Hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro thanh khoản tại ngân hàng thương mại cổ phần sài gòn

B
TR

NGă

GIÁO D CăVÀă ÀOăT O
I H C KINH T TP.H

NG TH PH

CHÍ MINH

NGăTRANG

HOÀN THI N HO Tă NG QU N TR R I
RO THANH KHO N T I NGÂN HÀNG
TH
NGăM I C PH N SÀI GÒN

LU NăV NăTH C S KINH T

Tp.H Chí Minh – N mă2015


B
TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP.H

NG TH PH

CHÍ MINH

NG TRANG

HOÀN THI N HO T
NG QU N TR
R I RO THANH KHO N T I NGÂN HÀNG
TH
NG M I C PH N SÀI GÒN
Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mã s : 60340201

LU N V N TH C S KINH T

NG

IH

PGS.TS TR

NG D N KHOA H C
NG QUANG THÔNG

Tp.H Chí Minh – N m 2015


L I CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là đ tài nghiên c u c a riêng tôi v i s h
khoa h c c a PGS.TS Tr

ng d n

ng Quang Thông. Nh ng thông tin và n i dung

nêu trong đ tài là nghiên c u th c t và hoàn toàn đúng v i ngu n trích d n.
Tác gi đ tài:

ng Th Ph

ng Trang


M CL C
TRANG PH BÌA
L I CAM OAN
M CL C
DANH M C CÁC T

VI T T T

DANH M C S
DANH M C B NG BI U
L IM
CH

U ....................................................................................................1
NG 1: C

S

HO T

NG QU N TR R I RO

THANH KHO N TRONG NGỂN HÀNG TH

NG M I ...........................5

LÝ LU N V

1.1 Thanh kho n ..............................................................................................5
1.1.1Khái ni m thanh kho n ..............................................................................5
1.1.2Cung và c u thanh kho n ...........................................................................5
1.1.3 Tr ng thái thanh kho n ròng .....................................................................6
1.2 Ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n ...................................................6
1.2.1 R i ro thanh kho n ....................................................................................7
1.2.1.1 Khái ni m r i ro thanh kho n ................................................................7
1.2.1.2Nguyên nhân r i ro thanh kho n .............................................................7
1.2.2 Ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n ......................................................8
1.2.2.1 Khái ni m ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n ..................................8
1.2.2.2 S c n thi t c a vi c qu n tr r i ro thanh kho n...................................8
1.2.2.3 Nguyên t c ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n .................................9
1.2.2.4 Các b

c qu n tr r i ro thanh kho n...................................................10

1.3 Bài h c kinh nghi m trong ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n c a

m t s Ngơn Hàng Th

ng M i trên th gi i và

Vi t Nam ....................20

1.3.1 Kinh nghi m qu n tr r i ro thanh kho n c a các Ngân hàng th

ng m i

trên th gi i ......................................................................................................20
1.3.1.1Kinh nghi m qu n tr r i ro thanh kho n c a Ngân hàng TMCP SMBC
Nh t B n ...........................................................................................................20


1.3.1.2 Kinh nghi m qu n tr r i ro thanh kho n c a Ngân hàng Northern
Rock .................................................................................................................21
1.3.2 Kinh nghi m qu n tr r i ro thanh kho n c a Ngân hàng th

ng m i Vi t

Nam- Ngân hàng TMCP Á Châu .....................................................................21
1.3.3Bài h c kinh nghi m ................................................................................22
K T LU N CH
CH

NG 1.................................................................................23

NG 2: TH C TR NG HO T

NG QU N TR R I RO THANH

KHO N T I NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN .............................................24
2.1 Gi i thi u Ngân hàng TMCP Sài Gòn ...................................................24
2.1.1 Quá trình hình thành và phát tri n ..........................................................24
2.1.2 C c u t ch c c a Ngân hàng TMCP Sài Gòn......................................24
2.1.3Tình hình tài chính c a Ngân hàng TMCP Sài Gòn tr

c và sau h p

nh t ...................................................................................................................25
2.1.3.1Tr

c h p nh t ......................................................................................26

2.1.3.2Sau h p nh t ..........................................................................................27
2.2 Tình hình thanh kho n c a SCB sau h p nh t .....................................31
2.2.1Tình hình thanh kho n c a 03 ngân hàng SCB, VNTN, FCB tr

ch p

nh t ...................................................................................................................32
2.2.1.1 C c u ngu n v n – s d ng ngu n v n c a SCB (2010 – 09 tháng đ u
n m 2011) .........................................................................................................32
2.2.1.2 C c u ngu n v n – s d ng ngu n v n c a VNTB (2010 – 09 tháng
đ u n m 2011) ..................................................................................................33
2.2.1.3 C c u ngu n v n – s d ng ngu n v n c a FCB (2010 – 09 tháng đ u
n m 2011) .........................................................................................................33
2.2.2 Tình hình ngu n v n – s d ng v n c a SCB (2012 – 2014) ................35
2.3Ho t đ ng qu n tr r i ro SCB ................................................................38

2.3.1 Quy trình, quy đ nh liên quan đ n ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n
t i SCB .............................................................................................................38
2.3.1.1 Mô hình qu n lý r i ro thanh kho n .....................................................38


2.3.1.2 Ph

ng pháp nh n d ng, đo l

ng, r i ro thanh kho n .......................40

2.3.1.3 Ki m soát r i ro thanh kho n ...............................................................41
2.3.2 Ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n th c t c a SCB .........................44
2.3.2.1 Nh n d ng, phân tích r i ro thanh kho n .............................................44
2.3.2.2 o l

ng yêu c u thanh kho n ............................................................53

2.3.2.3Ki m soát và phòng ng a r i ro thanh kho n .......................................57
2.4 ánh giá ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n c a SCB ..................58
2.4.1M t đ t đ

c c a Ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n ........................58

2.4.2H n ch c a Ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n SCB ........................58
2.4.3Nguyên nhân c a nh ng h n ch trong Chính sách qu n tr r i ro thanh
kho n c a SCB .................................................................................................59
K T LU N CH
CH

NG 2.................................................................................60

NG 3: GI I PHÁP HOÀN THI N HO T

RO THANH KHO N T I NGỂN HÀNG TH

NG QU N TR R I
NG M I C

PH N SÀI

GÒN .................................................................................................................61
3.1 D báo tình hình thanh kho n c a Ngân hàng TMCP Sài Gòn trong
n m 2015 .........................................................................................................61
3.1.1

ánh giá tác đ ng c a tình hình kinh t , chính sách v mô n m 2015 đ i

v i tình hình thanh kho n c a SCB n m 2015 ................................................61
3.1.2 ánh giá k ho ch kinh doanh 2015 nh h

ng đ n thanh kho n c a SCB

n m 2015 ..........................................................................................................63
3.2 Gi i pháp hoàn thi n ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n t i Ngân
hàng TMCP Sài Gòn ......................................................................................67
3.2.1 Có đ nh h
3.2.2 Th

ng chi n l

c c th trong ho t đ ng kinh doanh ...............67

ng xuyên có s đi u ch nh quy trình, quy đ nh liên quan đ n ho t

đ ng qu n tr r i ro thanh kho n và áp d ng quy trình vào th c t .................68
3.2.3Chú tr ng h n đ n công tác qu n tr r i ro thanh kho n .........................68
3.2.4 C c u l i th i h n tài s n n có cho phù h p ........................................68
3.2.5 Gia t ng v n ch s h u, nâng cao n ng l c tài chính c a SCB. ...........69


3.2.6 Có k ho ch s d ng ngu n và ngu n v n h p lỦ đ m b o h n ch r i ro
thanh kho n cho SCB .......................................................................................69
3.2.7 Chú tr ng công tác ch m sóc khách hàng và nâng cao ch t l

ng d ch v

SCB . T đó gia t ng ngu n cung thanh kho n ...............................................71
K T LU N CH

NG 3.................................................................................72

K T LU N CHUNG ......................................................................................73
TÀI LI U THAM KH O
PH L C


DANH M C CÁC T

VI T T T

T vi t t t

ụ ngh a

1

ACB

Ngân hàng TMCP Á Châu

2

BIDV

Ngân hàng TMCP

3

CAR

H s an toàn v n t i thi u

4

Eximbank

Ngân hàng TMCP Xu t Nh p Kh u Vi t Nam

5

FCB

Ngân hàng th

6

Kiên Long

Ngân hàng TMCP Kiên Long

7

LNST

L i nhu n sau thu

8

MB

Ngân hàng TMCP Quân

9

NHNN

Ngân hàng nhà n

10

NLP

Net liquidity position

11

SCB

Ngân hàng th

12

SHB

Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Hà N i

13

STB

Ngân hàng TMCP Sài Gòn Th

14

TCTD

T ch c tín d ng

15

Techcombank

Ngân hàng TMCP K Th

16

TMCP

Th

17

T ng TS BQ

T ng tài s n bình quân

18

VAMC

19

VCSH BQ

V n ch s h u bình quân

20

Vietcombank

Ngân hàng TMCP Ngo i Th

ng Vi t Nam

21

Vietinbank

Ngân hàng TMCP Công Th

ng Vi t Nam

22

VNTB

Ngân hàng th

23

VPBank

Ngân hàng TMCP Vi t Nam Th nh V

STT

u T Và Phát Tri n Vi t Nam

ng m i c ph n

Nh t

i

c

ng m i c ph n Sài Gòn
ng Tín

ng Vi t Nam

ng m i c ph n

Công ty TNHH m t thành viên Qu n lý tài s n c a
các t ch c tín d ng Vi t Nam

ng m i c ph n Vi t Nam Tín Ngh a
ng


DANH M C S
S đ 2.1 Mô hình qu n lý r i ro thanh kho n c a SCB .................................39


DANH M C B NG BI U
B ng 2.1Tình hình ho t đ ng kinh doanh c a FCB, VNTB và SCB t 2009
đ n 30/09/2011 .................................................................................................26
B ng 2.2: Ho t đ ng kinh doanh SCB t 2012 đ n 2014 ................................27
B ng 2.3 Tình hình thu nh p, chi phí SCB n m 2012-2014 ............................29

B ng 2.4 Tình hình tài chính nhóm 10 ngân hàng TMCP có v n đi u l l n
nh t Vi t Nam ..................................................................................................31
B ng 2.5 C c u ngu n v n – s d ng ngu n v n c a SCB t 2012 đ n
2014 ..................................................................................................................35
B ng 2.6Phân lo i ti n g i khách hàng t i SCB theo c c u ti n g i và lo i
hình ti n g i t n m 2012 đ n n m 2014 ........................................................44
B ng 2.7 Phân lo i ti n g i khách hàng theo c c u ti n g i và lo i hình ti n
g i t i SCB, Techcombank và ACB n m 2014 ...............................................45
B ng 2.8: Lãi su t huy đ ng 2013, 2014 c a m t s ngân hàng th

ng m i c

ph n Vi t Nam .................................................................................................46
B ng 2.9 B ng phân lo i th i h n huy đ ng v n và th i h n cho vay khách
hàng c a SCB t n m 2012 đ n n m 2014. .....................................................47
B ng 2.10 B ng so sánh phân lo i th i h n huy đ ng v n và th i h n cho vay
khách hàng c a SCB v i Techcombank và ACB ............................................48
B ng 2.11 Tình hình đ u t ch ng khoán c a SCB n m 2012 đ n 2014. .......49
B ng 2.12 Chi ti t tài s n có khác n m 2014 c a SCB, ACB và
Techcombank ...................................................................................................50
B ng 2.13 Phân lo i nhóm n

khách hàng c a SCB t n m 2012 đ n n m

2014. .................................................................................................................51
B ng 2.14 Tình hình phân lo i nhóm n SCB, Techcombank, ACB
n m 2014 ..........................................................................................................52
B ng 2.15 B ng tính t s thanh kho n SCB t

th i đi m h p nh t đ n

31/12/2014........................................................................................................53
B ng 2.16 B ng tính T s thanh kho n SCB, Techcombank, ACB


n m 2014 ..........................................................................................................54
B ng 2.17 M c chênh l ch thanh kho n ròng SCB 2014 theo xác đ nh c a tác
gi .....................................................................................................................56
B ng 3.1 K ho ch kinhdoanh 2015 SCB........................................................63


1

L IM

U

1. Lý do l a ch n đ tài:
Ho t đ ng kinh doanh ngân hàng là ho t đ ng kinh doanh ti m n nhi u r i ro nh
r i ro tín d ng, r i ro lãi su t, r i ro thanh kho n…

đ m b o ho t đ ng kinh doanh

v a hi u qu và v a h n ch r i ro các ngân hàng đ u xây d ng các chính sách qu n tr
r i ro. Tuy nhiên, trong th i gian qua các ngân hàng ch y u chú tr ng vào qu n tr r i
ro tín d ng, r i ro lãi su t, r i ro th tr

ng mà ch a chú tr ng vào ho t đ ng qu n tr

r i ro thanh kho n. Vi c qu n tr r i ro thanh kho n còn mang tính ch t đ i phó v i

Ngân hàng nhà n
hàng Nhà N

c thông qua vi c đ m b o đáp ng các t s theo quy đ nh c a Ngân

c. Ngân hàng Th

M i C Ph n

ng M i C Ph n Sài Gòn (SCB), Ngân hàng Th

Nh t (FCB) và Ngân hàng Th

(VTNB) là m t tr

ng

ng M i C Ph n Vi t Nam Tín Ngh a

ng h p đi n hình. Do ch a chú tr ng vào ho t đ ng qu n tr r i ro

thanh kho n cùng v i vi c t ng tr

ng nóng tín d ng trong th i gian dài t 2007 đ n

2008 nên khi n n kinh t suy y u, n x u gia t ng cùng v i vi c đi u ch nh chính sách
ti n t , tài khóa c a Nhà N

c thì c ba ngân hàng trên đã không th ch ng đ đ

c áp

l c thanh kho n, thi u h t thanh kho n tr m tr ng d n đ n r i ro thanh kho n x y ra.
T đó, c ba ngân hàng ph i ti n hành h p nh t, ti n hành tái c u trúc toàn di n đ gi i
quy t h qu r i ro thanh kho n c ng nh tái c c u toàn di n, nâng cao n ng l c tài
chính c a ngân hàng. T đó, đ m b o an toàn ho t đ ng cho ngân hàng nói riêng c ng
nh h th ng ngân hàng nói chung.
Nh v y, tr

ng h p r i ro thanh kho n x y ra s đ l i h qu khá l n, nguy c đ

v h th ng ngân hàng. Do đó, ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n đóng vai trò h t
s c quan tr ng. V i t cách là m t thành viên c a SCB, v i mong mu n đ

c tìm hi u

và đóng góp nh ng ý ki n cá nhân c a mình v ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n
c a SCB tôi đã l a ch n đ tài: “Hoàn thi n ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n
t i Ngân hàng Th

ng M i C Ph n Sài Gòn” làm lu n v n t t nghi p.

2. T ng quan các nghiên c u tr

c đơy

Liên quan đ n đ tài nghiên c u, tr
nh :

c đây c ng có khá nhi u tác gi đã nghiên c u

2

Tác gi

ào Th Huy n (2012) có nghiên c u đ tài “Qu n tr r i ro thanh kho n t i

Ngân hàng Th

ng M i C Ph n Sài Gòn”. Theo đó tác gi

tình hình thanh kho n c a SCB (SCB c ) tr

ào Th Huy n phân tích

c h p nh t đ t đó đ a ra nh ng gi i

pháp qu n tr r i ro thanh kho n t i SCB sau h p nh t c ng nh có nh ng ki n ngh đ i
v i chính ph và ngân hàng nhà n
Tác gi Lê Th Ph

ng Nga (2012) c ng nghiên c u đ tài “Qu n tr r i ro thanh

kho n t i Ngân hàng Th
l

c.

ng M i C Ph n Sài Gòn”.

tài c a tác gi ch y u đo

ng r i ro thanh kho n t n m 2010 (SCB c ) đ n n m 2012 (sau khi h p nh t 03

ngân hàng SCB, VNTB và FCB đ

c 1 n m) thông qua ph

ng pháp ti p c n t s

thanh kho n và gi i thi u nh ng quy đ nh c a SCB v qu n tr r i ro thanh kho n. T
đó đánh giá qu n tr r i ro thanh kho n t i SCB và đ a ra các gi i pháp qu n tr r i ro
thanh kho n t i SCB c ng nh có nh ng ki n ngh đ i v i chính ph và ngân hàng nhà
n

c.
T

ng t cách nghiên c u c a tác gi Lê Th Ph

ng Nga, tác gi Nguy n Hoàng

Ái Quyên (2013) c ng nghiên c u đ tài “Qu n tr r i ro thanh kho n t i Ngân hàng
Th

ng M i C Ph n Sài Gòn” thông qua thông qua ph

ng pháp ti p c n t s thanh

kho n và gi i thi u nh ng quy đ nh c a SCB v qu n tr r i ro thanh kho n. T đó
đánh giá qu n tr r i ro thanh kho n t i SCB và đ a ra các gi i pháp qu n tr r i ro
thanh kho n t i SCB. Tuy nhiên, th i gian nghiên c u c a tác gi Nguy n Hoàng Ái
Quyên dài h n so v i tác gi Lê Th Ph

ng Nga t n m 2008 (SCB c ) đ n n m 2012

(sau khi h p nh t 03 ngân hàng SCB, VNTB và FCB đ

c 1 n m).

Nh v y, nghiên c u c a các tác gi trên ch y u s d ng ph
s thanh kho n đ đo l

ng pháp ti p c n t

ng thanh kho n c a SCB c - tr

c h p nh t và SCB sau h p

nh t ba ngân hàng 03 ngân hàng SCB, VNTB và FCB đ

c 1 n m (2012). T đó, có

nh ng đánh giá th c tr ng qu n tr r i ro thanh kho n c a SCB và đ a ra các gi i pháp
qu n tr r i ro thanh kho n.
Tuy nhiên, theo ý ki n c a tác gi thì th i gian tái c c u ho t đ ng c a SCB sau
h p nh t là 03 n m (t 2012 đ n 2014) và n m 2012 m i là n m đ u tiên SCB ti n
hành c c u toàn di n ho t đ ng ngân hàng và x lý h qu c a r i ro thanh kho n cu i

3

n m 2011. Do đó, đ đánh giá và có cái nhìn toàn di n h n v ho t đ ng qu n tr r i ro
thanh kho n c a SCB, tác gi s ti n hành phân tích tình hình thanh kho n, d u hi u r i
ro thanh kho n, ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n c a SCB sau h p nh t (t n m
2012 đ n n m 2014). T đó, có nh ng đánh giá c ng nh đ xu t gi i pháp đ hoàn
thi n ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n t i SCB.
3. M c tiêu nghiên c u:
H th ng hóa lý thuy t v ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n trong ngân hàng
th

ng m i. Trên c s đó, đánh giá th c tr ng tình hình thanh kho n r i ro thanh kho n

và ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n c a Ngân hàng TMCP Sài Gòn trong nh ng
n m qua. T đó, tác gi đ xu t các gi i pháp nh m hoàn thi n ho t đ ng qu n tr r i ro
thanh kho n t i Ngân hàng TMCP Sài Gòn.
it

4.

ng nghiên c u:

R i ro thanh kho n t i Ngân hàng TMCP Sài Gòn
Ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n t i Ngân hàng TMCP Sài Gòn
5. Ph m vi nghiên c u: Ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n c a Ngân hàng TMCP
Sài Gòn v i khung th i gian t 2012 đ n 2014.
6. Ph

ng pháp nghiên c u: Ph

ng pháp đ nh tính: s d ng ph

ng pháp th ng kê,

so sánh, phân tích, t ng h p, d báo.
7. ụ ngh a th c ti n c a đ tài:
tài có Ủ ngh a th c ti n trong công tác qu n lý r i ro thanh kho n t i SCB do
ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n có vai trò quan tr ng trong công tác qu n tr ngân
hàng. H n n a, cu i n m 2014, Ngân hàng nhà n

c có ban hành thông t

s

36/2014/TT-NHNN ngày 20/11/2014 quy đ nh các gi i h n, t l đ m b o an toàn
trong ho t đ ng c a t ch c tín d ng (có hi u l c t ngày 01/02/2015). Theo đó, Ngân
hàng nhà n

c (NHNN) có đi u ch nh m t s ch tiêu v t l gi i h n an toàn v n so

v i các thông t tr

c đây nh thông t 15/2009/TT-NHNN ngày 10/08/2009, thông t

13/2010/TT-NHNN ngày 20/05/2010, thông t 19/2010/TT-NHNN ngày 27/09/2010,
thông t 22/2011/ TT-NHNN ngày 30/08/2011,...
ngân hàng nhà n

phù h p v i chính sách m i c a

c c ng nh xây d ng m t h th ng qu n tr r i ro thanh kho n hi u


4

qu , SCB c n đánh giá l i ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n trong th i gian qua và
có nh ng thay đ i trong ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n.
8. N i dung k t c u đ tài:
N i dung đ tài đ
Ch
th

c k t c u 3 ch

ng c th nh sau:

ng 1: C s lý lu n v ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n trong Ngân hàng

ng m i.
Ch

ng 2: Th c tr ng ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n c a Ngân hàng TMCP

Sài Gòn.
Ch

ng 3: Gi i pháp hoàn thi n ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n t i Ngân

hàng TMCP Sài Gòn.

5

CH

NG 1: C

S

LÝ LU N V HO T

NG QU N TR R I

RO THANH KHO N TRONG NGÂN HÀNG TH
1.1 Thanh kho n trong ngơn hàng th

NG M I

ng m i

1.1.1 Khái ni m thanh kho n
“M t ngân hàng đ
đ

c xem là có kh n ng thanh kho n t t n u nh ngân hàng có

c nh ng kho n v n kh d ng v i chi phí th p đúng t i th i đi m ngân hàng có nhu

c u. i u này cho th y, ngân hàng có kh n ng thanh kho n t t khi ngân hàng có trong

tay l

ng v n kh d ng v i quy mô h p lý ho c ngân hàng có th nhanh chóng huy

đ ng v n thông qua con đ

ng vay n hay bán tài s n” (Peter S Rose, 2004, trang 415)

Nh v y thanh kho n c a ngân hàng là kh n ng ngân hàng đáp ng t t ngay t c
kh c các nhu c u chi tr .
1.1.2 Cung và c u thanh kho n
Cung thanh kho n là ngu n cung ng thanh kho n cho ngân hàng. Bao g m các
ngu n sau:
Ti n m t t i qu , ti n g i t i NHNN,ti n g i không k h n t i các t ch c tín d ng
khác, ti n g i có k h n t i các t ch c tín d ng khác đ n h n
u t ch ng khoán đ n h n, thu n vay khách hàng
Bán tài s n
Lãi và phí d ch v đã thu
Ti n g i có k h n, không k h n c a khách hàng cá nhân, t ch c kinh t ,
Vay t th tr

ng ti n t (vay ngân hàng nhà n

c, các t ch c tín d ng khác)

Các kho n ph i thu khác,…
C u thanh kho n là các nhu c u v n cho các ho t đ ng khác nhau c a ngân hàng.
C u thanh kho n bao g m các kho n sau:
Khách hàng rút ti n t tài kho n
Ti n g i t i các t ch c tín d ng khác

Các kho n vay trên th tr

ng ti n t đ n h n

Cam k t gi i ngân, s d L/C, b o lãnh trong n

cđ nh n

Chi phí b ng ti n và thu xu t hi n trong quá trình s n xu t và cung c p d ch v


6

Thanh toán c t c b ng ti n
D tr b t bu c, s d ti n t i thi u
Các kho n ph i tr khác
1.1.3 Tr ng thái thanh kho n ròng
Thông qua vi c xác đ nh cung c u thanh kho n, có th tính ra tr ng thái thanh
kho n ròng c a ngân hàng.
Tr ng thái thanh kho n ròng = Net Liquidity Position (NLP) = Cung thanh kho n –
C u thanh kho n.
Có ba tr

ng h p x y ra đ i v i tr ng thái thanh kho n ròng:

Th ng d

thanh kho n (cung thanh kho n l n h n c u thanh kho n): NLP >0, x y

ra khi n n kinh t ho t đ ng kém hi u qu , ngân hàng không ti p c n đ

hàng ho c không l a ch n đ

c v i khách

c nhi u khách hàng đ cho vay. Ngoài ra, nó còn x y ra

khi ngân hàng chi m gi quá nhi u tài s n có

d ng tr c ti p hay gián ti p không có

kh n ng sinh l i hay ngân hàng t ng v n quá nhanh trong khi ch a có ph

ng án s

d ng v n hi u qu . Th ng d thanh kho n làm t ng chi phí ho t đ ng c a ngân hàng.
gi i t a tr ng thái th ng d thanh kho n, các gi i pháp ngân hàng th
là: Mua các ch ng khoán làm d tr th c p, cho vay trên th tr

ng s d ng đó

ng ti n t , g i t i các

t ch c tín d ng khác,…
Thi u h t thanh kho n (Cung thanh kho n < c u thanh kho n): NLP <0, x y ra khi
ngân hàng không đ ngu n v n đ ho t đ ng (đáp ng nhu c u chi tr cho khách hàng,
nhu c u vay v n c a doanh nghi p,…). Vi c thi u h t thanh kho n làm m t đi nh ng c
h i kinh doanh, đ u t t t có th mang l i l i nhu n cho ngân hàng, th m chí m t khách
hàng, m t th tr

ng, s t gi m ni m tin c a khách hàng…Khi tr ng thái thâm h t thanh

kho n x y ra, ngân hàng c n ti n hành các bi n pháp đ bù đ p nh :Bán d tr th c p,
vay qua đêm, vay tái chi t kh u t i Ngân hàng trung

ng, huy đ ng t th tr

ng ti n

t , s d ng d tr b t bu c,…
Thanh kho n cân b ng (cung thanh kho n b ng c u thanh kho n): NLP = 0, đi u
này r t khó x y ra trong th c t .
1.2 Ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n


7

1.2.1 R i ro thanh kho n
1.2.1.1 Khái ni m r i ro thanh kho n
R i ro thanh kho n là r i ro x y ra khi ngân hàng không có kh n ng cung ng đ y
đ l

ng ti n m t cho nhu c u thanh kho n t c th i ho c cung ng đ thanh kho n v i

chi phí cao ho c quá cao. Nói cách khác đây là r i ro xu t hi n khi ngân hàng thi u kh
n ng chi tr do không chuy n đ i k p th i các lo i tài s n thành ti n m t, ho c không
th vay m

n đ đáp ng các nhu c u thanh toán.

trong ho t đ ng ngân hàng th

Có nhi u ng

ây là r i ro đ c tr ng và ph bi n

ng m i.

i nh m l n gi a khái ni m r i ro thanh kho n và r i ro thanh toán.

Th c ch t đây là hai r i ro khác nhau. R i ro thanh toán là r i ro x y ra khi ngân hàng
không có đ v n đ bù đ p cho ph n giá tr s t gi m đ t ng t c a tài s n và các kho n
n và r i ro thanh kho n khi x y ra v i m c đ nghiêm tr ng s d n đ n r i ro thanh
toán.
1.2.1.2 Nguyên nhân r i ro thanh kho n
R i ro thanh kho n x y ra có th do nh ng nguyên nhân ch quan hay khách quan.
Chi ti t c th nh sau:
Nguyên nhân bên trong:
Ngân hàng có chi n l

c và ph

ng pháp qu n tr r i ro thanh kho n không phù

h p và kém hi u qu . Ngân hàng vay m

n quá nhi u các kho n ti n g i ng n h n c a

cá nhân và đ nh ch tài chính khác, sau đó chuy n hóa chúng thành nh ng tài s n đ u
t dài h n. i u này d n đ n vi c x y ra tình tr ng m t cân x ng gi a ngày đáo h n c a
các kho n s d ng v n và ngày đáo h n c a các ngu n v n huy đ ng; mà th

ng g p

nh t là dòng ti n thu h i t các tài s n đ u t nh h n dòng ti n chi ra đ chi tr ti n
g i đ n h n.
Nguyên nhân bên ngoài:
Khách hàng m t ni m tin đ i v i ngân hàng g i ti n. H rút ti n hàng lo t do lo s
v kh n ng chi tr c a ngân hàng th

ng m i đ i v i kho n ti n g i c a mình.Ngu n

v n ngân hàng huy đ ng t khách hàng đ

c s d ng đ cho vay và c n m t kho ng

th i gian nh t đ nh đ thu h i.Vi c khách hàng rút ti n hàng lo t khi n c u thanh kho n


8

t ng đ t ng t trong khi ngu n cung thanh kho n ch a đáp ng k p th i, tr ng thái thanh
kho n ròng âm, r i ro thanh kho n x y ra.
nh h

ng c a lãi su t đ u t : Ti n g i c a ngân hàng r t nh y c m đ i v i s thay

đ i c a lãi su t đàu t . Khi lãi su t đ u t t ng, m t s ng

i rút v n c a h ra kh i

ngân hàng đ đ u t vào n i có t su t sinh l i cao h n, còn khách hàng vay ti n s tích

c c ti p c n các kho n tín d ng vì có lãi su t th p h n. Nh v y, s thay đ i lãi su t
nh h

ng đ n c khách hàng g i ti n và vay ti n, k đ n c hai tác đ ng đ n s thay

đ i tr ng thái thanh kho n c a ngân hàng
Tình hình kinh t có nhi u b t n, các ngân hàng không đi u ch nh k p v i chính
sách c a Ngân hàng Nhà N

c.

1.2.2 Ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n
1.2.2.1 Khái ni m ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n:
Có nhi u cách đ nh ngh a v ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n:
“Qu n tr r i ro thanh kho n là vi c qu n lý có hi u qu c u trúc tính thanh kho n
(tính l ng) c a tài s n và qu n lý t t c u trúc danh m c c a ngu n v n” (Tr n Huy
Hoàng, 2011, trang 233)
“Qu n tr r i ro thanh kho n là quá trình nh n d ng, đo l

ng, ki m soát và tài tr

nh ng nguy c r i ro v vi c ngân hàng không th đáp ng k p th i và đ y đ các nhu
c u thanh toán cho khách hàng” (Nguy n Th Mùi, 2008, trang 326”).
Nh vây, qu n tr r i ro thanh kho n là vi c qu n tr có hi u qu tính thanh kho n
c a tài s n và ngu n v n thông qua vi c nh n d ng, đo l

ng, ki m soát và tài tr r i ro

thanh kho n.
1.2.2.2 S c n thi t c a vi c qu n tr r i ro thanh kho n

Công tác qu n tr r i ro thanh kho n đóng vai trò c c k quan tr ng đ i v i ho t
đ ng kinh doanh c a Ngân hàng b i:
R i ro thanh kho n x y ra nh h

ng nghiêm tr ng đ n tình hình ho t đ ng kinh

doanh c a Ngân hàng: Ngân hàng ph i huy đ ng ngu n v n v i lãi su t khá cao, bán
các tài s n v i giá th p đ đáp ng nhu c u thanh kho n. T đó, làm t ng chi phí, gi m
thu nh p, gi m kh n ng sinh l i c a Ngân hàng. N u tình tr ng thi u thanh kho n kéo


9

dài có th làm m t uy tín c a Ngân hàng trên th tr

ng, vi c huy đ ng v n c a ngân

hàng s càng g p nhi u khó kh n. M c đ nghiêm tr ng h n là x y ra hi u ng dây
chuy n, khách hàng rút ti n hàng lo t, đ y ngân hàng vào tình tr ng m t kh n ng thanh
toán và ngân hàng ph i đ i m t v i kh n ng phá s n, b sáp nh p, mua l i...
H n n a r i ro thanh kho n có tính h th ng: Vi c m t ngân hàng m t kh n ng
thanh kho n nghiêm tr ng d n đ n m t kh n ng thanh toán có th
lý c a ng

i g i ti n

nh h

ng đ n tâm

nh ng ngân hàng khác, d n đ n tình tr ng rút ti n hàng lo t, đe

d a tính n đ nh c a h th ng ngân hàng.
Vi c qu n tr r i ro thanh kho n t t s giúp gi m thi u r i ro thanh kho n có th x y
ra. Thông qua quá trình nh n d ng, đo l
ra các chi n l

ng r i ro thanh kho n, ngân hàng ti n hành đ

c kinh doanh, các quy t đ nh kinh doanh phù h p: v a đ m b o đ t hi u

qu kinh doanh v a phòng ng a, ki m soát, h n ch t i thi u r i ro cho ngân hàng.
1.2.2.3 Nguyên t c ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n
đ m b o qu n tr thanh kho n hi u qu , m t s nguyên t c mang tính ch đ o sau
đây c n đ

c tôn tr ng:

Th nh t: Nhà qu n tr thanh kho n ph i th

ng xuyên bám sát ho t đ ng c a các

b ph n ch u trách nhi m huy đ ng v n và s d ng v n trong ph m vi ngân hàng và
đi u ph i ho t đ ng c a các b ph n này sao n kh p v i nhau. Ví d b t c khi nào,
b ph n ph trách tài kho n ti t ki m d ki n nh n m t s ch ng ch ti n g i có giá tr
l n trong m t vài ngày t i, thông tin này c n đ

c chuy n ngay t i ng

i qu n tr

thanh kho n ho c b ph n cho vay c p h n m c tín d ng m i cho khách hàng, nhà
qu n tr thanh kho n c n chu n b kh n ng khách hàng rút ti n t h n m c đó.
Th hai: Nhà qu n tr thanh kho n c n ph i bi t tr

c kh n ng

đâu và khi nào

nh ng khách hàng g i ti n, xin vay d đ nh rút v n ho c b sung thêm ti n g i ho c tr
n c a h , đ c bi t là nh ng khách hàng l n nh t. Th c hi n nguyên t c này cho phép
nhà qu n tr thanh kho n ho ch đ nh đón đ u đ x lý hi u qu h n ph n thanh kho n
th ng d hay thâm h t s xu t hi n.
Th ba: Nhu c u thanh kho n c a ngân hàng và các quy t đ nh liên quan đ n v n đ
thanh kho n ph i đ

c phân tích trên c s liên t c đ tránh kéo dài m t trong hai tr ng


10

thái th ng d ho c thâm h t. Thanh kho n th ng d không đ

c đ u t vào lúc nó x y

ra, t t y u d n đ n k t qu làm gi m thu nh p cho ngân hàng; trong khi đó, thâm h t
thanh kho n thì c n ph i đ
trong vi c ph i vay m

c x lý nhanh chóng nh m tránh s kh n tr

ng gay g t

n hay bán tài s n. (Peter S.Rose, 2001;Tr n Huy Hoàng và

c ng s , 2010)
1.2.2.4 Các b
bao g m 05 b

c qu n tr r i ro thanh kho n: Ho t đ ng qu n tr r i ro thanh kho n
c: nh n d ng r i ro thanh kho n, phân tích r i ro thanh kho n, đo l

ng

r i ro thanh kho n, ki m soát và phòng ng a r i ro thanh kho n, tài tr r i ro thanh
kho n. Chi ti t c th các b
B

c nh sau:

c 1: Nh n d ng r i ro thanh kho n
i u ki n tiên quy t đ qu n tr r i ro là ph i nh n d ng đ

c r i ro. Nh n d ng r i

ro là quá trình xác đ nh liên t c và có h th ng các ho t đ ng kinh doanh c a ngân
hàng; bao g m: vi c theo dõi, xem xét, nghiên c u môi tr
ho t đ ng c a ngân hàng nh m th ng kê đ
lo i r i ro m i có th xu t hi n trong t

ng ho t đ ng và toàn b

c t t c các lo i r i ro, k c d báo nh ng

ng lai, đ t đó có các bi n pháp ki m soát, tài

tr cho t ng lo i r i ro phù h p.
Nh ng d u hi u nh n d ng r i ro thanh kho n: Có nhi u d u hi u nh n d ng r i
ro thanh kho n. Theo Peter S.Rose, 2001;Tr n Huy Hoàng và c ng s , 2010 thì d u
hi u nh n bi t r i ro thanh kho n là:
S bi n đ ng c a giá c phi u ngân hàng theo chi u h

ng gi m do k v ng c a

nhà đ u t vào ngân hàng gi m
Ngân hàng ch p nh n huy đ ng v n v i m c lãi su t cao h n lãi su t trên th
tr

ng.
Không đáp ng ho c đáp ng không đ y đ nhu c u vay v n c a khách hàng
Th

ng xuyên vay v n t Ngân hàng trung

ng v i kh i l

ng l n và th

xuyên.
Ngân hàng đang bán g p tài s n và s n sàng ch u l

Lòng tin c a công chúng gi m sút, khách hàng có d u hi u rút ti n hàng lo t
B

c 2: Phân tích r i ro thanh kho n

ng


11

ây chính là vi c tìm ra nguyên nhân gây ra r i ro. Phân tích r i ro nh m đ ra bi n
pháp h u hi u đ phòng ng a r i ro. Trên c s tìm ra các nguyên nhân, tác đ ng đ n
các nguyên nhân làm thay đ i chúng, qua đó s phòng ng a r i ro m t cách hi u qu
h n.
B

c 3: o l
đo l

ng yêu c u thanh kho n

ng yêu c u thanh kho n, Theo Peter S.Roser, 2001; Tr n Huy Hoàng và

c ng s , 2010 có các ph
v n, ph

ng pháp thang đáo h n, ph

c n t s thanh kho n, ph
Ph



Ph

ng pháp sau: ph

ng pháp ti p c n ngu n v n và s d ng

ng pháp ti p c n c u trúc v n, ph

ng pháp xác su t theo tình hu ng. Chi ti t c th nh sau:

ng pháp ti p c n ngu n v n và s d ng v n

ng pháp ti p c n ngu n v n và s d ng v n b t ngu n t th c t là khi ti n g i

t ng và ti n vay gi m thì thanh kho n ngân hàng t ng, và ng
và ti n vay t ng thì thanh kho n ngân hàng gi m. Ph
b

ng pháp ti p

c l i, khi ti n g i gi m

ng pháp đ

c th c hi n qua hai

c:

B

c 1: D báo tr

c các kho n ti n g i và ti n vay c a ngân hàng.

kh an ti n vay và ti n g i cho m t kho ng th i gian trong t

d báo các

ng lai (tháng ho c quý),

ngân hàng có th dùng các bi n s th ng kê kinh t và xác đ nh m i quan h gi a
chúng v i xu h

ng v n đ ng c a ti n g i và ti n vay.

C s đ d báo tình hình huy đ ng v n và cho vay:
Y u t xu h
s ,l cl

ng: các bi n đ ng lâu dài thay đ i v tiêu dùng, ti t ki m, đ u t , dân

ng lao đ ng và phát tri n k thu t.

Y u t th i v : vi c cho vay mùa v t ng cao trong khi ti n g i mùa v th p. Ph n
l n s thay đ i th t th

ng mùa v có th đ

c xác đ nh m t cách chính xác h p lý d a

trên kinh nghi m trong quá kh .
Y u t chu k : th i k kinh t trì tr , gia đo n kinh t

n, s thay đ i lãi su t do s c

ép c a chính tr , lu t pháp..
B

c 2: Xác đ nh tr ng thái thanh kho n ròng c a ngân hàng

NLP= d báo thay đ i ngu n v n huy đ ng- D báo thay đ i cho vay


12

Khi NLP > 0: ngân hàng có đ l ch thanh kho n d

ng và ngân hàng ph i nhanh

chóng đ a ph n thanh kho n th a này đ u t vào nh ng tài s n có sinh l i.
Khi NLP < 0: ngân hàng có đ l ch thanh kho n âm và ngân hàng ph i tìm ki m k p
th i các ngu n tài tr khác nhau t bên ngoài v i chi phí tài tr th p nh t.
Peter S.Rose, 2001; Tr n Huy Hoàng và c ng s , 2010
1.2.1 Ph
Ph

ng pháp thang đáo h n
ng pháp này xây d ng thang đáo h n đ so sánh các dòng ti n ra và dòng ti n

vào trong m i ngày ho c trong m t th i k nh t đ nh, qua đó đ xác đ nh đ

c các

tr ng thái thanh kho n ròng và tr ng thái thanh kho n tích l y
Các dòng ti n ra có th đ
s m nh t mà ng

c x p th t theo ngày mà các tài s n N đáo h n, ngày

i g i ti n ti t ki m th c hi n quy n đ

c rút ti n g i tr

c h n ho c

ngày s m nh t mà các nhu c u v v n phát sinh đ t xu t.
Các dòng ti n vào có th đ
c n c vào các
Ph



Ph
B
c s

c x p th t theo ngày mà các tài s n có đáo h n ho c

c tính c a ngân hàng v dòng ti n.

ng pháp ti p c n c u trúc v n

ng pháp này đ

c ti n hành nh sau:

c 1: Chia các kho n ti n g i và các ngu n v n khác thành nhi u nhóm d a trên
cl

ng kh n ng v n b rút kh i ngân hàng. Ti n g i và các kho n huy đ ng

phi ti n g i c a ngân hàng có th chia thành 3 lo i: ngu n v n n đ nh th p, ngu n v n
n đ nh v a ph i và ngu n v n n đ nh cao.
B
s

c 2: xác đ nh t l d tr thanh kho n cho m i lo i ho t đ ng ngu n v n trên c

n đ nh t l d tr thích h p v i tính ch t n đ nh c a t ng lo i.
Trong đó:
D tr thanh kho n v n =

Nhu c u thanh kho n cho vay: Ngân hàng ph i s n sàng m i lúc m t khi khách
hàng n p đ n xin vay và th a mãn các tiêu chu n tín d ng theo yêu c u c a ngân hàng
(các kho n vay có ch t l

ng cao). Sau khi đ

c ch p thu n, h n m c cho vay có th ra


13

kh i ngân hàng trong ph m vi vài gi ho c vài ngày sau đó. Do đó, m i ngân hàng ph i
báo đ

d

B

c nhu c u thanh kho n cho vay c a ngân hàng mình.

c 3: Xác đ nh nhu c u thanh kho n theo công th c:

T ng nhu c u thanh kho n= D tr thanh kho n ti n g i+ Nhu c u thanh kho n cho
vay


Ph
Ph

ng pháp ti p c n t s thanh kho n

ng pháp tính toán nhu c u thanh kho n này d a trên c s kinh nghi m riêng

có và m c bình quân ngành. Thông th

ng thì các t s thanh kho n sau đây đ

c

dùng đ đánh giá kh n ng thanh kho n c a ngân hàng:
 T l v n t có trên ngu n v n huy đ ng (H1)
H1=
T s H1 ph n ánh thanh kho n c a ngân hàng thông qua t l gi a s v n t có
và ngu n v n huy đ ng.T s càng cao ngh a là kh n ng thanh kho n c a ngân hàng
càng t t.
 T l v n t có trên t ng tài s n có (H2)
H2=
T l này dùng đ đánh giá m c đ r i ro c a t ng tài s n có.T s càng cao
ngh a là kh n ng thanh kho n c a ngân hàng càng t t.
 T l ti n m t trên t ng tài s n có(H3)
H3=
T l này cao ngh a là ngân hàng có kh n ng t t trong vi c gi i quy t nhu c u
ti n m t t c th i. Do đó, kh n ng thanh kho n c a ngân hàng càng t t
 T l d n cho vay/t ng tài s n có (H4)
H4=
T l này càng l n thì kh n ng thanh kho n c a ngân hàng càng th p vì tín d ng
đ

c xem là tài s n có sinh l i có tính thanh kho n th p nh t.
 T l d n / ti n g i khách hàng (H5)


14

H5=
T l này đánh giá m c đ ngân hàng s d ng ti n g i khách hàng đ u t vào

ho t đ ng tín d ng.Vì v y, T l này càng cao ngh a là kh n ng thanh kho n c a ngân
hàng càng th p.
 T l ch ng khoán có tính thanh kho n trên t ng tài s n có (H6)
H6=
T l này cho th y t l nh ng ch ng khoán d chuy n đ i thành ti n mà ngân
hàng n m gi so v i t ng tài s n c a ngân hàng.T s này càng cao thì kh n ng thanh
kho n c a ngân hàng càng t t.
 T s Ti n m t và ti n g i t i các TCTD/ ti n g i khách hàng (H7)
H7=
T s này ph n ánh t l ti n m t và ti n g i t i các TCTD khác c a ngân hàng
so v i ti n g i c a khách hàng. Do v y, T s này cao t c là ngân hàng thanh kho n
t t.
Ph



Ph
B

ng pháp xác su t theo tình hu ng

ng pháp này đ

c th c hi n qua hai b

c:

c 1: Ngân hàng d toán tr ng thái thanh kho n theo ba kh n ng:

Kh n ng t t nh t: khi ti n g i lên cao trên m c d ki n ho c ti n vay xu ng d

i

m c d ki n.
Kh n ng x u nh t: khi ti n g i xu ng d

i m c d ki n hay ti n vay lên cao h n

m c d ki n.
Kh n ng th c t : tr ng thái thanh kho n n m gi a hai kh n ng trên
B

c 2: Xác đ nh nhu c u thanh kho n d ki n theo công th c:

Nhu c u thanh kho n=
Trong đó:
NLP: tr ng thái thanh kho n ròng
P: xác su t t

ng ng v i 1 trong 3 kh n ng trên