Hỗ trợ tâm lý cho bệnh nhân đến khám và điều trị vô sinh

BO GIAO DIX VA DAO TAO
TRUING DAI HQC TWANG LONG
KHOA DIEU DUNG

DO THI LOAN
Ma sinh vien: B00102

L

HO TR(1 TAM a CHO BENH NHAN
DEN KHAM VA DIEU TRI VO SINH

CHUYEN DE TOT NGHIEP Cif NH 'AN HE VLVH

Nguiri buying dun khoa h9c:

TS. TRAN THI THANH HUONG

HA NQI - Thing 3 nim 2012


LOi cam cm

T6i xin chan thanh cam cm Ban Giim hidu truqng Dai hoc Thang Long, He dai
hoc vita lam vita hoc twang Dai hoc Thang Long - dac bidt IA cic Thdy, CO trong
Khoa Didu DuOng truOng Dai hoc Thang Long dd tao dieu kin thudn lqi va gitip do

t6i trong su6t qui trinh hoc tap va nghien citu tai twang.
TOi xin bay to long bidt cm Tidn si Trail Thi Thanh Hucmg da tan tinh gitlp

do, truc tidp huong clAn t6i trong qui trinh nghien citu N/A hoan thanh chuyen dd tot

nghidp.
TOi xin chin thanh cam cm cic Giao su, Tidn si trong HOi (Ring clam chuyen
dd tot nghidp d'i cho t6i nhidu / kidn qu/ bau dd hoan chinh chuyen de.
TOi xin chan thanh cam cm Ban Giim d6c Bdnh vien Phu san Trung ucmg cld
tao didu kidn thudn 10 t6i da va gitip do t6i trong qui trinh thuc hidn chuyen de.
Cam cm cic ban be dong nghidp, cic ban ding k.hoi va ngueri than da gitip
&a, Ong vien t6i trong qua trinh hoc tap va nghien cuu.

Ha nOi, ngay 27 thong 2 nom 2012

Hoc vien

D6 thi Loan


MUC LUC

DAT VAN Dg

1

PHAN 1. DAI UJUNG Vg HIfM MUON - VO SINH TREN THg GIOI

2

1.1. Dinh nghia ye hiem muon - v6 sinh

2

1.2. Tinh hinh hiem muOn- vo sinh

2

1 2.1. Tai cac nu& tren th6 gieri •

2

1.2.2. Tai Viet Nam

3
3

1.3. Phan foal va cac nguyen nhan gay hiem muOn - vo sinh •
1 3.1. V6 sinh nguyen Oat va v6 sinh thit phat

3

1.3.2. Phan loai v6 sinh theo nguyen nhan

4

1.3.3. Phan loai v6 sinh theo tien luting dieu tri du pheng

4
5

1.4. MOt so phurung phap diet' tri va tien
1.4.1. Thu tinh nhan tao (Artificial Insemination)

5

1 4.2. Thu tinh trong 6ng nghiem (In Vitro Fertilization-IVF)

6

PHAN 2. CAC TON THUONG TAM LV DOI VOL BENH NHAN HIgM MUON 8

VO SINH
2.1. Khung 19 thuyet y6 cac ton thmmg tam 1Y gay ra do hiem muon - vo sinh.

8

2.1.1. MO hinh Lazarus

8

2.1.2. M6 hinh stress va dap ling yeti stress

8

2.2 Cfic yen to inh huffing tOri tam ly ngubi phu nor hiem moon-

1,6 sinh

2.2.1. Cac ye'u t6 anh hu*ng truck khi dieu tri

8
9

2.2.2 Trong khi dieu tri

12

2.2.3. Sau khi dieu tri

14

2.3. Cac ton thuong tam ly thubmg gap

15

2.3.1. Stress

15

2.3.2. R6i loan lo au

16

2.3.3. Tram cam

16

PHAN 3. CAC HO TRO TAM LV 'VA CAC KY THUAT TAM LV
3.1.Tu van tam 1Y

18
19

3.1.1 Gic da-u hieu cho tha'y benh nhan can to van tam 19

20

3.1.2. MCA só nguyen the chinh khi to van cho benh nhan v6 sinh:

20

3.1.3.Thbi diem can to van

21


3.2. Cac each to v "an

21

3.3. Chien Woe dtrong chin vii van de cho tUng cá nhan (Individual Coping
Strategies)

21

3.4. MI)t so ky thu4t thir T ian

22

3.4.1. Ky thuat thu gian I

22

3.4.2. Ky thuat thu giith 2

23

3.4.3. Ky thuat thu gian 3

23

3.4.4. Ky thuat thu gian 4

24

3.4.5.1“/ thuat thu gian 5

25

3.4.6. Ky thuat thu gian 6

25

3.4. 7. Thai cuc quye'n

26

3.4.8. Massage giarn stress

26

PHAN 4. HO TRO TAM LI( TREN BENH NHAN VA CAC CAP VO CHONG
HIgM MUON - VO SINH VAI TRO HO TRO TAM LV CUA DIEU "WONG VOI

BENH NHAN HUAI MUON-VO SINH

30

KlgT LUJAN

33

KILN NGHI

34

TAI LIEU THAM KHAO

35


DAT VAN fog
Sinh san &roc xem 1a nhu cau co ban cUa con ngu6i. Khi gap truc trac ye van

de nay, cluing anh huang khOng nhe den tam 15, dm ban than benh nhan.
V6 sinh - hiem muOn trong cOng (long hien nay dang la mot van de bao dOng
trong linh vuc suc khOe sinh san khOng chi 6 nhfing nuoc phat tridn ma ngay ca
nhirng nuoc dang phat tridn.
Dac biet hon, doi vOi cap vq chong hiem muOn - vO sinh thi "khao khat" c6
con anh hu6ng khOng nhO toi hi vong, ke hoach tuong lai, cu6c song hOn nhan va
tinh trang sac khOe.....Nghiem trong ham, cac van de lien quan tai rot loan tam
tam than se bi gap nhu: mat niern tin, buon kh6, gian du, )(Su h6, mac cam tOi 16i,

tram cam...thding lap di lap lai ngay cang nhieu khi benh nhan tham gia qua trinh

kham, diet' tri vO sinh.
Do vay, chuyen de vd "H6 tro tam 1/ voi benh nhan den kharn va diet' tri
hiem muOn - vO sinh" threw via v6i cac not dung chinh nhu sau:

Phan 1 bao gam cac khai niem ve hiem muOn - va sinh, tinh hinh caa
hiem man

-

ye sinh tai cac nude tren thi gioi

, d Viet Nam cling Whir so' lucre ve

cac gidi phap diets tri cho benh
Phan 2 caa chuyin de tap trung vao cac tan thuong tam ly ma Mc benh
nhan hiim muon - vo sinh cling nhu gia dinh caa ho phdi chiuh dung.
Phan 3 di sau veto Mc ha tro tam ly cling nhu cac 1(9 thuat tam 1 .); duoc stk
dung di ha tro . tren /frith 'than vet Mc cap vo chang bi hiem man - va sinh.
Phan 4 ma td mat so ha tro' tam lj tren benh nhan vet cac cap vo chang
hiim muOn - vO sinh.
Phan cuoi cling la Mc khuyin nghi ma cluing tai duo ra voi mong muOn
cac ho tro tam lj tren benh nhan hiim muOn - va sinh Si duoc quan tam lion va
tip dung rang rat trong tuong lai.


PHAN 1.
DAI CUONG Vg HIEM MUON - VO SINH TRP,N THE GIOI
I.I. Dinh nghia ye hiem mu6n - v6 sinh
Cac nghien dru ve sinh 1/ sinh sari cho thSt neu mot cap vg thong khoang 25

tu6i. Neu khOng sir dung bSt cif mot bien pilaf) nem thai nao thi khoang 90% cac
cap vg ch6ng nay se c6 con sau mot nam chung song binh thu6ng [2].
Theo T6 chtic Y to the giai (WHO), mot cap vg chong dugc cho la v6 sinh
khi hai vg ch6ng c6 quan he tinh duc thu6ng xuyen, khOng dung bSt crf bien pilaf)
tranh thai nao trong vong 12 thong ma khOng c6 thai dugc. 06i voi phu nit tir 35 tu6i
tr6 len, tiled gian nay chi tinh 6 thong con d6i voi phu nu tir 40 tu6i trot len, th6i gian
nay chi tinh 3 thong [7].
Trtroc day, cac tai lieu cila Viet Nam tinh th6i gian v6 sinh la 2 nam. Tuy
nhien, qua mot voi thap ky, t5, le v6 sinh tang len ding voi tien lugng dieu tri phu
thuOc rat nhieu vao theri gian v6 sinh nen cac tai lieu gan day 6 Viet Nam cung tuan
theo dinh nghia ciia T6 chtic Y to the giari la 12 Mang [7].
1.2. Tint] hinli hiem muon- vo sinh

1 2.1. Tai cac nude tren the giai :
TuS, theo tirng qu6c gia, tj, le v6 sinh thay d6i trong khoing tir 10 - 18%, dOt
xual co nai len tai 40% [11]. Ve nguyen nhan vo sinh theo T6 chtic Y to The giai nam
1985, c6 khoang 20% kh6ng ro nguyen nhan, 80% c6 nguyen nhan trong do v6 sinh
MI 40%, v6 sinh nam 40% va do ca hai la 20% [11].
Nguyen nhan chInh gay nen tinh trang v6 sinh nix la do r6i loan rung tiling
(30%); r6i loan chdc nang cUa voi tir cung (30%) [5]. Rol loan chirc nang cim voi tir
cung xay ra do dinh voi tir cung sau viem nhi8m. Nhiern trUng do 14 cau va
Chlamydia trachomatis la nguyen nhan chInh gay nen nhCmg rOi loan nay. Cac
nguyen nhan khac gay nen v6 sinh la do benh lac nQi mac tir cung, bat thuetng vd
giai phau, cac khang the khang tinh triing va mOt s6 yeu to khac chua dugc biet toi
Nguyen nhan chInh clan den v6 sinh nam la suy giam sinh tinh c6 the do di truyen,
hoac do di chting cua benh quai bi %/a cac vet seo or thimg tinh xuat hien sau cac
nhi8m trimg lay qua du6ng sinh duc. Theo tac gia Aribarg A (1995) v6 sinh nam c6
tinh dich d6 bSt thu6ng khoang 35,2% [22].

2

1.2.2. Tai Viet Nam
Theo dieu tra dan s6 quec gia nam 1982, tjt le v6 sinh chiem 13%. Theo Trait
Thi Trung Chien, Tran Van Hanh, Le Van Ve, va cOng su da cOng be tjf le v6 sinh
chiem 5%, trong do v6 sinh do nam gieri chiem 40,8%. Nghien ctiu cita Nguyen
Khac Lieu va Ong su duc thuc hien tai Vien Bao ve BA me tre so sinh trong cac
nam 1993 - 1997 tren 1000 trung harp v6 sinh c6 day NI cac xet nghiem tham d6 ye
dO thOng du6ng sinh duc nu, kha nang phong noan, se luqng va chat luring tinh
trung cho thay IS, le vO sinh nil chiem 54,4%, vO sinh nam chiem 35,6% va khOng re
nguyen nhan 10%. Trong do vO sinh nor theo tac gia, nguyen nhan do tac vei to cung
lA 46,7%. Nghien cuu cua Pham Nhu Thao tai Benh vien Phu san Trung acing cho
thay nguyen nhan vO sinh nil do tac vei tir cung IA 58,6%.
Nguyen nhan chit yeu dan den vO sinh nam IA do r6i loan sinh tinh. Ngoai ra
v6 sinh nam dm do met se nguyen nbn khac nhu: rei loan ve tinh duc va xuat tinh,
rei loan not Wet, tac 6ng clan tinh. Theo Tran floc Phan (2001), trong s6 cac cap vq
chOng v6 sinh c6 44% co tinh dich de bat thuerng. Theo Pham Nhu Thao (2003),
trong se; cac cap vcich6ng v6 sinh c6 58,4% c6 tinh dich d6 bat thueing.

1.3. Phan loai va cac nguyen nhan gay hiem muOn - ve sinh :
Kha nang sinh san giam or nor va nam khi tu6i cAng lem. Theo trerc tinh, phu nu
nh6 ham 25 tu6i trung binh chi can sinh hoat vq ch6ng binh thueng tir 2-3 thang lA
c6 the c6 con, trong khi phu nu trdn 35 tu6i thuerng theri gian nay keo dAi him 6
thong or nam gioi hien tuqng nay ding xay ra tuy nhe nhang va cham rai ham, bat
dau to khoang 40 tu6i, kha nang sinh san cUa nam gieri thueng giam re sau 60 tu6i.
Hi6rri muOn - v6 sinh c6 the do nguyen nhan tir ngueri chong hoac ngueri vq.
Nei chung, khoang 30% truerng hip nguyen nhan hiem muen - v6 sinh la hoAn town
do chong, 30% nguyen nhan do vi va phan con lai IA do nguyen nhan tir ca hai vq
chong. Do do, chung to thify rang viec di kham va tim nguyen nhan cua hiem muen
v6 sinh can thiet phai c6 mat cila ca hai vq chong. NOi cach khac, hiem muOn - v6

sinh IA van de cita met cap vg ch6ng, chti kh6ng phai la cita rieng viz" hay ch6ng.
VO sinh duc phan chia lam nhieu loci thy theo tinh trang da co thai hay

chua, nguyen nhan gay v6 sinh va tien luong du phong va dieu tri.
13.1. VO sinh nguyin phat vd vo sinh thin phat
Cach phan loai nay Oa vac, tinh trang da tirng c6 thai hay chua cila cap vq
ch6ng. V6 sinh duc chia lam 2 loai: v6 sinh nguyen phat (v6 sinh I) IA khi cap vq
ch6ng chua co thai Ian nAo, v6 sinh thd phat (v6 sinh II) la cap vq chong da c6 con

3


hoac c6 thai nhung chua c6 thai lai duac sau Ian c6 thai tarot do 12 thing ke to net)/
mong muon c6 thai, c6 quan he tinh duc thu6ng xuyen va khOng diing bat cd bien
phap tranh thai nao.

1.3.2. Phan loai ye sinh theo nguyen nhan
Thy theo nguyen nhan gay vO sinh, co the phan loai theo vO sinh nam, nu

hoac chua ro nguyen nhan. VO sinh nam la 14 vO sinh hoan town do chong, chiem
tS le khoang 30%, vO sinh nu la loai vO sinh nguyen nhan hoan town cho vq t5, le gap
khoang 30%. Nguyen nhan do ca v6 va chong tY' le gap khoang 20% trong s6 cac
cap v6 chong vO sinh. Nguyen nhan vo sinh 6 nam gi6i hay gap nhat ke ca vO sinh I
va vO sinh II la lien quan chat lucrng tinh triing nhu vO tinh, thieu tinh; nu gi6i
nguyen nhan hay gap nhat la khOng ph6ng noan doi vOi vO sinh I. khoang 30%,
benh 15, gay tic voi trong doi vii vO sinh 11 khoang 70% [21].
Ngoai ra, con co vO sinh khOng ro nguyen nhan, [tic la qua tham kham Ca v6
NIA ch6ng nhung khOng tim thay nguyen nhan gay vO sinh, tY' le gap khoang 20%
[21]. Tuy nhien mot cap vcr chong c6 the gap nhieu hcm mot nguyen nhan gay vO
sinh. Mot s6 tic gia thay rang khi mot cap v6 chong c6 van de ve vO sinh thl c6

khoang 15% cac cap ver chong c6 nhieu nguyen nhan vO sinh hcm la mot nguyen
nhan, trong do 25% s6 cac cap v6 chong con lai khOng xdc dinh (kw nguyen nhan.

1.3.3. Phan loai ye sinh theo tien Ittowg dieu trl du phang

fle c6 nhfing phucmg phap hhru hieu trong dieu tri va du pheng vO sinh, ngu6i
to CO the chia vO sinh lam 2 nhOrn: nhOrn nhirng nguyen nhan vO sinh khong the du
pheng truoc (vO sinh do nguyen nhan barn sinh), va nhorn nhung nguyen nhan vO
sinh c6 the du pheng du6c (vO sinh mac phai).
Nhfing nguyen nhan vO sinh khOng the ngan chan hay dieu tri du phong duVc

bao g6m cac khiem khuyet hay di clang duong sinh duc, cac yeu t6 ve gen hay
hormone hoac cac van de ve mien dich, nh6m nay chi chie'm khoing 5% Wan bO cac
nguyen nhan gay vO sinh.
Phan lam nhung nguyen nhan vO sinh con lai deu la nhiing nguyen nhan c6
the ngan ngtra threw, dac biet la cac nguyen nhan vO sinh do cac benh viem nhiem
lay lan qua diking tinh duc (STDS- Sexually Transmiued Diseases) nhu Chlamydia,
tau, giang mai. Nhirng viem nhiem nhu the nay c6 the lam nhiem khuan viing chau
lam tic nghen voi ming hoac gay dinh viing tieu khung can tr6 qua trinh c6 thai.

4


MOt s6 ion nhang tai bin sau nao pha thai khOng an town hoac cac thu thuat thao
tac c buong ta cung khOng v6 khuin deu c6 thd dtra dgn viem nhiem c6 quan sinh
duc va \rang ch4u din dgn hail qua la v6 sinh thd Oat.
1.4. WA

so phucmg phi!) dieu tai va tien luong:

1.4.1. Thu tinh nhdn tao (Artificial Insemination)

TT clu'dc bdm
vao BTC

11*

TT clu'cic loc
rCfa trong
ong nghie'm
-

Thu tinh nhan tao (TTNT) la mQt ky thuat digu tri v6 sinh ph6 bin nhlt. TuS ,

vcai thuQcvaong6iI,thunaoc6ghitn2la:TN

tinh trung nglthi chong (AIH- Artificial Insemination Husband), TTNT vai tinh
trung ngutri cho (Aid-atificial Insemination Donor). Hign nay, hau hit cac trung tam
tren thg giOl dgu dp dung ky thuat barn tinh trung da loc rim vao buOng to cung (IUIIntra-uterine Insemination) de thdc hign thu tinh nhan tao. Do d6 khi noi dgn thu
tinh nhan tao c6 thg hidu la IUI vai tinh trang da chuin bi.
MOt s6 Icy thu* thu tinh Man tao khac hign nay khOng con hoar it ducc sit dkuig:

- Barn tinh dich vao ttii clang am dao ho4c c6 tir cung.
Barn tinh trung da chuin bi vao c6 ta cung.
-

- Barn tinh trung v6i mOi tru6ng vao dgn voi trung va 6 bung.

5

1 4.2. Thu tinh trong ong nghiem (In Vitro Fertilization

-

IVF)

Bubng truing

Tt

cung

Nang truing
, Is)

Bupa
Ky thuat thu tinh trong Ong nghigm (IVF) co nghia la lay thing dm ngtreri phu nu
bang choc but cho ket hop voi tinh trung da duct chuAn bi trong 6ng nghigm, sau d6 phOi
hInh thanh se duct chuydn troy lai vao Wong tir cung. Qua tenth phat then cua phOi thai se
dien ra &nth thding trong tir cung ngutri mg. Thu tinh trong Ong nghigm chiem 50% cac
chu ky dieu tri voi ky- thuat hb tm sinh san hign nay trgn the gieri.
1 4.2.1. Chi dinh
Cie chi dinh TTTON gOm:
+V6 sinh do voi tir cung:
+V6 sinh do chong:
V6 sinh nam cling la nguyen nhan hay gap trong chi dinh cua TTTON.
+ Lac nOi mac tir cung
+ R6i loan chtic nang buong trong:

+ V6 sinh khOng rO nguyen nhan
Trong thkrc to mot lucfng lcm bgnh nhan duoc dieu tri v6 sinh khOng ro
nguyen nhan nhtmg trong lin tham kham sau va qua trinh dieu tri co thd tim thay
nguyen nhan v6 sinh. TTTON co thd duct can nhAc chi dinh trong cac tnrang harp

vo sinh khOng ro nguyen nhan.
+ V6 sinh do mien dick

+ Thu tinh nhan tao that bai

6


+ Hi6n noan va hie"n phoi (Donation of eggs and embryo)
+ Mang thai 110

Thoi gian
phoi
Thu tinh
nhan tao

...■•••11101.

J

Chuygn phoi
Choc ha
Trulig

PHAN 2.
CAC TON THU'ONG TAM IA( DoI VOI 101H NHAN
HIEM MUON - VO SINH
Tit dien tie"ng Anh cUa trung Dai hoc Oxford dinh nghia Traumatic
psychological la nhang chan thong ve mat tam 19 nhu IA mot tinh trung shock keo
dai tao nen nhiing anh hung c6 hai hoac cam giac phien muon la nguyen nhan cUa
nhirng suy sup tinh than va lo au cang thAng [19].
Mac du cac phuong phap 116 tro sinh san hien nay c6 the giai guy& &roc hau
het cac nguyen nhan hiem muon - v6 sinh. Tuy nhien, t9 le thanh cOng chi khoang
tit 25% - 35%, thy tirng trung tam [16].

2.1. Khung ly thuyet ve cac kin thmmg tam IS, gay ra do hk in muon vo sinh.
-

2.1.1. MO hinh Lazarus.
M6 hinh Lazarus duoc sir dung de phat hien ra cac stress va co the thich cac
ton thuong tam 19 do hiem muon - v6 sinh la su ket hop glib cac yeu t6 sinh hoc,
tam 19, xa hOi ket hop ding vdi cac yeti t6 ca nhan va gia dinh.

2.1.2. Me hinh stress va (kip ring voi stress
M6 hinh nay the hien moi ttrang quan giita cac tac nhan gay stress (co the IA
va sir dap Ling dia co the. Khi cac yeu t6 dap Ling Ion hcm cac tac nhan gay ra stress
thi co the se vuot qua ducrc stress.

Cac tac nhan gay stress bao gom cac yeu t6 mang tinh chit ca nhan nhu dac
diem nhan cach benh tat...hoac IA nhiing yeti t6 tac Ong ben ngoai nhu yeu t6 ve
mOi trtrefng, xa. hOi.
Cac yeu t6 the hien su dap Ling dia co the g6m c6 su dap Ling ye sinh 19 (nhip
tim nhanh, toat mo hOi...), sir dap ling ve hanh vi (lo Fang, bon chon...) va chien locic
thich nghi cua co the (có the tac Ong bdi nhan vien y te, thuoc, to van tam

2.2 Cac s4u 16 anh Inning kiti tam IS, nguoi phu nit hiem muon- vo sinh
Cac yeti t6 anh hithng nay se duqc trinh bay theo cac theo giai doan truck,
trong va sau khi dieu tri hiem muon-vo sinh.

8


2.2.1. Cific yeu to anh hiwng tritor khi diitt tri

2.2.1.1 Ap hfc tit ca nhtin ngdoi phu nit
CO rat nhieu dp luc anh hu6ng den ngur6i phu nu bi v6 sinh tren hanli trrnli
tim kiern mot dila con de dam bac) hanh phtic gia dinh va duy tri chit lung cuOc
song. Nhang anh hu6ng nay có the den tir chCing va gia dinh chong, tix cong &rig xa
hOi va ton gido, nhung quan trong ham ca la tir ban than ngu6i phu nu. Dac biet vOi
van hoa phuong DOng thi viec khOng sinh no (kw lam cho ngu6i phu nu cam thay
minh vO dung, có tOi 16i v6i gia dinh nha chOng va chong minh. \fen nhCrng phu rid
voi dac diem nhan cach yeu, de bi ton thucmg thi viec hiem muOn-vo sinh se khio'n
cho ngir6i phu nu bi stress, Ong hon la cac r6i loan trim 1j, va tam than nhu lo lang,
tram cam.

2.2.1.2. Ap lu'c ve kinh re'
Phucmg phap dieu tri hiru hieu nhat la lam thu tinh trong ong nghiem. Trong
khi do, ky thuat nay rat dat tien va chi có the thuc hien ct cac benh vien 16n. Thu
nhap trng binh caa nhieu gia dinh, dac biet la cac gia dinh 6 nOng th6n se kho có
kha nang chi tra cho nhiing ky thot 116 try sinh san nay neu khOng co su 116 try,
gidp da cua gia dinh va ngu6i than..
Tai My", theo tinh town cua mot s6 nha khoa hoc, chi phi nay có the dao dOng
tir 55000-73000 d6 la M. Mot nghien cCru Wong doi 16m cua tac gia Oakley va Ong
sir cho thay 2,4% trong s6 60000 phu nu lua tu6i tir 40-55 van con oy trong tinh trang
khOng có con, 1,9% da timg có thai nhung khOng giCr diryc [19].

Tai Viet Nam, chi phi trung binh cho mot ca thu tinh trong 6ng nghiem dao
dOng tit 25 50 trieu difing cho mot chu kY dieu tri chua ke cac chi phi khac nh an
-

u6ng, di lai. O cac trung tam 16n nhu Ha NO va thanh pho H6 Chi Minh, chi phi con
dat do horn nhieu, virot xa chi phi có the chi tra cho dieu tri vO sinh cua mot cap vcr
chong ngheo. Theo ket qua dia nghien cdu tai Thanh HOa cho thay 4,4% phu nit
trong do tit& sinh de van con chua có con mac du da theo du6i dieu tri vO sinh yeti
th6i gian it nhift cung phai 2 nam lien [19]. Nhu vay ganh nang ye kinh t6 cang troy
nen nang ne hoyn voi cac cap vcr thong hiem muOn-v6 sinh.
Chi phi cao nhung t5, le thanh cong lai thap trong dieu tri v6 sinh ding la
nguyen nhan quan trong lam cho nhieu phu nix tren the gi6i khOng tiep can cluqc
dich vu dieu tri vO sinh hoac tie"p can &rot nhung dieu tri khOng thanh cong. Do do,
9


rat nhieu phu nit cho den

ha do tu6i sinh de van chua c6 duce dCra con mong tr6c

cUa d6i minh trong khi gia dinh dii kiet que ve kinh te". Mat khac, do ydu t6 giai con
rat nang ne 6 Viet Nam, ngueri phu nu bi v6 sinh hiem khi dtrqc trcr gitip kinh te tir
gia dinh chong, phan 16n phai vay mucm, xin x6 cua gia dinh minh.

2.2.1.3. Yeii to vein hoci
MOt nguyen nhan nua rat quan trong lam cho ngu6i Hut nu cAng kho khan
kho tiep can du6c voi ky thu4t diet' tri b6i nguyen nhan v6 sinh do ngu6i phu nit
Nhitng ap luc nay cAng lam cho viec tim kiem dich vu v6 sinh thirCing IA bi mat,
vi nhiing ngu6i phu nit di dieu tri v6 sinh do minh mang Wang tam ly mac cam, xau h6
va cam illy tOi 16i. Nhirng ngueri (Ian Ong va gia dinh ho khi biet nguyen nhan v6 sinh

do ngu6i phu nil, thu6ng do du khOng mu6n di diet.' tri, mac cho nguiii v6 va gia dinh
ho to thu xep lay ganh nang kinh to nal khOng muon hOn nhan tan v6.
MOt nghien cau cho thay rang trong n6 luc tharn chi d6i khi v6 vong de c6
thd c6 thai, chi c6 51,7 % phu nu cho biet ho da tim kidm dich vu y te N/A to van dia
bac si tai cac he th6ng y te, con lai 19,6% cau cuu d cac nha th6 va cac dung than
linh, 13,7% tim kiem van may 6 cac loai thao du6c va thu6c gia truyen, 10% di cau
nguyen or cac nhA chita.

2.2.1.4. St'" he-5 tro' cua cac dich vu v te"
COng them vao nhi-mg kh6 khan caa ngu6i phu nil, diet' tri v6 sinh, dac biet
bang nhirng ky thuat 116 tr6 sinh san khOng duyc uu tien cling nhu khOng dirvc nhan
bat al su ho trcr nAo

ye phia bac, hiem y to cling nhu cac chucmg trinh 116 tr6 y te cUa

nhiing nu6c dang Oat trien. Ngay ca mot so nu6c phat trier', v6 sinh ding khOng
dtr6c hu6ng bat ca. ho trot nao. Tuy nhien, phu nu a cac nu6c phat tridn ding khOng
coi dieu tri v6 sinh la diet' quan trong, trong khi phan lan phu nil 6 cac nu6c dang
Oat trien lai uu tien diet' tri v6 sinh tru6c het, tham chi con hon ca nhiing benh
khac cUa ho, mac du nhirng benh 15, nay c6 the clan den tinh trang toi to cUa stic k hue
tharn chi IA cai chet.
KhOng c6 gi ngac nhien khi chi trong vong vai thap nien, mot nuerc ngheo
nhung rat coi trong viec c6 con trong mot gia dinh nhu Ai cap cla co tai tren 50 trung
tam 116 try sinh san, chua ke t6i mot so trung tam or cac truerng dai hoc va mot s6
benh vien cOng lap veni gia ca hop 1$, hcm. MOt nu& ngheo khac nhung tinh trang
khOng con cai ding khOng du6c xa hOi chap nhan nhu An DO, nam 1999 dii c6 tai

10

han 60 trung tam Ito try sinh san, phan 16n la nhung trung tam dich vu to nhan. Hau
nhu nhiing van de lien quan den ciao dtic, luan 19 va cac van de xa 110i lien quan den
cac

ky thu4t ho try sinh san rat it khi duqc thao Juan & day. Trong khi d6, theo uerc

tinh thi viec thanh lap mot trung tam ho try sinh san t6i thieu ding ton kern fir

400.000 - 500.000 do la my cho mot trung tam.

O Viet Nam chi 10 nam sau khi em be dau tien lien the" gioi ra deri bang
phuong phap thu tinh trong Ong nghiem vao nam 1978, thi chi sau han mot thap k9,
da c6 tren 15 trung tarn thu tinh trong Ong nghiem da ra den tren ca nuac va hau nhu
trung tam nao cCmg da tridn khai duoc hau het cac ky

thqt 116 tro sinh san hien dai

dang dp dung lien the giOi [19].

T6m lai, veri nhirng ngueri phu nu, dac biet nhung phu nu ma nguyen nhan vO
sinh lai tir ban than minh dang phai ganh chiu nhieu ton that nang ne ye ca tam sinh
19, kinh to va xa hOi, trong khi d6 su quan tam cUa xa h6i ve vO sinh van &roc dua

day NI, ding lam chi mOi IA nhCmg keu goi dd quan tam han nita ye viec nang dcr
tinh than va tam 19, ham la su gidp dor ve dieu tri.
2.2.1.5. Ap lift tit chong, gia dinh, cOng dang va xa hc3i.
Ket qua tir nhieu nghien eau cho that c6 m6i lien he rat chat the ye kha nang
to can bang tam sinh 19 cita ngueri phu nu bi vO sinh yeti nhirng yeu t6 ben ngoai
(lieu ctrc hay tich etre), dac biet la cac anh hueing tir gia dinh, ngueri than va cOng
dung, xa hOi. Trong d6, anh huOng ctia ngueri ban deri va gia dinh la hai yeu to quan

trong nhat Hai yeu t6 nay c6 the gitip ngueri phu nu can bang tam sinh 19 nhung

cling c6 the la nguyen nhan gay nang rid them tinh trang khOng hoang cua ngtkri phu

nu bi vO sinh [19]. MOt so nha nghien cat ciing chi ra rang nhCmg phu nu it ma kha
nang didu chinh tinh [rang vO sinh kern la nhung ngueri ma hau nh su Ong hO ve phia
gia dinh, xa hOi va ke ca ngueri chong cling c6 it thien chi.
Trong mot nghien ccru tai Nigeria, c6 67,3% phu nu cho biet Ito bi dp lirc rat
Ion ye mat tinh than bOi chua the co kha nang c6 con, trong d6 dp luc nhieu nhat IA

tir phia ngueri chong cua ho (26%), ter ban be (24%), gia dinh ben chong (1 1,5%) va
gia dinh cUa ban than ho (7,6%) [12]. Trong so nhCmg ngueri nay, t/' le ngueri luOn
nhern ng6 xem ho c6 dau hieu c6 thai kh6ng chiem 38%, hei thang ho da c6 thai
hay chua chiem 9% va to ra that vong, buon phien,
mang thai chiem 10% [12].

11

CO

lap ngtreci phu nu khi ho chua


Ke[ qua tir mot righien cult khac cho thay chin thucmg tinh thAn ma nguoi
phu nu vO sinh phai chiu dung 16n !that la thai d6 quan diem cilia chink nguOi chong.
Trong so nhung Ong chong cua ba von bi v6 sinh thi 39,9% c6 quan he ngoai Wong

v6i nhirng phu nil khac ngoai hOn nhan, 23,8% c6 ke hoach cuoi them vq, 13,1% da
ke't hOn vOi ngu6i phu nu khac va 12,5% c6 ke hoach ly hOn vol nguOi vq bi vO sinh
ci'Ll m11111118].

Cho du nguOi phu nu c6 kha nang &Si dien yeti van de khUng hoang tam sinh

19 dm minh tot nhu the nao di chang nCra, su 116 trq cUa gia dinh, Ong dong va
nhilng nguoi xung quanh vO ding quan trong. Ho c6 the c6 duqc nidrn tin 1 tucmg lai
neu c6 su Ong vien 116 trq ye tinh than, ho ciing c6 the bi nhan chim hon vao su

khiing hoang neu thieu di wilt). troy can thiet hoac neu cam thay nhirng su h6 tray do

co tac dung nguqc Lai se lam cho tinh [rang khUng hoing tinh than cUa ho them tram
trong hon.

Mat khac, mot so tac gia cho rang tam 19 phu nu hiern muOn-v6 sinh khOng
chi dirng Lai 6 [rang thai mat can bang tam sinh 19, ma con lam cho nguoi phu nu
kh6 tap trung vac) cOng viec, kern Ilea clang veri Ong (tong, dac biet neu mOi truOng

ho song lai IA noi con cai lA mOi quan tam hang dau cita tirng gia dinh vA xa hOi.
Viec ban than ngai tiep xtic v6ri Ong clang lai lam cho phu nu ngay cang mat
tu tin va lam cho [rang thai mat can bang tam sinh 19 them tram trong.
2.2.2 Trong khi dien tri

2.2.2.1. Do quy trinh dien tri
Chin doan va dieu tri vO sinh khOng phai la mot qui trinh nhanh gon va c6
khOng phai truqng hop nao cung dot duqc hieu qua cao. fle c6 duqc mot chin doan

tong quat ve nguyen nhan gay v6 sinh, nguoi benh can phai c6 mot thqi gian dai
nhat dinh de theo doi va danh gia. Thom chi khi cid duqc chin doan nguyen nhan

gay v6 sinh, mot qui trinh diet' tri theo dung phac de, khoa hoc cfing rat ton kern thai
gian. MOO do cang thAng, lo au...ngAy ding tang cao ti le thuan v6i: tan suat sidu am,
lay mau xet nghiem, tiem thuoc, vao ngay choc hut, chuyen phOi [20].

Ngoai ra, th6i gian phai chq doi IA yeu t6 gay cang thAng nhieu nhat cho benh
nhan, nhat la thei gian ch6 deli kham benh, tu van va lam 116 so ciing IA yeu t6 gay ra
nhfing lo Lang cho ngtr6i benh.

12


2.2.2.2. Thai dO vest sit lit; try clia nhan vien y

te.

Nhilng y6u t6 tic &Ong tic phia nhan vien y to nhu xet nghiem, tiem thu6c,
thOti gian chi dyi kharn benh, au van va lam ho so, ciing lam tang them su cang
thang mac du ka qua tham de cho thy da se benh nhan ( 2/3 tong s6 tham do)
khOng cam thgy nhan vien y to gay kilo khan cho qua trinh dieu tri [20]. Hon nila,
neu nhan vien y to khOng c6 k9 nang to van tot va khOng co su dong cam Arai nguii
benh se khien cho benh nhan cang lo rang hcm N/A anh hirYng tell qua trinh chin doan

va dieu tri.
2.2.2.3. Ap 11,(c do chi phi die'u tri
Phan Ion phu nu hiem muen-vet sinh thuec d6i arcing c6 thu nhap trung binh

va thgp, IA nh6m bi anh htrYng nang ne nhgt beti chi phi y to trong qua trinh dieu tri.
Ka qua tham do cho biet thu nhap air dong !Yong va tien ban hoa mar khOng
du chi phi, lien di dieu tri chi mong chi vao ban hoa mau, trau bO, ban dgt kern theo
xin x6, vay MI101, va su h6 try ciia gia dinh, chii yeu la gia dinh ben ngoai (19 do
&rot cho biet do nguyen nhan v6 sinh la ciia ngucti phu Cac d6i tuung nay Om

ca can be cOng chCrc, nOng dan va nguei buOn ban nh6. Thu nhap ciia ho rat khiem
ton, tir "met nam may vu roi ban trau, ban be" (nOng dan, mien nth). Hoac air

dOng luung ciia can be cOng chilc Ming cc bcin ciia chau có 2 trieu dial, tat tan tat
có 2 trieu ntai " (duyc td, thanh thi).
Ngoai chi phi y te", nhiing chi phi di kern ma cac dai tuotng con phai chi tra
tien tau xe di lai, nhA tro, an u6ng, cac khoan chi phat sinh cling khOng phai IA con

s6 nhO. Do do hau het cac dei tuyng deu khOng tinh duyc cu the tong chi phi ea qua
trinh theo du6i dieu tri ve sinh ciia ho. Ngoai ra, nghi nhieu, nghi dai ngay lam ho
mat thu nhap, dac biet nhcmg phu nil co nghe nghiep thu6ng mat ha co hei thang

tien trong nghe nghiep va cang lam cho thu nhap ciia ho thgp hen nhCmg phu nu
nOng then thi ne-u nghi di dieu tri ve sinh se kheng the lam them de kiem them tir
mica mang hay nu6i ga loin trau be hoac buOn ban de kiem them thu nhap.

2.2.2.4. Ty le themh (Ong ciia cac pintang phcip dieu tri con han
Chi phi y to cao, ti6p can dich vu kh6 do xa cac viing nOng then va t9 le thanh
cOng thgp IA 19 do chinh d6i yeti hau het cac dei tucrng dieu tri vO sinh. Do do rat
nhieu phu nil aim kiem nhfing phuong phap dieu tri vOng veo, khOng dung phac do
Theo met khao sat ciia cluing tOi thi trong s6 cac benh nhan hiern muOn-v6 sinh thi

13


da s6 benh nhan da m6 nOi soi, 2/3 da lAm thu tinh trong 'Ong nghiem tren 1 lan, c6
d6i Wong da lam thu tinh trong 6ng nghiem tai Ian thu 3 ma mai chi c6 khoang 2/5
s6 d6i tuong da c6 thai. Ty le thAnh cOng that) den n6i c6 benh nhan da quan niem di
dieu tri v6 sinh nhu 1a "don!? ": "....anh khuyen em, ngiari to di dcinh

de

tram sO" mcji trring mot a ma ngdoi to con theo nila la day la ca titcrng lai du,
minh...".
Nhieu phu nil qua sot runt lai con chay vay ha tir co s& y to nay den co s& y
to khac, dieu tri ha phuong phap nay den phuong phap khac, cac co so dieu tri thu6c
nam, thu6c bac, dOng y, gia truyen, tham chi cau nguyen, chila meo, xin thanh ban
lOc... MOt vAi d6i twang s6ng a nOng thOn, khOng c6 chut hieu bier ve nguyen nhan
benh 15, cua minh vi da qua mot Ian sinh N/A kinh nguyet thi deu dan.
Co ngueri thi khOng don thuan chi IA su thieu hieu biet hay thieu thong tin, ma
con IA hau qua cila mot qua trinh dieu tri lau dAi khOng co ket qua, tan kern tien
nong nen da phai lua chop nhang phuang phap kh6ng c6 co s& khoa hoc tharn chi de
giai guy& van de to tuOng trong khi d6n tien de di dieu tri theo phuong phap khoa
hoc nhung qua dat lien.

2.2.3. Sau khi dieu tri
Ngay khi da duac chin doan nguyen nhan gay v6 sinh, mot qui trinh dieu tri
theo thing phac do khoa hoc cling rat ton kern theri gian. Dieu khO khan nua IA cho
du c6 theo duoi thing nhu qui trinh dieu tri v6 sinh theo Inking dan, tj't le thanh c6ng
cling chi c6 the dat tai vi tri duOi 50% [191.
Giai doan cher dad ket qua c6 the cho lA giai doan cang thong nhgt. Qua mot
thOi gian dAi dieu tri, mong cher het thang nay den thong khac ma ket qua IA khOng
the c6 thai lam cho nguai phu nil kiet que. anh huang den the chat tac dOng den
ngueri phu nil lien quan den nhieu yen t6 khac nhau. Phan Ian cac dai Wong nghien
ciru deu cho biet qua lo lang, cang thAng vi nguyen nhan v6 sinh do minh (yen t6
giai), kh6c 16c, mat ngil, an u6ng kem. Ngueri thi cti den khi c6 kinh lai van toa let
kh6c 16c mot minh. Ngueti thi slit can, mat ngii, nguai thi gan nh roi vac) trang thai
suy nhuac co' the hoAn town. Mot phu nil tam ski' "1■16i chung la ci right den khOng
chajc (con) la em lai lo, nhieu hic em duly lo qua ma em tttong naing nh dau ca len

nAtc". MOt s6 dai Wang khac, chU yen IA d6i twang s6ng or nOng th6n, suy nhuoc co
thd do qua vat va, lam 10 de kiem lien hay tier kiem chi tieu ca nhan qua mile de

14


dinh tier' cho dieu tri. Di lai qua xa x6i, vat va, khOng dU tien de chi phi cho tien
nha tro, lien an, lai con say xc, met mOi do phai lang Chang chi d6i 6 nhang [rung
tam lon ding lam tang them chi phi khOng clang c6 va su met m6i, suy sup sac khoe
cfra nhilng nguOi phu nir di dieu tri v6 sinh. Them vac, d6, vi nguyen nhan v6 sinh do
minh (yeu t6 gioi) ma nor i phu nu co mac cam tOi I6i. VA lai bat dau xuat hien
nhang rip luc nhu tru6c khi dieu tri nh mot yang xoan khOng bao giO art ra duot.
2.3. Cac ton thmmg tam 1S, thtrimg gap

Tren the giai, hi'en nay c6 khoang 4% cac cap vg chong van chua c6 con mac
du da het do tu6i sinh de. Trong s6 nay, rat nhieu nguOi khOng duot su ho troy cua xa
110i mot cach dung din, ca ye tam 1/ va tinh than ciing nhu cham soc y te. Nhirng ton
thLrong ye mat tam 19 va tinh than than chi cUa ho c6 the so sinh ngang v6i cam
giac mat mat nguOi than ma ngu6i ngoai khOng the cam nhan dugc. Ket qua tir
nhieu nghien cau cho thay tS'i le cac r6i loan tarn 1)", va tam than tren benh nhan hiem
mu0n-v6 sinh tuong ring la 40% benh nhan c6 cac trieu chang r6i loan tam 1Y, 27%
c6 day dit tieu chuan cua r6i loan lo au va 17% c6 day du cac lieu chudn chin doan

tram cam [20]. Day la nhCrng dau hieu cua su mat can bang ca ye trang thai sinh ly
va tinh than cUa ngu6i phu nu nhirng ngu6i bi v6 sinh, dac biet lai do nguyen nhan

tir ngu6i phu nu. Su mat can bang nay tram trong hay khOng tram trong rat khzic
nhau ca ye mac do that vong, chan nan, lo au va hoan Loan phu thuOc vao khi nang

to dieu chinh cUa tim ngu6i phu nit song trong timg gia dinh, thy arng bpi canh xa
h6i va dieu kien v6 sinh cu thd cang nhuq nhirng by vong ye khi nang didu tri c6 thd
c6 con hay khOng.

2.3.1. Stress

Nhin chung, cac tic gia deu cho rang mac du c6 nhieu diem chung, tham chi
v6 sinh khOng can biet nguyen nhan do ai, phu nil ankrng có tam ly tuy4 vong va
chart nan ham ngtkri chong cua ho, va c6 xu hu6ng tim kiem nhCrng su 116 tro ye tinh
than, tr6n tranh nhCmg binh luan, dinh gia cUa xa hOi ham nguOi ban diii cua ho rat
nhieu. Khi bi chin doan la v6 sinh thi nguOi phu nu thlrerng rui vao trang thai tuyet

vong, luOn cam thay chin nan buon phien, lo ling, khOng tha thiet dinh huOng ye
won lai va buOng xuOi cho s6 phan.
Stress khOng duqc dinh nghia la mot chin doan rieng biet, ma thuting clucrc
dtrtic nhac den nhu mot yeu t6 nguyen nhan g6p phan trong cac chan doan nhu tram

15


cam va cac tinh irking dau khac nhau. Tuy vay, mac dO anh hu6ng ciut stress van
chug duqc bao cao khoa hoc nao de cap den.
Mot diem quan trong trong dac diem chin doan d6 la benh nhan phai c6 trieu
chilng vd tam 1S, va sinh ly cua kiet sic trong It nhat 2 tuan, v6i nhirng trieu chiing
phat tridn la do hail qua dm mot hoac nhieu cac yeu t6 stress da dime xac dinh ton
tai It nhat 6 thang. Do do, tieu chum chin doan phai ket hyp chat the vii It nhat mot
yeu t6 gay stress da dirge xac dinh.
Su khUng hoang ye mat tinh than, kern theo thieu su dOng vien, 116 tru cua xa
hOi se dua den mot trang thai hoan toan 6m yeu vd the chat, tam sinh 1$/, phien

muOn, au sail, nhCrng benh 1)% gay tin thirung nang ne vd mat tam 1Y.
2.3.2. Rol loan lo au
Ke't qua tir nhieu nghien citu cho thay nhCrng anh hithng tam sinh ly nay keo
dai den het ca cuOc d6i nhiing cap v6 ch6ng bi v6 sinh va phu nu thithng bi anh

hu6ng thing ne hurl rat nhieu so yeti ngtr6i dan Ong. Trong mot nghien dm
Umezulike tai Nigeria, nhCmg anh hu6ng len tinh than cila ngir6i phu nu tit tinh

trang y6 sinh Wang doi da clang va nhieu mdc dO: bu6n chan chiem tS't le 66,7%, tire
gian va that vong chiem 92,9%, hOn nhan khOng hanh phdc chiem 59,5%, an Ilan
dau buon chiem 20,8%, thu6ng xuyen cai va nhau chiem 7,7% va danh nhau vii
chong chiem 5,4% [12]. K'e't qua tir nhieu nghien cdu cho thay c6 12-23 % phu nu
dirot bao cao la c6 cac r6i loan lo au [ref]. Newton et al.1990; Sbaragli et al.2008.
Volgsten et al.2008

2.3.3. Trill?: cam
it nhat tram cam mile dO trung binh (lucre bao cao la trong khoang tir 12-54%
6 phu nu trong qua trinh dieu tri v6 sinh.

CO teri 69% phu nit cho rang tinh trang v6 sinh la mot tinh trang toi to nhat
ma ngu6i phu nu c6 the gap phai, va c6 ten 10% mu6n to tir vi tinh trang v6 sinh cua
minh. Cling chinh vi bi ap ltrc va lo lang b6i tinh trang v6 sinh ma c6 tai 17,3% phu
nix bi benh cao huyet ap, 8,9% bi tram cam, 1,8% phat tridn nhCmg vet bet &Ong
tieu hoa mac du tilt& do, nhCrng ngeri phu nu nay khOng c6 van de gi ve sic khOe
[19].

Co nhieu phu nit bi tram cam khi nhieu Ian khOng thu thai duqc. Thu6ng phu
nu khOng mu6n dung thu6c dieu tri tram cam vi ho s6 thu6c anh twang den thai nhi.

16


Nhung hien c6 nhieu loai thuOc dieu tri tram cam hieu qua va an toan cho thai kSt.

VI du Prozac® da du 6c nghien att.' va cluing minh rang no khOng gay say thai hoac

di tat barn sinh. Thong thu6ng, khi bier minh da c6 thai thi can tram cam se tan clan

va thu6c chong tram cam c6 the dude dUng mot each an town. Thu6ng phu nu hay bi
tram cam hom nam gi6i, nhung r6i loan nay van c6 the xay ra vai ca ngubi vg va
ngued ch6ng trong van de vO sinh. Doi khi ho qua chin min ma khOng nhan ra minh
bi tram cam, trong ma:mg hap nay, ngu6i ban d6i dong vai tr6 rat quan trong trong
viec nhan dien cac trieu chang va tim kiem sir h6 tray chuyen mOn. Benh nhan can
duac cung cap thong tin ye cac trieu thu6ng gap 6 tram cam de: ho c6 the
nhan dien van de va khuyen khich ho tim den vOi bac si.

Cac trieu chang d6
•

BuOn ba keo dai va mau nu& mat

•

Tang mirc dO lo lang

•

Xa lanh moi ngu6i

•

Cang thAng trong cac m6i quan he

•

Mgt hang thd

•

Kh6 tap trung

•

Tri nho giam silt

•

Kh6 dua ra guy& dinh

•

Kh6 hoan thanh cac c6ng viec thu6ng lam

•

Thay d6i trong an u6ng (an it di hoac nhieu len clang ke)

•

Thay d6i ve can Ong (tang hoac giam).

•

Thay d6i ve gigc ngu

/1.;V1-

• Cam giac cay clang hoac gian du tang len
•

Suy nghi ve cai che't hoac to tit

•

Thu6ng c6 cam giac bi quan, tOi 16i hoac minh vO dung

17


PHAN 3.
CAC HO TRO TAM 1,)? 'VA CAC KY THU8T TAM LV
V6 sinh c6 the not la mot trong nhimg kho khan 16n nhat ye tarn ly ma ngu6i
phu nu phai trai qua va chiu dung. Tuy nhien, viec chan down cling nhu cac 1(y thuat
h6 trci tam 13-/ nhu the nao thi it nhan vien y to duc biet. Hieu biet va dieu tri nhung

ton thuung tam ly cho phu nu va cac cap va ch6ng v6 sinh la mot linh vuc luOn
chiern duqc sir quan tam dm cac nha tri lieu tam
Co the nhiing t6n thuong nay chua tea mac do r6i loan tam than nhung nhCmg

t6n thucmg tam 11 thueng gap la shock, cam giac tOi loi, cam thay cu6c hOn nhan

cua minh se bi d6 vor, mat to tin 6 ban than, giam kha nang sinh hoat tinh duc va
cam giac bi xa hOi CO lap. Ngubi phu nu de d6i dien voi van de kilo khan nay thu6ng
la c6 nhieu phan 'Mg o nhCmg mac do khac nhau [19].

va

chap nhan tinh trang khOng c6 con, thay vao d6 la nhting hoat long tich cuc de
nhirng phien muOn vi khOng c6 con khOng co w h61 lam ho bi sang chin tinh thin.
Dac biet, nhung phu nil c6 niern tin rang tinh trang vO sinh cua minh la do
MOt s6 c6 phan ung tich cuc la tim kiem nhiing m6i lien he 'Jong canh

mot dung t6i cao qui dinh thi nhCrng phu nil nay c6 xu hu6ng to can bang trang thai
vO sinh cua minh tot hcrn nhirng ngu6i phu nu khac va ho cho rang niern vui de can

bang trang thai v6 sinh cUa minh la giiip do nhCmg dila tre cua nhCrng ngu6i phu nu
khac, do d6, ho de dang chap nhan tinh trang vO sinh cna minh va c6 thai dO song
tich cuc hon. Tuy nhien nhung phan (mg tich cuc nhu the it gap 6 nhung phu nu

song o nhirng nu6c chau

A

va nhung nu6c 6 the giai thd ba, nhCrng nu6c ma tinh

trang khOng con cai la dieu khOng chap nhan dugc. NhCrng phu nu 6 nhCmg nu6c nay
c6 xu Wing bi nhiing tinh cam va phuung thdc tieu cuc lam tram trong hcm sang
chan tinh than va anh hu6ng nang ne t6i sac khOe. Ho thuang song khep kin, thu
minh, tranh nhCmg moi quan he trong Ong thing

va xa hcii. dac biet nhCmg nai hay

nhac den van de nhay cam la con cai.
Nhu vay, phan (mg cua timg ca nhan phu nil phu thuOc vao quan niern cua

timg ca nhan, gia dinh va xa hOi ye tam quan trong cua dda con trong cOng (long xa
hOi ma ngu6i phu nu dang sinh song. Tuy nhien, tai Viet Nam, hien khOng c6 nhieu

18


nghien cdu di sau vao linh vuc nay. NM-mg nghien cdu danh gia thuc trang chung ye
anh hiking cua vO sinh not chung len cac cap vq chdng Mang cling rat han the.
Trong chucmg nay, cluing tOi de cap tai cac dau hieu tam 1/ QIN:cc coi nhu la
cac dau hieu chi bao ngtkri phu nit him muOn-vO sinh can phai có to van tam 1/, cac
nguyen tac can thiep tam 1/ cling nhu mot so IcS , thuat to van tam 1/ va tam 1/ tri lieu
có the h6 trq cho benh nhan hiern muOn-vO sinh.
3.1.Tu van tam IS,

DU nhieu cap vg chOng d6i dien vai van de v6 sinh cua ho mot cach do th6a
va tuan thu t6t ngay ca trong thin gian kham va die u tri keo dai nhung viec mot s6
berth nhan cam they chan nan, budn ba, mat kiem soat, hoac cac trieu Chung cua
tram cam, lo au la then thutmg gap. Veil nhung ngueri do, cuOc song cua ho se bi
khung hoing. Ban dau ngut:ti vq hoac chdng co the co cam giac tOi 16i hoac xau hd
vi da khien gia dinh mirth lam vao can't khOng con. Khi bat dau dieu tri, ho se trai
qua nhang chu kS, by vong roi lai that vong khi m6i kS , kinh qua di. Khi thqi gian
dieu tri dai them, lo Lang ye tam 19 thurimg tang len. Trong mQt vai trubng hqp, cac
cap vq chdng co the bi am anh ye

v6 sinh cua ho va diet' nay anti hung den cac

khia canh khac trong cuOc song ma thtktng la cac van de lien quan tai h6n nhan gia
dinh khien cho quan he vg chdng se bi anti huerng. Viec cac cap vq chdng throng dau
veri cac stress tam 1/ nay t6t den mtic nao phu thuQc vao nhieu yeu t6 nhu dO tudi
khi ho nhan duqc chin down v6 sinh, dac diem ye titian cach, cach tit& throng dau

19

va co the pheng ve, nhang benh tam than ho cid CO tar& do, h6 tro cita gia dinh va
ban be, dOng co khien ho muon co con. Ben canh d6, mot trong nhfing yeti t6 rat
quan trong quyet dinh viec cac cap vci chOng duong dau yeti van de nay tot den dau
trong qua trinh kham, chin doan va diet' tri plat
3.1.1 Cac ditu hieu cho thcly benh nhein can to vein tam 1.)i
Dual day la cac dau hieu cho thgy benh nhan hiem muOn-v6 sinh can sir 116
tro tu van tam 19 tir nhan vien y te:
•

Lu6n cam thSy lo ling, mac cam, kh6ng c6 gia tri

• Cam thay xa lanh veri ding dong, xa hOi
•

Mk king thu vari cac hoat d6ng thuong ngay cung nhu cam thgy mat di cac
m6i quan he.

•

Co cac dau hieu cita tram cam

• Tang trong thai lang lang, lo lang
•

KhOng the tap trung vao cOng viec do luOn nghi tai van de hiem muOn-v6 sinh

•

Ran nth trong hOn nhan

•

Kho tap trung va giarn tri niter

• Tang but thu6c, u6ng ruou
• Thay d6i th6i quen an u6ng, thay d6i trong *rig w the, thay d6i giac ngu
•

CO 9 tuOng tu tir hoac chet

•

Kh6 khan trong sinh hoat tinh duc

3.1.2. MO so"" nguyen tic chinh khi tit van cho Onh nhan va sinh:
Tu van tam 19 cho benh nhan hiem muOn-v6 sinh can theo cac nguyen tic sau:
(1) Ngtroi cung cap dich vu tu van cho benh nhan ye van de v6 sinh can nam
1.6 ca benh va cac lua chon c6 the c6 trong dieu tri trung hop nay.
(2) Can c6 dinh gia ban dau xem phan crag cua ho nhu the nao khi nhan duoc
chin doan va thao luan voi ho de ho hieu CO chin doan d6 coy nghia gi va cac diet'
tri can c6.
(3) Can c6 nhfmg [16 tro tam 19 ngay trong theri gian dau: Ngay tir dau, ngoai
viec cung cap cho ho nhCmg htrong din v6 cac dap ling tam 19 ho c6 the cam dig) ,
khiduocet'rbangmhoctrileuka cpvh6ngua
duoc tr'an an rang cac cam xtic cua ho nhu vay la binh thuOng. Can khuyen khich

20

benh nhan ngay tit dau de ho dap ang day du cac nhu eau cua ban

e dinh

- ng, nghi ngoi, the duc the thao va c6ng viec.
duO

(4) Hay luOn nho muc dich cua tu van la gidp benh nhan vuut qua van de tam
19 khi &roc biet ve benh, gidp benh nhan tuan thU tot qua trinh dieu tri cung nhu
viec ho c6 the ducmg dau v Ii khi nang that bai trong diet' tri. Viec nay thu&ng rat
kh6 khan voi nhi-mg ngtrOi hi v6 sinh khOng ro nguyen nhan vi khi d6 kh6 c6 co s&
benh hoc chic chart de guy& dinh dirng dieu tri. &lc cap vo chOng trong hoan earth

do can co mot not ho cam thay an town de chia se cam xlic va dui ra guy& dinh cUa
ho v6 viec ho c6 mu6n dung dieu tri khOng hoac ho mu6n nhan con nuOi.
3.1.3.Thoi diem can to van

3.2. Cac each to van
Benh nhan c6 the hp chop each tu van ho thay phi' hop nhat, c6 the la to van

ca nhan, tu van theo tirng cap vo chong hoac tu van cho mot nhom. Cac icy thuat tri
lieu tam 19 c6 the sir dung bao gom giao duc tam 19, tri lieu tam 19 nhan ttic, tri lieu
nhan attic hanh vi [24,26].
3.3. Chien luot duong din von van de cho timg ca nhan (Individual Coping
Strategies)

Day la m6t s6 chien luoc giup benh nhan (xi the binh tinh hon trong qua trinh
dieu tri v6 sinh :
Tham gia vao cac hoat Ong thu gian, khien ho de chiu hon va de lam. Co the

thien, yega, xem film, nghe nhac, th6 sau, k y- thuat thu gian cac nh6m co, di 1)0.
Gianh theci gian lam nhirng hoat dOng nhe va de chiu.
•

Tranh nhang viec ton sac, gay mat ngit. '

• An u6ng dit dinh duang. Biet nguang ye the ltrc va tinh than cUa minh va de
ban than c6 the theo nhip dieu cuOc song
•

hop.

Tr& nen chi' dOng (chi khOng bi dOng) trong kiem soat van de v6 sinh va cac
stress lien quan.

•

Co gang dinh tam (mindfulness): hieu gia tri va hung thu hien tai, giu tam
tri & hien tai (6 day-ltic nay), tang nhan thtic
nghi thay, nghe thay va soy thay luc d6.

21

ye nhirng gi minh nhin thay,