Luận văn thạc sĩ quản lý hoạt động chuyên môn của hiệu trưởng tại các trường trung học phổ thông huyện chương mỹ, thành phố hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN HỒNG QUANG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN
CỦA HIỆU TRƢỞNG TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG HUYỆN CHƢƠNG MỸ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2011

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN HỒNG QUANG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN
CỦA HIỆU TRƢỞNG TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG HUYỆN CHƢƠNG MỸ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÍ GIÁO DỤC
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÍ GIÁO DỤC
Mã số: 60 14 05

Cán bộ hƣớng dẫn: PGS.TS Trần Quốc Thành

MỤC LỤC

HÀ NỘI - 2011

2


MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN ......................................................................................... .........
DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT .........................................................
MỤC LỤC .........................................................................................................
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................ 3
3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu .................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học .............................................................................. 4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................ 4
6. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 4
7. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 4
8. Đóng góp mới của đề tài ..................................................................... 5
9. Cấu trúc luận văn ............................................................................... 6
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN
MÔN Ở TRƢỜNG THPT
1.1 Vài nét lịch sử về vấn đề nghiên cứu ............................................... 7
1.2 Lý luận về quản lý, quản lý giáo dục ............................................... 12
1.2.1 Khái niệm về quản lý ........................................................................ 12
1.2.2 Khái niệm về quản lý giáo dục.......................................................... 16
1.3 Quản lý nhà trƣờng và quản lý trƣờng THPT ................................ 18
1.3.1 Quản lý nhà trƣờng ........................................................................... 18

1.3.2 Quản lý trƣờng THPT ....................................................................... 19
1.4 Hiệu trƣởng trƣờng THPT và vấn đề quản lý chuyên môn .......... 20
1.4.1 Đặc điểm chung của trƣờng THPT ................................................... 20
1.4.2 Vai trò, vị trí của Hiệu trƣởng trong trƣờng THPT .......................... 22

3


1.4.3 Biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu trƣởng trƣờng
trung học phổ thông ........................................................................................ 22
1.4.4 Nội dung quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu trƣởng trƣờng
trung học phổ thông ........................................................................................ 24
1.4.5 Các yếu tố ảnh hƣởng đến hoạt động chuyên môn của Hiệu trƣởng
trƣờng THPT ................................................................................................... 33
Kết luận chƣơng 1 .................................................................................... 36
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHUYÊN MÔN
CỦA HIỆU TRƢỞNG CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN CHƢƠNG MỸ,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI
2.1 Khái quát về giáo dục huyện Chƣơng Mỹ, thành phố Hà Nội ...... 37
2.1.1 Vị trí tự nhiên .................................................................................... 37
2.1.2 Kinh tế, xã hội ................................................................................... 38
2.2 Thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu trƣởng
trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ thành phố Hà Nội ................................ 39
2.2.1 Khái quát về các trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ ......................... 39
2.2.2 Thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu trƣởng Trƣờng
THPT huyện Chƣơng Mỹ, thành phố Hà Nội ................................................ 42
2.3 Đánh giá chung về hoạt động quản lý chuyên môn của Hiệu trƣởng các
Trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ, thành phố hà Nội..................................... 60
2.3.1 Nguyên nhẫn dẫn đến thành công ..................................................... 61
2.3.2 Nguyên nhân dẫn đến tồn tại ............................................................ 62

Kết luận chƣơng 2 .................................................................................... 65
CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG CÁC TRƢỜNG THPT HUYỆN
CHƢƠNG MỸ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI
3.1 Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................... 66
3.1.1 Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .................................................... 66

4


3.1.2 Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .................................................... 66
3.1.3 Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................... 66
3.1.4 Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................... 66
3.1.5 Nguyên tắc đảm bảo tính bền vững .................................................. 67
3.2 Các biện pháp cụ thể .......................................................................... 67
3.2.1 Biện pháp 1: Cụ thể hóa và vận dụng các pháp quy giáo dục đào tạo
trong hoạt động chuyên môn của giáo viên .................................................... 67
3.2.2 Biện pháp 2: Tổ chức phân loại, bồi dƣỡng chuyên môn nghiệp vụ
cho đội ngũ giáo viên ...................................................................................... 74
3.2.3 Biện pháp 3: Khai thác và sử dụng hiệu quả cơ sơ vật chất phục vụ
cho hoạt động chuyên môn ............................................................................. 79
3.2.4 Biện pháp 4: Điều hành tốt các bộ phận chức năng trong nhà trƣờng
phục vụ cho hoạt động chuyên môn của giáo viên ......................................... 83
3.1.5 Biện pháp 5: Tổ chức tốt các hoạt động ngoại khóa, thao giảng, dự
giờ thăm lớp đối với giáo viên THPT ............................................................. 86
3.3 Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................ 88
3.4 Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ................ 90
3.4.1 Các bƣớc tiến hành khảo nghiệm ....................................................... 90
3.4.2 Kết quả khảo nghiệm, tính khả thi của các biện pháp quản lý chuyên
môn của Hiệu trƣởng....................................................................................... 91

Kết luận chƣơng 3 .................................................................................... 93
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 95
1. Kết luận ............................................................................................... 95
2. Khuyến nghị........................................................................................ 97
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 98
PHỤ LỤC ...................................................................................................... 101

5


BẢNG CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
CHỮ VIẾT TẮT

ĐƢỢC ĐỌC LÀ

BGH

Ban giám hiệu

CBGV

Cán bộ giáo viên

CBQL

Cán bộ quản lý

CĐSP

Cao đẳng sƣ phạm

CNH

Công nghiệp hóa

CSTĐ

Chiến sĩ thi đua

CSVC

Cơ sở vật chất

ĐH

Đại học

ĐHSP

Đại học sƣ phạm

GD- ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

GVG

Giáo viên giỏi

HĐCM

Hoạt động chuyen môn

HĐH

Hiện đại hóa

HS

Học sinh

HT

Hiệu trƣởng

NXB

Nhà xuất bản

PPCT

Phân phối chƣơng trình

QLGD

Quản lý giáo dục

THPT

Trung học phổ thong

TCCB

Tổ chức cán bộ

6


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay dƣới tác động mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa học - công
nghệ, lực lƣợng sản xuất mang tính bùng nổ. Trong đó tri thức khoa học công
nghệ và thông tin ngày càng đóng vai trò quyết định đối với nền sản xuất vật
chất trên quy mô toàn cầu. Sự phát triển kinh tế, tƣơng lai sẽ chủ yếu phụ
thuộc vào nhân tố tri thức - trí tuệ. Điều đó đặt ra yêu cầu rất cao cho sự
nghiệp đào tạo của nƣớc nhà.

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII (tháng 6/1996) đã đề ra mục
tiêu "từ nay đến năm 2020, ra sức phấn đấu đưa nước ta cơ bản thành một
nước công nghiệp". Để thực hiện mục tiêu này Nghị quyết hội nghị TW2
khoá VIII (tháng 12/1996) đã đƣa ra định hƣớng chiến lƣợc phát triển Giáo
dục - Đào tạo của nƣớc ta trong thời kỳ CNH - HĐH và nhiệm vụ, mục tiêu
phát triển đến năm 2000. Đồng thời nêu ra giải pháp chủ yếu là: Tăng
cuờng các nguồn lực cho GD-ĐT xây dựng đội ngũ giáo viên. Tạo động
lực cho ngƣời dạy, ngƣời học; Tiếp tục đổi mới nội dung, phƣơng pháp
GD-ĐT và tăng cƣờng cơ sở vật chất cho các trƣờng học, đổi mới công tác

quản lý giáo dục. Trong đó quản lý giáo dục đƣợc xem là một giải pháp
quan trọng nhằm nâng cao chất lƣợng GD-ĐT.
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X tiếp tục khẳng định, để đất
nƣớc phát triển bền vững, thì “giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công
nghệ là quốc sách hàng đầu”. GD-ĐT phải trở thành động lực chính của sự
phát triển kinh tế - xã hội, của sự vững chắc về quốc phòng, an ninh và của vị
thế nƣớc ta trên trƣờng quốc tế.
Để vƣợt qua khú khăn, thách thức trong thời kỳ hội nhập, thì phải tạo sự
chuyển biến cơ bản, toàn diện trong phát triển giáo dục theo 7 nhóm giải pháp
lớn đƣợc đề ra trong chiến lƣợc phát triển Giáo dục 2001-2010 “Trong đó, đổi

7


mới chương trình giáo dục, phát triển đội ngũ nhà giáo là các giải pháp trọng
tâm, đổi mới quản lý giáo dục là khâu đột phá”. Thực hiện tốt đường lối Nghị
quyết Đại hội Đảng lần thứ X: “Ưu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất
lượng dạy và học, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và tăng cường cơ sở
vật chất của nhà trường, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy nghĩ của
học sinh, sinh viên …”
Những năm qua GD-ĐT cả nƣớc và thành phố Hà Nội nói chung, huyện
Chƣơng Mỹ nói riêng đã đạt đƣợc những thành tích đáng phấn khởi, nhƣng
nhìn chung chất lƣợng và hiệu quả còn hạn chế, phần nào chƣa đáp ứng đƣợc
yêu cầu của giai đoạn cách mạng mới. Nguyên nhân đầu tiên của sự yếu kém
đó đã đƣợc chỉ ra từ Nghị quyết TW 2 (khoá VIII) là:"Công tác quản lý Giáo
dục - Đào tạo còn những mặt yếu kém, bất cập". Đến hội nghị TW 6 (khoá
IX) đánh giá. "Năng lực quản lý Nhà nước về Giáo dục còn bộc lộ nhiều yếu
kém, lúng túng trước yêu cầu mới, thiếu tầm nhìn và giải pháp chiến lược,
nặng về đối phó vụ việc... đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục còn nhiều bất cập,
tư duy và phương thức quản lý Giáo dục còn chịu ảnh hưởng của cơ chế

hành chính bao cấp". Vì vậy để khắc phục yếu kém thì một trong những biện
pháp chủ yếu là "Đổi mới mạnh mẽ quản lý Nhà nước về giáo dục, xây dựng
đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục một cách toàn diện".
Trong hoạt động quản lý của nhà trƣờng thì quản lý chuyên môn là
nhiệm vụ vô cùng quan trọng và đƣợc đặt lên hàng đầu trong công tác quản lý
của Hiệu trƣởng. Biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trƣởng có vai trò
đặc biệt vì nó tác động trực tiếp đến đội ngũ giáo viên, yếu tố quyết định chất
lƣợng giáo dục của mỗi nhà trƣờng. Vì thế ngƣời Hiệu trƣởng phải là hạt
nhân chủ yếu trong việc ứng dụng khoa học quản lý. Vận dụng linh hoạt sáng
tạo các biện pháp quản lý, để thực hiện thắng lợi các mục tiêu giáo dục.
Thực tế ở huyện Chƣơng Mỹ - Thành phố Hà Nội các trƣờng THPT đã
có những đổi mới nhất định về công tác quản lý chuyên môn, song kết quả đạt

8


đƣợc chƣa cao. Những biện pháp quản lý chuyên môn mà Hiệu trƣởng đã áp
dụng vào công tác quản lý của mình hầu hết là do kinh nghiệm bản thân và
kinh nghiệm của ngƣời đi trƣớc truyền lại cho ngƣời đi sau đồng thời tự học
là chính.

Chính vì vậy việc nghiên cứu thực trạng công tác quản lý chuyên
môn của Hiệu trƣởng các trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ, thành phố Hà
Nội nhằm đề ra các biện pháp quản lý đồng bộ có tính khả thi cao, phù hợp
với phát triển của giáo dục trong thời kỳ đổi mới của nền kinh tế nƣớc nhà
là vấn đề cấp thiết sớm đƣợc nghiên cứu và làm sáng tỏ .
Xuất phát từ những lý do nêu trên tôi chọn nghiên cứu đề tài: "Quản lý
hoạt động chuyên môn của Hiệu trưởng tại các Trường trung học phổ
thông huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội".
2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý chuyên môn của
Hiệu trƣởng ở các trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ, thành phố Hà Nội, đề
xuất các biện pháp tăng cƣờng quản lý chuyên môn của hiệu trƣởng nhằm
nâng cao chất lƣợng giáo dục của Nhà trƣờng.
3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu
2.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động quản lý nhà trƣờng của Hiệu trƣởng trƣờng THPT.
2.2. Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trƣởng trƣờng THPT.
2.3. Khách thể điều tra
- Hiệu trƣởng, Phó hiệu trƣởng: 14 đồng chí.
- Giáo viên 04 trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ: 300 đồng chí
- Chuyên viên Sở GD-ĐT: 25 đồng chí.

9


4. Giả thuyết khoa học
Hiệu trƣởng các trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ, thành phố Hà Nội
rất quan tâm và đƣa ra nhiều biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn tại các
trƣờng do mình quản lý, bƣớc đầu đã thu đƣợc những kết quả tốt. Tuy nhiên
vẫn còn có những bất cập, vƣớng mắc trong quá trình quản lý hoạt động này,
do nhiều nguyên nhân khác nhau. Nếu đề xuất đƣợc các biện pháp quản lý
hoạt động chuyên môn phù hợp thì sẽ nâng cao đƣợc chất lƣợng giáo dục của
Nhà trƣờng.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu các vấn đề lý luận liên quan đến quản lý hoạt động chuyên
môn của Hiệu trƣởng Trƣờng THPT.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu
trƣởng Trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ, thành phố Hà Nội.

5.3. Đề xuất một số biện pháp tăng cƣờng quản lý hoạt động chuyên môn của
Hiệu trƣởng ở các Trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ, thành phố Hà Nội.
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Nghiên cứu về quản lý chuyên môn của Hiệu trƣởng ở các trƣờng THPT
trong Huyện Chƣơng Mỹ, thành phố Hà Nội.
6.2. Nghiên cứu 4 trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ đó là các trƣờng: THPT
Chƣơng Mỹ A; THPT Chƣơng Mỹ B; THPT Xuân Mai; THPT Chúc Động,
các số liệu nghiên cứu đƣợc lấy từ năm học 2007-2008 đến năm 2010-2011.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Để có cơ sở lý luận làm nền tảng cho quá trình nghiên cứu. Tôi tiến
hành thu thập tài liệu lý luận, nghiên cứu tài liệu, các văn bản pháp quy về
giáo dục và đào tạo, các công trình khoa học về quản lý giáo dục, quản lý
chuyên môn từ đó phân tích tổng hợp vấn đề từ góc lý luận có liên quan đến
luận văn.

10


7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
+ Phương pháp quan sát
Phƣơng pháp quan sát các hình thức thể hiện công tác quản lý của Hiệu
trƣởng và hoạt động giảng dạy của ngƣời giáo viên các trƣờng THPT.
+ Phương pháp điều tra
Điều tra thu thập số liệu bằng các phiếu, biểu mẫu thống kê về thực
trạng quản lý chuyên môn của Hiệu trƣởng ở các trƣờng THPT trong Huyện
Chƣơng Mỹ, Thành phố Hà Nội trong phạm vi nghiên cứu của đề tài.
Điều tra, khảo sát lấy ý kiến của các bộ phận quản lý nhà trƣờng, nhằm
mục đích đánh giá thực trạng việc quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu
trƣởng.

Điều tra, khảo sát lấy ý kiến của đội ngũ giáo viên trực tiếp giảng dạy,
các chuyên gia, các chuyên viên để nhằm đánh giá thực trạng một số biện
pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trƣởng ở các trƣờng THPT trong Huyện
Chƣơng Mỹ, thành phố Hà Nội.
+ Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn các Hiệu trƣởng, Phó hiệu trƣởng phụ trách chuyên môn ở
các trƣờng THPT làm rõ thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu
trƣởng.
+ Phương pháp toán thống kê
Sử dụng phƣơng pháp toán thống kê để xử lý và phân tích các số liệu từ
các phiếu thu thập đƣợc.
8. Đóng góp mới của đề tài
Hệ thống cơ sở lý luận về quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu
trƣởng trƣờng THPT.
Nghiên cứu thực trạng và đánh giá về quản lý hoạt động chuyên môn ở
các trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ, thành phố Hà Nội. Đề xuất một số biện

11


pháp tăng cƣờng quản lý hoạt động chuyên môn cho ngƣời Hiệu trƣởng
trƣờng THPT trên địa bàn huyện Chƣơng Mỹ, thành phố Hà Nội.
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài các phần: lời cám ơn; danh mục các từ viết tắt; mở đầu; kết luận
và khuyến nghị; tài liệu tham khảo; phụ lục, luận văn đƣợc trình bày nhƣ sau:
Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu trƣởng
trƣờng THPT
Chƣơng 2. Thực trạng quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu trƣởng các
Trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ, thành phố Hà Nội
Chƣơng 3. Biện pháp quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu trƣởng các

trƣờng THPT huyện Chƣơng Mỹ thành phố Hà Nội

12


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG THPT
1.1. Vài nét về lịch sử vấn đề nghiên cứu
Việc nâng cao chất lƣợng hoạt động chuyên môn trong các nhà trƣờng
nói chung và nhà trƣờng THPT nói riêng từ lâu đã trở thành vấn đề đƣợc
nhiều nhà khoa học trên thế giới, trong đó có Việt Nam quan tâm. Các tác giả
đã dành nhiều công sức tìm hiểu, nghiên cứu, qua hoạt động thực tiễn tại các
cơ sở giáo dục, tìm ra nhiều biện pháp quản lý trong đó có quản lý hoạt động
chuyên môn, sao cho hiệu quả nhất, nhằm nâng cao chất lƣợng giáo dục của
nhà trƣờng.
Các nhà nghiên cứu về quản lý giáo dục Xô Viết trong những công
trình nghiên cứu của mình đã cho rằng "Kết quả toàn bộ hoạt động của nhà
trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác hoạt
động của đội ngũ giáo viên". Với kinh nghiệm thực tiễn 26 năm làm Hiệu
trƣởng V.A Khuđominxki đã tổng kết đƣợc những thành công cũng nhƣ thất
bại của mình, cùng với nhiều tác giả khác ông đã đƣa ra một số biện pháp
quản lý hoạt động chuyên môn của Hiệu trƣởng trƣờng THPT nhƣ sau:
* Phân công hợp lý công việc qua các thành viên trong Ban Giám
hiệu, Hiệu trƣởng, Phó hiệu trƣởng
Các tác giả nhấn mạnh đến sự phối hợp chặt chẽ sự thống nhất quản lý
giữa Hiệu trƣởng và Phó hiệu trƣởng để đạt mục tiêu đề ra. Các tác giả đều
khẳng định vai trò lãnh đạo toàn diện của Hiệu trƣởng. Tuy nhiên, trong thực
tế cùng tham gia quản lý nhà trƣờng với Hiệu trƣởng còn có vai trò của Phó
hiệu trƣởng, đặc biệt là Phó hiệu trƣởng phụ trách công tác chuyên môn. Tất

nhiên công việc của Hiệu trƣởng và Phó hiệu trƣởng đều nhằm tiến tới mục

13


tiêu chung của nhà trƣờng, song làm thế nào để công việc của Hiệu trƣởng và
Phó hiệu trƣởng đạt hiệu quả cao nhất, tránh "dẫm chân" lên nhau, tránh bị
"lấn sân" của nhau, làm thế nào để huy động tốt nhất sức mạnh của tập thể
giáo viên. Đó là vấn đề các tác giả đặt ra trong những công trình nghiên cứu
của mình. Vì vậy V.A.Khuđominxki cũng nhƣ các tác giả trƣớc đều chú trọng
đến, sự phân công hợp lý giữa Hiệu trƣởng và Phó hiệu trƣởng ở đây đƣợc
hiểu theo nghĩa: Hiệu trƣởng là ngƣời lãnh đạo tập thể sƣ phạm của nhà
trƣờng, chịu trách nhiệm về các vấn đề chung, song không xa rời công tác dạy
học. Hiệu trƣởng có thể trực tiếp quản lý một công tác chuyên môn cụ thể nào
đó và am hiểu công tác dạy học môn chuyên ngành thuộc lĩnh vực chuyên
môn của mình. Phó hiệu trƣởng cùng với Hiệu trƣởng đề ra kế hoạch công tác
dạy học tối ƣu nhất trong điều kiện cụ thể và là ngƣời tổ chức thực hiện kế
hoạch này.
Khi đã cùng nhau bàn bạc thống nhất và đề ra kế hoạch nghĩa là giữa
Hiệu trƣởng và Phó hiệu trƣởng đã có sự thống nhất và phối hợp chặt chẽ với
nhau. Bởi vậy các tác giả rất coi trọng sự thoả thuận giữa Hiệu trƣởng và Phó
hiệu trƣởng về những thành công hay thất bại trong công tác quản lý nhà
trƣờng cùng tìm ra biện pháp quản lý nhà trƣờng để đạt đuợc hiệu quả cao.
V.A Khuđominxki đã viết "Trong khi trao đổi ý kiến vối nhau, chúng tôi đã
chính xác hoá những quan điểm của mình, trong những cuộc trao đổi này đã
nảy sinh ra những dự định mà sau này được phát triển trong lao động sáng
tạo của tập thể sư phạm".
* Xây dựng và bồi dƣỡng đội ngũ giáo viên
Trong những trang viết của mình V.A.Khudominxki cũng nhƣ các tác
giả V.P xtrezicodin, Gigoocscaia, zakhanôp... đều cho rằng, một trong những

chức năng của Hiệu trƣởng nhà trƣờng là phải xây dựng và bồi dƣỡng đội ngũ
giáo viên, phát huy đƣợc tính chủ động, sáng tạo trong lao động và tạo ra khả

14


năng ngày càng hoàn thiện hơn. Muốn xây dựng đƣợc đội ngũ giáo viên có
trình độ chuyên môn tâm huyết với nghề, ngƣời Hiệu trƣởng phải có quyền
lựa chọn đội ngũ giáo viên cho trƣờng mình đó là những ngƣời mà nói theo
V.A.Khudominxki thì "Người giáo viên tốt nhất phải là người yêu trẻ, phải
biết giao tiếp với trẻ, nắm vững chuyên môn giảng dạy, nắm vững các khoa
học có liên quan đến các môn trong nhà trường, vận dụng linh hoạt lý luận
dạy học, lý luận giao tiếp, tâm lý học... trong thực tiễn công tác của mình,
đồng thời phải thành thạo kỹ năng trong lĩnh vực đó".
Hiệu trƣởng phải biết đề ra yêu cầu nâng cao trình độ chuyên môn của
từng giáo viên trong trƣờng, từ đó có nội dung, hình thức bồi dƣỡng phù hợp.
Những biện pháp bồi dƣỡng có hiệu quả đƣợc các tác giả đề cập đến là tổ
chức cho giáo viên học tập có hệ thống về triết học, kinh tế chính trị học, lý
luận về Chủ nghĩa cộng sản khoa học, với các hình thức phong phú và hấp
dẫn, trao đổi thông tin, triển lãm khoa học, giao lƣu với giáo viên dạy giỏi...
nhằm mục đích, nâng cao nhận thức, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ bộ môn
của mình giảng dạy, đồng thời cũng hoàn thiện hơn tay nghề sƣ phạm của
mình.
* Tổ chức hội thảo khoa học
Một trong những biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt
động chuyên môn mà các nhà nghiên cứu quan tâm chính là tổ chức hội thảo
khoa học. Bởi tổ chức hội thảo khoa học là biện pháp tốt nhất để nâng cao
chất lƣợng chuyên môn của giáo viên. Vì "Giáo viên càng hiểu biết nhiều anh
ta vạch ra trước học sinh những triển vọng của khoa học, thường xuyên hơn,
càng làm cho học sinh hiểu kỹ, tính ham hiểu biết của học sinh bộc lộ ra

nhiều hơn, ở các em sẽ nảy sinh ra nhiều câu hỏi, nhiều thắc mắc hơn, những
câu hỏi các em đặt ra sẽ thông minh hơn, thú vị hơn và khó hơn".

15


Qua các buổi hội thảo Hiệu trƣởng hiểu thêm đƣợc các quan điểm của
giáo viên về việc dạy học, bản thân các giáo viên nắm vững hơn, hiểu sâu hơn
về khoa học cơ bản, về các vấn đề còn mơ hồ và họ sẽ mở rộng hơn về tầm
nhìn, tầm hiểu biết vận dụng vào trong giảng dạy từ đó để nâng cao chất
lƣợng dạy học.
V.A.Khudominxki và Xvecxlerơ còn nhấn mạnh biện pháp dự giờ và
phân tích bài học. Xvecxlerơ cho rằng việc dự giờ và phân tích bài học là đòn
bẩy quan trọng nhất trong công tác quản lý quá trình dạy học của giáo viên.
Việc phân tích bài học trƣớc hết phải nêu cho giáo viên biết cách khắc phục
thiết sót, phát huy các mặt mạnh để nâng cao chất lƣợng bài giảng, tác giả đã
đề ra các yêu cầu và quy trình phân tích một giờ dạy để giúp cho Hiệu trƣởng
thực hiện có hiệu quả biện pháp quản lý này. Trong cuốn "Vấn đề quản lý và
nhà lãnh đạo nhà trường". Tác giả V.A.Khudominxki đã nêu lên rất cụ thể
cách tiến hành dự giờ và phân tích bài học. Theo ông trƣớc hết phải giúp giáo
viên chuẩn bị bài dạy bằng việc phân tích sƣ phạm của sách giáo khoa, nội
dung dạy trong chƣơng trình, sau đó giáo viên và Hiệu trƣởng dự giờ lẫn nhau
và cùng nhau dự giờ giáo viên giỏi, cứ nhƣ vậy, giáo viên đã đƣợc Hiệu
trƣởng dạy cho rất nhiều về phƣơng pháp dạy học, về cách thức tổ chức dạy
học.
Ở Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu, chủ yếu về mặt lý luận
nhƣ quản lý và chức năng quản lý, về tiêu chuẩn và các phẩm chất cần có của
ngƣời quản lý, về vai trò của Hiệu trƣởng trƣờng THPT, về sự liên hệ giữa
khoa học quản lý và khoa học khác. Cũng có những công trình nghiên cứu
riêng về chân dung ngƣời Hiệu trƣởng trƣờng học, có thể kể đến là các công

trình của các tác giả: Đặng Quốc Bảo, Lê Thị Mỹ Lộc, Nguyễn Ngọc Quang,
Hà Sỹ Hồ, Nguyễn Văn Lê, Lê Tuấn ...trong các công trình đó các tác giả đã
nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục. Tác giả

16


Hà Sỹ Hồ và Lê Tuấn cho rằng " Trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo việc
quản lý chuyên môn là nhiệm vụ trọng tâm của nhà trường". Đặc biệt với sự
tâm huyết của mình với công tác giáo dục các tác giả đã nhấn mạnh: Hiệu
trƣởng phải là ngƣời "Luôn luôn biết kết hợp một cách hữu cơ sự quản lý dạy
và học (theo nghĩa rộng) với sự quản lý các quá trình bộ phận, hoạt động dạy
và học các môn và hoạt động khác bổ trợ cho hoạt động dạy và học nhằm làm
cho tác động giáo dục được hoàn chỉnh chọn vẹn".
Biện pháp giáo dục chính trị tƣ tƣởng cho giáo viên và bồi dƣỡng
chuyên môn nghiệp vụ để xây dựng tiềm lực chuyên môn cho đội ngũ giáo
viên cũng là biện pháp đƣợc tác giả Nguyễn Văn Lê, chú trọng trong các biện
pháp quản lý của Hiệu trƣởng.
Tác giả Nguyễn Thị Ẩn đánh giá cao công tác thi đua và khen thƣởng
trong quá trình quản lý. Tác giả cho rằng thi đua là động lực cho mọi thành
viên phát huy hết khả năng, trí tuệ, động viên lẫn nhau dạy thật tốt, học thật
tốt, làm cho chất lƣợng và hiệu quả giáo dục ngày một nâng cao hơn.
Về vai trò công tác quản lý trong việc nâng cao chất lƣợng giáo dục, tác
giả Lê Ngọc Trà, Nguyễn Ngọc Thanh cũng nhấn mạnh trong tài liệu Giáo
dục tiểu học- những vấn đề đặt ra ở các nƣớc trong khu vực Châu á Thái Bình
Dƣơng nhƣ sau : “Các nhà làm công tác quản lý giáo dục phải không ngừng
cải tiến nâng cao chất lượng điều hành và quản lý của mình để qua đó tác
động có hiệu quả vào quá trình cải tiến chất lượng ở các khâu, các bộ phận
của hệ thống giáo dục ở cấp vi mô cũng như vĩ mô" các công trình khoa học
này với tầm vóc quy mô cũng nhƣ ý nghĩa, lý luận và thực tiễn nhất định

trong quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trƣờng học, tuy nhiên các công trình
này chủ yếu chỉ nghiên cứu về mặt lý luận, song vấn đề nghiên cứu các biện
pháp quản lý hoạt động chuyên môn, nhằm nâng cao chất lƣợng chuyên môn
của giáo viên THPT, chƣa đƣợc đề cập cụ thể, đầy đủ và chi tiết trong khoa

17


học giáo dục. Đây cũng chính là vấn đề bức xúc đƣợc nêu trong chiến lƣợc về
phát triển giáo dục ở nƣớc ta giai đoạn 2000-2010 "Cần đổi mới mạnh mẽ nội
dung - phương pháp và quản lý Giáo dục - Đào tạo". Gần đây một số luận
văn thạc sỹ khoa học giáo dục chuyên ngành quản lý giáo dục bƣớc đầu tổ
chức nghiên cứu thực trạng và hệ thống đƣợc một số vấn đề về quản lý cũng
nhƣ đề xuất một số biện pháp quản lý trƣờng học nhƣ đề tài: "Biện pháp quản
lý hoạt động dạy và giao lưu thầy trò nhằm nâng cao chất lượng giáo dục học
sinh THPT tỉnh Gia Lai" của Trần Ngọc Chi (1997).
"Một số biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng nhằm góp
phần nâng cao kết quả học tập cho học sinh THPT thị xã Sơn La" của Nguyễn
Khắc Tâm (2000); “Các biện pháp quản lý hoạt động dạy của Hiệu trưởng
trường THPT tỉnh Thái Nguyên” của Đinh Thị Tuyết Mai (2002)... nhìn
chung các đề tài đã tập trung nghiên cứu các vấn đề về: lý luận quản lý; quản
lý giáo dục; quản lý trƣờng học, đã khảo sát đƣợc thực trạng công tác quản lý
hoạt động chuyên môn của Hiệu trƣởng và đề xuất một số biện pháp quản lý
hoạt động chuyên môn của Hiệu trƣởng. Kết quả nghiên cứu các đề tài trên đã
đóng góp vào việc làm sáng tỏ cơ sở lý luận về quản lý hoạt động chuyên
môn của Hiệu trƣởng nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động chuyên môn của
giáo viên và phổ biến một số kinh nghiệm quản lý cho đội ngũ cán bộ quản lý
ở từng địa phƣơng.
Với giáo dục phổ thông trong thành phố Hà Nội, nói chung còn ít
chuyên đề, bài viết về góc độ quản lý, chất lƣợng, quản lý hoạt động chuyên

môn ở trƣờng THPT, có rất ít các nhà quản lý tham luận các chuyên đề về:
quản lý hoạt động chuyên môn nhƣ thế nào để nâng cao chất lƣợng giáo dục
trong nhà trƣờng; vấn đề quản lý hoạt động chuyên môn của giáo viên ở
trƣờng THPT; Biện pháp thực hiện ra sao, để đạt hiệu quả cao trong hoạt
động chuyên môn và mục tiêu đào tạo của nhà trƣờng THPT, đó là các vấn đề
còn thiếu mà tác giả muốn đề cập trong luận văn này.

18


1.2. Lý luận về quản lý và quản lý giáo dục
1.2.1. Quản lý
1.2.1.1. Khái niện quản lý
Quản lý là một hiện tƣợng xuất hiện rất sớm, là một phạm trù tồn tại
khách quan đƣợc ra đời từ bản thân nhu cầu của mọi chế độ xã hội, mọi quốc
gia, trong mọi thời đại, qua đó có nhiều quan điểm khác nhau về quản lý.
* Theo quan điểm điều khiển học
Quản lý là chức năng của những hệ có tổ chức, với bản chất khác nhau:
sinh học, xã hội học, kỹ thuật... nó bảo toàn cấu trúc các hệ, duy trì chế độ
hoạt động. Quản lý là một tác động hợp quy luật khách quan, làm cho hệ vận
động, vận hành và phát triển.
* Theo quan điểm của lý thuyết hệ thống
Quản lý là "Phương thức tác động có chủ định của chủ thể quản lý lên
hệ thống, bao gồm hệ các quy tắc, các ràng buộc về hành vi đối với mọi đối
tượng ở các cấp trong hệ thống nhằm duy trì tính trội hợp lý của cơ cấu và
đưa hệ thống sớm đạt tới mục tiêu".
Trên đây là những quan niệm khác nhau về quản lý, tuy có các cách
tiếp cận khác nhau nhƣng tác giả nhận thấy khái niệm quản lý bao hàm một ý
nghĩa chung là:
- Quản lý là các hoạt động thực hiện nhằm đảm bảo hoàn thành công

việc qua những nỗ lực của mọi ngƣời trong tổ chức.
- Quản lý là một hoạt động thiết yếu, đảm bảo phối hợp những nỗ lực
cá nhân nhằm đạt đƣợc các mục đích của nhóm.
- Quản lý là phƣơng thức tốt nhất để đạt đƣợc mục tiêu chung của một
nhóm ngƣời, một tổ chức, một cơ quan hay nói rộng hơn là một Nhà nƣớc.
- Quản lý là quá trình tác động có định hƣớng, có tổ chức của chủ thể
quản lý lên đối tƣợng quản lý, thông qua các cơ chế quản lý, nhằm sử dụng có

19


hiệu quả các nguồn lực trong điều kiện môi trƣờng biến động để hệ thống ổn
định, phát triển, đạt đƣợc những mục tiêu đã định.
Nhƣ vậy theo tác giả khái niệm quản lý có thể đƣợc hiểu: Quản lý là
một quá trình tác động gây ảnh hƣởng của chủ thể quản lý đến khách thể quản
lý nhằm đạt đƣợc mục tiêu chung. Bản chất của quản lý là một loại lao động
để điều khiển lao động xã hội ngày càng phát triển, các loại hình lao động
phong phú, phức tạp thì hoạt động quản lý càng có vai trò quan trọng.
Để đạt đƣợc những mục tiêu đã định, quản lý phải thông qua các chức
năng quản lý.
1.2.1.2. Chức năng quản lý
Chức năng quản lý là một thể thống nhất những hoạt động tất yếu của
chủ thể quản lý nảy sinh từ sự phân công, chuyên môn hoá trong hoạt động
quản lý nhằm thực hiện mục tiêu chung của quản lý. Chức năng quản lý xác
định khối lƣợng các công việc cơ bản và trình tự các công việc của quá trình
quản lý, mỗi chức năng có nhiệm vụ cụ thể, là quá trình liên tục của các bƣớc
công việc tất yếu phải thực hiện. Hiện nay, quan điểm về chức năng quản lý
có những điểm chƣa thống nhất. Ở nƣớc ta, các nhà nghiên cứu cho rằng quản
lý có bốn chức năng cơ bản, là bốn khâu có liên quan mật thiết với nhau gồm:
kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra.

- Kế hoạch hoá ( hoạch định )
Là căn cứ vào thực trạng ban đầu của tổ chức và căn cứ vào nhiệm vụ
đƣợc giao mà vạch ra mục tiêu của tổ chức trong từng thời kỳ, từng giai đoạn
và từ đó tìm ra con đƣờng, biện pháp, cách thức đƣa ra tổ chức đạt mục tiêu
đó.
Việc lập kế hoạch là quyết định trƣớc xem phải làm những gì (nội dung
công việc), làm nhƣ thế nào (các phương án thực hiện), làm khi nào (lịch thời
gian) và ai làm (phân công người cụ thể). Lập kế hoạch là hoạt động suy tính
từ trƣớc cho mọi công việc, đòi hỏi sự bàn bạc, cân nhắc của nhiều ngƣời.

20


Lập kế hoạch thay thế cho sự hoạt động rời rạc, manh mún, tuỳ tiện và nó là
cơ sở đảm bảo cho quá trình quản lý đạt hiệu quả cao.
Kế hoạch hoá là quá trình xác định các mục tiêu và phƣơng pháp tốt
nhất để đạt các mục tiêu đó. Nhƣ vậy, các mục tiêu càng đƣợc xác định cụ thể
càng tốt, càng có cơ sở khoa học để thực hiện càng tốt và đây là điểm quan
trọng nhất của kế hoạch. Việc xác định các biện pháp cụ thể đóng vai trò quan
trọng thứ hai trong toàn bộ quá trình kế hoạch hoá.
- Tổ chức
Là những nội dung sử dụng và phƣơng thức hoạt động cơ bản trong
việc thiết lập cấu trúc của tổ chức, nhờ cấu trúc đó chủ thể quản lý tác động
đến đối tƣợng quản lý một cách có hiệu quả nhằm thực hiện đƣợc mục tiêu
của kế hoạch.
Chức năng tổ chức trong quản lý gồm bốn nội dung cơ bản là: Xây
dựng cơ cấu tổ chức hay bộ máy tổ chức trong đơn vị quản lý. Xây dựng các
cơ chế vận hành bộ máy nhƣ: các kiểu quan hệ quản lý, các quyền hạn, các
vấn đề phân quyền và uỷ quyền trong quản lý. Công tác nhân sự: tuyển dụng
cán bộ dƣới quyền, lựa chọn cán bộ cho bộ máy, áp dụng các chế độ chính

sách đối với ngƣời lao động. Tổ chức công việc theo khoa học, từ trình tự
công việc tới các bộ phận trong cơ quan. Tổ chức lao động theo khoa học là
thực hiện công việc sao cho đạt đƣợc năng suất cao, bảo vệ sức khoẻ và tạo ra
niềm vui, cảm giác hạnh phúc, sự hứng thú của con ngƣời trong lao động.
- Chỉ đạo
Là phƣơng thức tác động của chủ thể quản lý nhằm điều hành tổ chức nhân lực đã có của tổ chức (đơn vị) vận hành theo đúng kế hoạch để thực hiện
mục tiêu quản lý. Theo Nguyễn Văn Lê, chỉ đạo (lãnh đạo) chính là nhìn cho
rõ những việc phải làm. Lãnh đạo là một quá trình, một nghệ thuật tác động
vào con ngƣời sao cho họ không những tuân thủ các mệnh lệnh mà còn tự
nguyện và hăng hái làm việc để đạt các mục tiêu của tổ chức. Lãnh đạo là làm

21


sao để con ngƣời tuân thủ. Cái điều quan trọng của lãnh đạo là làm sao tạo ra
động cơ thúc đẩy con ngƣời hoạt động theo mục tiêu của tổ chức.
- Kiểm tra
Là những hoạt động của chủ thể quản lý tác động đến khách thể quản
lý nhằm đánh giá và xử lý các kết quả vận hành của tổ chức. Kiểm tra là quá
trình xác định kết quả đạt đƣợc trên thực tế, đối chiếu với các tiêu chuẩn đã
xây dựng, thu các thông tin phản hồi, phát hiện những sai lệch và đề ra
chƣơng trình hành động khắc phục các sai lệch nhằm thực hiện các mục tiêu
của kế hoạch đã đề ra. Kiểm tra là chức năng có ý nghĩa rất quan trọng trong
quá trình quản lý. Quản lý, lãnh đạo mà không có kiểm tra thì coi nhƣ không
có quản lý, không có lãnh đạo.
Trong quá trình quản lý, hệ thống các chức năng quản lý đƣợc thực
hiện liên tiếp, đan xen, phối hợp, bổ sung cho nhau một cách logic tạo thành
chu trình quản lý. Trong chu trình quản lý, từng chức năng vừa là mục đích
vừa có vai trò là phƣơng tiện để thực hiện. Muốn kế hoạch hoá phải sử dụng
chỉ đạo, tổ chức và kiểm tra thật tốt. Nhƣ vậy thông tin mới chính xác, kế

hoạch đề ra mới khả thi, mới có khả năng đạt đƣợc mục tiêu quản lý đề ra.
Ngƣợc lại, trong chỉ đạo hoạt động của bộ máy quản lý không thể thiếu tính
kế hoạch, kiểm tra và tổ chức thƣờng xuyên.
1.2.2. Quản lý giáo dục
Quản lý giáo dục là một khoa học quản lý chuyên ngành, ngƣời ta
nghiên cứu trên nền tảng của khoa học quản lý nói chung. Cũng giống nhƣ
khái niệm quản lý, khái niệm quản lý giáo dục cũng có nhiều cách tiếp cận
khác nhau. Ở đây tác giả chỉ đề cập tới khái niệm giáo dục trong phạm vi
quản lý một hệ thống giáo dục nói chung mà hạt nhân của hệ thống là các cơ
sở trƣờng học.
Về khái niệm quản lý giáo dục các nhà nghiên cứu đã quan niệm nhƣ
sau:

22


Theo M.I. Kônđacốp
Quản lý giáo dục là tập hợp những biện pháp, kế hoạch hoá nhằm đảm
bảo vận hành bình thƣờng của cơ quan trong hệ thống giáo dục để tiếp tục
phát triển, mở rộng hệ thống cả về số lƣợng cũng nhƣ chất lƣợng.
Ở Việt Nam, quản lý giáo dục cũng là lĩnh vực đƣợc nhiều tác giả quan
tâm, nghiên cứu:
Theo Nguyễn Ngọc Quang: "Quản lý giáo dục thực chất là tác động đến
nhà trường, làm cho nó tổ chức tối ưu được quá trình dạy học, giáo dục thể chất
theo đường lối nguyên lý giáo dục của Đảng, quán triệt được những tính chất
trường THPT xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bằng cách đó tiến tới mục tiêu dự kiến,
tiến lên trạng thái chất lượng mới".
Theo Đặng Quốc Bảo thì: "Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quát là
hoạt động điều hành phối hợp của các lực lượng xã hội nhằm thúc đẩy công
tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu xã hội".

Theo Phạm Minh Hạc "Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có mục
đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý (hệ thống giáo dục) nhằm
làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng thực
hiện được các tính chất của nhà trường XHCN Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ
là quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự
kiến tiến lên trạng thái mới về chất"
Những khái niệm về quản lý giáo dục nêu trên tuy có những cách diễn
đạt khác nhau nhƣng nhìn chung lại có thể là sự tác động có tổ chức, có định
hƣớng phù hợp với quy luật khách quan của chủ thể quản lý ở các cấp lên đối
tƣợng quản lý nhằm đƣa hoạt động giáo dục của từng cơ sở và của toàn bộ hệ
thống giáo dục đạt tới mục tiêu đã định. Nhƣ vậy quản lý giáo dục có thể
hiểu:
Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có kế hoạch, có ý tƣởng, có mục
đích của chủ thể quản lý đến đối tƣợng bị quản lý.

23


Quản lý giáo dục là sự tác động lên tập thể giáo viên, học sinh và các
lực lƣợng giáo dục trong và ngoài nhà trƣờng, nhằm huy động họ cùng phối
hợp tác động tham gia các hoạt động giáo dục của nhà trƣờng để đạt mục đích
đã định.
1.3. Quản lý nhà trƣờng và quản lý trƣờng THPT
1.3.1. Quản lý nhà trường
Trƣờng học là đơn vị cơ sở nằm trong hệ thống giáo dục và để tiến
hành quá trình giáo dục đào tạo nhà trƣờng là một thiết chế đặc biệt của xã
hội. Thực hiện chức năng đào tạo nguồn nhân lực theo yêu cầu của xã hội,
đào tạo các công dân cho tƣơng lai.
Theo Phạm Minh Hạc: "Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối của
Đảng trong phạm vi, trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vào vận

hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo
đối với ngành giáo dục, với thế hệ trẻ và từng học sinh". Ông cho rằng: "Việc
quản lý nhà trường phổ thông là quản lý hoạt động dạy học, tức là làm sao
đưa hoạt động đó từ trạng thái này sang trạng thái khác để dần dần tiến tới
mục đích giáo dục". Ông còn viết "Quản lý nhà trường, quản lý giáo dục là tổ
chức hoạt động dạy học có tổ chức hoạt động dạy học, thực hiện được các
tính chất của nhà trường phổ thông Việt Nam XHCN, mới quản lý được giáo
dục tức là cụ thể hoá đường lối giáo dục của Đảng và biến đường lối đó
thành hiện thực, đáp ứng yêu cầu của nhân dân, của đất nước".
Có thể thấy công tác quản lý trƣờng học bao gồm xử lý các tác động
qua lại giữa trƣờng học và xã hội đồng thời quản lý chính nhà trƣờng. Ngƣời
ta có thể phân tích quá trình giáo dục của nhà trƣờng nhƣ một hệ thống gồm 6
thành tố:
1. Mục đích yêu cầu.
2. Nội dung giáo dục
3. Phƣơng pháp giáo dục

24


4. Thầy giáo
5. Học sinh
6. Cơ sở vật chất và các phƣơng tiện, thiết bị phục vụ giáo dục.
Các thành tố này đƣợc chia thành 3 loại, thành tố con ngƣời, thành tố
tinh thần, thành tố vật chất.
Hoạt động quản lý của ngƣời quản lý là phải làm sao cho hệ thống các
thành tố vận hành liên kết chặt chẽ với nhau đƣa đến kết quả mong muốn,
ngƣời quản lý trƣờng học là Hiệu trƣởng các trƣờng.
1.3.2. Quản lý trường THPT
Trong quản lý nhà trƣờng thì quản lý trƣờng THPT là vấn đề tất yếu

đƣợc đặt ra và nếu trƣờng THPT là một cơ sở giáo dục thì quản lý trƣờng phổ
thông đƣợc hiểu là quản lý giáo dục theo nghĩa hẹp.
Nhƣ chúng ta đã biết, trong các trƣờng học đặc biệt là trƣờng THPT thì
hoạt động chuyên môn là hoạt động trọng tâm nhằm đạt đƣợc mục tiêu giáo
dục đã đề ra. Vì thế có ý kiến cho rằng: Quản lý trƣờng phổ thông là quản lý
hoạt động chuyên môn nhằm nâng cao chất lƣợng chuyên môn của giáo viên,
tức là đƣa hoạt động đó từ trạng thái này đến trạng thái khác để dần dần tiến
tới mục tiêu giáo dục, mà mục tiêu giáo dục của bậc THPT là một mục tiêu
kép: Vừa chuẩn bị kiến thức cho học sinh vào đại học, vừa chuẩn bị cho các
em một kỹ năng, tính tự chủ trong lao động điều đó có nghĩa là khác nhiều do
với bậc THCS. Đối với học sinh THPT thì ngoài trang bị kiến thức cho các
em việc hình thành cho các em phƣơng pháp học tập, khả năng tƣ duy, khả
năng thích ứng với cuộc sống cũng là một vấn đề quan trọng. Vì thế vấn đề
đặt ra đối với việc quản lý trƣờng THPT chính là: Ngƣời quản lý (chủ thể
quản lý) tác động nhƣ thế nào vào các thành tố của hệ thống giáo dục, nhằm
đem lại kết quả nhƣ mong muốn. Tác giả cho rằng đây thực sự là vấn đề khó
khăn, khó khăn không chỉ bởi công tác quản lý là một công tác mang tính

25