Đánh giá chất lượng sản phẩm thủy sản và đề xuất một số giải pháp để nâng cao chất lượng sản phẩm thủy sản

LỜI MỞ ĐẦU
Trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay, Việt Nam đã chủ động và tích cực
hội nhập kinh tế quốc tế, tham gia vào nhiều tổ chức thương mại, kinh tế thế
giới và đặc biệt là WTO- tổ chức thương mại thế giới- một sân chơi mới mà
Việt Nam vừa trở thành thành viên thứ 150. Tham gia vào các sân chơi
chung, đặc biệt là WTO, chúng ta không những có cơ hội mở rộng thị trường
tiêu thụ sản phẩm mà còn được tiếp cận với những công nghệ tiên tiến, tiếp
thu và ứng dụng vào hoạt động sản xuất kinh doanh, học hỏi những kinh
nghiệm quản lý của các tập đoàn kinh tế lớn nhằm rút ngắn khoảng cách giữa
nước ta với các nước phát triển trong khu vực. Đồng thời người tiêu dùng sẽ
được hưởng một thị trường đa dạng về sản phẩm, phong phú về chủng loại.
Mặt khác các doanh nghiệp Việt Nam không những phải đọ sức với các
doanh nghiệp trong nước mà còn phải cạnh tranh với các doanh nghiệp nước
ngoài nhằm thu hút khách hàng, mở rộng thị trường, sản phẩm không chỉ
được tiêu thụ trương nước mà còn có xu hướng xuất khẩu sang các nước khác
trên thế giới. Để tồn tại và phát triển trong môi trường kinh doanh hiện nay,
các doanh nghiệp cần phải cung cấp những sản phẩm có chất lượng, đảm bảo
an toàn và tiết kiệm chi phí, chấp nhận cạnh tranh tạo thêm giá trị cho sản
phẩm, mở rộng thị phần nhằm nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm, khẳng
định vị thế của doanh nghiệp trong khu vực và trên thế giới.
Là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của quốc gia, có tốc độ
tăng trưởng cao, có tỷ trọng trong GDP ngày càng lớn, ngành thủy sản ngày
càng chiếm một vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Mở rộng quan
hệ thương mại quốc tế với hơn 80 nước và vùng lãnh thổ, ngành thủy sản đã
góp phần mở ra những con đường mới và mang lại nhiều bài học kinh nghiệm
để Việt nam tham gia hội nhập vào khu vực và thế giới.
Trong xu thế toàn cầu hóa, hội nhập hóa hiện nay, để tồn tại và phát
triển, ngành thủy sản cần khẳng định hơn nữa vị trí của ngành trong nền kinh
tế. Với đặc điểm chính của ngành là cung cấp những sản phẩm thực phẩm cho
người tiêu dùng do vậy sản phẩm của ngành phải có chất lượng và đảm bảo
vệ sinh an toàn thực phẩm. Đây cũng là điều kiện thiết yếu nhất để sản phẩm

thủy sản có được thị trường chấp nhận hay không. Từ những yêu cầu đặt ra


cần phải quản lý chất lượng sản phẩm thủy sản. Quản lý chất lượng thủy sản
đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, đảm bảo sức khỏe cho mọi người là nhân
tố quan trọng để nâng cao chất lượng sản phẩm, làm tăng khả năng cạnh tranh
cho doanh nghiệp trên thị trường. Sản phẩm sạch sẽ làm tăng khả năng xuất
khẩu cho doanh nghiệp khi mà các thị trường nhập khẩu thủy sản ngày càng
“khó tính” hơn về đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm đặc biệt là dư lượng
kháng sinh và các tạp chất hóa học có trong thực phẩm thủy sản. Nếu không,
vô hình dung các doanh nghiệp đã dựng lên những rào cản trên con đường
thâm nhập của những con tôm, con cá vào thị thường thế giới.
Qua nghiên cứu về thực trạng chất lượng sản phẩm thủy sản ở Việt
Nam hiện nay, em đã chọn đề tài: “Chất lượng sản phẩm thủy sản và một số
giải pháp đối với ngành thủy sản Việt Nam hiện nay” nhằm đưa ra một số
kiến nghị để nâng cao chất lượng sản phẩm thủy sản.
Nội dung của đề tài gồm 3 phần:
Phần I: Cơ sở lý luận chung về chất lượng sản phẩm.
Phần II: Thực trạng chất lượng sản phẩm thuỷ sản Việt Nam hiện nay.
Phần III: Một số giải pháp nâng cao chất lượng thuỷ sản Việt Nam.
Để hoàn thành được đề án môn học này, em được sự giúp đỡ tận tình
của cô giáo Võ Thị Hoà Loan , em mong cô góp ý thêm để bài đề án của em
được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn cô.


PHẦN I. LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHẤT LƯỢNG SẢN PHẨM
I. KHÁI QUÁT VỀ CHẤT LƯỢNG SẢN PHẨM:
1.1.Khái niệm chất lượng sản phẩm:
Có nhiều quan niệm khác nhau về chất lượng sản phẩm, mỗi cách tiếp

cận đều dựa trên những cơ sở khoa học và nhằm giải quyết những mục tiêu,
nhiệm vụ nhất định trong thực tế và hình thành nên một cách hiểu về chất
lượng sản phẩm.
Theo cách tiếp cận tuyệt đối của các nhà triết học thì giá trị sử dụng tạo
nên thuộc tính hữu ích của nó và đó chính là chất lượng sản phẩm. Theo quan
niệm này thì chất lượng sản phẩm là một phạm trù rất hoàn hảo, tuyệt đối và
khó có thể áp dụng trong quản trị kinh doanh.
Theo cách tiếp cận sản phẩm: chất lượng sản phẩm được coi là đại
lượng mô tả những đặc tính kinh tế - kỹ thuật nội tại phản ánh giá trị sử dụng
và chức năng của sản phẩm, đáp ứng nhu cầu định trước cho sản phẩm. Theo
quan niệm này chất lượng sản phẩm đồng nghĩa với số lượng các thuộc tính
kinh tế, kỹ thuật của sản phẩm - kỹ thuật nào thì có chất lượng ấy- không
quan tâm tới thị hiếu của người tiêu dùng nên thường dẫn đến sản xuất sản
phẩm với chất lượng cứng nhắc, được dùng nhiều trong nền kinh tế kế hoạch.
Do vậy không được người tiêu dùng đánh giá cao.
Theo quan điểm của các nhà sản xuất: chất lượng sản phẩm là sự hoàn
hảo và phù hợp của một sản phẩm với một tập hợp các yêu cầu - tiêu chuẩn,
quy cách đã được xác định trước. Định nghĩa này mang tính thực tế cao, đảm
bảo sản phẩm khi sản xuất ra đạt yêu cầu tiêu chuẩn đã đề ra từ trước, tạo cơ
sở thực tiễn cho hoạt động điều chỉnh các chỉ tiêu chất lượng. Tuy nhiên,
quan điểm này mới phản ánh mối quan tâm của người sản xuất tới những chỉ
tiêu chất lượng của sản phẩm mà lãng quên nhu cầu thực của người tiêu dùng
nên không được dùng nhiều trong sản xuất hiện nay.
Trong thời đại ngày nay, có rất nhiều người bán và cũng có rất nhiều
người mua. Để tồn tại và phát triển trên thị trường các nhà sản xuất phải quan
tâm tới nhu cầu của khách hàng nhiều hơn nhằm cung cấp những sản phẩm
phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng, lại có lợi thế hơn so với các đối thủ trên


thị trường và vẫn đảm bảo cho doanh nghiệp phát triển. Do vậy quan niệm về

chất lượng sản phẩm được gắn với thị trường. Những quan điểm này được các
nhà nghiên cứu, doanh nhân, nhà quản trị quan tâm ủng hộ nhiều hơn bởi nó
phản ánh nhu cầu đích thực của người tiêu dùng, giúp doanh nghiệp đạt được
mục tiêu thỏa mãn khách hang, củng cố được thị trường và giữ được thành
công lâu dài.
Xuất phát từ giá trị sản phẩm: Chất lượng sản phẩm là đại lượng được
phản ánh thông qua hiệu quả đạt được từ việc sản xuất và tiêu thụ nó. Kaoru
Ishikawa cho rằng: “Chất lượng là khả năng thõa mãn nhu cầu của thị trường
với chi phí thấp nhất”. Cách tiếp cận này được các nhà Marketing quan tâm
bởi nó hàm chứa mối quan hệ giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng.
Xuất phát từ tính cạnh tranh của sản phẩm thì chất lượng cung cấp
những thuộc tính mang lại lợi thế cạnh tranh nhằm phân biệt nó với sản phẩm
cùng loại trên thị trường.
Theo cách tiếp cận của người tiêu dùng thì chất lượng sản phẩm là
tổng thể các chỉ tiêu, các đăc trưng kinh tế - kỹ thuật của sản phẩm thể hiện
được sự thỏa mãn nhu cầu người tiêu dùng xác định, phù hợp vớ công dụng
của sản phẩm mà người tiêu dùng mong muốn. Các tiếp cận này mang tính
tương đối, phản ánh tính chủ quan của người tiêu dùng nên được các nhà
nghiên cứu và các nhà quản trị quan tâm.
Theo tổ chức tiêu chuẩn thế giới ISO (International Organization for
Standardization) định nghĩa: “Chất lượng sản phẩm là tổng thể các chỉ tiêu,
những đặc trưng của nó thể hiện được sự thỏa mãn nhu cầu trong những biểu
hiện tiêu dùng xác định, phù hợp với công dụng của sản phẩm mà người tiêu
dùng mong muốn”. Định nghĩa này được chấp nhận rộng rãi trong hoạt động
kinh doanh ngày này bởi nó phản ánh những nhu cầu của người tiêu dùng bao
gồm cả những mong muốn được nêu ra và những mong muốn tiềm ẩn. Chất
lượng theo ISO là sự thể hiện thống nhất giữa các thuộc tính nội tại khách
quan của sản phẩm với đáp ứng nhu cầu chủ quan của khách hàng.

1.2. Đặc điểm của chất lượng sản phẩm thủy sản:
Chất lượng với tư cách là đối tượng của quản trị thì chất lượng có các
đặc điểm:
Là một phạm trù kinh tế kỹ thuật nói lên tính hữu ích của sản phẩm.
Sản phẩm sản xuất ra nhằm phục vụ mục đích sử dụng của người tiêu dùng.
Do vậy, chất lượng sản phẩm được thay đổi tùy vào từng thời kỳ, thị hiếu tiêu
dùng cũng như sự thay đổi của trình độ khoa học công nghệ. Chất lượng
không phải là môt phạm trù bất biến, nó mang tính toàn cầu hóa và biến đổi
nhằm đem lại lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. Như vậy chất lượng sản
phẩm là một phạm trù kinh tế - kỹ thuật – xã hội vận động và phát triển theo
sự phát triển của thời gian, không gian, mang cả hai sắc thái khách quan và
chủ quan.
Tính chất khách quan của chất lượng sản phẩm biểu hiện ở khẳng định
tính chất, đặc điểm nội tại thể hiện trong quá trình hình thành và sử dụng sản
phẩm, thoả mãn nhu cầu người tiêu dùng trong những điều kiện, hoàn cảnh cụ
thể. Chất lượng sản phẩm là sản phẩm của trình độ kỹ thuật với sự thay đổi về
kỹ thuật sản xuất cũng như cầu về sản phẩm, tất yếu chất lượng sản phẩm sẽ
thay đổi theo. Do vậy nâng cao chất lượng sẽ giúp doanh nghiệp giảm được
chi phí.
Tính chất chủ quan của chất lượng sản phẩm được thể hiện thông qua
chất lượng trong sự phù hợp hay còn gọi là chất lượng thiết kế. Đó là mức độ
phù hợp của sản phẩm thiết kế đối với nhu cầu của khách hàng. Nó phản ánh
nhận thức của khách hàng về chất lượng sản phẩm. Nâng cao chất lượng chủ
quan có ảnh hưởng trực tiếp tới khả năng tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp.
Hơn nữa chất lượng sản phẩm chỉ thể hiện đúng trong những điều kiện
tiêu dùng xác định phù hợp với mục đích sử dụng cụ thể của người tiêu dùng.
Không thể có chất lượng phù hợp cho tất cả mọi người trong mọi điều kiện
tiêu dùng.

1.3. Các chỉ tiêu phản ánh chất lượng sản phẩm :
1.3.1. Đứng trên góc độ người tiêu dùng:
Chất lượng “cảm nhận”. Chất lượng cảm nhận là chất lượng mà người
tiêu dùng cảm nhận được từ tiêu dùng sản phẩm. Người tiêu dùng chỉ có thể
cảm nhận được chất lượng sản phẩm thông qua quá trình đánh giá dựa trên
các tính chất bề ngoài của sản phẩm như hình ảnh, uy tín của doanh nghiệp,
đặc điểm của quá trình sản xuất…
Chất lượng “đánh giá”. Chất lượng đánh giá là chất lượng khách hàng
có thể kiểm tra trước khi mua hàng. Có thể kiểm tra chất lượng sản phẩm
thông qua các đặc tính tiêu dùng. Thông thường đó là những sản phẩm mà
chất lượng của nó được đặc trưng bởi các chỉ tiêu mùi vị, màu sắc…
Chất lượng “kinh nghiệm”. Chất lượng kinh nghiệm là chất lượng mà
khách hàng chỉ chỉ thể đánh giá thông qua tiêu dùng sản phẩm. Trong điều
kiện thiếu thông tin về sản phẩm mà sản phẩm lại không mang những đặc
trưng đáp ứng đòi hỏi của chất lượng cảm nhận và đánh giá người tiêu dùng
tìm đến phương pháp đánh giá chất lượng “ kinh ngiệm”.
Chất lượng “tin tưởng”. Một số loại dịch vụ mang đặc trưng là khó
đánh giá được chất lượng của nó ngay cả sau khi đã tiêu dùng chúng nên
người tiêu dùng tìm đến chất lượng “tin tưởng”. Tức là, họ dựa vào tiếng tăm
của doanh nghiệp cung cấp mà tin tưởng vào chất lượng của dịch vụ do doanh
nghiệp đó cung cấp.
Như vậy, với mỗi một loại sản phẩm khác nhau người tiêu dùng có các
cách đánh giá chất lượng khác nhau dựa trên cảm tính của người tiêu dùng, uy
tín của doanh nghiệp, hình thức của sản phẩm… Hơn nữa chất lượng của sản
phẩm còn phụ thuộc vào sự hiểu biết của người tiêu dùng về sản phẩm.
1.3.2. Trên góc độ của nhà sản xuất:
Chất lượng sản phẩm thường được đánh giá trên cả ba phương diện là
Marketinh, kỹ thuật và kinh tế. Trên cơ sở đó mà nhà sản xuất đánh giá chất
lượng sản phẩm thông qua các chỉ tiêu, thông số kinh tế kỹ thuật cụ thể. Đó
bao gồm các tiêu thức:

Các thuộc tính kỹ thuật phản ánh công dụng, chức năng của sản phẩm.
Nhóm này đặc trưng cho các thuộc tính xác định chức năng tác dụng chủ yếu
của sản phẩm được quy định bởi các chỉ tiêu kết cấu vật chất, thành phần cầu
tạo và đặc tính về cơ – lý - hóa của sản phẩm. Các yếu tố này được thiết kế
theo những tổ hợp khác nhau tạo ra chức năng đặc trưng cho hoạt động của
sản phẩm và hiệu quả của quá trình sử dụng sản phẩm đó.
Các yếu tố thẩm mỹ đặc trưng cho sự truyền cảm, sự hợp lý về hình
thức, dáng vẻ, kết cấu, kích thước, sự hoàn thiện, tính cân đối, màu sắc trang
trí, tính thời trang….
Tuổi thọ của sản phẩm. Đây là yếu tố đặc trưng cho tính chất của sản
phẩm giữ được khả năng làm việc bình thường theo đúng tiêu chuẩn thiết kế
trong một thời gian nhất định trên cơ sở đảm bảo đúng các yêu cầu về mục
đích, điều kiện sử dụng và chế độ bảo dưỡng quy định. Tuổi thọ là một yếu tố
quan trọng trong quyết định lựa chọn mua hàng của người tiêu dùng.
Độ tin cậy được coi là một trong những yếu tố quan trọng nhất phản
ánh chất lượng của sản phẩm và đảm bảo cho doanh nghiệp có khả năng duy
trì và phát triển trên thị trường.
Độ an toàn của sản phẩm. Những chỉ tiêu an toàn trong sử dụng sản
phẩm, an toàn đối với sức khỏe người tiêu dùng và môi trường là yếu tố tất
yếu, bắt buộc đối với mỗi sản phẩm trong điều kiện tiêu dùng hiện nay. Thuộc
tính này đặc biệt quan trọng đối với những sản phẩm trực tiếp ảnh hưởng đến
sức khỏe người tiêu dùng như: thực phẩm ăn uống, thuốc chữa bệnh…Khi
thiết kế, chế tạo hay sản xuất sản phẩm thì nhà sản xuất phải đặc biệt quan
tâm tới yếu tổ này bởi đặc tính này quyết định sản phẩm đó có được chấp
nhận- tiêu dùng trên thị trường hay không.
Tính tiện dụng phản ánh những đòi hỏi về tính sẵn có, tính dễ vận
chuyển, bảo quản, dễ sử dụng của sản phẩm và khả năng thay thế khi có
những bộ phận nào bị hư hỏng.

Mức độ gây ô nhiễm môi trường. Cũng giống như độ an toàn, mức độ
gây ô nhiễm môi trường được coi là yếu tố bắt buộc của các nhà sản xuất phải
tuân thủ khi đưa sản phẩm của mình ra thị trường.


Tính kinh tế của sản phẩm: đây là yếu tố rất quan trọng đối với những
sản phẩm khi sử dụng có tiêu hao nguyên liệu, năng lượng. Tiết kiệm nhiên
liệu, năng lượng trong sử dụng là một trong những yếu tố quan trọng phản
ánh chất lượng sản phẩm và khả năng cạch tranh của các sản phẩm trên thị
trường.
Ngoài những tiêu thức hữu hình trên thì các yếu tố vô hình như: tên sản
phẩm, nhãn hiệu, thương hiệu, danh tiếng, uy tín của doanh nghiệp…cũng thể
hiện chất lượng sản phẩm, chúng tác động tới tâm lý mua hàng của người tiêu
dùng. Và ngày nay khi mà thì trường có rất nhiều loại sản phẩm tiêu dùng gần
giống nhau được sản xuất bởi các nhà sản xuất khác nhau thì yếu tố dịch vụ đi
kèm đặc biệt và dịch vụ bán hàng và sau bán hàng trở thành nhân tố quan
trọng, ảnh hưởng tới quyết định tiêu dùng sản phẩm của khách hàng.
Trong mỗi sản phẩm các tiêu thức trên có mối quan hệ chặt chẽ, gắn bó
với nhau, nhưng vai trò của các tiêu thức là khác nhau, nó phản ánh đặc trưng,
chất lượng của từng loại sản phẩm đó. Vì vậy, khi đánh giá chất lượng sản
phẩm cần phải lựa chọn các tiêu chí quan trọng, cân đối giữa các yếu tố để
sản phẩm được đánh giá đúng chất lượng.
1.4. Vai trò của chất lượng sản phẩm thủy sản:
Trong môi trường toàn cầu hóa hiện nay, cạnh tranh trở thành một yếu
tố tất yếu mang tính quốc tế, các doanh nghiệp không chỉ cạnh tranh với các
doanh nghiệp trong nước mà còn cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài
ngay tại sân nhà. Để tồn tại và phát triển các doanh nghiệp buộc phải nâng
cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp mình mà chiến lược nâng cao chất
lượng sản phẩm là một trong những giải pháp trong môi trường hội nhập hiện
nay. Bởi chất lượng sản phẩm có vai trò rất quan trọng.

Chất lượng sản phẩm tạo ra sức hấp hẫn thu hút khách hàng. Mỗi sản
phẩm đều có những thuộc tính chất lượng khác nhau và vai trò của chúng
trong con mắt người tiêu dùng cũng khác nhau, nó tạo nên sự khác biệt sản
phẩm của doanh nghiệp. Tùy thuộc vào sở thích và điều kiện tiêu dùng mà
khách hàng quyết định lựa chọn cho mình một sản phẩm thích hợp về đặc tính
kỹ thuật, màu sắc, mùi vị hay tính tiện lợi khi sử dụng sản phẩm. Nâng cao
chất lượng các thuộc tính sản phẩm sẽ tạo niềm tin, ấn tượng tốt cho khách


hàng về sản phẩm. Nhờ đó uy tín, danh tiếng của doanh nghiệp sẽ được nâng
cao, tạo ra sức hấp dẫn thu hút người tiêu dùng.
Trên thị trường có rất nhiều người bán, mỗi doanh nghiệp chỉ cho một
thị phần nhỏ, do vậy mong muốn nâng cao khả năng cạnh tranh nhằm mở
rộng thị phần là nhu cầu tất yếu của mỗi doanh nghiệp. Để làm được điều đó
mỗi doanh nghiệp cần tạo cho mình một chỗ đứng trên thị trường. Một sản
phẩm có chất lượng ổn định, đáp ứng nhu cầu của khách hàng sẽ tạo ra một
biểu tượng tốt trong tâm lý người tiêu dùng. Hơn nữa, khi đã tạo được ấn
tượng tốt cho một khách hàng thì đó không phải là một mà là mười lăm khách
hàng biết đến sản phẩm của doanh nghiệp. Chất lượng tốt tạo nên niềm tin,
nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường.

PHẦN II. THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG SẢN PHẨM
NGÀNH THỦY SẢN VIỆT NAM HIỆN NAY
I. VAI TRÒ VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA NGÀNH THỦY SẢN Ở VIỆT NAM.
1. Thủy sản là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của quốc
gia:
Từ một lĩnh vực sản xuất nhỏ bé, nghèo nàn và lạc hậu, ngành thủy sản
đã trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước, có tốc độ
tăng trưởng cao, có tỷ trọng trong GDP ngày càng lớn và chiếm một vị trí
quan trọng trong nền kinh tế quốc dân.

Nếu như trong những năm 60 của thế kỉ XX, tổng sản lượng thủy sản ở
miền Bắc đạt trên dưới 200.000 tấn thì đến năm 1976- tổng sản lượng thủy
sản đạt 840.000 và đến năm 2001 là 2.434.700 tấn. Tổng sản phẩm thủy sản
hiện chiếm 21% trong nông- lâm- ngư nghiệp và chiếm hơn 4% GDP trong
nền kinh tế quốc dân. Năm 2005 tổng sản lượng đạt 3.408.000 tấn, kim ngạch
xuất khẩu đạt 2,5 tỷ USD tính tới ngày 5/12/2005.
Theo số liệu đã công bố của Tổng cục thống kê, GDP của ngành thủy
sản giai đoạn 1995- 2003 tăng từ 6.664 tỷ lên 24.125 tỷ đồng. Trong các hoạt
động của ngành, khai thác thủy sản giữ một vị trí rất quan trọng. Sản lượng
khai thác trong 10 năm gần đây tăng liên tục với tốc độ tăng bình quân hàng


năm khoảng 7,7% (giai đoạn 1991- 1995) và 10% giai đoạn (1996- 2003).
Nuôi trồng thủy sản ngày càng có vai trò quan trọng hơn khai thác thủy sản cả
về số lượng, chất lượng cũng như tính chủ động trong sản xuất.
Biểu 1: Sản lượng thủy sản thời kì 2001-2007( đơn vị: 1000 tấn)
Năm
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007

Sản lượng
thủy sản
2.434,7
2.647,4
2.859,2

3.142,5
3.408,0
3720.5
4149.0

Chia ra
Nuôi trồng
709,9
844,8
1.003,1
1.155,6
1.403,0
1693.9
2085.2

Khai thác
1.742,8
1.802,6
1.856,1
1.992,9
2.005,0
2026.6
2063.8

Nguồn: Niên giám Thống kê Nông- Lâm- Thuỷ sản.
Theo số liệu trên, sản lượng thủy sản khai thác có tăng nhưng tốc độ
tăng không đều và thấp hơn sản lượng thủy sản nuôi trồng. Năm 2001, tăng
3,8%, năm 2002 tăng 4,5%, năm 2003 tăng 3% , năm 2004 tăng 3,6%. Nét
nổi bật trong hoạt động khai thác thủy sản thời kì 2001-2007 là sự chuyển
biến mạnh từ phương thức khai thác nhỏ lẻ, cá thể trong các vùng biển gần bờ

sang nghề cá thương mại mang tính công nghiệp, quy mô lớn, tàu thuyền
công suất cao, trang bị hiện đại để khai thác vùng biển xa bờ dài ngày, gắn
khai thác với bảo vệ môi trường sinh thái và tài nguyên biển.
Do tăng trưởng cao và khá bền vững nên vị trí của thủy sản nuôi trồng
trong tổng sản lượng thủy sản đã tăng nhanh từ 20,6% năm 2001 lên 37,5%
năm 2004 và 41% năm 2005,tới năm 2007 là 47,6%.
Việt Nam có tiềm năng để phát triển nuôi trồng thủy sản ở khắp mọi
miền đất nước cả về nuôi biển, nuôi nước lợ và nuôi nước ngọt. Đến năm
2003, đã sử dụng 612.778 ha nước mặn, lợ và 254.835 ha nước ngọt để nuôi
thủy sản trong đó đối tượng nuôi chủ lực là tôm với diện tích 580.465ha. Bên
cạnh những tiềm năng đã biết, Việt Nam còn có những tiền năng mới được
xác định có hể sử dụng để nuôi trồng thủy sản như sử dụng vật liệu chống
thấm để xây dựng công trình nuôi trên các vùng đất cát hoang hóa, chuyển đổi
mục đích sử dụng các diện tích trồng lúa, làm muối kém hiệu quả sang nuôi
trồng thủy sản… Nuôi biển là một hướng mở mới cho ngành thủy sản, đã có


bước khởi động ngoạn mục với các loài tôm hùm, cá giò, cá mú, trai ngọc…
với các hình thức nuôi lồng, bè.
Ngành thủy sản có tốc độ tăng trưởng rất nhanh so với các ngành kinh
tế khác. Tỷ trọng GDP của ngành thủy sản trong tổng GDP toàn quốc liên tục
tăng, từ 2,9% năm 1995 lên 3,4% năm 2000 và đạt 3,93% năm 2003.
Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu thủy sản tương đương với các ngành
công nghiệp, xây dựng và dịch vụ. Điều đó chứng tỏ ngành thủy sản đang dần
chuyển từ sản xuất mang nặng tính nông nghiệp sang sản xuất kinh doanh
theo hướng công nghiệp hóa.


2. Cung cấp những sản phẩm thực phẩm quý cho tiêu dùng của dân cư,
cung cấp nguyên liệu để phát triển một số ngành khác:

Các kết quả nghiên cứu của các chuyên gia về dinh dưỡng đã khẳng
định hầu hết các loại thủy sản đều là loại thực phẩm giàu đạm, dễ tiêu hóa,
phù hợp với sinh lý dinh dưỡng ở mọi lứa tuổi. Càng ngày thủy sản càng được
tin tưởng như một loại thực phẩm ít gây bệnh tật (tim mạch, béo phì, ung
thư…) và ít chịu ảnh hưởng của ô nhiễm hơn. Trong thịt bò, tỷ lệ tính theo
phần trăm của đạm là 16,2 – 19,2%. của mỡ là 11- 28%, khoáng chất là 0,8 –
1%, cũng tương tự như trên trong cá thu tỷ lệ thứ tự là 18,6% - 0,4% - 1,2%;
ở cá muối là 16,4%- 1,6% - 2,3%; ở cá hồng là 17,8% -5,9% - 1,4%. Sản
phẩm của thủy sản rất đa dạng như tôm, cá, ốc, nghêu, rong, trong đó tôm lại
có rất nhiều loại như: tôm sứ, tôm chân trắng, tôm càng xanh; cá thì có cá
basa, ca tra, cá rô phi… và có thể chế biến thành rất nhiều món ăn phù hợp
với từng lứa tuổi đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho người tiêu dùng.
Thủy sản cung cấp một phần cho chăn nuôi, đặc biệt là cho chế biến
thức ăn chăn nuôi công nghiệp. Bột cá và các phế phẩm, phụ phẩm thủy sản
chế biến la nguồn thức ăn giàu đạm được sử dụng làm thức ăn hoặc để chế
biến thức ăn phục vụ chăn nuôi gia súc, gia cầm.
Ngành thủy sản cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến và một
số ngành công nghiệp khác. Nguồn nguyên liệu cung cấp cho công nghiệp chế
biến thực phẩm gồm: tôm, cá, nhuyễn thể, rong biển… Các nguyên liệu thủy
sản còn được sử dụng là mguyên liệu cho ngành công nghiệp dược phẩm, mỹ
nghệ…
3. Tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo:
Ngành thủy sản với sự phát triển nhanh chóng của mình đã tạo ra hàng
loạt việc làm và thu hút một lực lượng lao động đông đảo tham gia vào tất cả
các công đoạn sản xuất, làm giảm sức ép của nạn thiếu việc làm trên phạm vi
cả nước.
Số lao động của ngành thủy sản tăng liên tục từ 3,12 triệu người năm
1996 lên khoảng 3,8 triệu người năm 2001, như vậy mỗi năm tăng thêm 100

nghìn người. Tỷ lệ tăng bình quân số lao động thường xuyên của ngành thủy
sản là 2,4%/năm, cao hơn mức tăng bình quân của cả nước (2%/năm).
Cụ thể lĩnh vực nuôi trồng và khai thác thủy sản đã ngày càng thu hút
được nhiều người lao động, nhiều ngư dân trong vùng tham gia do các hoạt
động này chủ yếu là ở quy mô hộ gia đình. Đến năm 2003, cả nước có trên
230,9 nghìn hộ ngư dân được tranh bị 7150 tàu thuyền đánh cá cơ giới với
tổng công suất 1,76 triệu CV, đóng mới 253 chiếc với tổng công suất 4287
CV đưa tổng số tàu khai thác xa bờ lên 6258 chiếc. Với số tàu đánh cá xa bờ
đưa vào hoạt động, hàng năm đã tạo ra trên 20 nghìn chỗ làm cho người lao
động ven biển (khoảng 10 nghìn lao động trực tiếp đi biển và 10 nghìn lao
động dich vụ trên bờ) nhờ đó đã giảm bớt được tình trạng căng thẳng do thiếu
việc làm, tạo thu nhập ổn định, góp phần xóa đói giảm nghèo cho ngư dân và
nhân dân vùng biển nói chung. Do lao động có việc làm mới, thu nhập và đời
sống ổn định nên các tệ nạn xã hội, nhất là hoạt động tiêu cực trong khai thác
thủy hải sản như: vô tổ chức, tự phát, hủy hoại nguồn lợi thủy sản và tài
nguyên môi trường các vùng ven biển giảm dần, xu hướng khai thác bền vững
đã đi vào cuộc sống của nhân dân vùng biển.
4. Ngành thủy sản tham gia vào hoạt động xuất khẩu, thu ngoại tệ
cho đất nước
Từ đầu những năm 1980, ngành thủy sản đã đi đầu trong cả nước về
mở rộng quan hệ thương mại sang những khu vực, thị trường mới trên thế
giới và có những đóng góp quan trọng vào hoạt động xuất khẩu của cả nước.
Năm 1980, sản lượng thủy sản cả nước đạt 558,66 nghìn tấn trong đó xuất
khẩu 2,72 nghìn tấn, đạt kim ngạch 11,3 tỷ USD. Năm 1996 ngành thủy sản
mới chỉ có quan hệ với 30 nước và vùng lãnh thổ. Đến năm 2001, quan hệ này
đã được mở rộng ra 60 nước và vùng lãnh thổ trong đó sản lượng xuất khẩu là
358,833 nghìn tấn, giá trị kim ngạch XKTS đạt 1,76 tỷ USD. Năm 2002 Việt
Nam đã trở thành nước xuất khẩu đứng thứ 7 trên thế giới. Năm 2003, vượt
qua những rào cản thương mại của một số nước, những diễn biến phức tạp
của thị trường thế giới, kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đạt 2,3 tỷ

USD và có quan hệ với 75 nước và vùng lãnh thổ trên thế giới. Năm 2005


kim ngạch xuất khẩu đạt 2,5 tỷ USD và dự kiến đến năm 2006 sẽ là 2,8 tỷ
USD.
Như vậy có thể khẳng định, ngành thủy sản đã tạo dựng được uy tín lớn
trên trường quốc tế, ngay cả những nước công nghiệp phát triển như Mỹ,
Nhật Bản, Trung Quốc, hay các nước trong khối liên minh EU cũng đã làm
bạn hàng lớn và thường xuyên của ngành thủy sản. Hơn nữa, giá trị xuất khẩu
thủy sản trên các thị trường này chiếm tới 75% tổng giá trị xuất khẩu thủy sản
của Việt Nam. Trên các thị trường lớn này, nhiều doanh nghiệp Việt đã chứng
tỏ được bản lĩnh trên trường quốc tế và vững vàng vượt qua các thử thách bởi
đây là những thị trường khó tính nhất về tiêu chuẩn chất lượng và vệ sinh an
toàn thủy sản.
Sự mở rộng quan hệ thương mại quốc tế của ngành thủy sản đã góp
phần mở ra những con đường mới và mang lại nhiều bài học kinh nghiệm để
nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập hơn và khu vực và thế giới.
II. TÌNH HÌNH CHẤT LƯỢNG SẢN PHẨM THỦY SẢN Ở VIỆT NAM
HIỆN NAY
1. Những quy định chung về chất lượng thủy sản:
Thủy sản là một ngành kinh tế cung cấp các sản phẩm thực phẩm cho
người tiêu dùng nên điều kiện quan trọng về sản phẩm khi cung ứng ra thị
trường là sản phẩm phải đảm bảo chất lượng, đảm bảo vệ sinh an toàn thực
phẩm, bảo vệ sức khỏe cho người tiêu dùng.
Theo điều 2 quyết định số 07/2005/QĐ-BTS của Bộ trưởng Bộ thuỷ
sản về việc ban hành danh mục hoá chất, kháng sinh cấm và hạn chế sử dụng
trong sản xuất, kinh doanh thuỷ sản quy định: “Không được phép trộn lẫn quá
02 loại hoạt chất kháng sinh trong 01 sản phẩm thuốc, hóa chất; không cho
phép trộn lẫn các hoạt chất cùng nhóm Fluoquinolone với nhau. Trong trường
hợp một sản phẩm có chứa 02 loại hoạt chất kháng sinh, cơ sở sản xuất phải

có đủ bằng chứng khoa học và thực tiễn để đảm bảo việc trộn lẫn không làm
giảm tính năng tác dụng của từng loại và không làm phát sinh tác dụng xấu
đối với động vật nuôi và môi trường….”.


Tại khoản a điều 6 chỉ thị số 03/2005/CT- BTS ban hành ngày
07/03/2005 của Bộ trưởng Bộ thuỷ sản về việc tăng cường kiểm soát dư
lượng hoá chất, kháng sinh có hại trong hoạt động thuỷ sản có ghi: “Các
doanh nghiệp chế biến thủy sản cần tăng cường kiểm soát chất lượng an toàn
vệ sinh thực phẩm trong toàn bộ quá trình sản xuất từ nguyên liệu đến thành
phẩm. Tuân thủ nghiêm túc các quy định của Bộ thủy sản về kiểm soát chất
lượng an toàn vệ sinh thủy sản, đặc biệt là kiểm sóat dư lượng các loại hóa
chất, kháng sinh cấm và hạn chế sử dụng”.
Tuy nhiên, thuỷ sản là ngành tạo nguồn thu ngoại tệ lớn cho quốc gia
nên ngoài việc đảm bảo các yêu cầu về vệ sinh an toàn thực phẩm trong nước
thì sản phẩm thuỷ sản còn phải đáp ứng các yêu cầu về chất lượng khi xuất
khẩu sang thị trường bạn. Đặc biệt là thị trường EU, Canada, Mỹ, Nhậtnhững thị trường được cho là “kỹ tính” về an toàn thực phẩm.
Điều 6 chỉ thị số 03/2005/CT- BTS có quy định:
- Tại khoản b: “Tuyệt đối không được sử dụng nguyên liệu thuỷ sản
không rõ nguồn gốc vào chế biến các lo hàng xuất khẩu vào EU, Canada và
những thị trường có yêu cầu tương đương. Từng lô nguyên liệu nhập vào nhà
máy phải có phiếu kiểm tra hoá chất, kháng sinh. Trong trường hợp chưa có
phiếu kiểm tra, phải lấy được mẫu kiểm tra để biết chắc lô nguyên liệu đó
không chứa kháng sinh cấm (đặc biệt là Malachite Green)”.
- Tại điều c: “Các lô hàng thuỷ sản nuôi xuất khẩu vào EU, Canada, và
các thịt rường có yêu cầu tương đương phải được chứng nhận không nhiễm
dư lượng hoá chất, kháng sinh, đặc biệt là Malachite Green, Leucomalachite
Green”.
Đó là một vài yêu cầu, quy định của Bộ thuỷ sản, của Chính phủ … về
các tạp chất, kháng sinh,… không được lẫn trong sản phẩm thủy sản. Còn về

phía các thị trường nhập khẩu, họ có những yêu cầu rất cao về chất lượng
thuỷ sản nhập khẩu. Với Mỹ, luật pháp Mỹ quy định: thực phẩm sạch và tươi,
an toàn khi sử dụng, được sản xuất trong các điều kiện về sinh tốt, được ghi
nhãn và đóng gói đúng, đầy đủ thông tin và không gây nhằm lẫn cho người
tiêu dùng. Các nhà sản xuất phải có và đăng ký thực hiện kế hoạch HACCP,
phải đăng ký với Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ… Còn để được


vào thị trường EU, các nhà sản xuất, chế biến phải tuân thủ các quy định bắt
buộc và tự nguyện của EU, và của từng thành viên EU. Để đảm bảo an toàn
cho người tiêu dung EU quy định “cấm” dử dụng 16 loại hoá chất trong đó có
chloramphenicol và nitrofuran trong thực phẩm tức là “dư lượng kháng sinh
bằng 0”, thực tế EU cho phép dư lượng đó dưới 0,3 là đạt yêu cầu….
2. Thực trạng chất lượng sản phẩm thủy sản Việt Nam hiện nay:
Trong những năm qua, ngành thủy sản đã có những bước chuyển biến
hết sức căn bản về công tác quản lý an toàn vệ sinh trong khu vực chế biến để
đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao về chất lượng sản phẩm thủy sản của các
thị trường. Số lượng nhà máy chế biến thuỷ sản được cấp chứng nhận cũng
như số doanh nghiệp được phép xuất khẩu thuỷ sản sang các thị trường tăng
lên. Số lượng các lô hàng bị nhiễm hoá chất, dư lượng kháng sinh đã giảm đi
rất nhiều so với các năm trước đây. Có lẽ các doanh nghiệp đã dần ý thức
được rằng “chừng nào các doanh nghiệp còn muốn bán hàng ở thị trường
Châu Âu, Mỹ… thì không thể có sự nhân nhượng nào đối với vấn đề dư
lượng kháng sinh, dù chỉ là lượng nhỏ nhất”.
Các văn bản cảnh báo từ Nhật Bản cùng quyết định áp dụng kiểm tra
100% đối với các lô hàng tôm và cá mực đông lạnh của VN đã làm kim ngạch
xuất khẩu thủy sản sang thị trường này bị suy giảm, nặng nề nhất là tôm đông
lạnh (sản phẩm chiếm 50% giá trị xuất khẩu các mặt hàng thủy sản của VN).
Trong khi đó, Nga cũng thông báo sẽ cử 2 đoàn sang nước ta để kiểm tra
100% DN Việt Nam có nguồn hàng xuất sang thị trường này, Canađa thì đã

dừng hẳn việc nhập khẩu cá da trơn VN.... Việc xuống cấp chất lượng của
thuỷ sản xuất khẩu đã thực sự trở thành mối lo ngại đáng kể , nó không chỉ đe
dọa sự tồn tại của DN mà còn làm giảm sút uy tín của ngành kinh tế mũi nhọn
nước ta.
nguyên nhân của những tồn tại đó một phần chính là việc thiếu hụt
nguyên liệu. Các DN xuất khẩu thu mua, nhập lậu nguyên liệu thiếu đảm bảo
về chất lượng, an toàn vệ sinh... hậu quả dẫn tới nhiều lô hàng xuất khẩu bị
cảnh báo, bị hủy hoặc bị trả lại do nhiễm dư lượng hóa chất, kháng sinh cấm
sử dụng. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng về quản lý, kiểm tra, kiểm soát
đã tăng cường hoạt động, nhưng nhiều doanh nghiệp chế biến, nhất là các đơn


vị thu gom xuất khẩu vẫn chưa tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về chất
lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm. Một số doanh nghiệp vẫn lạm dụng hóa
chất bảo quản, giữ nước trong nguyên liệu, chưa tuân thủ việc xử dụng mã số
doanh nghiệp xuất khẩu...nên đã ít nhiều ảnh hưởng tới uy tín hàng thủy sản
của VN.
Khi thị trường nhập khẩu thủy sản VN ngày càng khắt khe hơn trong
việc kiểm định chất lượng, đòi hỏi các doanh nghiệp VN và người nuôi trồng
phải tìm cho mình một hướng đi mang tính bền vững thay vì cứ chạy theo số
lượng mà xem nhẹ chất lượng. Thiếu một quy hoạch bài bản cho lĩnh vực
nuôi trồng, chế biến thủy sản sẽ đẩy ngành thủy sản nước ta vào thế bị động.
Và khi không đảm bảo được chất lượng sản phẩm thì việc bị thu hẹp thị
trường xuất khẩu cũng là điều dễ hiểu.

2.1. Thành tựu đạt được về sản xuất và xuất khẩu thủy sản của
Việt Nam:
Chế biến thủy sản là lĩnh vực có nhiều thay đổi, các nhà máy chế biến
của Việt Nam đạt trình độ khu vực và được phép cung cấp sản phẩm vào các
thị trường lớn như EU, Nhật Bản, Mỹ…

Lĩnh vực an toàn vệ sinh thủy sản được cải thiện nhiều qua các hoạt
động hỗ trợ quốc tế với nhiều nước mà trước tiên là Chương trình quản lý
chất lượng thủy sản HACCP được giới thiệu và áp dụng thành công ở Việt
Nam từ những năm đầu của thấp kỉ 90. Nhiều phòng thí nghiệm ở địa
phương, trong đó có 6 trung tâm vùng thuộc NAFIQAVED- Cục Quản lý chất
lượng an toàn vệ sinh và thú y thủy sản Việt Nam- cũng được hỗ trợ trang
thiết bị tiên tiến để kiểm tra chất lượng theo HACCP, đồng thời tạo điều kiện
để áp dụng Quy trình phân tích dư lượng kháng sinh và hóa chất. Các thỏa
thuận về công nhận hệ thống kiểm tra chất lượng song phương với Hàn Quốc,
Trung Quốc đã chứng tỏ uy tín của hệ thống kiểm tra chất lượng hàng thủy
sản của Việt Nam. Đặc biệt, nhiều cán bộ của Việt Nam đã được đào tạo về
các phương pháp kiểm tra chất lượng, phân tích dư lượng kháng sinh….
Đến nay cả nước có 439 nhà máy chế biến thủy sản xuất khẩu, trong đó
có 171 doanh nghiệp được xếp vào danh sách 1 xuất khẩu vào EU, 300 doanh


nghiệp áp dụng quy trình quản lý chất lượng sản phẩm theo HACCP đủ tiêu
chuẩn xuất khẩu vào thị trường Mỹ, 222 doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn xuất
khẩu thuỷ sản vào thị trường Hàn Quốc, 295 doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn xuất
khẩu sang Trung Quốc…
Trong những mặt hàng xuất khẩu của VN thì thủy sản luôn đứng ở vị
trí cao. Trong số các nước có kim ngạch xuất khẩu thủy sản lớn thì VN là
nước có tốc độ tăng nhanh nhất. Tỷ lệ tăng trưởng trung bình thời kỳ 19922003 là 20,4%, mức tăng bình quân năm đạt 9,97%. Đến năm 2003, VN đứng
thứ 7 trong số các nước xuất khẩu thủy sản lớn nhất thế giới. Năm 1992 xuất
khẩu thủy sản đạt 308 triệu USD, nhưng tới năm 2003 là 2,2 tỷ USD; năm
2005 vượt mức 2,5 tỷ USD và dự tính đến năm 2006 kim ngạch xuất khẩu
thủy sản đạt 2,8 tỷ USD.
Biểu 2: Kim ngạch xuất khẩu thủy sản VN qua các thời kỳ
(đơn vị: triệu USD)
Năm

KNXK
% tăng so với năm trước

1992
308

1996 2000
697 1479
126,3 112,2

2001
1778
20,2

2002
2023
13,8

2003
2200
8,7

2005
2500
13,6

2007
3500
25,0

Nguồn: Trung tâm tin học- Bộ Thuỷ sản.
Biểu 3: Xuất khẩu thủy sản của VN vào thị trường EU
Năm
Kim
ngạch
(triệu
USD)
Khối
lượng(ng
hìn tấn)

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

71,8

90,7

73,7

116,7

231,5

367,3

555,5

761

20,290

26,659

28,613

38,1 87

73,459

110,911

168,67

226,81
2

Nguồn: Trung tâm tin học- Bộ Thuỷ sản.
Trong 3 tháng đầu năm 2006, thuỷ sản xuất khẩu qua kiểm tra chất
lượng đạt 84.800 tấn, tăng 15% so với cùng kì năm trước trong đó khối lượng
hàng kiểm tra chứng nhận chất lượng các chỉ tiêu dư lượng kháng sinh, hoá
chất là 54.400 tấn, chiếm 62,27%. Hàng xuất khẩu qua kiểm tra chiếm tỷ


trọng lớn vẫn là thị trường EU (30%), Nhật Bản (17%), Mỹ (12%). Các trung
tâm vùng cũng đã cấp 25 giấy chứng nhận xuất khẩu cho 337,35 tấn tôm xuất
khẩu vào Mỹ, 17 giấy chứng nhận tôm không thu hoạch cho xuất khẩu tôm
vào thị trường Oxtraylia. Chất lượng hàng thuỷ sản qua kiểm tra chất lượng
chứng nhận ổn định.
Trong 6 tháng đầu năm 2006, tổng sản lượng đạt 1.697.300 tấn bằng
49,34% kế hoạch năm nay và 108,1% so với cùng kì năm trước, xuất khẩu đạt
1,409 tỷ USD, bằng 50,32% so với kế hoạch, và tăng 29,03% so với cùng kì
năm trước trong đó thị trường Nhật Bản chiếm 23,31%; EU: 23,26%; Mỹ:
18,21%, hai sản phẩm chính là tôm và cá trong đó tôm chiếm 38,3% và cá
chiếm 37,4% tỷ trọng xuất khẩu thuỷ sản.
EU đang là khu vực nhập khẩu thuỷ sản lớn nhất của thế giới, năm
2006 EU (25 quốc gia) nhập khẩu khoảng 38,9 tỉ USD, tăng 10,7% so với
năm 2005. Ba nhà cung cấp thuỷ sản lớn nhất của thị trường EU hiện nay là
Nauy chiếm 9,57%, Trung Quốc chiếm 3,9%, Aixơlen chiếm gần 3,9%…,
Việt Nam chiếm 2,05%. Ngoài Mỹ, Marốc, Achentina là những đối thủ cạnh
tranh khá lớn của Việt Nam tại thị trường này hiện nay

Nhờ các biện pháp tăng cường kiểm soát của Bộ thuỷ sản, tình trạng
nhiễm dư lượng kháng sinh cấm đã giảm mạnh (từ 42 lô hàng trong 9 tháng
đầu năm 2005 xuống còn 3 lô trong 3 tháng cuối năm 2005 và 6 lô trong 3
tháng đầu năm 2006). Đến tháng 6 năm nay, Cục quản lý chất lượng, an toàn
vệ sinh và thú y thuỷ sản Việt Nam- NAVIQAVED- thông báo, Mỹ và

Canada vừa dành cho Việt Nam một ngoại lệ là công nhận vô điều kiện chứng
thư kiểm tra chất lượng sản phẩm do Naviqaved cấp cho thuỷ sản xuất khẩu.
Với ưu tiên này, hàng thuỷ sản Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Mỹ và
Canada sẽ tiết kiệm được chi phí và thời gian do chỉ cần kiểm tra một lần.
Chất lượng hàng thuỷ sản Việt Nam đã được cải thiện rất nhiều và đang
dần ngang tầm với các nước lớn trên thế giới. Đó là sự cố gắng của toàn
ngành thuỷ sản, từ các cơ quan quản lý chất lượng thuỷ sản tới các nhà máy
chế biến và ở thành tựu đó có một phần không nhỏ của những người nuôi
trồng, đánh bắt thuỷ sản. Họ đã tạo ra nguồn nguyên liệu thuỷ sản sạch cho


công tác chế biến rồi từ đó cung ứng sản phẩm sạch ra thị trường. Tất cả tạo
nên một hệ thống chất lượng thuỷ sản ổn định.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được của ngành thủy sản về
sản lượng sản xuất, giá trị thủy sản, kim ngạch xuất khẩu thì hiện nay ngành
thủy sản còn tồn tại những yếu kém chất lượng sản phẩm thủy sản
2.2. Những tồn tại về chất lượng sản phẩm thủy sản ở Việt Nam
Chất lượng và an toàn vệ sinh nguyên liệu thủy sản vẫn chưa đáp ứng
được các yêu cầu ngày càng cao của thị trường, công tác quản lý đối với khu
vực sản xuất và thương mại ở khâu trước chế biến thể hiện nhiều bất cập. Hậu
quả là chất lượng sản phẩm thủy sản của Việt Nam chưa ngang tầm với thế
giới, xuất khẩu tuy vẫn tăng hàng năm nhưng tỷ lệ tăng trưởng không ổn định
và tiềm ần nhiều nguy cơ. Các doanh nghiệp khi xuất khẩu thủy sản còn lo
lắng khi mà không biết sản phẩm thủy sản của doanh nghiệp mình có đáp ứng
được yêu cầu cầu của thị trường nhập khẩu hay không. Chất lượng thuỷ sản
xuất khẩu luôn là mối quan tâm trong công tác chỉ đạo sản xuất kinh doanh
của ngành. Hiện nay vấn đề lớn nhất đối với chất lượng sản phẩm thuỷ sản
Việt Nam đó là nguyên liệu thuỷ sản có lẫn tạp chất hoá học và việc sử dụng
các loại hoá chất, kháng sinh trong nguyên liệu thuỷ sản.Những loại tạp chất
cổ điển như rau câu, bột mì, aga, kim loại... đã không còn qua mắt được các

cơ quan kiểm tra chống bơm chích tạp chất, kẻ gian hiện đang sử dụng "nước
lã" để bơm vào thịt tôm trước khi đem cân cho cơ sở chế biến hay những đầu
mối thu mua lớn nhằm tăng trọng lượng. Điều nguy hiểm là loại "nước lã"
này không hoàn toàn vô hại như họ tưởng mà ngược lại, vì hai lý do : Thứ
nhất, nó tiềm ẩn nguy cơ nhiễm vi sinh, kháng sinh, lẫn nhiều thứ hóa chất
"trong bảng cấm" vô cùng lớn, do nguồn nước họ bơm vào thịt tôm được lấy
ngay tại bất kỳ chỗ nào thuận tiện nhất, mà môi trường nước trong tỉnh ta có
loại nước nào thật sự sạch ? Thứ hai, với các loại "nước lã" này đã hình thành
phong trào "người người, nhà nhà cùng tiêm", tôm lớn, tôm bé đều tiêm tất!
Trước đây chỉ có các đầu nậu tiêm thì nay khá nhiều nông dân cũng "có ý
thức tiêm". Thật là tình trạng nguy hiểm!
Để khắc phục tình trạng này, điều quan trọng trước tiên là các nhà
máy, đại lý thu mua cần phải vươn tới ký kết hợp đồng thu mua nguyên liệu


thủy sản trực tiếp với tổ chức nông dân nhằm giảm bớt qua trung gian để hạn
chế nguy cơ mua nhầm sản phẩm từ kẻ làm ăn gian dối. Rồi phải tổ chức lại
việc sản xuất kinh doanh trong tất cả các khâu có liên quan đến sản phẩm thủy
sản như: Tập hợp người nuôi, người đánh bắt thành tổ chức phù hợp cho dễ
giáo dục, tuyên truyền nâng cao nhận thức về an toàn vệ sinh sản phẩm, về
trình độ kỹ thuật nuôi, sơ chế, bảo quản và ý thức trách nhiệm liên đới để họ
kiểm soát, nhắc nhở nhau, nhằm đảm bảo chất lượng nguyên liệu đầu vào cho
các nhà máy chế biến. Người mua gom, sơ chế cũng phải tổ chức thành những
nghiệp đoàn cung ứng cho từng nhà máy riêng, cũng phải có trách nhiệm liên
đới và không chỉ giám sát nhau mà còn phải có trách nhiệm quản lý về chất
lượng nguồn nguyên liệu, sản phẩm mà mình đã mua gom và cung cấp cho
nhà máy. Còn các nhà máy phải biết đoàn kết bảo vệ uy tín chất lượng sản
phẩm của địa phương, của đất nước mình, phải đồng lòng và kiên quyết
không mua nguyên liệu vi phạm tiêu chuẩn, tẩy chay, hủy hợp đồng đối với
những cá nhân, đại lý, những địa phương có nông dân làm ăn gian đối, tham

lam làm ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm sau một đôi lần thông báo nhắc
nhở nhưng không chuyển biến.
Các nhà máy cần đầu tư trang thiết bị, máy móc cần thiết, nâng cao
trình độ nhận thức, kỹ năng chuyên môn cho cán bộ nhân viên mình cảnh
giác, tăng cường phát hiện có hiệu quả và kiên quyết loại ra các nguồn
nguyên liệu không đạt chuẩn, không chỉ không thu mua loại nguyên liệu
không đạt từ những kẻ làm ăn gian dối mà còn phải có trách nhiệm thông báo
cho nhà máy bạn, cho hệ thống đại lý của mình để cùng tẩy chay, đồng thời
phải báo cho cơ quan chức năng biết để xử lý tiêu hủy. Đặc biệt phải cảnh
giác sự lây nhiễm, tồn lưu kháng sinh tạp chất trên sản phẩm ngay trong quá
trình sản xuất, chế biến, bảo quản chính tại nhà máy mình!
Cần hiểu rằng chất lượng sản phẩm thủy sản là vấn đề kinh tế sống
còn của hàng vạn hộ dân, nó phải được cả cộng đồng ý thức và bảo vệ một
cách đồng bộ qua tất cả các khâu từ nuôi trồng đến suốt quá trình mua gom,
bảo quản, vận chuyển đến chế biến ở các nhà máy, và tất cả các khâu cung
ứng dịch vụ có liên quan kể cả những vấn đề môi trường; nếu chỉ cần có một
khâu, một công đoạn nào đó không an toàn, xem như sản phẩm khó thể đảm
bảo đạt chuẩn. Vì thế mọi người chúng ta hãy có ý thức, khuyên bảo nhau và


kiên quyết chống lại mọi hành vi bất minh làm ảnh hưởng đến chất lượng sản
phẩm thủy sản kể cả việc bơm "nước lã" mà nông dân vẫn cho là vô hại.

Về thực trạng thuỷ sản nhiễm tạp chất vào nguyên liệu thuỷ sản. Đã
xuất hiện hoạt động gian lận thương mại nhằm kiếm lời bất chính từ năm
1983- 1995, bắt đầu từ việc đưa đinh hoặc chì vào thân tôm tại 3 tỉnh Sóc
Trăng, Cà Mau, Bạc Liêu. Vào những năm 1996- 1997 tình trạng bơm các
loại chất lỏng vào nguyên liệu tôm bắt đầu xuất hiện và lan nhanh đến mức
trở thành phổ biến ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Trước tình hình đó,
Thanh tra các bộ, Vụ kỹ thuật và trung tâm KCS đã tăng cường kiểm tra,

kiểm soát rất chặt chẽ. Nhưng chỉ được một thời gian thì tình trạng trên lại
tiếp tục và ngày càng phát triển tinh vi hơn, có tổ chức riêng và sử dụng
những chất khó phát hiện hơn. Trên thực tế, cũng đã nảy sinh hiện tượng các
tổ liên ngành của địa phương lợi dụng quyền hành làm sai hoặc thông đồng
kiềm lợi nên đã gây phiền hà và thiệt hại kinh tế cho các đại lý nguyên liệu,
mặt khác do công tác đấu tranh chống tệ nạn này đạt hiệu quả không cao,
không kiểm soát liên tục nên vấn nạn trên chưa được khắc phục.
Về việc sử dụng hoá chất, kháng sinh cấm và hạn chế sử dụng trong
nguyên liệu thuỷ sản. Việc sử dụng hoá chất kháng sinh để phòng bệnh cho
vật nuôi là yêu cầu của nghề nuôi thuỷ sản. Cùng với sự phát triển của khoa
học và sự gia tăng mối quan tâm về bảo vệ sức khoẻ người tiêu dùng thực
phẩm, ngày càng có nhiều loại hoá chất kháng sinh được các nước phát triển
đưa vào danh sách cấm và hạn chế sử dụng, điển hình là chính sách “dư lượng
bằng không” của EU. Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường, Bộ
thuỷ sản đã ban hành nhiều văn bản quy định các hoá chất kháng sinh cấm và
hạn chế sử dụng, xuất Thủ tướng Chính phủ họp để thống nhất giải pháp quản
lý việc nhập khẩu, buôn bán và sử dụng hoá chất kháng sinh. Tháng 3 năm
2005, Bộ thuỷ sản đã ký chỉ thị số 03/2005/CT-BTS về việc tăng cường kiểm
soát dư lượng hoá chất, kháng sinh có hại cho hoạt động thuỷ sản. Đồng thời,
Bộ cũng đã ban hành Quyết định số 07/2005/ QĐ- BTS về danh mục 17 hoá
chất kháng sinh cấm sử dụng và 34 hoá chất, kháng sinh hạn chế sử dụng
trong hoạt động sản xuất kinh doanh thuỷ sản. Mặc dầu vậy, tình trạng sử


dụng hoá chất, kháng sinh bị cấm và hạn chế sử dụng vẫn còn dai dẳng, gây
nhiều bức xúc trong dư luận và đã tác động xấu đến hoạt động xuất khẩu thuỷ
sản.
Đầu năm 2005, thị trường EU đã phát hiện 30 lô hàng bị nhiễm
malachite green và leucomalachite green, 2 lô hàng nhiễm fluoroquinolone;
thị trường Canada phát hiện 48 lô hàng nhiễm malachite green và

leucomalachite, 5 lô hàng nhiễm fluoroquinolone. Tại thị trường Hoa Kì, qua
kiểm tra của Cục quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) cho thấy
hàng thuỷ sản nhập khẩu từ Việt Nam có tỷ lệ nhiễm hoá chất, kháng sinh
cấm và hạn chế sử dụng. Đến tháng 11/2005 đã có 9 lô hàng nhiễm
chloramphenicol, 7 lô hàng nhiễm malachite green và leuco -malachite green,
7 lô hàng nhiễm fluoroquinolone.
Từ khi Nhật Bản áp dụng lệnh kiểm tra 100% đối với mặt hàng mực
của Việt Nam cừ cuối tháng 7/2005, chỉ trong vòng tháng 8, Bộ Y tế và Lao
động Nhật Bản lại liên tiếp phát hiện thêm gần 10 trường hợp khác của 7
doanh nghiệp có lô hàng có dư lượng chloramphenicol và có vi trùng đường
ruột, những chất không được phép có trong thực phẩm theo Luật Vệ sinh an
toàn thực phẩm của Nhật. Điều này đồng nghĩa với việc buộc các doanh
nghiệp xuất khẩt Việt Nam phải thu hồi hoặc tiêu huỷ tại chỗ các lô hàng này.
Tổng cộng là 20 tấn mực đông lạnh.
Đến cuối năm 2005, chất lượng các lô hàng xuất khẩu đã được cải
thiện. Tuy nhiên, số lô hàng đi EU vẫn được duy trì kiểm soát dư lượng kháng
sinh chloramphenicol (CAP), nitrfurans (NTRs) và malachite Green (MR),
leucoma- lachite green (LMG). Tại thị trường Hoa Kì, thông qua hoạt dộng
kiểm tra chứng nhận đối với các lô hàng thuỷ sản xuất khẩu vào Mỹ,
NAFIQAVED đã thực hiện kiểm tra 995 lô hàng (14.473 tấn) phát hiện 12 lô
không đảm bảo chất lượng an toàn thực phẩm xuất khẩu, chủ yếu do bị phát
hiện dư lượng MG, LMG,CAP, trong đó có 3 lô cá basa, 9 lô tôm đông lạnh.
Tại thị trường Canada, NAFIQAVED đã thực hiện kiểm tra và cấp giấy
chứng nhận đẻ xuất khẩu vào Canada cho 191 lô hàng (2,739 tấn) và phát
hiện 1 lô tôm đông lạnh có chứa dư lượng CAP.


Thức ăn, thuốc, hoá chất cung ứng cho nuôi trồng thủy sản ngày càng
phong phú về chủng loại, đã có nhiều cải thiện tạo điều kiện thuận lợi cho
người nuôi lựa chọn. Tuy nhiên, việc quản lý đối với các cơ sở sản xuất thức

ăn, cơ sở kinh doanh thuốc, hoá chất còn nhiều bất cập. Tình trạng người nuôi
trồng thuỷ sản tuỳ tiện sử dụng thuốc, hóa chất bị cấm vẫn xảy ra gây ảnh
hưởng không tốt đến chất lượng sản phẩm thuỷ sản. Đó là một trong những
nguyên nhân quan trọng dẫn tới sản phẩm thuỷ sản bị nhiễm hoá chất, kháng
sinh.
2.3. Đánh giá chất lượng sản phẩm thuỷ sản Việt Nam
Là một mặt hàng tiêu thụ trên thị trường, sản phẩm thuỷ sản chủ yếu
được dùng làm thực phẩm, chất lượng của sản phẩm thuỷ sản được đáng giá
trên cả hai phương diện người tiêu dùng và cả nhà sản xuất.
Người tiêu dùng đánh giá chất lượng thuỷ sản thông qua việc tiêu dùng
sản phẩm thuỷ sản trong đó chất lượng “tin tưởng” thường được dùng làm chỉ
tiêu đánh giá. Thực tế người tiêu dùng cũng không am hiểu nhiều về các
thành phần có trong thực phẩm tiêu dùng, họ không biết nhiều về các chất có
hại cho sức khoẻ có thể lẫn trong thực phẩm do vậy khi tiêu dùng khách hàng
chủ yếu dựa vào danh tiếng, uy tín của doanh nghiệp cung cấp sản phẩm trên
thị trường. Còn việc cung cấp sản phẩm sạch như thế nào hoàn toàn phụ
thuộc vào “cái tâm của nhà sản xuất”. Sản phẩm thuỷ sản sạch, đảm bảo an
toàn cho sức khoẻ người tiêu dùng sẽ đem lại lòng tin, độ tin cậy cho người
tiêu dùng. Đó là chỉ tiêu quan trọng nhất để đánh giá chất lượng thuỷ sản.
Đứng trên góc độ của nhà sản xuất, chất lượng thuỷ sản được đáng giá
qua các chỉ tiêu: độ tin cậy, độ an toàn khi tiêu dùng sản phẩm thuỷ sản và
mức độ gây ô nhiễm môi trường.
Qua thực trạng về chất lượng thuỷ sản nói trên có thể thấy chất lượng
thuỷ sản Việt Nam nhìn chung chưa đáp ứng được các tiêu chuẩn về chất
lượng của các thị trường tiêu thụ, thuỷ sản cung cấp chưa đem lại lòng tin với
các nhà nhập khẩu. Đó là còn tồn tại nhiều lô hàng còn dư lượng kháng sinh,
hoá chất… những chất được coi là ảnh hưởng tới sức khoẻ người tiêu dùng.
Tuy thực trạng trên đã giảm nhưng các nhà nhập khẩu vẫn chưa hoàn toàn tin
tưởng vào chất lượng thuỷ sản Việt Nam nên vẫn kiểm tra các lô hàng nhập

khẩu. Đến tháng 10/2006 Nhật công vố tăng cường biện pháp kiểm tra tôm
nhập khẩu từ phía Việt Nam với mức độ kiểm tra 50% thay vì trước đó chỉ có
5%, Mỹ và Canada chỉ công nhận thuỷ sản được nhập khẩu sau khi đã qua
kiểm tra tại Cục quản lý chất lượng, an toàn vệ sinh và thú y thuỷ sản Việt
Nam- Naviqaved,…
Tuỳ theo từng thị trường khác nhau mà những quy định về dư lượng
kháng sinh là khác nhau. Với EU họ quy định dư lượng kháng sinh trong thực
phẩm thuỷ sản là bằng 0, trên thực tế đó là con số 0.3, đó là một trong những
yêu cầu khá cao đối với các doanh nghiệp khi tham gia xuất khẩu thuỷ sản
vào một thị trướng lớn như EU.
Thuỷ sản Việt Nam từ chỗ yếu kém nay đã trở thành ngành xuất khẩu
lớn, thu ngoại tệ lớn cho đất nước chiếm hơn 4% GDP nền kinh tế quốc dân.
Tuy nhiên đây cũng là ngành đang gây áp lực lớn cho môi trường do việc
đánh bắt cá có tính huỷ diệt và ô nhiễm từ nuôi trồng hải sản. Một số lượng
tàu thuyền đánh bắt thuỷ sản của ta có tính chất huỷ diệt như chất nổ, hoá chất
(cyanua), xung điện, ánh sáng quá mạnh làm suy giảm số lượng sinh vật biển
và môi trường sống của chúng ta. Số lượng loài có nguy cơ tuyệt chủng và
cạn kiẹt ngày càng tăng, năng suất đánh bắt và kích cỡ các loài cá đều bị
giảm, tỷ lệ loài có giá trị cao như cá song, cá chim… giảm mạnh và thay vào
đó là những loài các tạp, cá kém chất lượng. Không những vậy, việc sử dụng
hoá chất trong trong đánh bắt thuỷ sản sẽ tích luỹ độc tố gây ô nhiễm môi
trường và gây nguy hiểm cho người khi ăn phải. Hậu quả là ảnh hưởng xấu
đến môi trường sinh thái. Và như vậy, nuôi trồng được xem là giải pháp nhằm
giảm bớt sức ép từ việc khai thác. Song do sự thiếu quy hoạch và phát triển tự
phát, phương thức nuôi trồng không được cải tiến làm tăng diện tích đất ngập
nước ven bờ, hơn nữa thức ăn thừa và nước thải không được xử lý mà đem đổ
thẳng ra vùng nước. Như thế đã làm ảnh hưởng đến động vật hoang dã mà
còn mất cân bằng hẹ thực vật ven biển, từ đó ảnh hưởng đến cuộc sống của
người dân. Như vậy, thông qua tiêu chí mức độ gây ô nhiễm môi trường, thì

chất lượng thuỷ sản nhìn chung chưa được tốt, còn nhiêu bắt cập. Một số
nước còn quy định: họ sẽ không chấp nhận tiêu thụ sản phẩm khi họ biết được
sản phẩm đó làm từ những nguyên liệu không sạch hay đã làm gây ô nhiễm
môi trường.