quy chế pháp lý về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công chứng

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT



LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 36 (2010- 2014)
Đề tài:

QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM
TRÁCH NHIỆM NGHỀ NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ,
CÔNG CHỨNG

Giáo viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

TS. Cao Nhất Linh

Trần Phƣợng Nguyên

Bộ môn: Luật Thƣơng mại

MSSV: 5106167
Lớp: Luật Thƣơng mại

Cần Thơ 12/2013


LỜI CẢM ƠN
Qua quá trình làm luận văn em đã nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn rất tận tình

của thầy Cao Nhất Linh. Bên cạnh đó em cũng nhận được sự giúp đỡ của thầy cô trong
Khoa Luật và các bạn của em đã giúp đỡ em rất nhiều để em hoàn thành đề tài luận
văn tốt nghiệp. Tuy vậy, do kiến thức còn hạn chế cũng như còn thiếu kinh nghiệp
thực tế nên không tránh khỏi những sai sót em rất mong nhận được ý kiến đóng góp
của quý thầy cô để em có thể hoàn thiện hơn đề tài luận văn tốt nghiệp của mình. Em
chân thành cảm ơn!


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN

..........................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................

....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN

..........................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................

....................................................................................................................................
....................................................................................................................................


MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 1
2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 2
3. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................ 2
4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 2
5. Bố cục đề tài ......................................................................................................... 3
CHƢƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ BẢO HIỂM VÀ HỢP ĐỒNG BẢO
HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG 4
1.1 Tổng quan về bảo hiểm thƣơng mại ............................................................... 4
1.1.1 Khái niệm về bảo hiểm .................................................................................... 4
1.1.2 Đặc điểm của bảo hiểm ................................................................................... 7
1.1.3 Vai trò của bảo hiểm ...................................................................................... 10
1.1.3.1 Vai trò đối với kinh tế - xã hội ................................................................... 10
1.1.3.2 Bảo hiểm đóng vai trò là một hoạt động trung gian tài chính .................... 12
1.1.4 Lịch sử hình thành và phát triển của bảo hiểm thương mại .......................... 12
1.1.4.1 Trên thế giới ............................................................................................... 12
1.1.4.2 Ở Việt Nam ................................................................................................. 14
1.2 Tổng quan về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sƣ, công
chứng ............................................................................................................... 15
1.2.1 Khái niệm về trách nhiệm nghề nghiệp ........................................................ 15
1.2.1.1 Khái niệm nghề nghiệp ............................................................................... 15
1.2.1.2 Khái niệm luật sư, công chứng ................................................................... 17
1.2.1.3 Khái niệm trách nhiệm nghề nghiệp ........................................................... 17
1.2.1.4 Sự cần thiết của bảo hiểm trách nghiệp nghề nghiệp ................................. 18
1.2.2 Khái niệm về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp ......................... 20

1.2.2.1 Hợp đồng bảo hiểm .................................................................................... 20
1.2.2.2 Hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công chứng..... 22


1.2.2.3 Nguyên tắc cơ bản của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật
sư, công chứng ........................................................................................................ 25
CHƢƠNG 2 QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH
NHIỆM NGHỀ NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG .......................... 28
2.1 Xác lập quan hệ hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sƣ,
công chứng............................................................................................................. 28
2.1.1 Nguyên tắc giao kết hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp .............. 28
2.1.2 Hình thức của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp ........................ 30
2.1.3 Chủ thể ........................................................................................................... 31
2.1.3.1 Bên bảo hiểm .............................................................................................. 31
2.1.3.2Bên tham gia bảo hiểm ................................................................................ 32
2.1.3.3 Bên thứ ba trong hợp đồng bảo hiểm ......................................................... 33
2.1.4 Khách thể ....................................................................................................... 34
2.2 Nội dung của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghề nghiệp của luật sƣ,
công chứng............................................................................................................. 35
2.2.1 Đối tượng bảo hiểm của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư,
công chứng.............................................................................................................. 35
2.2.2 Phí bảo hiểm .................................................................................................. 36
2.2.3 Thời hạn bảo hiểm ......................................................................................... 38
2.2.4 Phạm vi bảo hiểm và loại trừ bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư,
công chứng.............................................................................................................. 39
2.2.4.1 Phạm vi bảo hiểm ....................................................................................... 39
2.2.4.2 Điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm ................................................. 40
2.2.5 Giới hạn trách nhiệm bảo hiểm ..................................................................... 44
2.3 Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề
nghiệp của luật sƣ, công chứng ........................................................................... 45

2.3.1 Quyền của các bên trong hợp đồng bảo hiểm ............................................... 46


2.3.1.1 Quyền của bên tham gia bảo hiểm ............................................................. 46
2.3.1.2 Quyền của bên doanh nghiệp bảo hiểm ...................................................... 47
2.3.2 Nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng bảo hiểm ........................................... 49
2.3.2.1 Nghĩa vụ của bên tham gia bảo hiểm ......................................................... 49
2.3.2.2 Nghĩa vụ của bên doanh nghiệp bảo hiểm.................................................. 51
2.4 Hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sƣ, công
chứng ...................................................................................................................... 53
2.4.1 Các điều kiện có hiệu lực của hợp đồng ........................................................ 53
2.4.2 Thời hạn có hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm ............................................... 54
2.4.2.1 Thời điểm bắt đầu ....................................................................................... 54
2.4.2.2 Thời điểm kết thúc ...................................................................................... 55
CHƢƠNG 3 THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ
HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ,
CÔNG CHỨNG .................................................................................................... 56
3.1 Thực trạng của việc thi hành pháp luật của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm
nghề nghiệp của luật sƣ, công chứng .................................................................. 56
3.2 Một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về hợp đồng bảo hiểm trách
nhiệm nghề nghiệp của luật sƣ, công chứng ...................................................... 64
KẾT LUẬN ........................................................................................................... 69
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Nền kinh tế nước ta từ khi chuyển sang cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà
nước đã đạt được những thành tựu đáng kể, tốc độ tăng trưởng GDP luôn đạt được ở
mức cao, lạm phát bị đẩy lùi, kim ngạch xuất nhập khẩu được cải thiện, các ngành sản
xuất vật chất, dịch vụ cũng đạt tốc độ tăng trưởng khá cao. Xã hội ngày càng phát
triển, đời sống con người ngày càng được cải thiện. Do vậy, nhu cầu đảm bảo ổn định
cuộc sống và việc đầu tư cho tương lai là nhu cầu cần thiết, ngày càng được mọi người
quan tâm. Việc mua bảo hiểm là một dạng của đầu tư đề phòng rủi ro tốt nhất đối với
mọi người và nhất là đối với những cá nhân, tổ chức có công việc đòi hỏi trình độ
chuyên môn cao như luật sư, công chứng. Bỡi lẽ, một khi làm việc mà tổ chức, cá
nhân hành nghề luật sư, công chứng sơ suất, bất cẩn sẽ gây ảnh hưởng đến khách hàng
của họ có khi gây thiệt hại vô cùng lớn mà họ không thể lường trước được. Công việc
của họ đòi hỏi phải có độ chính xác rất cao và uy tín là điều mà khách hàng tin tưởng ở
họ nhất khi tìm đến nhờ họ tư vấn hay công chứng giấy tờ và một khi họ sơ xuất, bất
cẩn sẽ làm mất niềm tin nơi khách hàng từ đó uy tín của họ trong lòng khách hàng sẽ
bị giảm xúc theo lỗi mà họ đã phạm. Nếu muốn khách hàng tin tưởng công việc của
mình thì tổ chức, cá nhân hành nghề luật sư, công chứng nên tham gia bảo hiểm trách
nhiệm nghề nghiệp. Khi tham gia bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp là biện pháp tự
bảo vệ mình cũng như bảo vệ lợi ích khách hàng của mình niềm tin nơi khách hàng sẽ
tăng cao hơn. Riêng tổ chức, cá nhân hành nghề công chứng sẽ cảm thấy an tâm hơn
trong công tác của mình. Điều đáng nói ở đây là việc pháp luật đã quy định bảo hiểm
trách nhiệm nghề nghiệp là bảo hiểm bắt buộc nhưng rất ít tổ chức, cá nhân hành nghề
luật sư, công chứng chịu tham gia loại hình bảo hiểm này. Nguyên nhân là do các quy
định pháp luật điều chỉnh hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư,
công chứng còn rất ít, nhiều bất cập bên cạnh đó là những thiếu sót mà pháp luật chưa
dự liệu được hết dẫn đến áp dụng luật vào thực tiễn còn nhiều khó khăn cho cả doanh
nghiệp bảo hiểm và bên tham gia bảo hiểm trong việc xác lập hợp đồng bảo hiểm.
Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này cùng với kiến thức đã học
người viết chọn đề tài: “Quy chế pháp lý về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề
nghiệp của luật sư, công chứng” để làm đề tài luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Phạm vi nghiên cứu

Luận văn nghiên cứu về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật
sư, công chứng mà cụ thể là những quy định của pháp luật về hợp đồng bảo hiểm trách
nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công chứng. Vì vậy người viết chủ yếu tâp trung vào
GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 1


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

nghiên cứu các quy định của pháp luật có liên quan đến hợp đồng bảo hiểm trách
nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công chứng được quy định trong Luật kinh doanh bảo
hiểm năm 2000 sửa đổi bổ sung năm 2010, Bộ luật dân sự 2005 và các văn bản có liên
quan.
3. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của đề tài là nhằm giúp bản thân người viết hiểu rõ hơn
các quy định của pháp luật về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư,
công chứng. Bên cạnh đó người viết phân tích các quy định của pháp luật nhằm chỉ ra
những điểm bất cập của pháp luật Việt Nam cùng với những khó khăn trong quá trình
thực hiện quy định đó, từ đó đề xuất một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về hợp
đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công chứng. Mục đích cuối cùng
là đóng góp một phần nhỏ trong việc xây dựng hoàn thiện khung pháp lý hiệu quả hơn,
khả thi hơn, giúp cho các tổ chức, cá nhân hành nghề luật sư, công chứng nhận được
tầm quan trọng của bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp đối với công việc của họ.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện luận văn người viết đã sử dụng các phương pháp như
phương pháp liệt kê, phương pháp phân tích luật viết, phương pháp so sánh tổng hợp

và diễn giải, suy luận logic để hoàn thành luận văn. Cụ thể là quy định của pháp luật
về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công chứng rất ít, không
bao quát hết thực tế hiện nay. Vì vậy, người viết đi phân tích những quy định chung
sau đó suy luận ra các nội dung mà người viết trình bày ở các phần bên dưới, người
viết dựa vào các quy định của các công ty bảo hiểm trong thực Cuối cùng, người viết
tổng hợp các vấn đề trong một mối quan hệ thống nhất giúp người đọc có cái nhìn tổng
quát và nhìn nhận đúng bản chất vấn đề.
5. Bố cục đề tài
Ngoài lời nói đầu và kết luận thì nội dung chính của luận văn gồm có ba
chương như sau:
Chương 1: Những vấn đề chung về bảo hiểm và hợp đồng bảo hiểm trách
nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công chứng.
Chương 2: Quy chế pháp lý về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của
luật sư, công chứng.
Chương 3: Thực trạng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về hợp đồng bảo hiểm
trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công chứng.
GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 2


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

CHƢƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ BẢO HIỂM VÀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM
TRÁCH NHIỆM NGHỀ NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG
1.3 Tổng quan về bảo hiểm thƣơng mại

1.1.1 Khái niệm về bảo hiểm
Theo các nhà kinh tế bảo hiểm, một định nghĩa đầy đủ và thích hợp cho bảo
hiểm phải bao gồm việc hình thành một quỹ tiền tệ tức là quỹ bảo hiểm, sự hoán
chuyển rủi ro và phải bao gồm cả sự kết hơp số đông các đơn vị riêng lẻ và độc lập,
chịu củng một rủi ro như nhau thành một nhóm tương tác.
Tuy nhiên, bảo hiểm do đáp ứng nhu cầu đảm bảo an toàn của con người vốn dĩ
rất phong phú và biến động, nên cũng rất đa dạng. Rất khó tìm kiếm một định nghĩa về
bảo hiểm cho nhiều góc nhìn tương ứng với các lĩnh vực khác nhau của đời sống kinh
tế - xã hội. Các nhà nghiên cứu kinh tế - xã hội, các học giả bảo hiểm đã lần lượt đưa
ra nhiều định nghĩa khác nhau. Theo Dennis Kessler “bảo hiểm là sự đóng góp của số
đông vào sự bất hạnh của số ít”1. Hay theo David Bland_Insurance Princiles and
Practice, Nxb Tài chính năm 1998 thì “Bảo hiểm là một hợp đồng theo đó một bên gọi
là công ty bảo hiểm bằng việc thu một khoản tiền gọi là phí bảo hiểm, cam kết thanh
toán cho bên kia gọi là người được bảo hiểm, một khoản tiền hoặc hiện vật tương
đương với khoản tiền đó khi xảy ra một sự cố đi ngược lại với quyền lợi của người
được bảo hiểm”2. Hay theo định nghĩa của Từ điển thuật ngữ kinh doanh bảo hiểm do
Bảo Việt phát hành năm 2002 “Bảo hiểm là cơ chế chuyển giao theo hợp đồng gánh
nặng hậu quả của một số rủi ro thuần túy bằng cách chia sẽ rủi ro cho nhiều người
gánh chịu”3. Hoặc là một định nghĩa chi tiết hơn của Từ điển bảo hiểm Pháp Việt, Nxb
Thống kê năm 1996 “Bảo hiểm là một nghiệp vụ mà trong đó, một bên là người được
bảo hiểm chấp nhận trả một khoản tiền gọi là phí bảo hiểm hay khoản đóng góp cho
chính mình hay cho một người thứ ba khác để trong trường hợp rủi ro xảy ra, sẽ được
trả một khoản bồi thường từ một bên khác là người bảo hiểm, người chịu trách nhiệm
với toàn bộ rủi ro, đền bù những thiệt hại theo luật số lớn”4.

Khái niệm bảo hiểm, Công thông tin bảo hiểm Việt Nam, [ngày truy cập
19/08/2013].
2
ThS. Võ Thị Pha: Giáo trình Lý thuyết bảo hiểm, NXB Tài chính năm 2005, trang 15.
3

ThS. Võ Thị Pha: Giáo trình Lý thuyết bảo hiểm, NXB Tài chính năm 2005, trang 15.
4
ThS. Võ Thị Pha: Giáo trình Lý thuyết bảo hiểm, NXB Tài chính năm 2005, trang 15.
1

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 3


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

Sự khác nhau trong quan điểm trên xuất phát từ việc nhìn nhận bảo hiểm bởi
các góc độ và hình thức tiếp cận khác nhau, Bảo hiểm là một lĩnh vực rộng và phức
tạp hàm chứa yếu tố kinh doanh, pháp lý và kỹ thuật nghiệp vụ đặc trưng nên khó tìm
ra một định nghĩa hoàn hảo thể hiện tất cả những khía canh đó. Điều có thế chấp nhận
được là cần xây dựng một khái niệm từ góc độ và cách thức tiếp cận hữu ích cho muc
đích nghiên cứu. Trên phương diện lý thuyết cơ bản thì bảo hiểm là phương pháp
chuyển rủi ro được thực hiện thông qua hợp đồng bảo hiểm theo đó bên mua chấp
nhận trả phí bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm cao kết bồi thường hoặc trả tiền bảo
hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm. Hay nói cách khác, bảo hiểm là một sự cam kết bồi
thường của người được bảo hiểm đối với người được bảo hiểm về những thiệt hại, mất
mát của đối tượng bảo hiểm do một rủi ro đã thỏa thuận gây ra, với điều kiện người
được bảo hiểm đã mua bảo hiểm cho đối tượng bảo hiểm đó và nộp một khoản tiền gọi
là phí bảo hiểm.
Như vậy, để có một khái niệm chung nhất về bảo hiểm chúng ta có thể đưa ra
một định nghĩa: “Bảo hiểm là một sự cam kết bồi thường của bên bảo hiểm với bên

được bảo hiểm về những thiệt hại, mất mát của đối tượng bảo hiểm do một rủi ro đã
thỏa thuận gây ra, với điều kiện người được bảo hiểm đã nộp phí bảo hiểm đầy đủ”.
Nhằm để hiểu rõ hơn về bảo hiểm thì cần phải làm rõ cơ bản những khái niệm
có liên quan sau:
Người bảo hiểm được hiểu là doanh nghiệp bảo hiểm là bên chấp nhận yêu cầu
bảo hiểm bằng việc giao kết hợp đồng bảo hiểm, cấp cho bên mua bảo hiểm hợp đồng
bảo hiểm hoặc bằng chứng về hợp đồng bảo hiểm vì thế có những nghĩa vụ và quyền
theo thỏa thuận của hợp đồng bảo hiểm.
Người được bảo hiểm là người có sở hữu về đối tượng được bảo hiểm. Người
được bảo hiểm là tổ chức, cá nhân có tài sản, trách nhiệm, tính mạng, sức khỏe, khả
năng lao động, tuổi thọ là đối tượng được bảo hiểm. Thông thường người được bảo
hiểm cũng là người tham gia bảo hiểm, là người thụ hưởng. Tuy nhiên, cũng có những
trường hợp người tham gia bảo hiểm khác người được bảo hiểm. Chẳng hạn, việc mua
sản phẩm bảo vệ thân thể cho trẻ em buộc phải có người khác đứng ra tham gia bảo
hiểm.
Theo quy định của Luật kinh doanh bảo hiểm thì người được bảo hiểm là tổ
chức, cá nhân có tài sản, có trách nhiệm dân sự, tính mang được bảo hiểm theo hợp

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 4


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

đồng bảo hiểm. Đối tượng được bảo hiểm bao gồm con người, tài sản, trách nhiệm dân
sự và các đối tượng khác theo quy định của pháp luật.5

Người được hưởng quyền lợi bảo hiểm là người được nhận bồi thường hoặc
tiền trả bảo hiểm. Thông thường quyền lợi bảo hiểm thuộc về người được bảo hiểm.
Tuy nhiên, cũng có một số trường hợp người được hưởng quyền lợi bảo hiểm lại là
người khác. Phức tạp nhất là khi có sự khác nhau giữa người tham gia bảo hiểm, người
được bảo hiểm và người được hưởng quyền lợi bảo hiểm trong hợp đồng bảo hiểm con
người, đặc biệt là bảo hiểm cho sự cố chết người của người được bảo hiểm.
Phí bảo hiểm là khoản tiền mà bên mua phải đóng cho doanh nghiệp bảo hiểm
theo thời hạn và phương thức do các bên thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm6. Mức
phí bảo hiểm thường do người bảo hiểm định ra trên cơ cở tính toán xác suất xảy ra rủi
ro hoặc trên cơ sở thống kê tổn thất nhằm đảm bảo số phí thu về để bồi thường và bù
đắp các chi phí khác đồng thời có lãi. Số thu về phí bảo hiểm trong khi chưa bồi
thường là một nguồn vốn quan trọng để công ty bảo hiểm đầu tư vốn sang những lĩnh
vực kinh doanh khác.
Để hiểu rõ hơn về bảo hiểm ta cần tìm hiểu các hoạt động khác có liên quan
như kinh doanh bảo hiểm, kinh doanh tái bảo hiểm, hoạt động mô giới bảo hiểm và đại
lý bảo hiểm. Kinh doanh bảo hiểm là hoạt động của doanh nghiệp nhằm mục đích sinh
lời, theo đó doanh nghiệp bảo hiểm chấp nhận rủi ro của người được bảo hiểm, trên cơ
sở bên mua bảo hiểm đóng phí bảo hiểm để doanh nghiệp bảo hiểm trả tiền bảo hiểm
cho người thụ hưởng hoặc bồi thường cho người được bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo
hiểm7. Kinh doanh tái bảo hiểm là hoạt động của doanh nghiệp bảo hiểm nhằm mục
đích sinh lời, theo đó doanh nghiệp bảo hiểm nhận một khoảng phí bảo hiểm của
doanh nghiệp bảo hiểm khác để cam kết bồi thường cho các trách nhiệm đã nhận bảo
hiểm8. Hoạt động đại lý bảo hiểm là hoạt động giới thiệu, chào bán sản phẩm thu xếp
việc giao kết hợp đồng bảo hiểm và các công việc khác nhằm thực hiện hợp đồng bảo
hiểm theo ủy quyền của doanh nghiệp bảo hiểm9. Còn hoạt động mô giới bảo hiểm là
việc cung cấp thông tin tư vấn cho bên mua bảo hiểm về sản phẩm bảo hiểm, điều kiện
bảo hiểm, mức phí bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm và các công việc liên quan đến

Điều 569, Bộ luật dân sự năm 2005.
Khoản 11, Điều 3, Luật kinh doanh bảo hiểm năm 2000 sửa đổi bổ sung năm 2010.

7
Khoản 1, Điều 3, Luật kinh doanh bảo hiểm năm 2000 sửa đổi bổ sung năm 2010.
8
Khoản 2, Điều 3, Luật kinh doanh bảo hiểm năm 2000 sửa đổi bổ sung năm 2010.
9
Khoản 3, Điều 3, Luật kinh doanh bảo hiểm năm 2000 sửa đổi bổ sung năm 2010.
5
6

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 5


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

việc đàm phán, thu xếp và thực hiện hợp đồng bảo hiểm theo yêu cầu của bên mua bảo
hiểm10.
Như vậy, thực chất của bảo hiểm là việc phân chia tổn thất của một hoặc một số
người ra cho tất cả những người tham gia bảo hiểm cùng chịu. Do đó, một nghiệp vụ
bảo hiểm nào đó muốn tiến hành được phải có nhiều người tham gia hay nói cách khác
bảo hiểm chỉ hoạt động được trên cơ sở luật số lớn. Càng có nhiều người tham gia thì
xác suất xảy ra rủi ro đến với từng người càng nhỏ, quỹ tích tụ ngày càng lớn, việc chi
trả bảo hiểm càng dễ dàng, đồng thời rủi ro được san sẻ cho nhiều người hơn. Đây là
quy luật xuyên suốt, không thể thiếu được trong bất kỳ một nghiệp vụ bảo hiểm
thương mại nào.
1.1.2 Đặc điểm của bảo hiểm

Bảo hiểm có những đặc điểm cơ bản như sau:
Thứ nhất, bảo hiểm là một ngành dịch vụ đặc biệt
Dịch vụ là toàn bộ các hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu nào đó của con người
mà sản phẩm của nó tồn tại dưới hình thức phi vật thể. Như vậy, là một ngành dich vụ
bảo hiểm cũng mang đặc điểm là cung cấp sản phẩm dưới hình thức phi vật thể, các
sản phẩm của bảo hiểm đều hình thành ở dạng vô hình nói đúng ra là một lời hứa và
bên cạnh đó người mua sản phẩm bảo hiểm cũng phải trả một khoản phí để được cung
cấp dịch vụ. Tuy nhiên, không giống như các nghành dịch vụ khác, dịch vụ mà các
doanh nghiệp bảo hiểm mang lại là sự đảm bảo về mặt vật chất, tài chính trước rủi ro
để đáp ứng nhu cầu an toàn của con người, của xã hội. Và người mua bảo hiểm cũng
muốn được an tâm trước những tổn thất mà họ không thể biết trước.
Bảo hiểm là một dịch vụ tài chính cũng giống như những dịch vụ tài chính
khác: tín dụng, chứng khoán, quỹ đầu tư, cho thuê tài chính. Tuy nhiên, xét ở khía
cạnh người được bảo hiểm thì không có khái niệm lãi, lỗ. Người tham gia bảo hiểm
với mục đích bù đắp tổn thất cho họ nếu không mau gặp rủi ro. Nếu không gặp rủi ro
thì họ không được hoàn tiền phí bảo hiểm đã đóng.
Thứ hai, bảo hiểm là sự đóng góp của số đông
Bản chất của bảo hiểm là sự phân chia tổn thất của một hoặc một số người cho
tất cả những người tham gia bảo hiểm cùng chịu, trong mối quan hệ của bảo hiểm
không chỉ có người mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm mà là tổng thể các mối
quan hệ giữa người được bảo hiểm trong cùng một cộng đồng bảo hiểm. Trong đó
Khoản 4, Điều 3, Luật kinh doanh bảo hiểm năm 2000 sửa đổi bổ sung năm 2010.

10

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 6

Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

người tham gia bảo hiểm đồng ý đóng một khoản phí bảo hiểm để doanh nghiệp bảo
hiểm hình thành nên quỹ bảo hiểm sẵn sang bù đắp tổn thất bằng tiền khi một trong
những người tham gia bảo hiểm bị tổn thất. Trong cộng đồng người tham gia bảo
hiểm, từng cá nhân sữ góp phần chia sẽ rủi ro cho người không may gặp thiệt hại, và
với vai trò là người nắm giữ quỹ bảo hiểm doanh nghiệp bảo hiểm sẽ thực hiện chi trả
bồi thường. Doanh nghiệp bảo hiểm muốn bảo đảm và ổn định nguồn tài chính cho
việc bù đắp tổn thất trong hoạt động bảo hiểm thì phải thực hiện tố nguyên tắc lấy số
đông bù cho số ít. Trong trường hợp có hợp đồng có giá trị lớn hoặc đối tượng bảo
hiểm có nguy cơ dẫn đến rủi ro cao thì doanh nghiệp bảo hiểm phải thực hiện các biện
pháp phân tán rủi ro như đồng bảo hiểm, tái bảo hiểm. Mặt khác, để giảm bớt chi phí
bồi thường các doanh nghiệp phải tăng cường các biện pháp đề phòng, ngăn ngừa và
hạn chế tổn thất bảo hiểm.
Thứ ba, bảo hiểm gắn liền với yếu tố rủi ro
Rủi ro là khả năng xảy ra biến cố bất thường có hậu quả thiệt hại hoặc mang lại
hậu quả không mong đợi. Rủi ro chính là sự không chắc chắn, những gì chắc chắn xảy
ra thì không phải là rủi ro. Bảo hiểm chính là sự bù đắp, khắc phục hậu quả của rủi ro.
Chính vì con người không thể biết trước được những gì không may sẽ đến với mình và
đến với mình và đến lúc nào trong tương lai, nó hoàn toàn có thể xảy ra trong mọi mặt
của đời sống xã hội, chẳng hạn như ốm đau, bênh tật, va vẹt xe, cháy nhà, thiên tai…
nên họ mới mua bảo hiểm để đảm bảo rằng thiệt hại có thể được bù đắp thông qua bảo
hiểm. Do tính chất bất ngờ của rủi ro bảo hiểm cả không gian, thời gian và quy mô nên
doanh nghiệp phải xây dựng các quỹ dự phòng để thực hiện cam kết của mình trước
bên tham gia bảo hiểm.
Rủi ro là một khái niệm quan trọng, một thuật ngữ cơ bản trong bảo hiểm. Suy
cho cùng, nguyên lý của bảo hiểm là “không có rủi ro thì không có bảo hiểm”. Đối với

doanh nghiệp bảo hiểm, trong thực tế không những cần phải nghiên cứu nắm bắt được
quy luật của rủi ro, dự kiến được rủi ro, phát hiện rủi ro, nhận diên rủi ro mà còn phải
đánh giá được rủi ro và lựa chọn những rủi ro có thể bảo hiểm để tiến hành hoạt động
kinh doanh bảo hiểm của mình. Còn đối với nhà nước, là chủ thể quản lý hoạt động
của doanh nghiệp bảo hiểm, phải dựa vào đối tượng kinh doanh trong lĩnh vực bảo
hiểm mà có những quy định phù hợp nhằm thiết lập trật tự, kỷ cương trong kinh doanh
bảo hiểm. Cụ thể đối tượng kinh doanh của các doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm là
rủi ro là sự không chắc chắn, nên thực chất hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp
bảo hiểm là bán các lời hứa trong tương lai. Các lời hứa này là các cam kết chi trả về

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 7


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

tài chính từ phía doanh nghiệp bảo hiểm và do vậy pháp luật phải có cơ chế phù hợp
để doanh nghiệp bảo hiểm đảm bảo được khả năng tài chính của mình.
Thứ tư, bảo hiểm hoạt động theo quy định của pháp luật
Bảo hiểm đóng vai trò là công cụ góp phần ổn định các hoạt động kinh tế xã
hội, đời sống của dân cư thúc đẩy quá trình tích tụ vốn trong xã hội. Để tránh thất thoát
cho tài sản các cá nhân, tổ chức có thể tham gia bảo hiểm cho tài sản của mình và nếu
gặp rủi ro thì thiệt hại sẽ được bù đắp bằng tiền bảo hiểm mà doanh nghiệp bảo hiểm
chi trả. Đồng thời, cũng chính nhờ tiền bảo hiểm mà doanh nghiệp bảo hiểm trả cho cá
nhân, tổ chức có thể duy trì được hoạt động bình thường, ổn định đời sống khi gặp rủi
ro. Mặt khác, an toàn về tính mang sức khỏe là vấn đề tích cực trong việc bù đắp vật

chất trong các tổ chức, cá nhân tham gia bảo hiểm nó trở thành một trong những
phương tiện bảo vệ tài sản của con người. Vì vậy bảo hiểm đã sớm được pháp luật
điều chỉnh cụ thể là trong Bộ luật dân sự, Luật kinh doanh bảo hiểm và các văn bản có
liên quan. Các hoạt động của bảo hiểm phải tuân theo một cơ chế do luật đinh để đảm
bảo an toàn và phát triển. Do bản chất và chức năng của nó mà pháp luật đóng vai trò
rất quan trọng đối với hoạt động kinh doanh bảo hiểm. Nếu thiếu sự điều chỉnh của
pháp luật thì hoạt động kinh doanh bảo hiểm không thể tiến hành thuận lợi và nghĩa vụ
các bên tham gia quan hệ bảo hiểm không được bảo đảm thực hiện trong những trật tự
phù hợp với lợi ích của Nhà nước và cộng đồng.
1.1.3 Vai trò của bảo hiểm
Hoạt động của bảo hiểm thâm nhập vào tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế
xã hôi. Trong điều kiện nền kinh tế hàng hóa phát triển với nhiều thành phần kinh tế đa
dạng của các loại hình doanh nghiệp, các ngành nghề cùng với việc nảy sinh thêm nhu
cầu của các tầng lớp dân cư trong xã hội về của cải vật chất, bảo hiểm và đảm bảo xã
hội đòi hỏi hoạt động bảo hiểm phải thích ứng với cơ chế thị trường và phát huy vai
trò, tác dụng ở mọi lĩnh vực khác nhau.
1.1.3.1 Vai trò đối với kinh tế - xã hội
Rủi ro tổn thất phát sinh làm thiệt hại của cải vật chất con người tạo ra và chính
bản thân con người, làm gián đoạn quá trình sinh hoạt của đời sống xã hội, ngưng trệ
hoạt động sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế. Hoạt động tài chính trước hết là
nhằm khắc phục hậu quả rủi ro tài chính. Rủi ro có thể mang đến những thiệt hại tài
chính bất thường cho cá nhân, tổ chức. Hơn lúc nào hết họ cần đến nguồn tài chính kịp
thời để bù đắp thiệt hại, lấy lại sự cân bằng, ổn định tình hình tài chính. Với mục đích
khôi phục sản xuất, làm cho sản xuất kinh doanh của những người tham gia bảo hiểm
GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 8

Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

tiếp tục phát triển bình thường nếu như đối tượng được bảo hiểm của họ gặp rủi ro, sự
cố gây tổn thất. Sự có mặt của các tổ chức bảo hiểm đã đáp ứng nhu cầu đó một cách
nhanh chóng. Bởi lẽ thông qua quỹ bảo hiểm được tạo lập từ trước một cách chủ động,
có ý thức từ phí bảo hiểm của những người tham gia, tổn thất của một hay một số
người sẽ được phân tán, dàn mỏng theo quy luật “số đông bù số ít”.
Nếu tham gia bảo hiểm các cá nhân, tổ chức sẽ được doanh nghiệp bảo hiểm
phối hợp quản lý rủi ro, thực hiện các biện pháp đề phòng hạn chế tổn thất. Vấn đề này
không chỉ có ý nghĩa đối với người tham gia, doanh nghiệp bảo hiểm mà còn có ý
nghĩa lớn đối với xã hội và thực chất là góp phần bảo đảm an toàn xã hội.
Hơn nữa vượt lên ý nghĩa về tiền bạc bảo hiểm mang đến trạng thái an toàn về
tinh thần, giảm bớt rủi ro cho người được bảo hiểm. Trong thực tế kinh doanh các
doanh nghiệp bảo hiểm cần nhận thức rõ ý nghĩa xã hội đó để tự nâng cao hình ảnh
“một nhà bảo trợ” trong hoạt động bồi thường, chăm sóc khách hàng. Đó cũng chính
là ý nghĩa nhân văn của bảo hiểm trong xã hội hiện đại, thể hiện hình ảnh tốt đẹp của
các doanh nghiệp bảo hiểm trước công chúng.
Thứ hai, hoạt động bảo hiểm góp phần giải quyết việc làm cho xã hội. Điều này
làm giảm bớt tình trạng lao động bị thất nghiệp trong xã hội. Bởi lẽ ngành bảo hiểm đã
thu hút một lượng lớn lao động làm việc tại các doanh nghiệp bảo hiểm, doanh nghiệp
mô giới bảo hiểm, mạng lưới đại lý bảo hiểm và các ngành nghề liên quan như: giám
đinh sức khỏe, giám định tổn thất. Trong bối cảnh nạn thất nghiệp đang ám ảnh nền
kinh tế toàn cầu thì sự phát triển của ngành bảo hiểm vẫn được coi là còn nhiều tiềm
năng ở các quốc gia nói chung và Việt Nam nói riêng. Qua đó góp phần giải quyết tình
trang thiếu việc làm cũng như vấn đề xã hội liên quan khác. Về phương diện tâm lý,
bảo hiểm còn là chỗ dựa tinh thần cho những người tham gia bảo hiểm giúp họ yên
tâm trong cuộc sống và trong hoạt động kinh doanh.11
1.1.3.2 Bảo hiểm đóng vai trò là một hoạt động trung gian tài chính

Do đặc điểm của bảo hiểm là cần phái có các quỹ dự trữ, dự phòng, quỹ bồi
thường hoặc chi trả. Khi các loại quỹ này chưa sử dụng đến cũng sẽ là nguồn vốn đầu
tư đáng kể góp phần phát triển và tăng trưởng kinh tế. Kể cả hoạt động bảo hiểm xã
hội và bảo hiểm thương mại đều thực hiên theo nguyên tắc ứng trước. Vì vậy các tổ
chức bảo hiểm xã hội và các công ty bảo hiểm thương mại thường nắm giữ một quỹ
tiền tệ rất lớn. Nguồn quỹ nhàn rỗi này thực sự làm cho họ trở thành những nhà đầu tư
lớn, là nhà trung gian tài chính quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Mặt khác, bảo
11

ThS. Võ Thị Pha: Giáo trình Lý thuyết bảo hiểm, NXB Tài chính năm 2005, trang 17, 18.

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 9


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

hiểm còn góp phần làm giảm nhẹ cho gánh nặng Ngân sách nhà nước đặc biệt là bảo
hiểm thương mại còn góp phần tăng tích lũy cho ngân sách.12
1.1.4 Lịch sử hình thành và phát triển của bảo hiểm thƣơng mại
1.1.4.1 Trên thế giới
Hình thức sơ khai nhất của bảo hiểm đó là hình thức dự trữ đề phòng những rủi
ro có thể xảy ra, và sau này con người dần dần nhận thấy có tổ chức và dự trữ theo
nhóm có hiệu quả và thuận lợi hơn dự trữ cá nhân đơn thuần.
Ở Ai Cập, khoảng 4500 năm trước Công Nguyên, những người thợ kéo đá đã
lập ra các quỹ tương hỗ để giúp đỡ, chia sẽ rủi ro cho những người gặp hỏa hoạn.

những người Trung Hoa cổ đại, thời nhà Chu vào khoảng 500 năm trước công nguyên
cũng đã sử dụng kỹ thuật phân chia rủi ro đơn giản bằng cách tổ chức các đoàn thuyền
vận chuyển hàng hóa và súc vật trên dòng sông Dương Tử, trong đó hang hóa của mỗi
chủ hàng được chia nhỏ cho mỗi thuyền chuyên chở và nếu chiếc nào bị chìm thì các
thương gia cùng nhau gánh chịu.
Ở Babylone, vào khoảng 1700 năm trước Công Nguyên và ở Athens (Hy Lạp)
khoảng 500 năm trước công nguyên đã xuất hiện quan hệ tín dụng với lãi suất rất cao
trong lĩnh vực buôn bán. Vận chuyển hàng hóa trên biển và qua sa mạc. Điều đặc biệt
trong quan hệ tín dụng này là nếu hàng hóa bị tổn thất thì người cho vay phải chịu rủi
ro mất vốn và lãi. Tại Rome, Hệ thống cho vay với điều kiện tương tự đã ra đời lãi
xuất có thể lên tới 50%. Thực chất đó là sự kết hợp giữa hoạt động tín dụng với ý đồ
bảo hiểm và do đặc trưng bằng cơ chế lãi suất cao đi đôi với chấp nhận rủi ro nên được
mệnh danh là “cho vay mạo hiểm lớn”. Một phần lãi có thể hiểu như tiền thân của phí
bảo hiểm. Hoạt động cho vay bảo hiểm lớn hoạt động khá lâu và phổ biến trên nhiều
khu vực trên thế giới. Tại Rome, kéo dài đến tận thời Trung Cổ - thời kỳ thống trị của
nhà thờ Thiên Chúa Giáo.
Trước những đòi hỏi đó đã hình thành một hệ thống bảo đảm mới của bảo hiểm
hàng hải các nhà buôn chấp nhận một khoảng tiền ấn định trước để nhận được bảo
đảm giá trị tàu thuyền và hàng hóa chuyên chở trong trường hợp tổn thất. Những thỏa
thuận bảo hiểm đầu tiên được gắn liền với hoạt động thương mại và vận chuyển hàng
hóa đường biển đã ra đời vào khoảng giữa thế kỷ XIV. Bút tích của bản hợp đồng cổ
xưa nhất mà người ta tìm thấy được ký kết tại Genes năm 1347. Đến năm 1424, cũng

12

ThS. Võ Thị Pha: Giáo trình Lý thuyết bảo hiểm, NXB Tài chính năm 2005, trang 18, 19.

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 10


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

tại hải cảng Genes, công ty bảo hiểm đầu tiên của ngành vận tải đường biển và đường
bộ cũng được thành lập.
Sau bảo hiểm hàng hải, tiếp đến là sự ra đời của các loại bảo hiểm khác. Tại
Luân Đôn, ngày 2 tháng 9 năm 1666, hỏa hoạn đã xảy ra và kéo dài trong nhiều ngày
thiêu cháy khoảng 13.200 nóc nhà trong đó 87 nhà thờ. Mức độ nghiêm trọng của
thảm họa đã khiến những nhà chức trách thành phố Luân Đôn mở văn phòng cháy đầu
tiên ra đời, lấy tên là Friendly Society Fire Office. Công ty hoạt động trên nguyên tắc
tương hỗ với hệ thống phí bảo hiểm cố định, người được bảo hiểm phải chịu một phần
thiệt hại xảy ra. Sau đó, nhiều công ty bảo hiểm cháy khác tiếp tục ra đời ở nước Anh
như là: Amicable (1969); Sun (1710); Union (1714); London (1714); Wesminiter
(1717). Tại pháp, văn phòng bảo hiểm hỏa hoạn mang tên “LaRoyal Incedie” do
CLAVER thành lập năm 1786 tại Paris, công ty bảo hiểm đầu tiên ra đời năm 1686.
Cuối thế kỷ 19, cùng với sự xuất hiện của nền sản xuất đại công nghiệp cơ khí,
hàng loạt các nghiệp vụ bảo hiểm xuật hiện và phát triển rất nhanh như bảo hiểm tai
nạn, bảo hiểm vỡ kính, bảo hiểm mưa đá và băng tuyết, bảo hiểm otô, bảo hiểm máy
bay, bảo hiểm trách nhiệm dân sự…Ngày nay, bảo hiểm đã thâm nhập vào mọi lĩnh
vực kinh tế - xã hội và ngành bảo hiểm đang giữ vị trí quan trọng trong nền kinh tế
nhiều quốc gia, nhất là các nước phát triển.13
Có thể từ sự ra đời của bảo hiểm hàng hải đến bảo hiểm hỏa hoạn đã xuất hiện
do mức độ rủi ro cao những tác động từ tự nhiên và con người mà hậu quả của những
rủi ro ấy là rất lớn. Chính vì vậy, đó là sự ra đời tự nhiên và tất yếu của bảo hiểm trong
hoạt động thương mại.
1.1.4.1 Ở Việt Nam

Ở Việt Nam, không có tài liệu nào chứng minh một cách chính xác về thời gian
xuất hiện của hoạt động bảo hiểm. Theo ý kiến của nhiều chuyên gia,và năm 1880 có
các Hội bảo hiểm ngoại quốc như Hội bảo hiểm Anh, Pháp, Thụy Sỹ, Hoa Kỳ…đã để
ý đến Đông Dương, Các Hiệp hội bảo hiểm ngoại quốc đại diện tại Việt Nam bởi công
ty thương mại lớn. Ngoài việc buôn bán các công ty này còn mở thêm một trụ sở để
làm đại diện bảo hiểm.
Giai đoạn từ năm 1945 đến 1975, ở Miền Nam đã tồn tại 57 công ty bảo hiểm
dưới nhiều loại hình pháp lý: công ty cổ phần, công ty tương hỗ và công ty bảo hiểm

13

ThS. Võ Thị Pha: Giáo trình Lý thuyết bảo hiểm, NXB Tài chính năm 2005, trang 37-40.

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 11


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

nước ngoài. Sau năm 1975, một số công ty bảo hiểm tư nhân ở Miền Nam đã được
quốc hữu hóa và sáp nhập vào Công ty bảo hiểm Việt Nam.14
Ở Miền Bắc, vào năm 1964, Chính phủ đã ký kết quyết định 1979/CP ngày 127-1964 cho phép thành lập Công ty bảo hiểm Việt Nam (tên giao dịch là Bảo Việt)
trực thuộc Bộ Tài Chính. Bảo Việt chính thức hoạt động vào tháng 1 năm 1975, thực
hiện hai chức năng quản lý nhà nước và trực tiếp kinh doanh bảo hiểm, tái bảo hiểm.
Sự độc quyền khiến hoạt động bảo hiểm trước năm 1990 được biết đến dưới tên là bảo
hiểm nhà nước.Mặc dù có vị trí nhỏ bé với một doanh nghiệp bảo hiểm duy nhất,

nhưng ngành bảo hiểm Việt Nam đã góp phần đáng kể trong việc chia sẽ rủi ro của
những ngành kinh tế quan trọng như ngoại thương, vận tải biển thông qua hoạt động
bảo hiểm hàng hải, tái bảo hiểm và hoạt động đại lý giám định cho các công ty bảo
hiểm của các nước xã hội chủ nghĩa.
Nghị định 100/1993/NĐ-CP của Chính phủ ngày 18/12/1993 về kinh doanh bảo
hiểm được ban hành đã đánh dấu một bước ngoặt lớn trong nền kinh doanh bảo hiểm
Việt Nam. Độc quyền trong kinh doanh bảo hiểm của một doanh nghiệp nhà nước duy
nhất đã chấm dứt với sự ra đời một loạt các doanh nghiệp bảo hiểm.
Ngày 3/5/1999 Ban tổ chức cán bộ Chính phủ đã có quyết định phê duyệt điều
lệ của Hiệp hội bảo hiểm Viêt Nam. Hệ thống pháp luật kinh doanh bảo hiểm không
ngừng được hoàn thiện, chỉnh sửa và bổ sung. Ngày 9 tháng 12 năm 2000, Luật Kinh
doanh bảo hiểm được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua
kỳ hợp thứ 8, khóa X và có hiệu lực từ ngày 1/4/2001, đặt nền móng pháp lý cơ bản
cho sự phát triển thị trường bảo hiểm Việt Nam.15
Có thể nói sự ra đời của bảo hiểm chẳng những trên thế giới mà tại Việt Nam thì
hoạt động bảo hiểm phát triển một cách mạnh mẽ, tạo môi trường cạnh tranh cho các
doanh nghiệp kinh doanh hoạt động bảo hiểm, góp phần đáp ứng nhu cầu bảo hiểm
cho thị trường trong nước và hội nhập quốc tế.
1.2 Tổng quan về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sƣ, công
chứng
1.2.1 Khái niệm về trách nhiệm nghề nghiệp
1.2.1.1 Khái niệm nghề nghiệp

14
15

ThS. Võ Thị Pha: Giáo trình Lý thuyết bảo hiểm, NXB Tài chính năm 2005, trang 40.
ThS. Võ Thị Pha: Giáo trình Lý thuyết bảo hiểm, NXB Tài chính năm 2005, trang 42.

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 12


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

Nghề là một lĩnh vực hoạt động lao động mà trong đó, nhờ được đào tạo, con
người có được những tri thức, những kỹ năng để làm ra các loại sản phẩm vật chất hay
tinh thần nào đó, đáp ứng được những nhu cầu của xã hội.
Nghề nghiệp trong xã hội không phải là một cái gì cố định, cứng nhắc. Nghề
nghiệp cũng giống như một cơ thể sống, có sinh thành, phát triển và tiêu vong. Chẳng
hạn, do sự phát triển của kỹ thuật điện tử nên đã hình thành công nghệ điện tử, do sự
phát triển vũ bão của kỹ thuật máy tính nên đã hình thành cả một nền công nghệ tin
học đồ sộ bao gồm việc thiết kế, chế tạo cả phần cứng, phần mềm và các thiết bị bổ
trợ. Công nghệ các hợp chất cao phân tử tách ra từ công nghệ hóa dầu, công nghệ sinh
học và các ngành dịch vụ, du lịch tiếp nối ra đời…
Ở Việt Nam trong những năm gần đây, do sự chuyển biến của nền kinh tế từ cơ
chế kế hoạch hóa tập trung sang cơ chế thị trường, nên đã gây ra những biến đổi sâu
sắc trong cơ cấu nghề nghiệp của xã hội. Trong cơ chế thị trường, nhất là trong nền
kinh tế tri thức tương lai, sức lao động cũng là một thứ hàng hóa. Giá trị của thứ hàng
hóa sức lao động này tuỳ thuộc vào trình độ, tay nghề, khả năng về mọi mặt của người
lao động. Xã hội đón nhận thứ hàng hóa này như thế nào là do “hàm lượng chất xám”
và “chất lượng sức lao động” quyết định. Khái niệm phân công công tác sẽ mất dần
trong quá trình vận hành của cơ chế thị trường. Con người phải chủ động chuẩn bị
tiềm lực, trau dồi bản lĩnh, nắm vững một nghề, biết nhiều nghề để rồi tự tìm việc làm,
tự tạo việc làm…
Chúng ta hãy cùng nhau làm sáng rõ hai khái niệm Nghề và Chuyên môn:

Nghề là một lĩnh vực hoạt động lao động mà trong đó, nhờ được đào tạo, con
người có được những tri thức, những kỹ năng để làm ra các loại sản phẩm vật chất hay
tinh thần nào đó, đáp ứng được những nhu cầu của xã hội.
Nghề bao gồm nhiều chuyên môn. Chuyên môn là một lĩnh vực lao động sản
xuất hẹp mà ở đó, con người bằng năng lực thể chất và tinh thần của mình làm ra
những giá trị vật chất (thực phẩm, lương thực, công cụ lao động…) hoặc giá trị tinh
thần (sách báo, phim ảnh, âm nhạc, tranh vẽ…) với tư cách là những phương tiện sinh
tồn và phát triển của xã hội.
Trên thế giới hiện nay có trên dưới 2000 nghề với hàng chục nghìn chuyên
môn. Ở Liên Xô trước đây, người ta đã thống kê được 15.000 chuyên môn, còn ở nước
Mỹ, con số đó lên tới 40.000.
Vì hệ thống nghề nghiệp trong xã hội có số lượng nghề và chuyên môn nhiều
như vậy nên người ta gọi hệ thống đó là “Thế giới nghề nghiệp”. Nhiều nghề chỉ thấy
GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 13


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

có ở nước này nhưng lại không thấy ở nước khác. Hơn nữa, các nghề trong xã hội luôn
ở trong trạng thái biến động do sự phát triển của khoa học và công nghệ. Nhiều nghề
cũ mất đi hoặc thay đổi về nội dung cũng như về phương pháp sản xuất. Nhiều nghề
mới xuất hiện rồi phát triển theo hướng đa dạng hóa. Theo thống kê gần đây, trên thế
giới mỗi năm có tới 500 nghề bị đào thải và khoảng 600 nghề mới xuất hiện. Ở nước
ta, mỗi năm ở cả 3 hệ trường (dạy nghề, trung học chuyên nghiệp và cao đẳng - đại
học) đào tạo trên dưới 300 nghề bao gồm hàng nghìn chuyên môn khác nhau.16

1.2.1.2 Khái niệm Luật sư, công chứng
Luật sư là người có đủ tiêu chuẩn, điều kiện hành nghề theo quy định của Luật
này, thực hiện dịch vụ pháp lý theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức (sau đây gọi
chung là khách hàng)17.
Công chứng là việc công chứng viên chứng nhận tính xác thực, tính hợp pháp
của hợp đồng, giao dịch khác (sau đây gọi là hợp đồng, giao dịch) bằng văn bản mà
theo quy định của pháp luật phải công chứng hoặc cá nhân, tổ chức tự nguyện yêu cầu
công chứng18.
1.2.1.3 Khái niệm trách nhiệm nghề nghiệp
Pháp luật chưa quy định rõ khái niệm trách nhiệm nghề nghiệp và hiện tại chưa
có nguồn tài liệu nào định nghĩa chính xác về khái niệm này. Khái niệm này được đưa
ra theo cách hiểu riêng của mỗi người. Chúng ta có thể hiểu như sau:
Trách nhiệm nghề nghiệp là trách nhiệm của cá nhân, tổ chức đối với công việc
của mình. Mỗi cá nhân, tổ chức khi gây ra lỗi vô ý hay cố ý điều phải chịu trách nhiệm
về việc đó.
1.2.1.4 Sự cần thiết của bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp
Ở nhiều nước phát triển, trong danh mục sản phẩm của các doanh nghiệp bảo
hiểm phi nhân thọ thì cơ cấu các sản phẩm bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp bao giờ
cũng là nhiều nhất, sau đó mới đến bảo hiểm xe cơ giới và bảo hiểm con người. Bảo
hiểm trách nhiệm nghề nghiệp được đánh giá là sản phẩm tiềm năng và sẽ là xu hướng
chung tại các nền kinh tế đang phát triển.
Số liệu của Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam cho thấy, tính đến hết 9 tháng đầu
năm 2010, nghiệp vụ bảo hiểm xe cơ giới vẫn đứng đầu về doanh thu với 3.885 tỷ
Định hướng nghề nghiệp, [ngày truy cập 22/08/2013]
17
Điều 2, Luật luật sư năm 2006 sửa đổ bổ sung năm 2012.
18
Điều 2, Luật công chứng năm 2006.
16

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 14


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

đồng (tăng 19,66% so với cùng kỳ năm ngoái), bảo hiểm sức khỏe và tai nạn con
người 1.683 tỷ đồng (tăng 28,74%). Tuy nhiên, các nghiệp vụ có tốc độ tăng trưởng
cao là bảo hiểm nông nghiệp 6,1 tỷ đồng (tăng 520%), bảo hiểm tín dụng 14 tỷ đồng
(tăng 148%), bảo hiểm trách nhiệm chung (bao gồm: bảo hiểm trách nhiệm sản phẩm,
bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp) là 323 tỷ đồng (tăng 42,7%)19. Từ số liệu trên cho
thấy tiềm năng của bảo hiểm nghề nghiệp là rất lớn. Khi mua bảo hiểm trách nhiệm
nghề nghiệp thì người mua sẽ cảm thấy an tâm hơn khi làm việc không bị áp lực công
việc quá nhiều. Doanh nghiêp bảo hiểm thì thu được tiền để đầu tư kinh doanh quan
trọng hơn là khách hàng sẽ tin tưởng hơn vào những người tư vấn của mình.
Nhưng dù sản phẩm có tốc độ tăng trưởng ngày càng cao nhưng tỷ trọng bảo
hiểm vẫn còn thấp và tốc độ tăng trưởng tuyệt đối vẫn rất thấp. Chính vì thế, bảo hiểm
trách nhiệm nói chung và bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp nói riêng, mặc dù rất tiềm
năng, nhưng vẫn chưa thực sự hấp dẫn các doanh nghiệp bảo hiểm. Theo quy định của
pháp luật Việt Nam, nhóm bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp bao gồm: bảo hiểm
trách nhiệm nghề nghiệp cho công ty môi giới bảo hiểm, bảo hiểm trách nhiệm nghề
nghiệp cho luật sư, bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho công ty chứng khoán, bảo
hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho công ty quản lý quỹ, bảo hiểm trách nhiệm nghề
nghiệp của nhà thầu thiết kế xây dựng công trình, bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp
của nhà thầu giám sát thi công công trình xây dựng, bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp
cho công ty kiểm toán, bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho doanh nghiệp thẩm định

giá.
Thực tế, nhận thức chung của người Việt Nam về các sản phẩm bảo hiểm trách
nhiệm chưa cao, họ chưa thấy cần thiết, hoặc cũng có thể do tập quán, thói quen kinh
doanh, không ai sợ trách nhiệm hoặc trách nhiệm là của tập thể. Ngược lại, bảo hiểm
trách nhiệm nghề nghiệp có phạm vi trách nhiệm khá nặng nề, nên các doanh nghiệp
còn e ngại khi triển khai. Mặt khác, lĩnh vực này cũng tiềm ẩn rủi ro liên quan đến trục
lợi bảo hiểm, do hành lang pháp lý về lĩnh vực này chưa thực sự chặt chẽ. Trong khi
đó, cách tính phí bảo hiểm chưa thống nhất, cụ thể. Vì thế, thị trường này vẫn còn quá
nhỏ, dẫn đến cung từ các doanh nghiệp bảo hiểm trong nước còn hạn chế.
Như đã phân tích ở trên thị trường bảo hiểm này còn tiềm ẩn nhiều khía cạnh
bất lợi cho cả doanh nghiệp bảo hiểm lẫn người mua bảo hiểm nên cần được quan tâm
nhiều hơn. Do vậy nhà nước cần chú trọng loại hình bảo hiểm trách nhiệm nghề
Theo đầu tư chứng khoán, Cần tăng ti trọng trách nhiệm nghề nghiệp,
[ngày truy cập 18/08/2013].
19

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 15


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

nghiệp này hơn để xua đi cái ý nghĩ của những người không có thói quen chịu trách
nhiệm cá nhân mà chỉ đổ lỗi cho tập thể làm việc sai sót, bất cẩn, người nào gây ra sai
sót bất cần thì người đó bồi thường.Và nếu không muốn bồi thường do hành vi bất cẩn
đó gây ra thì tốt nhất là mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho mình. Để đảm bảo

uy tín cá nhân, cơ quan, tổ chức làm cho người dân tin tưởng hơn vào vai trò và công
việc của cá nhân,cơ quan, tổ chức mình. Quan trọng hơn là nước ta đang trên đà phát
triển thì phải có tốc độ phát triển ngang bằng các nước trên thế giới. Nước ta có nguồn
nhân lực dồi giàu nhưng thiếu vốn vì vậy cần phải nhận nguồn vốn từ nước ngoài đầu
tư vào. Nhưng nếu muốn nhận được nguồn vốn đầu tư này thì bản thân chúng ta phải
chứng minh với họ một đều là người Việt Nam rất có uy tín và dám nghĩ dám làm khi
làm sai thì sẽ bồi thường không gì tốt hơn là mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp
để đảm bảo khi có sai sót, bất cẩn gì thì sẽ được bồi thường bản thân doanh nghiệp
nước ngoài sẽ không bị thiệt hại gì còn uy tín của doanh nghiệp trong nước thì được
nâng cao hơn.Thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam thúc đẩy kinh tế phát triển loại
hình bảo hiểm này cần được nhân rộng để góp phần làm nguồn tài chính được lưu
thông cá nhân, tổ chức thì có trách nhiệm với nghề nghiệp của mình hơn.
1.2.2 Khái niệm về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp
1.2.2.1 Hợp đồng bảo hiểm
Định nghĩa
Theo Bộ luật dân sự 2005: "Hợp đồng bảo hiểm là sự thỏa thuận giữa các bên,
theo đó bên mua bảo hiểm phải đóng phí bảo hiểm, còn bên bảo hiểm phải trả một
khoản tiền bảo hiểm cho bên được bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm” 20
Theo Bộ luật hàng hải năm 2005: “Hợp đồng bảo hiểm hàng hải là hợp đồng
được ký kết giữa người bảo hiểm và người được bảo hiểm mà theo đó, người bảo hiểm
thu bảo hiểm phí do người được bảo hiểm trả và người được bảo hiểm được người bảo
hiểm bồi thường tổn thất của đối tượng bảo hiểm do các hiểm hoạ hàng hải gây ra
theo mức độ và điều kiện đã thoả thuận với người bảo hiểm”.21
Theo Luật kinh doanh bảo hiểm năm 2000: “Hợp đồng bảo hiểm là sự thỏa
thuận giữa bên mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm, theo đó bên mua bảo hiểm
phải đóng phí bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm phải trả tiền bảo hiểm cho người thụ
hưởng hoặc bồi thường cho người được bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm”.22

Điều 567 Bộ luật dân sự năm 2005.
Điều 200 Bộ luật hàng hải năm 2005.

22
Điều 12 Luật kinh doanh bảo hiểm năm 2000 sửa đổi bổ sung năm 2010.
20
21

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 16


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

Luật không quy định rõ đặc điểm của hợp đồng bảo hiểm mà do các hợp đồng
bảo hiểm qua quá trình tồn tại đã quy định nên đặc điểm của hợp đồng bảo hiểm dưới
đây:
Hợp đồng bảo hiểm có một số tính chất chung trong khuôn khổ những quy định
của luật pháp về hợp đồng dân sự, ngoài ra, nó còn có một số tính chất riêng biệt gắn
liền với đặc trưng kinh tế - kỹ thuật ngành bảo hiểm. Cụ thể như sau:
Hợp đồng bảo hiểm mang tính tương thuận: Hợp đồng bảo hiểm được thiết lập
dựa trên sự chấp thuận của cả đôi bên trên nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng, tự do giao
kết trong khuôn khổ pháp luật và đạo đức xã hội.
Hợp đồng bảo hiểm là hợp đồng song vụ: Các bên ký kết đều có quyền và nghĩa
vụ, quyền của bên này là nghĩa vụ của bên kia và ngược lại. Người bảo hiểm phải đảm
bảo cho các rủi ro còn người được bảo hiểm phải trả phí bảo hiểm.
Hợp đồng bảo hiểm có tính chất may rủi: Nếu không tồn tại rủi ro (sự kiện bảo
hiểm) thì không có việc giao kết cũng như tồn tại hiệu lực của Hợp đồng bảo hiểm.
Hợp đồng bảo hiểm có tính chất tin tưởng tuyệt đối: Mối quan hệ giữa bên mua

bảo hiểm và người bảo hiểm được thiết lập trong tình trạng tạo ra rủi ro cho nhau. Do
đó, để tồn tại và có thể thực hiện thì hai bên phải có sự tin tưởng lẫn nhau. Tính chất
tin tưởng tuyệt đối và nguyên tắc trung thực tối đa chỉ là hai mặt của cùng một vấn đề.
Hợp đồng bảo hiểm có tính chất phải trả tiền: Mối quan hệ quyền và nghĩa vụ
giữa hai bên thể hiện ở mối quan hệ tiền tệ. Bên mua bảo hiểm có nghĩa vụ trả tiền phí
bảo hiểm, người bảo hiểm có nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm/bồi thường khi có sự kiện bảo
hiểm xảy ra.
Hợp đồng bảo hiểm có tính chất gia nhập: Hợp đồng bảo hiểm là một hợp đồng
theo mẫu. Quy tắc bảo hiểm (nội dung chính của hợp đồng) do người bảo hiểm soạn
thảo trước, bên mua bảo hiểm sau đọc thấy phù hợp với nhu cầu của mình thì gia nhập
vào.
Hợp đồng bảo hiểm có tính dân sự - thường mại hỗn hợp: Bên mua bảo hiểm có
thể là một thể nhân hoặc pháp nhân dân sự hay thương mại, người bảo hiểm cũng có
thể là một pháp nhân dân sự (hội tương hỗ) hay thương mại (công ty bảo hiểm). Do
đó, mối quan hệ giữa họ, cụ thể là hợp đồng bảo hiểm sẽ có thể có tính dân sự hay
thương mại thuần túy hoặc dân sự - thương mại hỗn hợp.23

Nguyễn Tiến Hùng, Hợp đồng bảo hiểm, [ngày truy cập 18/08/2013].
23

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 17


Đề tài: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM TRÁCH NHIỆM NGHỀ
NGHIỆP CỦA LUẬT SƢ, CÔNG CHỨNG

1.2.2.2 Hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công chứng
Hiện tại khoa học pháp lý chưa có một khái niệm định nghĩa chính thức về bảo
hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công chứng. Do đó, chúng ta có thể tập hợp
tất cả các khái niệm cơ bản để đưa một khái niệm rõ ràng hơn.
Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công chứng là một phần nằm
trong bảo hiểm trách nhiệm dân sự nên trước hết muốn hiểu được nó thì chúng ta phải
hiểu rõ khái niệm bảo hiểm trách nhiệm dân sự. Trách nhiệm dân sự được hiểu là trách
nhiệm phát sinh do vi phạm nghĩa vụ dân sự. Trong đó nghĩa vụ dân sự chính là việc
mà theo quy định của pháp luật thì một hoặc nhiều chủ thể không được làm hoặc bắt
buộc làm một hành động nào đó đối với một hoặc nhiều chủ thể khác. Người chịu
trách nhiệm dân sự mà không thực hiện đầy đủ hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ đó
thì phải chịu trách nhiệm đối với người bị hại và trước pháp luật.
Nhìn chung thì trách nhiệm dân sự là trách nhiệm bồi thường về vật chất và tinh
thần. Trong đó trách nhiệm bồi thường về vật chất và tinh thần là trách nhiệm bồi
thường những tổn thất vật chất thực tế, tính được thành tiền do bên vi phạm nghĩa vụ
dân sự gây ra bao gồm tổn thất về tài sản, chi phí ngăn chặn thiệt hại, thu nhập thực tế
bị giảm sút. Người thiệt hại về tinh thần đối với người khác do xâm pham đến tính
mạng sức khỏe, danh dự, uy tín của người khác thì ngoài việc chấm dứt hành vi vi
phạm còn phải bồi thường một khoản tiền cho người bị hại. Trong pháp luật dân sự thì
ngoài việc gây ra thiệt hại đối với người bị hại còn phải do hành vi vó lỗi của chủ thể
mới phát sinh trách nhiệm dân sự. Từ định nghĩa trên có thể thấy được yếu tố lỗi là
yếu tố quan trọng để xác định có hay không hành vi gây thiệt hại dẫn đến việc phải bồi
thường.Trong bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công chứng cũng vậy
yếu tố lỗi cũng được xem là yếu tố quyết định.Có thể hiểu “Bảo hiểm trách nhiệm
nghề nghiệp của luật sư, công chứng là bảo hiểm trách nhiệm pháp lý của người được
bảo hiểm, phát sinh do việc vi phạm trách nhiệm nghề nghiệp gây ra. Doanh nghiệp
bảo hiểm cung cấp đảm bảo về mặt tài chính cho các cá nhân, tổ chức, công ty hành
nghề chuyên môn đối với trách nhiệm dân sự phát sinh từ việc hành nghề chuyên môn
(có thể do hành động hoặc thiếu sót của người chịu trách nhiệm chuyên môn chính
cũng như nhân viên của họ gây ra)”.24

Như vậy, thực chất Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của luật sư, công
chứng là bảo hiểm cho các cá nhân hành nghề độc lập hoặc trong một tổ chức nghề
Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp, [ngày truy cập 22/08/2013].
24

GVHD: TS.CAO NHẤT LINH

SVTH: TRẦN PHƯỢNG NGUYÊN

Trang 18