K.TE VUNG chuong 2

CHƯƠNG II
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN TRONG KẾ HOẠCH HÓA
Ở CẤP VÙNG LÃNH THỔ HÀNH CHÍNH - KINH TẾ LOẠI VỪA TỈNH, THÀNH PHỐ
TRỰC THUỘC TRUNG ƯƠNG
I. Tỉnh là một cấp vùng lãnh thổ hành chính - kinh tế loại vừa :
1. Lãnh thổ theo nghĩa rộng :
- Đó là một vùng đất đai của một quốc gia trọn vẹn
- Có thể đó là một vùng đất đai của nhiều nước
- Đó là một vùng đất đai bên trong một quốc gia
2. Lãnh thổ được phân chia như thế nào :
+ Nếu lãnh thổ được phân chia theo phạm vi thì có :
- Lãnh thổ toàn vẹn
- Lãnh thổ đơn vị ( nằm bên trong một quốc gia )
+ Nếu chia theo tính chất thì có các loại :
- Lãnh thổ hành chính
- Lãnh thổ kinh tế
3. Lãnh thổ hành chính được hình thành trên cơ sở các điều kiện :
- Quy mô dân cư, Dân tộc, Điều kiện để phát triển giao thông vận tải, Vấn đề phòng thủ. Dựa trên
những điều kiện đó, ở nước ta đã phân chia đơn vị lãnh thổ hành chính như sau :
4. Lãnh thổ kinh tế được hình thành dựa trên các điều kiện :
- Tận dụng những điều kiện hình thành ra đơn vị lãnh thổ hành chính
- Đặc biệt là các điều kiện :
- Điều kiện tài nguyên khí hậu, vị trí địa lý
- Quy mô dân cư, cơ cấu dân cư
- Quy mô lao động, cơ cấu và chất lượng lao động
5. Vùng kinh tế : Đơn vị lãnh thổ kinh tế có tên chung là vùng kinh tế. Vùng kinh tế có nhiều loại,
song các nhà kinh tế quan tâm đến 2 loại vùng chủ yếu là :
- Vùng kinh tế chuyên môn hóa ( vùng kinh tế mỏ, vùng công nghiệp )
- Vùng kinh tế tổng hợp. Vùng kinh tế tổng hợp lại được chia ra thành các cấp vùng khác nhau tùy
thuộc vào quy mô của nó :
+ Vùng kinh tế cơ bản ( vùng kinh tế lớn )

+ Vùng kinh tế loại vừa. Ở Việt Nam vùng kinh tế loại vừa là vùng lãnh thổ hành
chính kinh tế cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương
+ Vùng kinh tế loại nhỏ : đó là các tiểu vùng, kinh tế thường trùng hợp với cấp
huyện
Từ những phân tích trên đây, ở nước ta, tỉnh và huyện, quận và thành phố không chỉ có ý
nghĩa, chức năng về hành chính mà còn có ý nghĩa về kinh tế của một cấp vùng lãnh thổ kinh tế
Việt Nam
Tỉnh, thành phố trực thuộc trung
ương
Quận, huyện, thị xã trực thuộc tỉnh, thành phố
Xã, phường, thị trấn
II. Ý nghĩa và nhiệm vụ về mặt quản lý kinh tế, kế hoạch hóa của cấp tỉnh, thành phố trực
thuộc Trung ương ở Việt Nam.
1. Với tư cách là một cấp chính quyền địa phương ( lãnh thổ hành chính ) tỉnh, thành phố
trực thuộc trung ương có nhiệm vụ
- Thực hiện quá trình quản lý nhà nước một cách toàn diện các hoạt động kinh tế - xã hội trên lãnh
thổ
- Triển khai thực hiện các chính sách, chủ trương của Đảng và nhà nước, giáo dục, theo dõi nhân
dân chấp hành luật pháp
- Chăm lo đời sống của dân cư trên lãnh thổ
2. Nếu tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương với tư cách là một cấp vùng lãnh thổ kinh tế thì
có nhiệm vụ :
- Xây dựng và thực hiện các cân đối lãnh thổ. Đó là những cân đối có liên quan đến sản xuất và
tiêu dùng trên lãnh thổ.
- Điều hòa các hoạt động kinh tế trong vùng
- Tổ chức tổng thể kinh tế trong vùng. Việc xây dựng tổ chức các tổng thể trong vùng chỉ có vùng
lãnh thổ mới làm được
3. Qua phân tích nhiệm vụ của tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương với hai tư cách trên, có
thể rút ra nhiệm vụ của kế hoạch hóa cấp tỉnh, thành phố như sau :
- Khai thác sử dụng có hiệu quả mọi nguồn tài nguyên thiên nhiên trên lãnh thổ đáp ứng nhu cầu

của địa phương, góp phần tích cực vào phát triển kinh tế cả nước. Để thực hiện được nhiệm vụ
này, đòi hỏi, tỉnh thành phố phải hiểu, nắm đầy đủ những tiềm năng của mình
- Thúc đẩy nhanh quá trình phân công lao động xã hội bằng cách :
Phát triển kinh tế trên lãnh thổ địa phương
Coi trọng phát triển kinh tế nông thôn, kinh tế đô thị, kinh tế vùng ven biển, kinh tế vùng
núi
Thúc đẩy quá trình tích tụ, tập trung trong kinh tế
Thực hiện chuyên môn hóa theo ngành
- Tạo điều kiện về mặt lãnh thổ cho hoạt động sản xuất của các ngành bằng cách :
Quy hoạch ngành trong vùng
Thực hiện tốt các cân đối lãnh thổ
Bảo đảm đời sống của dân cư nhằm bảo đảm tái sản xuất sức lao động trên lãnh thổ
- Ap dụng một số biện pháp nhằm thực hiện hợp lý hóa lãnh thổ để tăng năng suất lao động, giảm
chi phí lao động xã hội trong sản xuất.
4. Về phương diện nghiệp vụ, cơ quan kế hoạch cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có
những nhiệm vụ :
- Chuyển hóa chiến lược kinh tế - xã hội, các phương án phân vùng, phân bố lực lượng sản xuất
của cả nước thành các chiến lược, các phương án của địa phương phù hợp với điều kiện của địa
phương, đồng thời tham gia nghiên cứu các chuyên đề về kinh tế - xã hội chung của cả nước ( xây
dựng chiến lược, quy hoạch )
- Tổ chức xây dựng kế hoạch 5 năm, hàng năm phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh, thành
phố, xây dựng các cân đối hiện vật và giá trị trên địa bàn địa phương, làm tham mưu giúp ủy ban
nhân dân tỉnh điều hành quản lý nhà nước về kinh tế trên địa bàn
- Nghiên cứu nhằm cụ thể hóa các chính sách kinh tế - xã hội của nhà nước cho phù hợp với điều
kiện địa phương
- Cơ quan kế hoạch đầu tư cấp tỉnh, thành phố còn chủ trì trong việc tổ chức xét duyệt dự án đầu tư
các công trình kinh tế của địa phương, tham gia xét duyệt các công trình của trung ương và của các
địa phương khác trên lãnh thổ, xây dựng hệ thống định mức kinh tế kỹ thuật để chính quyền địa
phương ban hành trên lãnh thổ
Như vậy : Cơ quan kế hoạch đầu tư cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương phải giải

quyết những công việc nhằm xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội của một cấp vùng lãnh thổ
hành chính kinh tế loại vừa
5. Ý nghĩa chiến lược của quá trình xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh,
thành phố trực thuộc trung ương
* Nếu xét về phương diện lý luận và thực tiễn thì Việt Nam chưa trải qua giai đoạn phát triển tư
bản chủ nghĩa nên :
Cùng một lúc phải giải quyết hai loại vấn đề : Một loại vấn đề của cách mạng xã hội chủ nghĩa đặt
ra khi xây dựng quan hệ sản xuất mới, cải tạo xã hội theo định hướng chủ nghĩa xã hội, xây dựng
nền văn hóa mới, con người mới. Loại vấn đề thứ hai mà lẻ ra chủ nghĩa tư bản đã làm như : phát
triển lực lượng sản xuất, công nghiệp hóa hiện đại hóa, tích lũy vốn ...
Cùng một lúc phải kết hợp hai quá trình : Quá trình phát triển phân tán ở bên dưới (kinh tế
địa phương) và phát triển tập trung quy mô lớn (kinh tế trung ương)
Từ đó đặt ra cho nước ta phải :
- Kết hợp phát triển tập trung và phân tán
- Kết hợp phát triển tuần tự và nhảy vọt
- Kết hợp quy mô vừa, nhỏ với quy mô lớn
* Ý nghĩa cụ thể của quá trình phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc
trung ương
- Nếu kinh tế địa phương được phát triển nhanh chóng thì sẽ góp phần thu hút tận dụng hết lao
động phân tán tại địa phương, Tận dụng hết tài nguyên đa dạng của địa phương, huy động được
vốn trong nhân dân để phát triển kinh tế - xã hội
- Phát triển kinh tế địa phương sẽ tạo điều kiện gắn sản xuất với đời sống, sản xuất với tiêu dùng
ngay trên mỗi vùng lãnh thổ. Vì khi sản xuất phát triển thì nhu cầu tiêu dùng tăng và đa dạng hơn.
Kinh tế trung ương chỉ lo những nhu cầu lớn, còn địa phương lo những nhu cầu đa dạng đó, lo
những nhu cầu có tính chất bộ phận tùy theo đặc điểm của địa phương
- Phát triển kinh tế địa phương là một cách làm tốt để kết hợp công nghiệp với nông nghiệp, bảo
đảm hậu cần tại chổ cho nền quốc phòng toàn dân
- Phát triển kinh tế địa phương sẽ thúc đẩy quá trình hình thành các đô thị nhỏ, vừa. Thúc đẩy quá
trình phát triển nông thôn mới, gắn thành thị với nông thôn
III. Nội dung của kế hoạch hóa cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương với tư cách là một

cấp vùng lãnh thổ hành chính kinh tế loại vừa :
1. Xác lập căn cứ để xây dựng phương hướng phát triển kinh tế - xã hội của địa
phương : Muốn vậy phải:
Tiến hành công tác điều tra cơ bản để nắm được tài nguyên thiên nhiên của địa phương. Thực
trạng về dân cư và lao động trên địa bàn. Cơ sở vật chất kỹ thuật hiện có của địa phương. Khả năng
về vốn của các thành phần kinh tế
Nắm được yêu cầu và nội dung về kinh tế - xã hội mà trung ương phân cấp cho tỉnh, thành phố.
Nắm yêu cầu liên doanh liên kết, nhận đầu tư từ bên ngoài
2. Xây dựng phương hướng phát triển kinh tế - xã hội hàng năm, 5 năm cho địa phương
Phương hướng phát triển kinh tế - xã hội rất đa dạng do lợi thế so sánh, thực trạng, trình độ
phát triển kinh tế - xã hội, khả năng về các nguồn lực như vốn, nhân lực, tài nguyên, khoa học công
nghệ, thị trường ....khác nhau. Từ đó phương hướng phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương
cũng khác nhau.
3. Tổ chức chỉ đạo thực hiện quá trình kết hợp công nghiệp với nông nghiệp trên vùng lãnh
thổ.
Vì sao phải kết hợp công nghiệp với nông nghiệp ? Vì thông qua quá trình kết hợp đó sẽ tạo
ra những tác động to lớn như :
- Công nghiệp sẽ tạo điều kiện vật chất kỹ thuật cho nông nghiệp đi vào thâm canh tăng vụ, tăng
nhanh năng suất cây trồng vật nuôi.
Ví dụ Công nghiệp cung cấp máy móc thiết bị nông cụ bảo đảm các điều kiện cải tạo đất
- Thúc đẩy quá trình phân công lao động ngay trong nông nghiệp : vì khi ngành nghề được phát
triển sẽ thu hút thêm lao động nông thôn, lao động sẽ di chuyển từ trồng cây lương thực sang trồng
cây công nghiệp, lao động dịch vụ tăng lên rõ rệt.
Qua kết hợp không chỉ làm cho nông thôn không chỉ đơn thuần là nông nghiệp mà kinh tế nông
thôn phát triển đa dạng, tổng hợp, gắn nông thôn với thành thị, tạo điều kiện để xây dựng nông
thôn mới
- Những hình thức để kết hợp nông nghiệp với công nghiệp :
+ Sử dụng hợp đồng kinh tế giữa công nghiệp với nông nghiệp để kết hợp
+ Kết hợp giữa sản xuất công nghiệp chế biến nông sản với sản xuất nông nghiệp
+ Hình thành các tổ hợp công nghiệp, nông nghiệp hay liên hiệp công nông nghiệp

4. Cải thiện điều kiện lao động, điều kiện đời sống của dân cư trên địa bàn tỉnh, thành phố.
Điều kiện lao động đó là toàn bộ những điều kiện khách quan tác động hàng ngày đến lao
động sản xuất và đời sống dân cư
Điều kiện lao động, điều kiện sống của mỗi vùng lãnh thổ cao hay thấp lệ thuộc vào các yếu tố :
- Mức độ phát triển của lực lượng sản xuất của mỗi vùng lãnh thổ
- Quan hệ sản xuất, đặc biệt là cơ chế quản lý kinh tế, chế độ phân phối thu nhập
- Trình độ phân bố lực lượng sản xuất trên lãnh thổ
- Khả năng về tài nguyên thiên nhiên trên lãnh thổ
- Cơ cấu sản xuất, cơ cấu kinh tế của địa phương
Song để cho các yếu tố trên phát huy tác dụng trong việc tạo ra điều kiện lao động, điều
kiện sống thì phải tổ chức, quản lý tốt quá trình tái sản xuất mở rộng trên lãnh thổ
Điều kiện lao động bao gồm những yếu tố gì ?
- Trình độ tổ chức lao động sản xuất tren hai phạm vi :
Bố trí sản xuất trong vùng lãnh thổ
Tổ chức lao động bên trong mỗi đơn vị sản xuất kinh doanh
- Mức độ bảo đảm an toàn lao động và điều kiện nghĩ ngơi trong lao động sản xuất
- Điều kiện vệ sinh môi trường của vùng, mỗi doanh nghiệp
Điều kiện sống của dân cư đó là mức độ bảo đảm thỏa mãn nhu cầu vật chất văn hóa tinh
thần cho dân cư
Nội dung điều kiện sống có thể khác nhau ở các nước có trình độ phát triển kinh tế - xã hội
khác nhau.
Với điều kiện của Việt Nam thì những yếu tố chi phối điều kiện sống là :
- Mức độ bảo đảm lương thực thực phẩm
- Mức độ bảo đảm hàng tiêu dùng công nghiệp, dịch vụ
- Điều kiện về nhà ở, học tập, vui chơi giải trí, bảo vệ sức khỏe
Để cải thiện điều kiện lao động, điều kiện sống cần áp dụng một số biện pháp như :
- Giảm lao động nặng nhọc bằng cách trang bị đầy đủ công cụ lao động, thực hiện cơ giới hóa quá
trình sản xuất
- Mở rộng sản xuất với sự tham gia của các thành phần kinh tế nhằm tăng thu nhập và tăng mức
cung cấp sản phẩm

- Thực hiện tốt những quy định về bảo hộ lao động, bảo vệ môi trường sống, môi trường sản xuất
- Phát triển kết cấu hạ tầng
- Xây dựng nếp sống văn minh, lành mạnh, chống các tệ nạn xã hội trong dân cư
5. Tổ chức ra những tổng hợp thể kinh tế trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc trung
ương :
Tổng hợp thể kinh tế đó là mối liên hệ kinh tế nhiều ngành trong vùng, các ngành, các đơn
vị phát triển nhờ sự tác động tổng hợp, hổ trợ lẫn nhau, tạo ra khả năng phát triển kinh tế - xã hội
nhanh, hiệu quả cao
Vì sao phải tổ chức tổng hợp thể kinh tế :
- Để cho quá trình sản xuất diễn ra trên lãnh thổ thì phải có quá trình kết hợp giữa các yếu tố sản
xuất : tư liệu lao động, đối tượng lao động, và sức lao động.
Sự kết hợp đó càng tốt, càng chặt chẽ thì hiệu quả sản xuất càng cao. Điều đó đòi hỏi phải tổ chức
ra các tổng hợp thể kinh tế
- Sự phát triển chuyên môn hóa sản xuất luôn luôn gắn liền với sự phát triển tổng hợp của vùng.
Đây là một vấn đề có tính chất quy luật. Trong thực tế để cho tính quy luật đó trở thành hiện thực
cần có tác động của lãnh thổ tức là phải tổ chức cho được tổng hợp thể kinh tế trên lãnh thổ
Để tổ chức tổng hợp thể kinh tế trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương cần giải
quyết một số vấn đề sau :
- Vạch cho được chương trình phát triển của vùng. Chương trình này phải dựa trên cơ sở kết quả
phân vùng quy hoạch của cả nước. Khi vùng đã có chương trình phát triển thì tỉnh, thành phố trực
thuộc trung ương chủ động bố trí sản xuất, chủ động phát triển vùng, tạo ra được sự ăn khớp giữa
cái sau với cái trước, tránh được lãng phí. Muốn vậy phải
- Điều tra cơ bản về vùng.
- Nắm được mặt mạnh mặt yếu của vùng.
- Nắm được nội dung phân công của trung ương cho vùng
- Cấp tỉnh phải trực tiếp điều hòa các hoạt động của vùng lãnh thổ
Muốn điều hòa các hoạt động kinh tế trên lãnh thổ thì vùng phải :
- Nắm được đặc điểm của từng loại xí nghiệp
- Nắm yêu cầu về các mặt của xí nghiệp
Từ đó vùng lãnh thổ mới có điều kiện tham gia vào việc dự báo quy mô, tốc độ phát triển

của xí nghiệp, của mỗi ngành trên địa phương, tham gia vòa việc chọn địa điểm, vào việc thực hiện
kế hoạch phân bố vốn, thực hiện vốn đầu tư
Từ đó tỉnh thành phố trực thuộc trung ương có thêm điều kiện, tư liệu để xây dựng tổng
hợp thể kinh tế
- Xúc tiến quá trình tổ chức các khu công nghiệp, khu chế xuất hoặc các trung tâm kinh tế và các
điểm dân cư
IV. Cơ cấu lãnh thổ trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội , trong kế hoạch dài hạn cấp
tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương
1. Cơ cấu lãnh thổ : đó là sự bố trí không gian của các yếu tố sản xuất, bố trí các lĩnh vực, các
ngành trên toàn bộ lãnh thổ hay trong từng đơn vị lãnh thổ, bảo đảm mối liên hệ về chất lượng và
tỷ lệ về mặt số lượng, tạo ra mối liên hệ hợp lý nhằm phục vụ cho sản xuất và đời sống
* Mối liên hệ về chất lượng đó là sự tác động qua lại giữa các doanh nghiệp. Ơ đây vừa xét về mặt
bố trí hợp lý vị trí, phát triển hợp lý số lượng doanh nghiệp mỗi loại, vừa xét đến yêu cầu các
doanh nghiệp phát triển đến mức độ nào, hoạt động ra sao
Chẳng hạn như khi xây dựng một xí nghiệp cơ khí phải xác định :
- Vị trí địa lý
- Quy mô xí nghiệp
- Xí nghiệp cơ khí đó sản xuất loại sản phẩm cơ khí nào là phù hợp
- Trình độ của xí nghiệp cơ khí ( sửa chữa, chế tạo )
* Mối liên hệ tỷ lệ về số lượng đó là sự cân đối giữa các nhóm ngành
Chẳng hạn như trong một vùng lãnh thổ phải đảm bảo cân đối giữa các ngành sản xuất vật
chất, giữa các ngành sản xuất phục vụ, giữa sản xuất và đời sống
Như vậy thực chất của mối liên hệ tỷ lệ về số lượng là muốn đề cập đến vấn đề cân đối
giữa yêu cầu của ngành với điều kiện cho phép của lãnh thổ