bài
Tên bài

Mục tiêu bài học

Các hoạt đông:

A. Hoạt động cơ bản
B. Hoạt động thực hành
C. Hoạt động ứng dụng


Hai là: Tổ chức lớp học VNEN:
- Thành lập Hội đồng tự quản học sinh: Giáo viên bộ
môn kết hợp với giáo viên chủ nhiệm lớp tập cho các
thành viên biết công, biết việc của mình, biết cách điều
hành và lãnh đạo công việc.
- Bồi dưỡng kĩ năng điều hành hoạt động nhóm cho
các nhóm trưởng vì nhóm trưởng là linh hồn của hoạt
động, là người hỗ trợ đầu tiên trong nhóm.
Giáo viên tranh thủ thời gian vào giờ ra chơi hay
cuối mỗi buổi học tập hợp các nhóm trưởng lại họp triển
khai công việc. Lúc này giáo viên đóng vai là một nhóm
trưởng thực thụ còn các nhóm trưởng làm các bạn học
sinh trong nhóm để hướng dẫn học sinh kĩ năng điều
hành các hoạt động, kĩ năng đặt câu hỏi, trả lời, nhận
xét tuyên dương.


Để góc học TNXH trở nên phong phú,

gây được niềm say mê đối với học sinh
Add Your Title
Add Your Title
Add Your Title

Sưu
tầm các
loại cây

Tài liệu
in ấn

Các vật
phẩm do
học sinh
làm ra

Company Logo


Ba là: Dự kiến kế hoạch lên lớp:
- Để học sinh đạt được mục tiêu KT KN của bài thì bản thân mỗi giáo viên phải
thật sự đầu tư vào chuyên môn. GV không
phải soạn bài nhưng phải nghiên cứu kĩ
bài, đọc trước xem cần điều chỉnh lôgô,
nội dung nào? Có tình huống gì? Dự kiến
tình huống xảy ra để chuẩn bị ghi vào sổ
dự kiến kế hoạch dạy học và chuẩn bị các
tình huống phát sinh. BT nâng cao không
để HS ngồi chơi.

• Ví dụ: Bài 7: Cần làm gì để bảo vệ cơ quan thần
kinh. Tài liệu TNXH lớp 3 trang 42.
• HĐ1a: GV dự kiến sau khi học thực hiện nhóm 2
xong, mời một số bạn lên trước lớp thể hiện lại nét mặt
ở các trạng thái, cười, tức giận, lo lắng, sợ hãi cho cả
lớp cùng quan sát, xem các em đã nắm vững và hiểu
đúng nội dung bài học chưa?
• HĐ2a/45: Dự kiến câu hỏi mà GV sẽ kiểm tra :
• Hình nào có lợi cho cơ quan thần kinh? Vì sao?
• Hình nào không có lợi cho cơ quan thần kinh? Vì sao?

Company Logo


• Dự kiến tình huống sẽ xảy ra:
• Cùng một thời điểm có nhóm đã làm xong hoạt động 4
chẳng hạn mà hoạt động 5 tiếp theo là hoạt động cả
lớp. Trong khi đó có nhóm mới làm đến hoạt động 2
hoặc 3.
• Với tình huống này giáo viên giao tiếp bài tập nâng
cao cho nhóm đó hoạt động tiếp không để học sinh
ngồi chơi.
• Muốn tiết học đi đến thành công thì đòi hỏi việc chuẩn
bị đồ dùng như: trang ảnh, phiếu bài tập, thẻ từ…. cho
từng tiết học cũng hết sức quan trọng.
• Tất cả những sự chuẩn bị trên của giáo viên đều phải
ghi cụ thể ở sổ “Dự kiến kế hoạch lên lớp” của giáo
viên.

Bốn là: Cách thức tổ chức dạy học môn
TNXH theo mô hình trường Tiểu học mới.
Dạy theo mô hình VNEN giáo viên cần giúp học
sinh phát huy tính tự học, sáng tạo, tính tự giác, sự
tự tin, hứng thú trong học tập. Tăng khả năng thực
hành, vận dụng.
Để thực hiện tốt một tiết dạy, bên cạnh việc tham
khảo tài liệu hướng dẫn giảng dạy, giáo viên cần
thường xuyên cập nhật những kiến thức, chuẩn bị
bài, dự kiến các tình huống trong tiết dạy để xử lí tốt
các tình huống đó.
Tùy từng bài, tùy điều kiện của lớp, tùy trình độ
của HS lớp mình mà GV có thể thay thế hình thức
dạy học, thay thế câu hỏi, thuật ngữ sao cho phù
hợp giúp học sinh tham gia vào tiến trình phân tích,
thảo luận một cách thuận lợi và hiệu quả.


• Ví dụ: Bài 12: Cây sống ở đâu? ( Tài liệu TNXH Lớp 2
trang 71).

• Thay vì học tập trong bốn bức tường quan sát tranh,
ảnh trong tài liệu giáo viên có thể tổ chức cho học sinh
ra sân trường quan sát trên cây thật bằng các giác
quan:
• Dùng mắt để quan sát kết hợp tay chỉ và nói đúng tên
các bộ phận của cây hoa ( rễ, thân, lá, hoa).
• Dùng mũi để nhận biết hương thơm.

• Dùng tay để sờ thân xem cứng hay mềm, sờ lá xem
trơn hay nhám…
• Qua thực tế học sinh được tận mắt nhìn, sờ, ngửi giúp
cho học sinh có hứng thú học tập hơn, nắm chắc kiến
thức và nhớ kiến thức lâu hơn.
Company Logo


• * Thông qua hoạt động đóng vai, trò chơi trong học tập để tạo
hứng thú cho học sinh:
• Trò chơi trong môn Tự nhiên và xã hội thường được sử dụng khởi
động để giới thiệu bài, để thư giãn hay để truyền tải một kiến thức
nào đó hoặc để kết thúc bài học.
• Ví dụ : Bài 7: Cần làm gì để bảo về cơ quan thần kinh - Tài liệu
3 trang 42.
• Phần khởi động tạo hứng thú để vào bài học giáo viên định hướng
cho ban văn nghệ lên tổ chức trò chơi “ Tôi bảo”; bảo các bạn cười,
khóc, nhăn nhó… Kết thúc trò chơi giáo viên đặt vấn đề dẫn dắt vào
bài học.
• Để kiểm tra xem học sinh đã hiểu đúng nội dung bài học chưa thì
cuối tiết học giáo viên có thể tổ chức cho học sinh chơi trò chơi :
“Ai nhanh ai đúng” theo hình thức nối tiếp nhau lên gắn các thẻ chữ
giáo viên ghi sẵn các nhóm đồ ăn, thức uống những việc làm theo
hai nhóm; nhóm có lợi cho sức khỏe, nhóm có hại cho sức khỏe..
Company Logo


• Khi thực hiện phương pháp này giáo viên cần lưu ý
đến tình huống đưa ra phải có mục đích rõ ràng và
liên quan đến bài học, dễ đóng vai không quá khó

và phức tạp.
- Trong tiết học tăng cường phân loại đối tượng
học sinh để nâng cao dần độ khó đối với học sinh
trên chuẩn phù hợp với trình độ, năng lực của học
sinh.
Trong lớp học chủ yếu là học sinh tự học theo
chỉ dẫn của Tài liệu hướng dẫn học, học theo
nhóm, theo cặp, hoặc giáo viên làm việc trực tiếp
với cá nhân, nhóm.
Giáo viên không nhất thiết phải tổng kết, kết
luận kiến thức ở cả lớp mà chỉ cần thực hiện nhận
xét, kết luận ở nhóm. Chỉ khi một một dung kiến
thức nào đó mà phần đông là học sinh không hiểu
hoặc hiểu sai vấn đề thì giáo viên mời giảng giải trước lớp.


*Với logo ở trước mỗi hoạt động, HS có
thể dễ dàng nhìn vào đó và lần lượt thực
hiện các yêu cầu trong từng hoạt động. Thực
tế khi giảng dạy, giáo viên lúng túng khi yêu
cầu của logo tiếp theo là hoạt động cả lớp
nhưng do nhịp độ học tập của HS chênh
lệch nhau có nhóm làm nhanh có nhóm làm
chậm giáo viên chưa biết xử lý thế nào. Với
khó khăn trên, chúng tôi đã thống nhất đưa
ra một số giải pháp sau:


1. Nhóm hoặc cá nhân làm xong giáo viên
có thể phân công các bạn đó đi đến giúp

đỡ những bạn chưa hoàn thành xong.
2. Hoặc trong khi kiểm tra, giáo viên cảm
thấy nhóm đó còn một hoặc hai học sinh
chưa nắm kỹ kiến thức hay một nội dung
nào đó thì giáo viên có thể yêu cầu nhóm
kiểm tra và giúp đỡ bạn nội dung đó.
3. Giao thêm nhiệm vụ có nội dung tương
đương với nhiệm vụ mà các em vừa làm
xong, chứ tuyệt đối không để các em ngồi
chơi hoặc giáo viên cho HS làm thêm bài
tập *


Năm là: Làm thế nào để GV giám sát và
hỗ trợ hoạt động học tập của cả lớp?
A
Tận dụng
nguồn hỗ trợ
từ HS K, giỏi
Dùng HS
giỏi điều
khiển nhóm

B

H
Giáo viên
quan sát về
sắc thái, …

G

GV test và
giám sát
kiến thức

E

Dùng HS để
Chỗ trợ HS
C

D

Giám sát ở
nhiều cấp độ
Company Logo


Sáu là: Đánh giá kết quả học tập của học sinh
- Đánh giá học sinh theo công văn số
5737/BGDĐT-GDTH ngày 21 tháng 8 năm
2013 V/v Hướng dẫn thí điểm đánh giá học
sinh tiểu học theo Mô hình trường học mới
Việt Nam.
- Đánh giá hoạt động học tập, sự tiến bộ
và kết quả học tập của học sinh theo chuẩn
KT – KN của chương trình.
- Đánh giá sự hình thành và phát triển
năng lực chung; tự phục vụ, tự quản, giao

tiếp, hợp tác; tự học và giải quyết vấn đề.


- Đánh giá thường xuyên quá trình học tập của
học sinh; đánh giá bằng nhận xét ( không sử dụng
điểm số) về kiến thức, kĩ năng đạt được theo từng
bài học, chủ đề và thông qua các biểu hiện năng lực,
phẩm chất.
- Đánh giá các hoạt động của cá nhân và nhóm
học sinh; có sự phối hợp của giáo viên với học sinh,
phụ huynh, trong đó đánh giá của giáo viên là quan
trọng nhất.
- Đánh giá kịp thời giúp học sinh phát huy mặt
mạnh và khắc phục hạn chế nhằm cải thiện kết quả
học tập và hiệu quả giáo dục.
- Có nhiều cách đánh giá thường xuyên học sinh
như: quan sát; kiểm tra nhanh; phỏng vấn nhanh;
đánh giá sản phẩm của học sinh; tham khảo kết quả
tự đánh giá và đánh giá của nhóm học sinh; tham
khảo ý kiến đánh giá của phụ huynh.


IV. KẾT QUẢ
Qua một hơn một năm trải nghiệm dạy theo
mô hình mới, chúng tôi nhận thấy: Các em học
sinh thực sự là trung tâm của hoạt động học
tập, các em được phát huy năng lực độc lập, tự
học, tự chiếm lĩnh kiến thức.
Dạy học môn TNXH theo mô hình VNEN thì
học sinh đạt kết quả ở những điểm sau:

+ Học sinh được tự học, học phù hợp với
năng lực của mình, được chủ động hơn trong
học tập, có nhiều cơ hội được phát triển tư
duy phê phán và tư duy sáng tạo.
+ Học sinh được hình thành thói quen làm
việc trong môi trường tương tác, từ đó các em
biết thừa nhận người khác, học hỏi người
khác để điều chỉnh bản thân.
+ Học sinh được rèn luyện nhiều hơn kỹ
năng của các môn học khác. Ví dụ kĩ năng
nghe, nói, đọc, viết của môn Tiếng Việt, kĩ
năng vẽ, hát của môn HĐGD… và phát triển kĩ
năng đánh giá bản thân và các bạn.