Sự đa dạng giới tính trong hội đồng quản trị doanh nghiệp và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp bằng chứng từ việt nam

B
TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP. H

TR N

S

CHÍ MINH

NG V NH H O

A D NG GI I TÍNH TRONG H I

NG QU N TR

DOANH NGHI P VÀ HI U QU HO T
DOANH NGHI P – B NG CH NG T

NG C A
VI T NAM

LU N V N TH C S KINH T

Tp. H Chí Minh – N m 2014

GIÁO D C VÀ ÀO T O

B
TR

NG

I H C KINH T TP. H

TR N

S

CHÍ MINH

NG V NH H O

A D NG GI I TÍNH TRONG H I

NG QU N TR

DOANH NGHI P VÀ HI U QU HO T
DOANH NGHI P – B NG CH NG T

NG C A
VI T NAM

Chuyên ngành: Tài chính Ngân hàng
Mã s : 60340201

LU N V N TH C S KINH T
NG

IH

NG D N KHOA H C:

GS.TS TR N NG C TH

Tp. H Chí Minh – N m 2014


L I CAM OAN
H c viên xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a riêng h c viên
v is h

ng d n và giúp đ c a GS.TS Tr n Ng c Th .

Nh ng s li u th ng kê đ

c l y t ngu n đáng tin c y. N i dung và

k t qu nghiên c u c a lu n v n này ch a t ng đ

c công b trong b t c

công trình nghiên c u nào.

Tp. H Chí Minh, ngày 15 tháng 05 n m 2015
Tác gi

Tr n

ng V nh H o


M CL C
TRANG PH BÌA
L I CAM OAN
M CL C
DANH M C CÁC T

VI T T T

DANH M C CÁC B NG
CH

NG 1

GI I THI U ......................................................................................... 1

1.1

Lý do nghiên c u ............................................................................................ 1

1.2

M c tiêu nghiên c u và các v n đ nghiên c u .............................................. 2

1.3

Ph

1.4

Ý ngh a c a bài nghiên c u ............................................................................. 3

1.5

B c c bài nghiên c u ..................................................................................... 4

CH

NG 2

ng pháp nghiên c u ................................................................................. 2

LÝ THUY T VÀ B NG CH NG TH C NGHI M ...................... 6

Khái quát s đa d ng gi i tính trong H QT và giá tr c a doanh nghi p ...... 6

2.1
2.1.1

Qu n tr doanh nghi p và hi u qu ho t đ ng c a doanh nghi p ............... 6

2.1.2

Nh n đ nh v m i quan h gi a s đa d ng gi i tính trong H QT và hi u

qu ho t đ ng doanh nghi p .................................................................................. 16
Các b ng ch ng th c nghi m v m i quan h gi a s đa d ng gi i tính trong

2.2

H QT và giá tr c a doanh nghi p ............................................................................ 18
2.2.1

Các b ng ch ng mang k t qu tích c c ho c có tác đ ng đáng k ........... 18

2.2.2

Các b ng ch ng mang k t qu không có tác đ ng ................................... 22

2.2.3

Lý do d n đ n các ý ki n trái chi u trong các nghiên c u tr

CH

NG 3

3.1

PH

c đây ....... 23

NG PHÁP NGHIÊN C U ..................................................... 24

D li u và mô t bi n .................................................................................... 24

3.1.1

Ngu n d li u ........................................................................................... 24

3.1.2

Mô t các bi n ........................................................................................... 24


Mô hình đ nh l

3.2

ng....................................................................................... 27

3.2.1

Ph

ng trình

3.2.2

Ph

ng pháp đ nh l

CH

NG 4

cl

ng ............................................................................ 27
ng........................................................................... 28

K T QU NGHIÊN C U................................................................. 32

H i quy cho toàn m u ................................................................................... 32

4.1
4.1.1

Th ng kê mô t bi n cho toàn m u ........................................................... 32

4.1.2

T

4.1.3

K t qu h i quy cho toàn m u .................................................................. 36

4.2
CH

ng quan gi a các bi n cho toàn m u .................................................. 34

Tóm t t .......................................................................................................... 60
NG 5

K T LU N ......................................................................................... 62

5.1

K t lu n v m i quan h gi a s đa d ng gi i tính trong H QT

Nam

....................................................................................................................... 62

5.2

Gi i thích nguyên nhân cho k t qu th c nghi m ......................................... 63

5.3

óng góp c a bài nghiên c u........................................................................ 64

5.4

Th o lu n thêm .............................................................................................. 65

TÀI LI U THAM KH O

Vi t

DANH M C T
T vi t

T g c

t t
H QT

VI T T T

H i đ ng qu n tr

Ý ngh a
B ph n đi u hành doanh nghi p, có
v trí cao nh t, quy t đ nh ho t đ ng
kinh doanh c a doanh nghi p

OECD

The Organization for
Economic Cooperation and T ch c H p tác và Phát tri n Kinh t
Development

CEO

Chief Executive Officer

Giám đ c đi u hành

WTO

World Trade Organization

T ch c Th

FTSE

Financial Times Stock

FTSE là ch s c a các công ty có giá

Exchange

tr v n hóa l n nh t đ

ng m i Th gi i

c niêm y t

trên LSE (ch s FTSE 100)
H ng Kông Stock

S

Exchange

Kông

LSE

London Stock Exchange

S giao d ch ch ng khoán London

UNIDO

United Nations Industrial

T ch c Phát tri n Công nghi p Liên

HKEx

giao d ch ch ng khoán H ng

Development Organization H p Qu c
WB

World Bank

Ngân hàng Th gi i

ADB

Asian Development Bank

Ngân hàng Phát tri n Châu Á

GMM

General Method of

Ph

Moments

xác đ nh thông s mô hình

ROA

Return On Assets

T l l i nhu n trên tài s n

ROI

Return On Investments

T l l i nhu n trên đ u t

ng pháp h i quy/

c l

ng đ


ROE

Return On Equity

T l l i nhu n trên v n ch s h u

ROS

Return On Sales

T l l i nhu n trên doanh thu

ROIC

Return On Invested Capital T l l i nhu n trên v n đ u t


DANH M C B NG
B ng 3.1 Mô t các bi n ...................................................................................... 26
B ng 4.1 Th ng kê mô t các bi n....................................................................... 32
B ng 4.2 T

ng quan các bi n trong toàn m u ................................................... 35

B ng 4.3 H i quy mô hình 1 đ i v i bi n DWOMAN........................................ 37
B ng 4.4 H i quy mô hình 2 đ i v i bi n DWOMAN........................................ 41
B ng 4.5 H i quy mô hình 1 đ i v i bi n PWOMEN ......................................... 44
B ng 4.6 H i quy mô hình 2 đ i v i bi n PWOMEN ......................................... 47
B ng 4.7 H i quy mô hình 1 đ i v i bi n BLAU................................................ 49
B ng 4.8 H i quy mô hình 2 đ i v i bi n BLAU................................................ 53
B ng 4.9 H i quy mô hình 1 đ i v i bi n SHANNON ....................................... 55
B ng 4.10 H i quy mô hình 2 đ i v i bi n SHANNON ..................................... 58

1

CH

NG 1

GI I THI U

1.1 Lý do nghiên c u
M t doanh nghi p ho t đ ng có th t s hi u qu , chính sách đ a ra có h p lý ch u
tác đ ng c a r t nhi u y u t . Các y u t này có th xem xét d
D

i nhi u góc đ :

i góc đ ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p nh các ch tiêu doanh thu,

chi phí, các chính sách sáp nh p – mua l i (M&A), marketing hay qu n lý doanh
nghi p...; d
t

i góc đ qu n tr chi n l

c, đó l i là các nh n đ nh phát tri n trong

ng lai, các quy t đ nh đ u t ng n h n và dài h n, chi n l

c tài tr ...; d

i góc

đ ngành, các y u t đó chính là các chính sách c a đ i th cùng ngành, nhu c u
c a khách hàng hay kh n ng ti p c n th tr

ng… Khi xem xét v thành viên trong

H QT, k t qu ho t đ ng c a doanh nghi p ch u nh h

ng c a các y u t nh tính

cách, tu i tác, trình đ h c v n, kinh nghi m làm vi c, gi i tính… Xét v gi i tính,
c th m t nhà qu n tr nam và m t nhà qu n tr n n u có cùng m t trình đ h c
v n, cùng s n m kinh nghi m làm vi c, cùng m t đ tu i nh ng tr

cm tv nđ

s có th đ a ra các cách nhìn nh n và gi i quy t hoàn toàn khác nhau.
Ngoài ra, trên th gi i đư có nhi u nghiên c u xem xét s tác đ ng c a đa d ng gi i
tính trong H QT đ n giá tr doanh nghi p nh ng ch a tìm đ

c m t bài nghiên c u

nào phù h p cho Vi t Nam, m t s nghiên c u t i Vi t Nam v i m u d li u còn
khá h n ch , ch a đ i di n cho t ng th các doanh nghi p c ng nh b i c nh nghiên
c u có s khác bi t so v i hi n nay. Bài nghiên c u k v ng vi c có thêm nhi u
nghiên c u đ đ a ra k t lu n chính xác h n cho v n đ đa d ng gi i tính trong
H QT c a doanh nghi p Vi t Nam nh h
đó các nghiên c u tr

ng đ n giá tr doanh nghi p. Bên c nh

c đây v n còn b sót m t s bi n có kh n ng đ i di n cho s

đa d ng gi i tính và ch a gi i quy t đ

c v n đ n i sinh trong mô hình. Cu i cùng,

bài nghiên c u c ng mong mu n tìm hi u li u nhân t nào c a doanh nghi p s làm
t ng s l

ng thành viên n trong H QT nh quy mô doanh nghi p, giá tr doanh

nghi p… T nh ng lý do đó đư thúc đ y bài nghiên c u nghiên c u đ tài “S đa


2

d ng gi i tính trong H QT doanh nghi p và hi u qu ho t đ ng c a doanh
nghi p – B ng ch ng t Vi t Nam” v i k v ng gi i quy t đ

c các v n đ v lý

thuy t c ng nh th c nghi m nêu trên.
1.2 M c tiêu nghiên c u và các v n đ nghiên c u
Xu t phát t các lý do nghiên c u, m c tiêu c a bài vi t này nh m tìm hi u m i
quan h nhân qu gi a s đa d ng gi i tính trong H QT và hi u qu ho t đ ng c a
doanh nghi p b ng cách tr l i hai câu h i:
Câu h i th nh t: Các v n đ liên quan đ n s đa d ng gi i tính trong H QT nh :
S tham gia c a thành viên n trong H QT, s l

ng thành viên n … có tác đ ng

nh th nào đ n giá tr doanh nghi p?
Câu h i th hai: Có hay không s

nh h

ng c a giá tr doanh nghi p đ n s tham

gia c a các thành viên n trong H QT doanh nghi p? N u giá tr doanh nghi p
không nh h

ng lên s hi n di n c a các thành viên n trong H QT thì y u t nào

c a doanh nghi p tác đ ng đ n v n đ này?
1.3 Ph

ng pháp nghiên c u

Nghiên c u này cung c p nh ng b ng ch ng m i v m i quan h gi a s đa d ng
gi i tính trong H QT và hi u qu ho t đ ng c a doanh nghi p c ng nh tình hình
tài chính c a doanh nghi p, m r ng các nghiên c u tr
quan tr ng liên quan đ n ph

c đây

m t s khía c nh

ng pháp th c nghi m, bao g m c vi c gi i quy t các

v n đ n i sinh trong m i quan h này. Nh đư trình bày, bài nghiên c u đ

c ti n

hành trên 281 doanh nghi p, v i 1.124 quan sát t n m 2010 – 2013 v i t t c 9
bi n bao g m 4 bi n đ i di n cho s đa d ng gi i tính, 4 bi n ki m soát và bi n giá
tr doanh nghi p Tobin’s Q. Bài nghiên c u s xem xét tác đ ng l n nhau gi a
Tobin’s Q và 4 bi n đ i di n gi i tính, bên c nh đó c ng đ ng th i nhìn nh n li u
m t doanh nghi p có quy mô l n, s l
h

ng th nào đ n s hi n di n và s l

ng thành viên H QT nhi u… có nh

ng c a thành viên n trong H QT.


3

B n bi n đ i di n cho s đa d ng gi i tính đ
thay th nhau trong ph

c xem nh 4 ph

ng pháp tính toán

ng trình. M t là bi n gi đ i di n cho s hi n di n c a

thành viên n trong H QT; hai là t l thành viên n trên t ng s thành viên trong

H QT; bi n th ba và th t l n l

t là ch s đa d ng gi i tính BLAU (Blau

Index) và SHANNON (Shannon Index). Mô hình nghiên c u s d ng d li u b ng
(panel data) đ

c h i quy theo 3 cách: Ph

ng pháp bình ph

ng nh nh t (Panel

Least Squares), hi u ng c đ nh (Fixed Effect) và hi u ng ng u nhiên (Random
Effect). Sau đó, nh m tìm hi u xem ph
3 ph

ng pháp h i quy nào là phù h p nh t trong

ng pháp trên, bài nghiên c u th c hi n 2 ki m đ nh là Ki m đ nh Lagrange

Multiplier hay LM Test (Breusch và Pagan, 1980) và Ki m đ nh Hausman hay
Hausman Test (Hausman, 1978).
u tiên đ gi i quy t câu h i th nh t, bài nghiên c u h i quy ph

ng trình giá tr

doanh nghi p cho toàn m u đ xem xét tác đ ng c a s đa d ng gi i tính trong
H QT đ n hi u qu ho t đ ng c a doanh nghi p c a các doanh nghi p đang niêm
y t trên sàn ch ng khoán t i Vi t Nam. Sau đó đ i v i câu h i th hai, m t ph

trình ng

cl iđ

ng

c thi t l p v i bi n ph thu c là 4 bi n thay th nhau đ i di n

cho s đa d ng gi i tính trong H QT và xem xét l n l
lên các bi n này. T k t qu h i quy c a 2 ph
l i cho các câu h i đư nêu

t tác đ ng c a Tobin’s Q

ng trình đó, ta có th đ a ra câu tr

ph n trên.

gi i quy t v n đ n i sinh liên quan đ n m i quan h gi a đa d ng gi i tính và
giá tr doanh nghi p, bài nghiên c u ti p c n các bi n công c (ROA, s l
thành viên H QT), s d ng ph

ng

ng pháp 2SLS

1.4 Ý ngh a c a bài nghiên c u
Bài nghiên c u cho th y s đa d ng gi i tính trong H QT doanh nghi p không có
tác đ ng đáng k đ n giá tr doanh nghi p, mà thay vào đó các bi n quy mô doanh
nghi p, ROA có tác đ ng đáng k đ n giá tr doanh nghi p. Trong khi đó

ng

chi u

c l i, đi u thu hút các nhà qu n tr n làm vi c trong m t doanh nghi p không


4

ph i do giá tr doanh nghi p quy t đ nh mà ch u nh h

ng t s l

ng thành viên

trong H QT, quy mô doanh nghi p… T nh ng k t qu th c nghi m đ t đ

c, bài

nghiên c u lý gi i nguyên nhân và nh ng v n đ có liên quan h tr cho k t qu
nghiên c u.
Sau khi đ a ra các k t lu n nh trên, bài nghiên c u có th đ xu t m t s bi n
pháp đ có th làm t ng giá tr doanh nghi p và cân b ng gi i tính trong H QT c a
doanh nghi p… Ngoài ra,

khía c nh r ng h n, v mô h n nh xem xét chính sách,

quy đ nh c a doanh nghi p hay c a qu c gia v v n đ này.
1.5 B c c bài nghiên c u
B c c trong bài nghiên c u g m 5 ch

Ch

ng:

ng 1: GI I THI U. Ph n này trình bày lý do nghiên c u, m c tiêu và các v n

đ nghiên c u, ph

ng pháp nghiên c u và các bi n đ

c s d ng, tóm t t s l

c

k t qu nghiên c u và nêu ra ý ngh a.
Ch

ng 2: LÝ THUY T VÀ B NG CH NG TH C NGHI M. Trong ph n này, bài

nghiên c u s trình bày n n t ng lý thuy t c b n v vai trò c a s đa d ng gi i tính
trong doanh nghi p theo d n ch ng c a m t s qu c gia trên th gi i; ti p đ n là
gi i thi u v m t vài bài nghiên c u đư có nh ng đóng góp đáng k cho đ tài
nghiên c u v s đa d ng gi i tính trong doanh nghi p; sau cùng là phân tích h
nghiên c u t i Vi t Nam và d đoán k t qu cho phân tích đ nh l

ng

ng t các doanh

nghi p Vi t Nam.

Ch
đ

ng 3: ẫả

NẢ ẫảÁẫ NẢảIÊN C U. Trong ph n này, t t c các bi n s

c mô t và gi i thích c th ; sau đó bài nghiên c u s trình bày 2 ph

chính trong mô hình đ nh l

ng và gi i thi u ph

ng trình

ng pháp 2SLS gi i quy t v n đ

n i sinh.
Ch

ng 4: K T QU NGHIÊN C U. Ph n này s trình bày l n l

t các k t qu

ki m đ nh và h i quy, t đó th o lu n v m i quan h gi a đa d ng gi i tính trong


5

H QT và giá tr c a doanh nghi p.

ây là ph n quan tr ng nh t vì cung c p các

b ng ch ng th c nghi m cho m c tiêu nghiên c u.
Ch

ng 5: K T LU N.

ph n cu i này bài nghiên c u s tóm t t l i toàn b k t

qu nghiên c u trên lý thuy t l n th c nghi m, gi i thích ng n g n nguyên nhân,
đ ng th i nêu lên m t s h n ch trong bài nghiên c u và h
t

ng lai cho đ tài này.

ng nghiên c u trong


6

CH

NG 2

LÝ THUY T VÀ B NG CH NG TH C NGHI M

2.1 Khái quát s đa d ng gi i tính trong H QT và giá tr c a doanh nghi p
2.1.1 Qu n tr doanh nghi p và hi u qu ho t đ ng c a doanh nghi p.
Quan ni m và n i dung c a qu n tr doanh nghi p

các qu c gia là khác nhau.

i u này do s khác nhau v ngu n g c th ch lu t pháp, đ c tính qu c gia, v n
hóa và trình đ phát tri n. Vì v y, có nhi u đ nh ngh a v qu n tr doanh nghi p.
Theo Cadbury (1992) thì qu n tr doanh nghi p là h th ng doanh nghi p qu n lý và
ki m soát. Ngoài ra, qu n tr doanh nghi p là m t t p h p các c ch ki m soát bên
trong và bên ngoài đ

c thi t k đ các c đông th c hi n vi c giám sát m t công ty

nh m t i đa hóa giá tr công ty và đ m b o r ng công ty t o ra l i nhu n d a trên c
ph n đóng góp c a các c đông (Berle & Means, 1932; Tirole, 2001; Williamson,
1984). Bên c nh đó qu n tr doanh nghi p là m t h th ng các nguyên t c và thông
l d a vào đó đ t ch c và qu n lý doanh nghi p v i m c đích là duy trì nhu c u
dài h n c a các c đông theo cách th c t t nh t.
Các bài vi t v qu n tr doanh nghi p ch ng minh r ng qu n tr doanh nghi p hi u
qu là khi có s đóng góp vào vi c t o ra các giá tr trong dài h n cho ch s h u và
các c đông đa s khác. Vì th , qu n tr doanh nghi p hi u qu là c n thi t khi đ

c

xem nh k t qu c a t i u hóa m i liên k t gi a ch s h u, nhà qu n lý và
H QT.
Qu n tr doanh nghi p có th xem là m t khái ni m còn khá m i m

Vi t Nam.

M t trong nh ng tài li u c b n và đ y đ nh t gi i thích v qu n tr doanh nghi p
là “Các nguyên t c qu n tr công ty” (OECD Principles of Corporate Governance)

đ

c xu t b n b i OECD n m 1999 và ch nh s a n m 2004. Tài li u này đư trình

bày chi ti t các tiêu chu n qu c t đ đánh giá hi u qu c a qu n tr doanh nghi p.
Khái ni m v qu n tr doanh nghi p theo OECD có th tóm t t nh sau: “Qu n tr
công ty là nh ng bi n pháp n i b đ đi u hành và ki m soát công ty, liên quan t i
các m i quan h gi a ban giám đ c, H QT và các c đông c a m t công ty v i các


7

bên có quy n l i liên quan. Qu n tr công ty c ng t o ra m t c c u đ đ ra các
m c tiêu c a công ty, và xác đ nh các ph

ng ti n đ đ t đ

c nh ng m c tiêu đó,

c ng nh đ giám sát k t qu ho t đ ng c a công ty. Qu n tr công ty ch đ
là có hi u qu khi khích l đ

c cho

c ban giám đ c và H QT theo đu i các m c tiêu vì

l i ích c a công ty và c a các c đông, c ng nh ph i t o đi u ki n thu n l i cho
vi c giám sát ho t đ ng c a công ty m t cách hi u qu , t đó khuy n khích công ty
s d ng các ngu n l c m t cách t t h n”.
Trên th c t có r t nhi u cách ti p c n đ gi i thích cho qu n tr doanh nghi p d a

trên m i tr

ng h p đ c thù. T nh ng cách lý gi i có ph n gi ng nhau, chúng ta có

th suy ra các nhân t v tiêu chu n và khái ni m c a qu n tr doanh nghi p:
Qu n tr doanh nghi p là m t c u trúc (hay ph



xác đ nh đ

ng pháp) mà thông qua đó

c m c tiêu c a doanh nghi p và đ t đ

c s qu n lý có chu k .

Qu n tr doanh nghi p qu n lý nh ng quy t c ho t đ ng gi a doanh nghi p



và các bên liên quan, t i đa hóa m c tiêu trong vi c gi m xung đ t v l i ích
gi a ng

i ch và ng

i đ i di n.

Cu i cùng, lý thuy t qu n tr doanh nghi p đ



c áp d ng t i m i qu c gia là

k t qu c a nh ng h th ng lu t pháp, tiêu chu n, đ o đ c, truy n th ng và
th t c ph c t p hoàn toàn khác nhau
Nhi u nghiên c u tr

c đây đư tìm hi u v

nh h

ng c a qu n tr doanh nghi p

đ n hi u qu ho t đ ng c a doanh nghi p. Theo đó, nh ng nh h
doanh nghi p có th đ
i.
nh h

c đo l

ng c a qu n tr

ng và xem xét qua 9 y u t :

Quy mô ả ẬT doanh nghi p

ng c a quy mô H QT đ n hi u qu ho t đ ng c a doanh nghi p đ

k t thành 2 tr

ng phái. Tr

c đúc

ng phái đ u tiên cho r ng quy mô H QT nh s d n

d t doanh nghi p đi đ n thành công h n (Lipton và Lorch, 1992; Jensen, 1993;
Yermack, 1996). Tr

ng phái th hai l i ch ng minh khi quy mô H QT càng l n

thì càng nâng cao hi u qu ho t đ ng c a doanh nghi p (Pfeffer, 1972; Klein, 1998;


8

Coles, 2008). Nh ng nghiên c u này ch ra r ng m t H QT l n s cung c p s
qu n lý hi u qu h n do s ph c t p c a môi tr

ng kinh doanh và v n hóa t ch c

(Klein, 1998).
ii.

Thành viên n trong ả ẬT

V n đ thành viên n trong H QT đ

c đ c p khá th

ng xuyên trong các nghiên

c u th c nghi m. Thành viên n trong H QT t o ra s đa d ng cho H QT (Dutta
và Bose, 2006). Bên c nh đó, Smith và các c ng s (2006) đư cho r ng t m quan
tr ng c a ph n trong H QT th hi n 3 lý do khác nhau: (1) qu n tr n có th
hi u đ
d ng đ

c th tr

ng t t h n khi so sánh v i qu n tr nam; (2) các thành viên n t o

c hình nh t t h n trong nh n th c c a c ng đ ng v 1 doanh nghi p và

đi u này có tác đ ng tích c c đ n hi u qu ho t đ ng; (3) các thành viên khác trong
H QT s t ng c
đ

ng s hi u bi t v môi tr

ng kinh doanh khi các thành viên n

c b nhi m.
iii.

Ch t ch H i đ ng qu n tr kiêm CEO

M c dù các nghiên c u th c nghi m ch a th cung c p cái nhìn nh t quán v
h

nh

ng c a v n đ kiêm nhi m gi a ch t ch H i đ ng qu n tr và CEO đ n hi u qu

ho t đ ng c a doanh nghi p nh ng d

ng nh có m t s đ ng tình hoàn toàn gi a

các c đông, t ch c đ u t và nh ng nhà ho ch đ nh chính sách r ng ch t ch H i
đ ng qu n tr và CEO không nên là m t. Trong nghiên c u vào n m 2009, Heidrick
và Struggles th y r ng t i các qu c gia tiên ti n, 84% các doanh nghi p có s phân
chia rõ ràng vai trò c a ch t ch H i đ ng qu n tr và CEO. Theo nghiên c u c a
Hewa-Wellalage và Locke

Sri Lanka (2011), quy t c v n hành t t nh t trên h

th ng qu n tr doanh nghi p

Sri Lanka nh n m nh s cân b ng v quy n l c trong

doanh nghi p, t i thi u hóa t m nh h
quy t đ nh.

ng c a m t cá nhân đ n các quá trình ra

i u này c ng đ ng ngh a n u x y ra v n đ kiêm nhi m v trí ch t ch

H i đ ng qu n tr và CEO thì các giám đ c đ c l p trong doanh nghi p ph i chi m
đa s đ t o l i th cân b ng và nâng cao hi u qu ho t đ ng c a H QT.

9

T i Vi t Nam, B Tài chính (2012) quy đ nh: “Ch t ch H i đ ng qu n tr ch nên
gi ch c v giám đ c đi u hành trong doanh nghi p n u đi u này nh n đ
ch p thu n t i

i h i c đông th

cs

ng niên”. Bên c nh đó, Fana và Jensen (1983)

c ng k t lu n r ng vi c kiêm nhi m này s h n ch s chuyên nghi p c a H QT
khi v n hành doanh nghi p, làm t ng chi phí đ i di n.
iv.

Trình đ h c v n c a thành viên ả ẬT

Vai trò c a H QT là m t h th ng đi u hành n i b doanh nghi p và v n hành ho t
đ ng kinh doanh (theo Fama và Jensen, 1983). M t H QT có quy t đ nh qu n lý
t t cùng v i cách gi i quy t v n đ hi u qu s nâng cao hi u qu ho t đ ng doanh
nghi p. Vì v y yêu c u đ t ra đòi h i các thành viên qu n tr ph i đ

c trang b các

ki n th c c a nhà qu n lý nh tài chính, k toán, marketing, h th ng thông tin, v n
đ v lu t pháp và các l nh v c liên quan khác đ ph c v cho ti n trình ra quy t
đ nh. Ch t l

ng qu n lý c a m i thành viên s đóng góp quan tr ng và tr c ti p

vào các quy t đ nh qu n tr , c ng đ ng ngh a tác đ ng đ n hi u qu ho t đ ng c a
doanh nghi p.
v.

Kinh nghi m làm vi c c a thành viên ả ẬT

Có m t tranh lu n cho r ng thành viên trong H QT có tu i ngh càng cao thì kinh
nghi m càng phong phú h n nh ng thành viên nh tu i h n. Kinh nghi m này đ

c

cho r ng tr c ti p đóng góp vào hi u qu ho t đ ng t t h n c a doanh nghi p. Tuy
nhiên, các thành viên l n tu i h n l i xu t hi n xu h

ng b o th và đ c tài h n khi

ra quy t đ nh. Tính cách này có th xem là r i ro trong vi c ra quy t đ nh, làm suy
y u hi u qu ho t đ ng doanh nghi p (theo Carlson và Karlsson, 1970). Thêm vào
đó, m t H QT có tu i đ i trung bình cao th

ng ch u áp l c h n ch h n và đi u

này s c n tr trong vi c th c thi các quy t đ nh mang tính chi n l

c (theo Child,

1975).

M c dù còn nhi u ý ki n đ i l p v

nh h

ng c a kinh nghi m H QT đ n ho t

đ ng c a doanh nghi p nh ng m t H QT v i các thành viên giàu kinh nghi m s


10

đ i m t t t h n trong m t môi tr

ng kinh doanh khi h có th làm vi c hi u qu

trong m t t p th , đi u này là có tác đ ng tích c c quan tr ng đ n hi u qu ho t
đ ng c a doanh nghi p (theo Wegge và các c ng s , 2008).
vi.

Ảiám đ c bên ngoài doanh nghi p

Nhi u nghiên c u đư đ cao vai trò c a giám đ c đ c l p bên ngoài đ n s thành
công c a doanh nghi p. Ch ng h n, Elloumi và Gueyíe (2001) đư k t lu n r ng
doanh nghi p v i t l giám đ c đ c l p bên ngoài cao s h n ch đ i m t các áp
l c tài chính. Thêm vào đó, khi môi tr

ng kinh doanh có chi u h

ng x u, các

doanh nghi p có nhi u giám đ c đ c l p bên ngoài s ít có kh n ng v n h n
(theo Daily và các c ng s , 2003).
vii.

Ch đ ệ

ng th

ng và đãi ng c a ả ẬT

M t trong nh ng m c tiêu quan tr ng nh t trong qu n tr doanh nghi p hi n đ i là
đ i m t v i v n đ đ i di n (theo Jensen và Meckling, 1976). Lý thuy t đ i di n cho
r ng m c tiêu gi a nhà qu n lý và ch s h u thông th

ng là khác nhau. Vì v y,

các c đông nên gán l i ích tài chính c a mình vào ch đ l

ng th

ng và đưi ng

cho các nhà qu n lý doanh nghi p. M t khi hành vi c a nhà qu n lý là không rõ
ràng, ch đ l

ng th

ng và đưi ng là m t c ch qu n tr doanh nghi p nh m

khuy n khích nhà qu n lý v n hành doanh nghi p theo đúng h

c đông mong đ i.

ng t o ra l i ích mà

i u này c ng s gi m b t chi phí đ i di n và có tác đ ng t t

đ n hi u qu ho t đ ng c a doanh nghi p (theo Jensen và Murphy, 1990; Mehran,
1995).
viii.

Quy n s h u doanh nghi p c a ả ẬT

Brickly và các c ng s (1998) cho r ng quy n s h u doanh nghi p c a H QT là
m t s khuy n khích đ i v i các thành viên H QT. S khuy n khích này làm t ng
hi u qu qu n lý c a các thành viên.

i u này c ng đ

c ki m ch ng b i nghiên

c u c a Jensen và Murphy (1990), Chung và Pruitt (1996) khi k t lu n quy n s
h u doanh nghi p c a H QT góp ph n c i thi n hi u qu ho t đ ng c a doanh


11

nghi p. Tuy nhiên trong nghiên c u c a mình, Fama và Jensen (1983) l i tranh lu n
r ng quy n s h u doanh nghi p c a H QT là con dao hai l
ix.

i.

Các ch s h u doanh nghi p

Các nghiên c u th c nghi m v các ch s h u doanh nghi p (nh ng c đông có
t m nh h
l

ng quan tr ng đ n các quy t đ nh c a doanh nghi p ho c n m gi

ng c ph n l n trong doanh nghi p) c a Shleifer và Vishny (1997) k t lu n r ng

các ch s h u là nh ng ng

i giám sát toàn b ho t đ ng qu n lý doanh nghi p.

M t khác, s t n t i c a nh ng ch s h u doanh nghi p làm phát sinh chi phí đ i
di n. Th nh t, các c đông nh s ch u nh ng h u qu nghiêm tr ng t nh ng ch
s h u này vì h có th l m d ng quy n l c đ v n hành kinh doanh theo ý mình.
Th hai s qu n lý quá nghiêm ng t c a nh ng ng

i ch s h u s làm h n ch

hi u qu ho t đ ng c a doanh nghi p và gi m s linh ho t trong qu n lý doanh
nghi p. Ti n trình ra quy t đ nh không còn mang tính ch đ ng và k t qu là làm
gi m hi u qu ho t đ ng doanh nghi p (theo Burkart, 1997 và Myers, 2000).
M c dù có nhi u ý ki n tranh lu n trái chi u nh ng nhi u nghiên c u th c nghi m
v n nh n th c đ

c t m quan tr ng c a các ch s h u doanh nghi p. C th , các

ch s h u doanh nghi p đóng vai trò quan tr ng trong h th ng qu n tr doanh
nghi p do h có các k n ng c n thi t, th i gian và s quan tâm đ n hi u qu ho t
đ ng c a doanh nghi p.
2.1.1.1 Nh ng hình th c khác nhau trong phong cách qu n tr gi a nam và n
S đa d ng gi i tính trong H QT là m t ch đ đư tr thành m i quan tâm chính
trong nh ng n l c c i cách qu n tr doanh nghi p trên toàn th gi i v i vi c các
doanh nghi p liên t c khuy n khích b nhi m ph n vào các v trí trong H QT
doanh nghi p (theo Adams và Ferreira, 2009). Tác đ ng đang ngày m t t ng lên
c a ph n đ n môi tr
đ ng trên c

ng làm vi c và m t th c t r ng ngày càng có nhi u ph n

ng v lưnh đ o – nh ng v trí mà trong quá kh hoàn toàn là s h u

c a nam gi i đư đ a v n đ phong cách lưnh đ o c a ph n thành m t ch đ xu t


12

hi n trên m c l c c a nhi u nghiên c u. Trong nh ng n m qua, nhi u nhà nghiên
c u và nhà khoa h c xã h i đư và đang tìm hi u v các kh n ng có th x y ra đ i
v i hành vi qu n lý xu t phát t gi i tính khác nhau, và câu h i đ t ra li u nam gi i
và ph n s có cách ng x khác nhau trên c

ng v lưnh đ o hay không v n còn

là v n đ gây tranh cãi.
M t s th t là nam gi i và n gi i có xu h

ng qu n tr khác nhau. i u này không

ch th hi n trong hành vi ng x xã h i c a h mà đ c bi t th hi n qua cách h
suy ngh và mong mu n trong xã h i. Nh ng mong mu n này góp ph n thi t l p vai
trò c a gi i tính. Theo lý thuy t vai trò xã h i, các nhà xã h i h c k t lu n r ng có
m t m i liên h gi a các d ng ho t đ ng con ng

i tham gia vào và khuynh h

ng

c m xúc bên trong (Eagly và các c ng s , 2000).
Nh ng khía c nh v các vai trò c a gi i tính liên quan đ n xem xét s khác bi t gi i
tính trong lưnh đ o g n li n v i nh ng tính cách “Communal” và “Agentic”. Tính
cách Communal liên quan đ n n gi i nhi u h n nam gi i, bao g m thân thi n, d
dàng chia s , c m thông, nh y c m và hi n lành. Trong v n đ chuyên môn, hành vi
Communal th hi n qua vi c nói n ng không d t khoát, không t p trung vào m t ai,
ch u s đi u khi n t nh ng ng
tìm h

i khác, nh n s giúp đ t ng

i khác và c g ng

ng gi i quy t cho các v n đ liên quan và v n đ cá nhân. Tính cách Agentic

l i phù h p h n v i nam gi i, th hi n khuynh h

ng quy t đoán, t tin và ki m

soát m i vi c. Nét đ c tr ng Agentic bao g m qu quy t, tham v ng, th ng tr ,
m nh m , đ c l p, t tin và luôn luôn đ cao s c nh tranh. Trong v n đ chuyên
môn, hành vi Agentic bi u hi n nói n ng d t khoát, quy t đoán, gây nh h
ng

ng đ n

i khác, hoàn toàn t p trung và đ a ra các v n đ t p trung vào gi i quy t

(Eagly và Johansen-Schmidt, 2001).
Con ng

i trên v trí lưnh đ o n m gi vai trò đi u hành, qu n tr xác đ nh v th

c a h trong t ch c, nh ng h c ng ch u áp l c t vai trò lưnh đ o c a mình.
Chính vì th , d

ng nh ch c ch n n gi i và nam gi i khi s h u cùng vai trò


13

trong t ch c s

ng x khác nhau b i s

nh h

ng t s đa d ng v vai trò c a

gi i tính.
S

nh h

ng c a đa d ng gi i tính đ n phong cách đi u hành, qu n tr nên đ

c

đ c bi t nh n m nh đ n các phong cách khác nhau, đi u này ph n ánh qua c tiêu
chu n Agentic đ i v i nam gi i và tiêu chu n Communal đ i v i n gi i. Có 3 c p
phong cách qu n tr liên quan đ n nh ng tranh lu n v m i quan h gi a đa d ng
gi i tính và lưnh đ o, đi u hành: Phong cách theo nhi m v đ

c giao và phong

cách theo cá nhân (Task-oriented styles và Interpersonally oriented styles); phong
cách dân ch

và phong cách đ c đoán, chuyên quy n (Democratic styles và

Autocratic styles); phong cách chuy n đ i và phong cách gi i quy t
(Transformational styles và Transactional styles).
Stt Phong cách qu n tr
Task-oriented styles
(Phong cách theo
nhi m v đ

c giao)

N i dung th hi n
Hoàn thành nhi m v b ng cách t ch c phân công
nhi m v đ hoàn thành m c tiêu.
Các hành vi: khuy n khích nhân viên làm theo lu t l
và quy đ nh, duy trì các tiêu chu n ho t đ ng và gi
kho ng cách gi a lưnh đ o và nhân viên.

1
Interpersonally

Duy trì các m i quan h cá nhân b ng cách quan tâm

oriented styles

đ n tinh th n và v t ch t c a ng

(Phong cách theo cá
nhân)

Các hành vi: giúp đ c p d

i khác.

i, quan tâm đ n phúc l i,

gi i thích các quy đ nh c n th n, thân thi n và s n
sàng khi nhân viên tìm đ n.

2

Democratic styles

Hành vi rõ ràng nh t: cho phép c p d

(Phong cách dân

th c hi n các quy t đ nh.

i tham gia vào

ch )
Autocratic styles

Hành vi rõ ràng nh t: không khuy n khích c p d

i


14

(Phong ẾáẾh đ c

tham gia vào th c hi n các quy t đ nh.

đoán, Ếhuyên quy n)
Transformational

Các nhà qu n tr thi t l p các tiêu chu n cao v hành

styles

vi và ho t đ ng theo các mô hình th hi n rõ vai trò

(Phong cách chuy n

c a mình b ng cách đ t đ
t c p d

đ i)

c s t tin và s tin t

ng

i. H đ t ra m c tiêu cho t ch c và k

ho ch phát tri n trong t

ng lai. Cho dù t ch c ho t

đ ng thành công, các nhà qu n tr theo phong cách này
v n luôn đ i m i sáng t o, luôn gi s hoài nghi v
3

tình tr ng c a t ch c.
Hành vi: c v n và trao quy n cho c p d

i, t i đa hóa

đ ng l c c a nhân viên và đóng góp nhi u h n cho s
hi u qu ho t đ ng c a doanh nghi p.
Transactional styles
(Phong cách gi i
quy t)

Các nhà qu n tr giám sát công vi c c a nhân viên,
th

ng khi h hoàn thành m c tiêu và phê bình, đi u

ch nh n u c p d

i không hoàn thành m c tiêu.

Khi t ng h p các phong cách lưnh đ o nh trên, có th cho r ng hành vi c a nhà
qu n tr n khi so sánh v i nhà qu n tr nam s nghiêng v nhi u h n các phong
cách qu n tr Interpersonally oriented, Democratic và Transformational. Ng
các nhà qu n tr nam l i có xu h

c l i,

ng theo các phong cách Task-oriented, Autocratic

và Transactional. Vai trò lưnh đ o có t m quan tr ng hàng đ u trong c c u t ch c
vì h đ i di n cho t ch c v tính h p pháp và quy n l c. M c dù ch c ch n vai trò
c a gi i tính có nh h

ng đ n hành vi qu n tr , nh ng tác đ ng h n ch c a vai trò

lưnh đ o khi n b t k s khác bi t nào gi a n gi i và nam gi i, nh ng ng
cùng m t vai trò, khó có th n i r ng đ

c. Tuy nhiên v n đ này đư đ

Lane và Enrich (1990) ch ng minh r ng nh ng khác bi t nh đ
thông qua các cá nhân và s ki n có th gây ra h u qu l n.

i trên

c Martell,

c l p đi l p l i


15

2.1.1.2 Các nghiên c u th c nghi m so sánh hi u qu qu n tr gi a nam gi i và n
gi i
Nhi u nghiên c u đư ki m ch ng m c đ hi u qu c a qu n tr nam và qu n tr n
trong các doanh nghi p (có th k đ n Denmark, 1993; Powell, 1993; Ragins và
Sundstorm, 1980). H u h t các nhà nghiên c u đ u t ch i s khác nhau th

ng

th y v gi i tính khi xem xét hi u qu . Holland (1992) cho r ng không có s khác
nhau trong hi u qu qu n tr nh ng ông c ng nh n th c r ng ph n ph i đ i m t
v i nh ng tr ng i ban đ u đ đ t đ
Powell (1993) th y đ

c v th x ng đáng. Trong nghiên c u c a

c nhi u s gi ng nhau, ông ta l u ý r ng “N gi i và nam

gi i không khác nhau trong hi u qu khi lưnh đ o, m c dù m t vài tr

ng h p công

vi c qu n tr phù h p v i nam gi i h n ho c phù h p v i n gi i h n”. Bass (1990)
tìm ra b ng ch ng r ng nhà qu n tr nam đ
nh ng ông lý gi i xu h
s n.

c đánh giá t t h n so v i qu n tr n

ng này do s thiên v và nh ng mong mu n đư r p khuôn

gi i thích m t cách c b n d hi u h n v n đ hi u qu trong qu n tr c a

nam gi i và n gi i, Eagly và các c ng s (1995) đư ti n hành th ng kê đ nh l
trên nhi u nghiên c u tr

ng

c đây so sánh hi u qu gi a nam gi i và n gi i trong vai

trò đi u hành và qu n lý. T p h p các k t qu cho th y nhà qu n tr nam và nhà
qu n tr n có t m hi u qu nh nhau, nh ng nh t quán v i gi đ nh r ng s k t h p
c a vai trò qu n tr v i gi i tính, nhà qu n tr s nâng cao hi u qu ho t đ ng, và
c ng phù h p v i nh ng nghiên c u c a Powell cho r ng nhà qu n tr nam ho t

đ ng hi u qu h n nhà qu n tr n khi đó là công vi c dành cho nam gi i nhi u
h n, còn nhà qu n tr n ho t đ ng hi u qu h n nhà qu n tr nam khi công vi c đó
ít phù h p v i nam gi i. Nhìn chung, v n ch a có m t s đ ng thu n ch c ch n
trong các nghiên c u tr

c đây v s khác bi t trong hi u qu qu n lý đ i v i s

khác nhau v gi i tính.
G n đây, m t s nghiên c u cho r ng phong cách lãnh đ o c a các nhà qu n tr n
có th phù h p h n v i yêu c u c a m t s doanh nghi p ngày nay nh : Nhà qu n
tr n h n nam gi i

v n đ th

ng cho nhân viên d

i quy n khi h th c hi n t t


16

nhi m v và có hi u qu ho t đ ng cao ( đây nhà qu n tr n đang th hi n phong
cách lưnh đ o Transactional nh đư đ c p
nam l i ch c ch n th hi n đ

ph n trên). Tuy nhiên, các nhà qu n tr

c các khía c nh khác trong phong cách lưnh đ o

Transactional, bao g m nh n th y đ

c sai ph m và thi u sót c a c p d

iđ đ a

v đúng m c tiêu doanh nghi p, và ch đ i t i khi v n đ phát sinh thay vì ng n
ch n nó.
M t nghiên c u khác ra đ i n m 2011 b i Zenger và Folkman đư ti t l r ng n
gi i có th s h u kh n ng lưnh đ o có t m nhìn nh nam gi i. Nghiên c u c a h
d a trên 30 n m tìm hi u v hi u qu qu n tr (hay hi u qu lưnh đ o), và kh o sát
trên 7.000 nhà lưnh đ o t các t ch c và doanh nghi p thành công nh t trên th
gi i, c khu v c công l n khu v c t . Bài nghiên c u theo hình th c đánh giá 360O
v i vi c k t h p b u ch n hi u qu qu n tr c a các nhà lưnh đ o này t các ông ch
c a h , ng

i ngang c p b c v i h và nhân viên c a h . Nghiên c u cho th y r ng

n gi i h n nam gi i b i m t s khác nhau quan tr ng trong 12/16 đ c tính mà
Folkman và Zenger th y đ

c là có liên quan nh t đ n vi c lưnh đ o hi u qu .

Nh ng đi m có l i c a n gi i là không ph i t t c đ u gi i h n trong l nh v c s
tr

ng c a h . T p h p các k t qu cho th y

m i c p b c, n gi i đ

c ch m

đi m t t h n trong v n đ lưnh đ o toàn di n so v i nh ng đ ng nghi p nam c a
h . Hai nét đ c tr ng mà n gi i m nh h n so v i nam gi i là “kh i x
v k t qu ”, đây là hai đ c tr ng mà t lâu đư đ

ng” và “lái

c cho là th m nh c a nam gi i.

Trong khi đó nam gi i m nh h n n gi i v “kh n ng phát tri n chi n l

ct

ng

lai”.
2.1.2 Nh n đ nh v m i quan h gi a s đa ế ng gi i tính trong ả ẬT và hi u
qu ho t đ ng doanh nghi p
M i quan h gi a vi c tham gia c a ph n trong H QT và hi u qu kinh t c a
doanh nghi p là m t v n đ nh n đ

c s quan tâm c a nhi u nhà nghiên c u. M c

dù có nhi u k t qu ch ra r ng có tác đ ng tích c c trong m i quan h này nh ng
trên th c t ch a có m t s đ ng tình chung nào trong các nghiên c u. M t yêu c u


17

quan tr ng khi nghiên c u d ng v n đ này là nh h

c u tìm th y m i t

ng nhân qu . M t vài nghiên

ng quan nh ng quan h nhân qu l i không rõ ràng.

Các tranh lu n v vai trò c a ph n trong H QT có th chia làm hai ph m trù: đ o
đ c và kinh t . Nh ng ng

i đi tr

c cho r ng là không h p lý n u lo i ph n ra

kh i H QT doanh nghi p và doanh nghi p nên đ y m nh đa d ng gi i tính đ đ t
đ

c s công b ng và h p lý ngoài xã h i. Trái l i, tr

ng phái kinh t tranh lu n

d a trên l i nh n đ nh r ng các doanh nghi p th t b i trong vi c tìm các ng viên
phù h p cho v trí qu n tr s d dàng m t đi hi u qu ho t đ ng trong doanh
nghi p.
Chúng ta xem xét trong tr

ng h p doanh nghi p kinh doanh, khi càng đa d ng

H QT thì càng t o nhi u l i th c nh tranh h n so v i nh ng doanh nghi p ít đa
d ng.

i u này xu t phát t nghiên c u c a Robinson và Dechant (1997). M c dù

nghiên c u c a h xem xét s đa d ng trong khu v c làm vi c nói chung và s đa
d ng v tu i tác nh ng v n có th áp d ng hoàn toàn trong tr

ng h p xem xét v

đa d ng gi i tính. Th nh t, vi c đa d ng h n đ ng ngh a hi u v các th tr

ng t t

h n thông qua liên k t gi a s đa d ng gi i tính trong H QT v i s đa d ng c a
khách hàng ti m n ng ho c ng
nh p các th tr

i lao đ ng, vì v y có th gia t ng kh n ng thâm

ng. Trong nghiên c u c a Brammer và các c ng s (2007), khi

xem xét H QT các doanh nghi p
th liên k t đ

Anh, n i nào có t l qu n tr n cao nh t có

c v i các nhà bán l , ngân hàng, truy n thông và các bên đ i tác –

t t c các bên này đ u mang doanh nghi p đ n g n h n v i ng

i tiêu dùng cu i

cùng, trong khi b ph n s n xu t (các ngu n l c, k s hay d ch v kinh doanh) và
khu v c làm vi c nhi u nam gi i g p khó kh n h n khi ti p c n ng

i tiêu dùng.

Th hai, đa d ng làm t ng s sáng t o và đ i m i. Th ba, đa d ng có th nâng cao
kh n ng gi i quy t v n đ c ng nh đa d ng v kh n ng “nhìn xa trông r ng”,
đ ng ngh a càng đa d ng thì càng có nhi u ph

ng pháp thay th đ đánh giá. M t

H QT đa d ng t t c ng góp ph n c i thi n l i th c nh tranh c a doanh nghi p n u