MỘT số vấn đề PHÁP lý về hợp ĐỒNG bảo HIỂM THEO LUẬT KINH DOANH bảo HIỂM

Đ Ạ I H Ọ C Q U Ố C G IA H À N Ộ I

K H O A LUẬT

ỉỉo ả n g

Trọng Huy

M Ộ T SỐ V Ấ N Đ Ề P H Ấ P L Ý V E IiỢ P Đ ồ N G B A O H IE M
T H E O L U Ậ T K IN H D O A N H B A O H IE M

C h u y ê n n g à n h : L u ậ t k i n h tế

M ã s ố : 5 0 5 15

L U Ạ N VAN THẠC S ỉ KHOA n ọ c LU Ạ T

NGƯỜI IỊƯỎNG DẪN KIIOA HỌC:
TIẾN Sĩ NGUYỄN AM IIlỂư

HÀ NỘI

2002


L Ờ I C ẢM ƠN
T ô i x in hả)' tỏ sự k ín h tr ọ iiíì \ ả lò m ỉ b ic í on t o i Tháy uiáo. T iến s ĩ
L u ậ t h ọ c N g u y ễ n A m H iể u d ã tận tâ m h ù ó ĩm chỉn \ à Lliúp i/o n h iố u ý k iổ n
q u ý báu tr o n z s u ố t th à i g ia n t ô i th ự c h iệ n \ ả hoàn th ả n h bản l uận ỉ ’,7/7 nảv.
T ô i x in b à y tỏ lỏ n g b iế t ơn t ó i các T h ầ y íỊÌáo, C ô
iiin u iỉ d ạ y c h o ló p Cno h ọ c L u ậ t k h o á 19 9 9

RÌíío d à n h iệ t tìn h

2 0 0 2 , đ ã tm nQ b ị c h o c h ú n g tô i

n h iề u k iế n th ú c vả HQUồn tà i liệ u th a m k h ả o p h o M Ị p h ú d ể h o à n th à n h bản
L u ậ n văn này.
N h â n dãy, tô i c ũ n g x in b ả v tổ ỉò iì í i k ín h trọ n g và b ié t ơn \ ’ô hạn t ó i
B ổ, M ẹ và các anh, chị, em tro n g g ia d in h và trâ n trọ n g cảm ơn L ã n h đạo c ơ
quan, a n h c h ị em đồns, lìíĩh iệ p , d à tạo d iề u k iệ n ch o t ô i c ả về I ậ t c h ấ t và tin h
th ắ n tro n (Ị s u ố t th o i iìia n tlìe o h ọ c ló p C ao h ọ c vả h o à n th à n h L nận 1 'ăn.
H ọ c v iê n C ao h ọ c L u ậ t k h o d 1 9 9 9 - 2 0 0 2
H o à n g T ro n g I ỉ u y
C ô n g t ỵ c ổ p h ẩ n bảo h iể m P e tro l ịm e x
C h i n h á n h Thủa T h iê n H u ê


LỜI CAM ĐOAN
T ô i x in

cam

d o a / 7 , L u ậ n văn

"M ột sô vẩn dẻ pháp lý vổ hợp đồng bảo

h iể m th e o L u ậ t k in h d o a n h bẩo h iể m " đ iiọ c l ô i í/lự c h iệ n d ộ c lậ p \ ’ả d u ó i sự
h ư ớ n g dẫn trự c tiổ p của

Tiến s ĩ Luật h ọ c Nguyễn Am Hiểu

-

V ụ K in h tê

-

D â n sự, B ộ Tu' p h á p .
L u ậ n văn n ả y k h ô n g sao ch é p b ắ t c ứ L u ậ n văn h a y c ỏ n a trìn h n g h iê n
CIÍÌI khoa h ọ c n ả tì đ ã đ ư ợ c c ô im bõ trư ố c d iìy vê dề lả i c ó Hen q u an d én L u ậ n
văn.
T ro n g q u á trìn h th ự c h iệ n vả h o àn thành, L u ậ n văn c ó ih a m k h ả o m ộ t
sô ch u yê n cỉẻ vả b ả i v iê t c ó Hên q u a n ỏ Iro n <
2; n iío c vả q u ố c tê n h ũ n g d ú ọ c
tríc h dẫn 11ũ,u y ê n văn và n g u ồ n tà i liệ u tríc h dân d ú ọ c n ê u ra tạ i D a n h m ụ c
tò i liệ u th a m k h ả o chíọc đ ề cập ổ p h ầ n c u ố i của bản L u ậ n văn nảy.

Tác <ỊĨả
Hoàng Trọng Huy
H ọ c v iê n C ao h ọ c L u ậ t k h o ả 1 9 9 9 - 2 0 0 2
K h o a L u ậ t - Đ ạ i h ọ c Q u ố c G ia H à N ộ i


Lu ậ n \v n Thục s ì khon học Luật

M ỤC LỤC

Nội d u n g

Trang

PHẨN MỞ DẤU

1/ Tí nh câp thiêt của đề tài .............................................................................................. I
2/ Phạm vi nehiôn cứu

................................................................................................ 5

3/ Dối tiiộng nghiên cứu .............................................................................................. 6
4/ Phũõnc, phá p nuhiôn cứu

.......................................................................................7

5 / Tình hình nah iên c ứ u ................................................................................................ 8
6/ D ó n g góp khoa học của dề t à i ............................................................................... 8
5/ Kct câu luận vă n ........................................................................................................9

Chương 1 : M Ộ T s ố V A N ĐẺ CIIƯNG V Ể IIỢP D Ỏ N G B Ả O H IỂ M
1.1 Kh ái n i ệ m hợp đ ồ n g bảo hiếm ......................................................................... 10
1.2 N h ữ n g đặ c đ i ể m , tính c h ẩ t c ủa hợp đồ n g bảo hiểm
1.3.1 Chủ th ế của hộp đồ ng bảo hiểm .................................................................... 1 1
1.3.2 Khách the của họp đ ồ n g bảo hiểm .................................................................14
1.3.3 Dổi tiione, của hộp d ồ n g hảo hiểm ..................................................................14
1.3.4 I [ình thức hợp dồng bảo hiểm .........................................................................15
1.3.5 Một số tính chai có bản của hộp dồ ng hảo hiểm .......................................2 1
1.3

P h â n loại h ợp đ ồ n g bảo hiểm

1.3.1 T he o n g u ồ n gốc phát triển của ne,ành bảo hiể m ........................................................ 23
1.3.2 The o p h ú ò n g thức triển khai ............................................................................................24

1.3.3 The o Luậl kinh doanh bảo hiểm .................................................................................... 24
Chương 2 :NIIỮNG V A N Đ Ẻ PH Á P
2.1

N ộ i d ư n g c ủa hộ p đ ồ n g bảo hiểm

L Ý c ơ B A N V Ề H ộ p Đ Ô N G B A O I ỉ i ỂM


Luận van Thọc s ì khan học Luật

2.1.1 Diều khoản lluiỏim l ệ ........................................................................................ 27
2.1.2 Diều khoản chủ yếu ...........................................................................................27
2.1.3 Dieu khoản tuỳ nghi ......................................................................................... 29
2.2 G i a o kết hợp d ồ n g bảo hi ểm
2.2.1 Khai háo vỏ dổi Uíộnụ hảo hiếm và các rủi r o .......................................... 30
2.2.2 C h ắ p nhận hảo hiểm ......................................................................................... 32
2.3 Q u y ề n v à ng h ĩa vụ c ủa các bên
2.3.1 N a h ĩa vụ của hôn mua hảo hiếm
2.3.

ỉ . 1 N gh ĩa vụ trả phí ..............................................................................................34

2 . 3 . 1.2 Naliĩa vụ khai báo thay dổi

mức tỉộ rủi

ro ................................... 35

2.3.1.3 Ngliîu vụ llụie hiện an toàn, dề phò nu,,

hạn ché tổn t h ấ t ........ 37

2.3.1.4 Nghïïi vụ thònu háo sự kiện bảo hiếm và thiệt hại ............................... 40
2.3.2 Quvồn của hên mua bảo hiếm
2.3.2.1 Q u y ề n dược hồi thưởng , dược trả tiền hảo h i ể m .................................41
2 3 .2 .2 Q u y ề n yêu cầu do an h nghiệp hảo hiếm giải thích các diều khoản, diều kiện

bảo hiểm và lựa chọn d oa nh rmhiệp hảo h i ế m .................................... 42
2.3.2.3 Q u y ề n yêu cầu sửa đôi, c h ắ m dứt hộp dồ n g bảo hiếm .................... 44
2.3.2.4 Q u y ề n ch uy ển nh ượ ng họp d ồ n g bảo hiểm .........................................45
2.3.2.5 Các qu y ề n k h á c .............................................................................................. 47
2.3.3 N g h ĩa vụ của doanh nghiệ p bảo hiểm
2.3.3.1 N ghĩa vụ trả tiền bảo hiểm hoặc bồi t h ũ ò n g .........................................48
2.3.3.2 N a h ĩ a vụ íiiải thích cho bên m ua bảo hiểm các diều kiện , diều khoản bảo
hiểm , quyề n và nuhĩa vụ của bên m ua hảo h i ế m ..............................................50
2. 3 . 3 .3 Níìhĩa vụ cắp dơn hảo hiểm , ũiấy chiine nhận hảo hiếm ................ 51

IhKìiio TrọnQ H uy

Khoií 1999.

2002


ĩ.uựn 1,7/7 Thạc s ĩ khon học I.uột

2.3.3.4 N c h ĩ a vụ phổi hộp vdi hên m ua bảo hiểm giải quyết yêu cầu
của nmíòi tluì b a ............................................................................................................ 52
2.3.3.5 Các Níihĩa vụ k h á c ..........................................................................................53

2.3.4

Q u y ề n của doan h nghiệ p bảo hiếm

2.3.4.1 Q u yề n thu phí bảo hiểm .............................................................................. 54
2.3.4.2 Q u y ề n yêu cầu bên m u a hảo hiểm curm cắp thôníi tin .................... 55
2.3.4.3 Q u y ề n tử chối, khấu trừ và hạn ché hồi tlníòng, trả tiền bảo hiểm . 57
2.3.4.4 Q u y ề n vêu cẩu bên m ua bảo hiểm áp dụ n g các hiện pháp
dề p h ò n e , hạn chế tổn thắt ........................................................................................ 62
2.3.4.5 Các qu yề n k h á c ................................................................................................63
2.4 C h ẩ m dứt hợp đ ồ n g bảo h i ể m
2.4.1 C h ắ m dứt họp dôn g bảo hiếm ihco quy định tại Rộ luật dân sự
2.4.1.1 C h a m dut họp đồ n g do dã hoàn thành
hoặc theo thoả thuận giữa các bên ...........................................................................64
2.4.1.2 Chain dúi họp dồ n g tro ng trường hộp cá nhân tiiao kổl họp d o n e chổi , pháp
nhân hoặc chủ ihể khác c hấm dut mà hộp dồ ng phải do chính cá nhân , pháp nhân
đó thực hiện .....................................................................................................................65
2.4.2 C h ấ m dứt hộp dồ n g theo quy dịnh của Luật kinh doanh bảo hiểm
2.4.2.1 C h ắ m dứt họp đồ ng bảo hiểm do hèn mua hảo hiểm kh ô n a còn quyề n lọi
được bảo h i ể m .................................................................................................................66
2.4.2.2 C h ắ m dứt họp đồ n g tr o n g trường họp bên mua bảo hiểm không dó ng đủ phí
bảo hiếm

......................................................................................................................... 67

2.4.2.3 C h ấ m dứt hộp đồ n g tronc, trường hộp hên mua hảo hiểm khôim d o n e dủ phí
tron li thỏi üian ilia hạn đó n g phí .............................................................................. 68

HoàtìQ Trọns Hity Khori / nC)C> - POPP

/.//.7/7 1,7/; Thiic s ĩ khon học Luật

2-4.2.4 C h ắ m dut họp d o n e do họp d o n e bị dinh chỉ thực h i ệ n ...................... 69
2.4.2.5 C h ấ m dúi hộp d ồ n g hảo hiểm do bị huy b ỏ .......................................... 71
2.5

H ợ p đ ồ n g bảo h i ể m vô h iệ u

2.5.1. H ọ p done, hảo hiếm vô hiệu theo Luật kinh d o a n h bảo h i ể m ................72
2.5.2

I [ọp done, hảo hiểm vô hiệu theo phá p luật chunc. vổ hộp d o n e ...... 74
Chương 3 : T H ự C TIEN ÁP D Ự N G V Ả M Ộ T s ổ K IEN n g h ị

3.1 T h ự c ti ễ n áp d ụ n g p h á p luật về h ợ p đ ồ n g bảo h iể m
3.1.1 Ph á p luật vổ hộp dồn g bảo hiểm trũỏc khi Luậl kinh d o a n h bảo hiểm có hiệu
lực ..........................................................................................................................................77
3.1.2 Thự c tiễn áp d ụ n g ph á p luật về hộp d ồ n g

hảo hiểm ironti hoạt đ ộ n g kinh

doa nh bảo h i ể m .................................................................................................................79
3.1.3

C á c trũỏne, hộp hợp đ ồ n a vô hiệu thưỏne, g ặ p ........................................... 82

3.1.4

V ấ n dỏ hoa h ồ n g hảo hiếm và dại lý bảo hiểm ........................................83

3.2 K iế n nghị h o à n thi ệ n p h á p luật vổ h ợ p d ồ n g bả o h iể m
3.2.1 I linh thức hộp d ồ n g bảo hiểm

...........................................................................85

3.2.2 Nội d u n g chủ yếu của họp d ồ n g bảo hiếm ....................................................87
3.2.3 T r ũ ò n g họp hộp đồ n g v ô hiệu do vi p h ạ m diề u k ho ản chủ thể ..........89
3.2.4 V ấ n đề phát hiện rủi ro tăng lên n h ũ n g hên mua bảo hiểm .................... 90
3.2.5 K hẩ u trừ trách nhiệm bảo hiểm do lỗi của hcn m ua bảo hiểm ..........91
3.2.6 Qu y định về chi phí giám đ ị n h ............................................................................ 91
3.2.7 V ấ n dề ch ắm dứt hộp d ồ n u khi dã xảy ra sự kiện bảo hiếm ................... 93
3.2.8 v á n dề hảo hiểm trùng .........................................................................................94
3.2.9 Van dề phí hảo hiểm ..............................................................................................96
PHẦN KẾT LUẬN

Hoàna Trọns Hiĩy Khoã 1 Pn9 - 200,-

....................................... 99


/.//,7/7 r.7/7 'ỉ'học SĨ kh on h ọ c ỈA iậ ỉ

PHẦN MỞ ĐẦU
1/ Tí n h c ấ p th iế t c ủ a dề tài :
Bảo hiếm là hệ thốnc, các quan hệ kinh lổ phát sinh troim quá trình hình
thành và su dụno. quỹ bảo hiểm cho mục dích hù dắp tổn thát đo các rủi ro uây ra,
đ ả m bảo cho quá trinh tái sản xuất điíọc thiioim xuyên và liên tục .
Tronc, hệ thốns, lài ch ính quốc nia, bảo hiếm clónti vai Irò của một Irunu
gian lài chính, uóp phần tập trung và tích tụ vốn, thúc dẩv lái sản xuất mồ rộim,

nâ ng cao V thúc dề phỏns, hạn elle tổn thất của mọi thành viên Irons xã hội, ạiúp các
thành phan kinh tế th a m 2,ia vào các lĩnh vực moi, rủi ro cao.
T r o n s đòi s óng xã hội, hoạ t độ nu. bảo hiểm tníoc hết nhằm khắc phục
nhữ nu hậu quả của rủi ro. H ậ u quả của rủi ro có nhiều d ạ n c Illume, nhìn ch ung tiều
có liên quan đen khía cạnh tài chính, phát sinh các khoản chi phí, chi tiêu bal
thúỏna. Iloạt độ n g bảo hiểm

là hoạt d ộ n g cun g cắp các dịch vụ dặc hiệt đáp ứng

các dảm bảo về tài ch ính trùdc các rủi ro thône. qua việc hồi thưònu, trả hảo hiểm
nhúng mặt khác hoạt d ộ n g hảo h iểm về m ột khía cạnh khác còn có trách nhiệm

nc hiên cứu rủi ro, Ihống kê tai nạn, xác định ne u yc n nhân, tan suai và de ra các biện
ph á p nhằm kiểm soát, ngă n ngừa hoặc hạn che rủi ro .
H oạ t đ ộ n g kinh d o a n h bảo hiểm đã hình thành và phát triển tại các quốc
gia cách dây h à n ẹ ng à n năm, xuấ t phát UÏ nhiều ìmuồn liốc khác nhau nhũntí tập
t ru n e nhất là các rủi ro th ươ ng mại bằ nu d ư ò n a biến và rủi 10 hoả hoạn. N ẹ à y nay
hoạt động bảo hiểm kì lông n g ừ n g phá t triển, trỏ thành ntiành dịch vụ dón g vai trò
qua n trọne, tr one nền kinh tế của nhiều q uố c e.ia trên thế ui(M V()i nhiổu loại hình da
d ạ n e , piionạ. plui lliâm nhập vào mọi lĩnh vực cún cuộc sông \ ;'| tro ihành một nhu

Hoàng Trọng Huv

Khoá ì 999 - 2002

^


Ỉ.i/ậ ỉì \ ủ ĩĩ Thạc s ì khon học ỉ.u ậ t

cầu khône. thể tliicu dùộc của con 112,1101 .
(j Việt N a m , hoạt tlộnu bảo hiểm ra (.lỏi muộn lìõn nhieu so voi các miổc
irên thổ gidi. Thỏi Pháp thuộc dã có một sổ hoạt dộng hảo hiểm nhiinc chí phục vụ
cho các th ú ó n e nhâ n Pháp và naiíỏi nhà của binh lính Pluíp. Trúoc năm 1075, hoạt
d ộ n ụ kinh do a n h bảo hiểm tại miền N a m khá phát triển, có kh oả nu 50 c ôn g ty và
chi nhánh bảo hiểm trong nước và núổc niioùi hoạt dộn g voi nhiều imhiộp vụ bảo
hiểm. Do dặc đi ểm của có che kinh lế nên ỏ miền Bắc, Bảo Việl là c ô n u ly hảo hiểm
nhà niíỏc duy nhất dại diện cho nu àn h hảo hiểm Việt N a m , (lu ọc thành lập theo
Q uy él dịnh 179/CP của I lội đố nu C hín h phủ nuày 17.12.1964. Khi điiộe thành lập,
B ảo Việt chí hoạt dộn g trong lĩnh vực phi nhàn thọ, chủ you là hảo hiếm hàn e lioá
xuất nhập khẩu, hảo hiểm thân tàu sau dó moi don các nuhiộp vụ hảo hiểm tai nạn
lao đ ộ n a ( 1987), xe cơ giỏi ( 1 9 8 8 ) , học sinh ( 1991 ), ...
Nghị địn h 100/CP ngày 18.12.1993 của Chính phủ quy dịnh về hoạt
d ộ n g kinh d o a n h bảo hiểm là m óc lịch sử cho phép xà hội hoá hoạt d ộ n u bảo hiểm
iheo hình lluíc kinh doanh vì mục đích lọi nluiận và phá vỏ thô dộc q u yể n của Bảo
Việt. N e a y sau khi Ng hị Định 100/CP dũộc ban hành, các tổ cluíc hảo hiểm thuộc
nhiều thảnh ph ầ n kinh tế lần lượt ra đòi tạo nên mộ t thị tnỉò ng sôi độ ne . Các sản
ph ẩm bảo hiểm dược nghiên cứu m ỏ rộ n e về phạm vi, dối tu ọ n c bảo hiểm, các sản
p hẩ m hảo hiế m moi dược đu'a vào áp đụ n e , các diều khoản , quy tắc bảo hiểm dần
được hoàn thiện v à p h ổ biến rộn g rãi. Miện nay dã có gần 20 c ôn g ty bảo hiểm và tái
bảo hiểm được th àn h lập tại Việ t N a m , trên 30 côn g ty bảo hiểm và tái hảo hiểm
nước naoài dặt văn p hòn g tại Việt N a m . Trôna, lién trình hội nhập và phát triển kinh
lể -xã

hội, dự đoá n lrono. thỏi ũian tỏi, sổ Iiíộng doanh imhiệp hảo hiểm, tái hảo

hiểm, mỏi ui ỏi hảo hiếm thành lập hoặc d ă n e ký hoạt d ộ n e lại Việl nam sẽ còn lănẹ
/ỉoà no Trọng Huy

Khoa 1999 - 2002

^


Ỉ.ÍIỘII ivJ/7 Thọc s ì khon học ỉ.iũ ìt

cao .
Tn2n có sổ dúc kết nhìĩnu. kinh nuliiộm Irona lịch su hoại dộnu, phát triển
của nu à n h bảo hiểm Việt N a m và tham khảo kinh na hiệ m lập pháp của các míỏc,
N h à mióc ta biíỏc dầu dã xây d ự n c có sỏ pháp lý tạo dieu kiện cho thị trúỏng hảo
hiếm phát triển dúi m luiỏna, viìa d ả m hảo sự kiếm tra uiám sát của Nhà niídc dổi voi
hoạt cỉộne bảo hiểm, vừa dả m bảo lọi ích liộp pháp của íloanh rmhiệp bảo hiểm và
nguỏi tham íiia bảo hiểm. Tu y nhiên, p h á p luật vỏ hảo hicm (Jeu là các văn bản pháp
luật dơn liàniì ỏ tlưói dạ ng các Q uyết định, T hôi m tư nôn thiêu lính hệ lliống và có
lịiá trị phá p lý cluia cao .
Ch ín h sự can thiốl phải tạo ra một hành lane pháp lý vung mạnh và phù
hộp vói hoạt dộnc, ngà y c à n g phát triển của nuành kinh doan h bảo hiểm , thúc đẩv
nhu cầu xã hội hóa các quan hộ hảo hiểm, Nhà nnoc dã han hành Luật kinh doanh
bảo hiểm niiày 22.12.2000, có hiệu lực lừ ìmày 01.4.2001 .
Sự ra dỏi của Luật kinh do an h hảo hiểm là một bũỏc n s o ặ c lổn trong quá
trình tồn tại và phát triển của nuành hảo hiểm Việt nam " D Ổ bảo vệ quyốn và lợ i ích
hợp p h áp của t ổ chúc , cá nhún thnm aũì bảo hiểm ; dẩy m ạnh hoại ổ ộ n s k in h doanh
bảo h iể m ; íió p phần thúc đ ẩy và d u y tr ì sự p h á í triể n bổn vun a của nền k in h lê - x ã
h ộ i , ổn đ ịn h d o i su n s nhân dân ; tans, ciiỏne. h iộu ỉ ực quản lý nhà nước d ố i v ó i hoạt
CỈỘIĨQ k in h doanh bảo hiểm ".(Lòi nói dầu của Luật kinh doanh bảo hiểm )

Lu ậ t kinh d oa nh bảo hiếm yêu cầu phải rà soát lại hệ th u n e các văn bản
pháp luật c h u y ê n ngành đane, tồn tại d o n a thòi dỏi hỏi sự h ú ỏ n a dẫn và quy định chi
tiết của n h u n g vă n bản dùổi luật. Rãi rác trong các văn bản chuyên ne ành bảo hiểm
trũck đây tồn tại các quy định trái vòi quv dịnh tại Luật kinh doan h hảo hiếm; nauọc

lại có n hừn u quy định tại Luật kinh do an h hảo hiểm còn mans; tính khái quát cao rái
ỊỊoáns Trọn 2 ỉ ì uy - Khoa / 999 - 2002

3


l.uÇm \ ũn Thọc s ĩ khoa học ỉ uột

khó áp d ụ n g t r o n c thực té nếu khôim có văn bản hũ ổn g dẫn cụ thể .
CÔIIQ, cụ chủ yéu và quan trọim nhai đố thực hiện lioạl dộim kinh doanh
bảo hiểm là h ọ p dồ n g bảo hiểm. Có thể nói rằim , hiện nay , trôn a lất cả các dụng
họp đ ỏ n u vồ các lĩnh vực kinh tê - dân sự, hộp dô nu hảo hiếm có một sô liiộim
khôYic, lồ vì nó đu ọc triển khai hầu khắp và di dổn tử nạ. cá nhân và ỏ tất cả mọi lĩnh
vực của dỏi sons, kinh tổ xã hội vdi nhiều sản phẩm bảo hiểm da đạnc. Mỗi quốc
gia, mỗi hiệp hội hảo hiểm, mỗi còn u ty hảo hiểm xây đựim cho mình nlìữim
ng u y ê n tắc, q uy tắc, điều khoản bảo hiểm riênu và dặc hiệt là các mẫu hộp donc, bảo
hiểm, mẫu dcin bảo hiểm , siẩy chứnc, nhận hảo hiếm riêng. Chính sự cần thiết phải
diều chỉnh các quan hộ rất plnỉc tạp và đa daim của hộp dồnu bảo hiếm, c ô n e cụ chủ
vếu của hoạt độne, kinh doanh hảo hiểm, Luật kinh doan h bảo hiểm dã dành trọn
C h ũ ó im II vỏi 4 Mục và 45 Diều d ể quy dịnh nội dun g và nhiìna, vắn dỏ pháp lý vè
hộp dồ n g bảo hiểm .
Một dặc điểm quan trọng tronc, hoạt d ộ n g kinh doanh hảo hiểm tại Việt
N a m là các sản p h ẩ m bảo hiểm Ihưòng là sự sao chép của sản phẩm hảo hiểm niỉoc
neoài. Các c h u y ê n viên hảo hiểm dược cu di tập huấn nah iệp vụ tại các công ty bảo
hi ểm lon trên ihể giổi có quan hệ tái bảo hiểm hoặc liên doan h vổi doanh nuhiệp
bảo hiểm V iệ t N a m , c ù n g vói sự diồu chính k hô ng kịp thỏi của pháp luật ncn các
doan h nghiệ p hảo hiểm dã có một thói quen áp d ụ n g tập quán bảo hiểm midc neoài
v à diều dó dà trỏ thành một thông lệ. Khi Luật kinh doanh bảo hiểm ra đời, các
doa nh ng h iệ p bảo hiểm và nhắt là tại các chi nhánh, vă n phòn g đại diện trực thuộc
do an h ng hi ệ p bảo hiểm chùa quan tâm dúns, mức dến việc nuhicn cứu áp dụng dẫn

đến nhiều sai sót trong quan hệ họp dồn u bảo hiểm nói riênc. và Ironẹ hoạt độnc,
kinh do a n h bảo hiếm. Chính vì vậy, ìmhiôn cLÍu nliữnc, vắn dồ lý luận và nlìữne quy
Hoàng Trọng Huy

Khoá / 990 - 2002

4


Luận vùn Thạc s ì khoa học Luật

dịnli của Luật kinh doanh bảo hiểm nói chuim và hộp tlồnu hảo hiểm Iron có sỏ dổi
chiêu vói thục tiễn áp dụn g và ngũỢc lại sò uiiìp hiếu sâu hôn ciôim thỏi phát hiện
n h ũ n ” điểm cluia hộp lý trong Luật kinh doan h hảo hiểm dể kiổn nehị hoàn thiện
pháp l u ậ t .
2 / P h ạ m vi ng hi c n cứu c ủa đề tài :
M ội dặc điếm của hoạt dộ n g hảo hiểm tron c xu thố toàn cầu hoá và hội
nhập hiện nav là tính thống nhất Uíõim doi dã diìộc xác lập doi vòi kỹ thuật hảo
hiểm Irên thể uiỏi . I loạt dộ n g bảo hiểm luôn gắn liền voi hoạt dộ ng lái hảo hiểm và
m ột số lĩnh vực hoạt dộ ng bảo hiểm luôn manc. tính da quốc uia nhu' hảo hiểm hàniì
k h ô n ” . hảo hiểm hàng hải ...do dó, các tập đoà n hảo hiểm lon tiều có phạm vi hoạt
d ộ n g phủ khắ p I lie üidi và các cô ng ty hảo hiểm có moi quan hệ chặt chõ voi nhau
vồ lĩnh vực hộp tác kinh do an h lẫn kỹ thuật n gh iệ p vụ .
Sự hình thành và phát triển của ngíinh bảo hiểm tại Việt N a m xuất phát
từ nlnìim yê u cầu của hoạt dộ n g kinh lé Iront» lìíniĩ íiiai doạn lịch sứ nhất dịnh. Cùne,
với sự dổi moi có chc kinh té, hoạt dộ n g hảo hiểm dã mổ rộ nu san ti nhiều lĩnh vực.
Các sản p h ẩ m bảo hiểm hầu hổi dũộc thiết kế dựa trên n h u n a sản phẩm dã tồn tại và
ổn định lử rất lâu trên thế giỏi dũọc hoàn thiện hỏi các hiệp hội hảo hiểm lổn. Trontỉ
rất nhiều tài liệu, lý thuyết liên quan đến hoại dộng, bảo hiểm, có thế chọn ra nhữn e
tài liệu qua n trọng, phù hợp vói tình hình và xu hư ón g hoàn thiện, phát triển của nền

kinh lể - xà hội Việ t nam nói ch u n g và phá p luật về kinh doanh bảo hiểm nói riêng.
Nhììno tài liệu của liên đoàn các côn g ty bảo hiểm Pháp dã phổi hộp với trường Đại
học tài chính ke toán xây dụn g làm tài liệu gi ả n g dạy tro ne, các lóp Assur, các tài
liệu về bảo hiếm của Học viện bảo hiểm hoà im ui a Anh, dại diện cho tniònc. phái
pháp luật A nh - M ỹ ...là nhũìm lài liệu quan trọ 11Í1 cluọc tập tru im tham khảo dể chọn
Hoàng Trọns H uy

Khorì /999 -2002

r;


l.u íịn văn Thạc s ì khoa học L u ậ t

ra những đi ểm phù hộp. N h u n g quan trọng nhất vẫn là thực tiễn da ng áp dụ ng tại
Việl Nam, các quy tắc, diều khoản hảo hiểm, các mẫu hộp dồn g bảo hiểm đang
dũỢc các do an h nejiiêp bảo hiểm sử dụ n g là nhữne, tài liệu rắt phono, phú và kết tinh
của một quá trình thực tiễn của nhiều trường phái lý luận. Các giáo trình về hảo
hiểm của các trường Dại học hiện nay cũn g được viết dựa trên có sỏ các lài liệu
nước ns,oài két họp với việc nghiên cứu dặc điếm và xu hũdng phát triển của hệ
t h o n s pháp luật Việt N a m nói c h un g và chuyên nạ h àn h hảo hiểm nói riêng .
Luật kinh doan h bảo hiểm là một két quả của một quá trình nahièn CÚÌI
lâu dài của các nhà nghiên cứu pháp lý, các ch uyên gia bảo hiểm qua rất nhiều lần
trình dự thảo, do dó tập trung nghiên cứu Luật kinh doanh bảo hiểm trong mối quan
hệ vói các ngành luật khác liên quan là việc làm cần t h i ế t .
3/ Đố i tượ ng n gh iê n cứu :
I lộp d ồ n g bảo hiểm là c ôn g cụ chủ yếu thực hiện hoại dộng kinh doanh
bảo hiếm. Truck’ dây, trong Nghị định sổ 100/CP ngày 18.12.1993 dã gộp ch ung
lio ạ t cỉộns k in h doanh bảo h iể m bao g ồ m cả h o ạt d ộ im k in h doanh lá i bảo hiểm vả
hoạt dộng trim s g ia n bảo h iểm (Điều 1) dẫn don quan niệm cho rằna họp dồn g kinh

do an h bảo hiểm bao g ồ m hợp d ồ n g bảo hiểm gốc, hộp d ồ n g lái bảo hiểm, họp đồn g
dại lý bảo hiểm, h ọp dồ n g môi giỏi bảo hiểm.
Luật kinh do a n h bảo hiểm dã tách hoạt độ ng tái bảo hiểm và trung gian
bảo hiểm ra khỏi hoạt đ ộ n g kinh doa nh bảo hiểm, vì vậy họp dồn g bảo hiểm đứng
độc lộp và trỏ thành một chế định quan trọng nhắt trong Luật kinh doan h bảo hiểm.
Chính vì iẽ đó, luận văn chỉ tậ p trung vào nghiên CÜU chế định họp dồng
bảo hiểm với đ ú n g nghĩa của nó là họp đồ n g bảo hiểm cốc. K h ỗ n e nghiên cứu họp
đ ồ n g tái bảo hiểm hoặc hợp đ ồ n g dại lý bảo hiểm, họp dồ n g môi uidi bảo hiểm .
Ỉ-Ioàn 3 Trọng Huv

Khoá / 999 - 2002

6


ỉ.u ậ /1 văn Thạc s ĩ khoa học Luật

4 / P h ư ơ n g p h á p ng hic n cứu :
Vdi m ục dích nghiên CIÍII nhữne, diêm mỏi của Luật kinh doanh bảo
hiểm, làm rõ nli ữn s vắn dề lý luận tro n e nhung quy định của Luật kinh doanh hảo
hiể m trên có sổ dối chiếu vói lliực liễn daim áp tlụne dế tim ra n h u n g uiải pháp
n h ằ m bổ s u n a và hoàn thiện quá trinh dieu chỉnh của pháp luật kinh doanh hảo
h i ể m , c á c p h ũ ó n g p h á p n g h i ê n CÜU dược áp d ụ n g t r o n g đ ề tài n à y là :

- P h ư ơ n g pháp két họp lý luận voi thực tiễn: Do thực tiễn sinh dộng của
hoạt độim hảo hiếm hiện nay tại Việt N a m , nhiều sản phẩm hảo hiểm dan g diiộc
triển khai là kcl quả của những quá trình lý luận dã dược c h ung minh và chọn lọc.
Lu ật kinh d o a nh bảo hiểm ra đòi trên cò sỏ nhu cầu bức thiết cần phải diều chỉnh và
q uả n lý các q u a n hệ bảo hiếm đa ng tồn tại. Do dó, lấy thực tiễn pho ng phú , da dạ ng

đ ể ch ứn g m in h ch o lý luận và ngiíỢc lại là pluíóng pháp nghiên eiíu xuyê n suốt của
luận văn .
- P h ư ơ n g pháp tổng kếl kinh nghiệm: Vói số lượng kh ổ n g lồ của họp
d ồ n g bảo hiểm, các doanh nghiệp hảo hiểm chì đúc kết rất nhiều kinh n&hiộrn trong
q ua n hệ hợp d ồ n g bảo hiểm. T h ô n g qua tìm hiếu n h u n e mẫu hộp done. bảo lìiểm
d a ng áp d ụ n g và kết qu ả giải quyết các tranh chấp họp dồ n g bảo hiểm dế tìm ra
nh ững điểm c ầ n làm rõ và điều chính .
- P h ư ơ n g phá p phâ n tích, tô ng họp, khái’quát: Đê nắm vững cơ sổ lý luận
của Luật kin h d o a n h bảo hiểm và đặc biệt là chế định họp đ ồ n g bảo hiểm, luận văn
đã phâ n tích từng đặc điểm của quan hộ hộp dồ n g bảo hiểm, nhung điều khoản của
h ọ p đ ồ n c theo từ n g loại hình nghiệp vụ bảo hiếm để khái quát thành n h u n g nguyên
tắc c hung t r o n g q u á trình thiết lập, thực hiện và c hấm dứt họp dồng, các nguyên tắc
bồi thường, trả tiền bảo hiểm, nguyên tắc xử lý vi ph ạm họp d ồ n o , ...
Hoàng Trọng H uy

Khoá / 099 - 2002

7


Luận văn Thạc s ĩ khoa học Luật

-

Ph ư ơ n g pháp so sánh, dối chiếu: Đổ làm rõ hôn nhuim quy đ ịn h của

Luật kinh doan h hảo hiếm vồ họp d ồ n g hảo hiếm, luận văn áp đụne, phúó ng pháp so
sánh và đối ch iểu các dạng hộp d ồ n g theo nhung n h ó m dối Uiộim bảo hiểm, so sánh
voi sự điều ch ỉnh của pháp luật các nước và trong thực lổ dể tim ra uiải pháp tói Líu .

5. Tình hình nghiên cứu :
Luật kinh doanh bảo hiểm vừa mới dược áp d ụ n g chúa dầy một năm, các
văn bản h ư ớ n ẹ d ẫ n của Chính phủ , các Bộ chúa dầy đủ. Ch ũa có các báo cáo tổng
kết, đán h giá liên quan đến tình hình áp d ụ n g ph á p luật về kinh doan h bảo
hiem.Tn.ioc đây dã có nhiều giáo trinh, lài liệu và c ô n g trình ìmhiên cứu dề tài này
n h ú n g ỏ góc độ lý luận hoặc nghiên cứu về quá trình hình thành, phát triển và thực
trạno. áp d ụ n g ph á p luật về kinh doanh bảo hiểm trong bối cảnh I.uật kinh doan h
bảo hiểm chưa ra dòi. N ghiê n cứu n hu ng vấn dề phá p lý về hộp đồnsi hảo hiểm theo
Luật kinh doan h bảo hiểm , theo học viên là chúa có c ô n g trình nào được c ôn g hố.
Vì vậy luận văn m a n g tính mới và có thể có nhiều dó n g g óp Irons; lĩnh vực nghicn
cứu Luật kinh d o a nh bảo hiểm .
6. Đ ó n g g óp k h o a học c ủa đề lài:
Luậ n văn tập trung nghiên cứu một sổ vắn dề phá p lý về họp đồ n g bảo hiểm
theo luật kinh d o a n h bảo hiểm từ góc độ thực tiễn áp d ụ n g và tro ng quá trình phát
triển của p há p luật về bảo hiểm. Tr o n g quá trình di sâu phân lích các qui dịnh pháp
luật về hộp d ồ n g bảo hiểm một cách đầy dủ và chi tiết d ồ n g thòi liên hệ vdi thực
tiễn, luậ n v ă n có n hữ ng d ó n g góp như :
- T ì m ra n hữ ng quy định phá p luật còn m a n g tính khái quát quá cao cần có
nluìne lníne dẫn cụ thể hôn d ể dỗ áp đụnii tronc, thực tế;
- N ê u ra nh ững quy định khó áp d ụ n g tronc, thực tổ do khôn» đáp ling vổi có
Hoàng Trọn 2 Hu v - Khoá / 999 - 2002

8


Ị aộn \ ìín Thọc s ĩ khoíỉ học ỉ. uột

chế thị trúỏng và tốc dộ phát triển của c ôn g nghệ Ihônu tin tron c lĩnh vực
kinh doan h vì quan hệ diiọc diều chỉnh là quan hệ kinh doanh ;
-

Dồ xuất các eiải pháp e.óp phần hổ sung, hoàn thiện phá p luật về hộp donc,
bảo hiểm .

7. Kết cấu của luận văn :
Neoài phan mỏ dầu và phần kết luận, luận văn dược chia thành ba chương:
+ C hươ ng 1 : N h u n g vắn đề chuno, về hộp dồ n u hảo hiểm .
+ C h u ô n g 2: N h u n g vắn dề phá p lý cơ bản về họp dồn u bảo hiểm .
+ C hư ơn g 3: Thực liễn áp dụ n g , kiến nghị giải pháp hoàn thiện

Hoàng Trọns Huy

Khoá / ‘>09 P002


I Aln 1 ,7/7 Thc s ỡ khoa hc L u t

Chng I
MT s VN D CHNG V P D N G BAO I i m

1.1

K I I I N I M II P D N G B A O I I I i I m

1 [p dnu. ho him cựn g nhu' cỏc hp d o n e dõn s' v kinh te khỏc phỏt
sinh t s tho ilnin ỹiiùa cỏc bũn, iron g do mt hờn l doanh imhip ho him diia
ra mt m ho v mL li ớch m nmii c bo him s u c liunu khi xy ra s'
kin ho hie 111, i li, niuới diic bo him phi dúnii mt s lin ui l phớ bo
him.Ti Diu 12 lul kinh doanh bo him elii nhn " H p dnn bio him l s
ihỳL ih i m liiu i hờn nuui bớỡo him IV/ do;mh im h iỗ p Ixo h ic HI ớhco (/(> hcn mun ho

h i iỡỡ p h i lún p h i vo him , doớinh n ỗ h iỗ p ho /lic m p h i in lien N o him cho
n ớỡ i th tf()/m hoc b ụ i Ih ii n a cho n m ớ i d iớ c bo h icm k h i \v /V/ s kin bo
him

Dnli nuha Uvn gn voi din'll nhi l; Diu 571 ca B lut dõn s v cló

phõn hit uiỡỡa khỏi nim bi lluớim v Ira lien ho him cựnu nhii khỏi nim nei
dỳc ho him v ngỳi th lnớnu.
T ro im Nulỡ nh s 100/CT im;ỡy I 8 . I 2 . M W tló nờu khỏi nim kinh
do anh bo him " lo t dna k in h doanh bo h icm kỡ \'ic doanh IĐm /i/p ho him
chp nhn r i ro trõn c s n a i d ii c bio h i m cúim m t khoỏn lie n a i l p h ớ ho
hi m d doanh nghip ho him b i Ih i n a h :iv ớ r lie n bio /lien t k h i x v ra triio n s
hp thuc trỏch nhim bo him . H ot c/nu k in h doanh Ixo him hao nm c hoi
ng k in h donnh lỏ i bo h i m Vè1 hot ớ//l In/nQ ian Ixớo him " (f )iul). Khỏi

nim ny a p c h u n g c hoi dim mi lỡioi ho him, trunii ớiian Ixio him

v tỏi

bo him vo hot tlim kinh doanh ho him, Irong khi clú hot dnii trung ni an
bo him v hoi tln. mụi iỡidi ho hicm kliụnu hao um vic chp nhn ri ro m
Hon 2 Trng Uu\

Khoỏ /909 - 2002

10


Luận I «7/7 Thục s ì khoa học ! MỘI

chí là nhìiim uiao dịch nhằm mục dích lọi nhuận là hoa h ô n 0. hảo hiếm; hoạt dộim
tai hảo hiếm là hoạt dộim kinh doanh nluíim cùnii kliôim tho uộp vào kinh doa nh
bảo hiểm do việc hai hoại ciộnu này lioiìn loàn khác nhau vỏ bản d i a l cả vỏ mặt
nííhiệp vụ lẫn về mặt pháp lý .
I.uậl kinh doanh bảo hiểm tách hoại d ộ n g Irunu uian, mòi uioi bảo hiểm
và hoạt dộníi lái bảo hiếm ra khỏi hoại dộn g doan h bảo hiểm. Ciìnu chính từ việc
xác định khái niệm kinh doanh hảo hiểm dã đùa đốn việc xác định nội tlimẹ của họp
d ồ n g bảo hiếm, phân định rõ sự khác biệt LŨìỉa hộp dồ nu hảo hiểm voi hộp d ồ n g lái
bảo hiểm; h ọp dồ n g môi giỏi bảo hiểm và họp dồ n g dại lý hảo hiểm .

1.2 N I I Ữ N G D Ặ C ĐIỂM , TÍNH C H A T CỦ A I ỉỢ P Đ ồ N G B Ả O IIlỂM
1.2.1 C h ủ t h ể c ủa hợp đ ồ n g bảo hi ểm
T h e o khái niệm về hộp d ổ n g hảo hiếm, một hên của họp tlồna hảo hiểm
phải là do a n h imhiệp hảo hiếm, nhũ vậy dây là chủ thổ dũộc xác định, là một doanh
nuh iệp dược thành lập và hoạt dộim tlico quy dinh của pháp luật Việt Nam hao nồm
các loại hình : Doan h nuliiệp bảo hiếm nhà núoc; C ô n u tv co phần hảo hiểm

; Tổ

chức hảo h iểm tiíờng hổ; Doanh nuhiệp hảo hiểm liên doanh; Doanh nuhiệp bảo
hiểm

100% vốn niíổc ngoài. Các do anh imhiộp hảo hiểm muốn tliiộc cấp giấv phép

thành lập và hoại dộne, phải Ihoả mãn các diều kiện và quy định chặt chè nhu" : phải

được Bộ Tài ch ín h cap giấy phép ; Phải có so vốn diều lệ khône, thấ p hòn mức von
ph á p dinh; ngiiòi quản trị, ngũỏi diều hành có nănti lực quản lý ch u y ên môn, nghiệp
vụ về bảo hiểm; có quy tắc, diều khoản, hiểu phí , hoa hồnu bảo hiểm của sản ph ẩm
báo hiểm dự kiốn tiến hành. Nhii vậy các diều kiện trên dã tạo nên n ă n e lực chủ thể

của doa nh n a h iệ p h í o hiểm, dảm hảo cho việc quản lý của nhà niidc và lọi ích của
các bôn tro nu hoạt đ ộ n g kinh doanh bảo hiếm, vì dày là một loại hình kinh doanh
Hoàng Trọnsí III!}

Khon 1009 2002

^1


/ //.;//; 1 .7/7 Thọc sì khon học / u.ìt

dịch vụ dặc biội, hìr.n thành nên quỳ liền lệ tập Iruna., tnanu tính Irunu thực và tin
Uiỏnu tnvệt dôi .
C hủ thể còn lại của họp dồ nu b;u> hiểm là bôn mua hảo hiểm

7 tò

c h ứ c . c á n h â n LỊŨÌO k é t h ọ p cĩâna hảo h ic m \ ỏ i d o a n h n a h iệ p bảo h iể m vả íỉó im p h í

hảo hiểm. Bên mua bảo hiểm có the íỉò /ií! th ỏ i lủ n n iĩo i d iió c hảo hiểm hoăc n g ư ờ i
ihụ hiiổnu. " ( Khoản 6 Dieu 3 luật kinh doanh hảo hiểm), ỏ dây xuất hiện thòm hai
khái niệm:

- Nmi ỏi dược bảo hiểm " lả t ổ chức, cú nhím c ó tả i s:ỉn , Iních nhiệm dàn sự,
tính m ạim íỉtíọ c Ixỉo hiểm theo h ọp cỉồim bảo hiểm " ;
- 'Nc.úỏi thụ h ư ỏ n g "lả l ổ ch ú c, c á n h iìn d ú ọ c bô n n u m hảo h iể m CỈ1Ỉ đ ịn h d ể
nhận tiền hảo h iể m theo hụp dôna hảo hiểm con n a ũ ỏ i"

( Khoản 7 và 8 Dieu 3 Luật kinh do an h hảo hiểm ).
Có thể tháy rằnc, thành phần của bên mua bảo hiểm rất da dạng. Quy

định này nhằm mỏ rộng phạm vi chủ thể của hên mua hảo hiếm,

lắt cả lổ chúc cá

nhân có nhu cầu bảo hiểm và có nliiĩnu. qu y ề n lọi đuọc hảo hiểm đều có thế tro
t h à n h m ộ t h ô n t r o n g h ợ p d ồ I1Ü, h ả o h i ể m , nổiI k h ô n ụ trực tiếp CÌIÌO kc t v ẫ n c ó t h ể

Ihôna qua m ộ t trung gian có dầy ti ủ năng lực chủ thể d ể uiao kết hộp dồ n g bảo
hiểm. Tất nhicn, n ă n g lực chủ thể của bên mua hảo hiểm phải đảm bảo các quy dị nil
về năng lực chủ thể của cá nhân hoặc lơ cluíc theo quy định của pháp luật dân sự.

Ngoài ra, d ể dồ p h ò n g các trũònc, họp trục lọi bảo hiếm, các rủi ro vồ mặt dạo đức
và lội ích kinh do an h của doanh nghiệp bảo hiếm, pháp luật dã có một số hạn chế về
năn g lực c h ủ thể của bên mua hảo hiểm. Dặc điếm này diíộc chí rõ Iron s bảo hiểm
con neiíòi vì dối túỢng của họp d ồ n g bảo hiếm con nmíỏi là mội dổi liíọng dặc biệt,
dó là tuổi thọ, tính mạim, suc khoe và t;ii nạn con nmiỏi. I lạn clic VC dộ tuổi diíộc
H on no T rọ n s H u y - K h o á Ị 99 9

2002


ỉ.tiận 1.7n Thục sì khtKì học ! 11,1!

tham iiia bảo hiểm : tuỷ llico các imliiộp \ II h;?ut hi cm khác nhau có các h;m che khiíc
nhau ví dụ nlui hảo hiểm tai nạn con nmíỏi dộ luối du ọc tham eia bảo hic ni là lủ H>
tien 70 nluinu cĩìim tro nụ. dộ tuổi Iiàv 1x1(1 hiểm sinh mạ nu cá nhfin mổ rộ 1)11 don trên
70 tuổi nổu nu lí ỏi điíọe hảo hiểm dà tliani ui a Hảo hiểm liên tục il nhất lử năm 69
tuổi. T r o n u bảo hiểm trộ cắp phẩu thuật- nằm viện, dộ tuổi diíọc iham uia tử 01 den
65 tuổi. Nuo ài ejỏi hạn vồ dộ tuổi, trong hảo hiếm con nmỉỏi còn uiỏi hạn vồ phạm
vi lành thố, lình Irạnu sức khoe của dổi Uíọnu tham uia ví dụ nhú loại Irìi các dổi

t ũ ộn a bị tâm than, thẩn kinh, phong, ung thu'; nmíỏi danu dieu trị bệnh, tluióim tậl
hay n 2.iiỏi bị tàn pho hoặc tluíóim tậl vĩnh vieil tử 50% trỏ lên. Dieu can dề cập ỏ
dây là các hạn ché trên khônu do quy dị nil của luật kinh doanh bảo hiếm nhúng vẫn
có uiá trị pháp lý do diíỢc quy dị nil Ironu các quy tac, dieu khoản của các c ô n e ly

hảo hiểm dã đ úộc Bộ Tài chính phô chuẩn .
Luật kinh doanh bảo hiểm hạn chế năn u lực của hèn mua hảo hiểm về
mặt q ua n hệ troim quyền lọi tÌLíọc hảo hiếm: " Hcn m aiì bảo hiểm c h ỉ có th ổ mua bảo
hiểm cho nhữnu. n a ú ò i sau dây : ữ) Bản thìin bân mua bảo ỉiic m ; b) Vơ, chồnữ, con,
cha , m ẹ cihì bên mun bảo hiểm ; c )A n h , chị, cm ru ộ t; n m íỏ i có quan hệ n u ô i LỈiíone
và cấp dường; d ) N ỉìiỉờ i khác, nêu bôn m uiì Ivỉo hiểm có quyền lợ i có th ể dược bảo
hiếm " ( Điế u 3 1). Một hạn che khác manu, tính diều kiện dó là ý chí của ngũỏi dũộc

bảo hiế m

hoặc cha, mẹ, ngũỏi giám hộ của nuùỏi đó Ironc. aiao két hộp d o n e cho

triions, họp chốt " 1. K h i bôn mun bảo hiểm iiin o k ố l họp dồtm bảo hiểm con người
cho tniỏnu. h ọp chét của ngư ời khúc th ì p h ả i dược n iỉơ ô i d ó dôna. ý bằns VÙ1Ì bản,
trong đ ó c h i r õ sô tiền bảo hiểm vả n m fà i thụ h u o n s ...
2. K h ô n g cỉược sino k ế t họp cions bảo hiểm con n a iíỏ i cho triio n s họp chét của
nlnìnn n m ío i snu : n) N iiũ ỏ i d ú ò i ! s tuổi, í n ì in iỏ n a họp cha, me hoặc n m iỏ i uùím hộ
Hoàns Trọn a H uy - Khoá 1099 - 2002

-1- ^


I.uận vãn Thọc sì khan học L u ậ t

của n n iió / l ỉó lỉô n a V bằna vnn bủn; b) N u iiỏ i ihm ơ n iílc bệnh tủm th ;ìn " (Diôu38)

1.2.2 K h á c h th ể của h ợp dồ n g bảo hi ểm :
Khách thể của hộp dồ nu hảo hiểm là nhììnạ lội ích hảo hiếm dược dảm
bảo khi xảy ra sự kiện hảo hiểm. Khi dổi liiọns, bảo hiểm bị tốn that hoặc khi đến
một thỏi điểm ihoả thuận tại họp dồnti, doanh imhiệp hảo hiếm phải trả sổ tiền hồi
thưònư hoặc sổ tiền trả bảo hiểm cho naiiỏi diíọc hảo hiếm hoặc nmíỏi thụ hu on s.
K hách the của hộp d o n c bảo hiểm khônu phải là bản thân dổi Uiộna hảo hiểm hoặc
dảm bảo cho sự an toàn của dổi túọnụ bảo hiểm mà chỉ là nhiìnii liiải pháp kinh lế
d ể khắc phục hậu qu ả thiệt hại. N h ũ n g trôn một aóe độ nào đó, dổi Uiọnu bảo hiếm
dũộc đảm bảo an toàn th ô n c qua các biện pháp dề phòim, hạn chế tổn thất hoặc sự
cảnh báo rủi ro mà doan h nghiệp bảo hiểm thực hiện. Sụ' bù ci il p các tổn thắt phát
sinh eũim nhằm tái lập và đả m bảo tính thiiỏim xu yê n liên tục của các quá trình sinh
h o ạ t , sản xuất kinh doanh và các quá trình \ à hội khác .
1.2.3 Đố i tượng của hợp d ồ n g hảo hiểm :
Dổi tuọne, của họp dổn u hảo hiểm là nh ung dối Uiộim ỏ tronc, tình trạ na
chịu sự de do ạ của rủi ro được bảo hiếm. Dổi Uĩộng của hộp d o n e hảo hiểm da sổ
được phân thành các n h ó m : Co n nmĩòi, lài sản, trách nhiệm dân sự ...nhúng kh ông
phải tắt cả các thiệt hại của các dổi tu ọ n c hảo hiểm dền thuộc phạm vi trách nhiệm
bảo hiếm. N u u ồ n ũ,ốc phát sinh và tồn tại của hoạt d ộ n g hảo hiểm là sự tồn tại của
các rủi ro, da số các rủi ro đều dẫn đến các kêt quả nuoài dự đoán, kliône như mono

m u ố n và có thê gây ra thiệt hại. N h ũ n g Ihiệt hại k h ô n g phải là đói tượne của hộp
dồ n g hảo hiểm vì chí những thiệt hại của dổi tượng do rủi ro diiỢc hảo hiểm aây ra

mỏi liên quan dốn họp đ ồ n g bảo hiểm .
Tại khoải. 9 Diều 3 Luật kinh doanh bảo hiểm uhi nhận " ọ u y c il lợ i ííược
Honno Trọno Ị Ị uy

K ho ii ì 009 - 2002

14


lu ậ n IV?/; Thạc s ì khoa học I uột

bảo hiểm lả quyền sổ hữu, quyên ch iổ n i hữu, quycn su c/ụna, quyôn tủ i sản ; q u y Ún,
n a ỉiũ i vụ n u ô i diíoiiLi. cắp diíỏne d ổ i v ò i d ố i Uíọnn d iíọ c hno hiểm ". Quyề n lọi ckíọc

hảo hiếm k hô nu phải là dối Uiọnu củit hộp clonu hảo hiểm ma chỉ là moi liên hộ uiiìii
bên mua bảo hiểm vdi dối lúộim bảo hiểm, hay nói cách khác là một Irong nliửnu
d i ề u k i ệ n d ế Irỏ t h àn h c h ủ t h ể h ọ p d onc, c ủ a bôn m u a h ả o h i ể m .

K h ô n a phải tất cả các dối Uiọne ỏ Irons, lình trạ ne. chill sự dc dọa của rủi
ro dũộc bảo hiểm dều có lliể trỏ thành dổi Uiọna của hộp clồnu. hảo hiểm .Tronc tất
cả các sản phẩm hảo hiểm

đều có các CỊIIV lắc, diều khoản LZ.ili rõ các dối tũộnạ hị

loại trù' . V í dụ Irona hảo hiểm lài sản, lìànu hoá nói clninu dỏ 11 loại trìi các dổi liiộnii

như :Iiồn hạc , kim loại quý , đá quý, chúim khoán, sổ sách kinh doanh, văn híinu,
lài liệu thiel ke ... .ll oặ c các dối Uíộng bị loại trử khônu uhi nhận Irone, quv tắc dieu

kh oả n nhiinu. phá p luật quy dịnh phải loại trù' nhú : hànu. hciá phi pháp như hàng lậu,
hàng lioá do phạm tội mà có, hoặc hàng cam nhu' ma luý, vũ khí quân sự . . . [ 3 2 1

0 ác dổi UíỢng chịu sự tie doa của rủi ro nlniim kliône thế trỏ thành dổi
UiỢnu c ủa họp d ồ n g bảo hiểm do các rủi ro do doạ dó khônu. phải là rủi ro có thổ
dược hảo hiểm . Rủi ro có the diíộe hảo hiểm bao giỏ c ũn g m a n u các dặc diem : Tổn
thất n e ẫ u nhiên; Định mức tài chính; Rủi ro tlồnii loại; Chính sách cô nu cộng. Pháp

luật k h ô n c cho phé p Ihoả thuận bảo hiểm các rủi ro nhũ: trách nhiệm hành chính,
trách nh iệm vật chắt trong quan hệ lao động, Irách nhiệm hình sự, hoặc các rủi ro do
hà nh vi trái pháp luật như bị tai nạn do dua xc trái phép, do su dụ ne, rúọu bia, ma
tuý ...
1.2.4 H ì n h thức c ủa hợp đ ồ n g bảo hiể m
Il ộ p d ồ n g là c ông cụ tlìực hiện hoạt d ộ n g kinh doanh của doanh nah iệp
bảo hiểm, do dó luôn diìộc hoàn thiện Ihco luíong dón uiản, nhanh c h ó n g và hiệu
Hoàn 2 Trọn a Huy

Khoá / 999 - 2002


Luận văn Thạc s ì khoa học Luật

q uả về mặt hình thức hộp dồng. Do hình thức của hộp d o n c hảo hiểm liên quan dến
các nội dune, của họp dổn u nên chú trọ ne. nghiên cứu hình thiíc họp dồ nu hảo hiểm
sẽ aiú p hiểu rõ về các quan hệ hộp dồ n g hảo hiểm trong thực lổ .
11ộp done, bảo hiểm là một loại hộp d ồ n g dặc biệt, một phần do đặc thù
của khách thể và dối tượng của họp dồng, thỏi íìian hiệu lực của họp donc, có thể tồn
tại trong một kh oả ng thòi gian rất dài, nội d u n a của họp d o n e khá phúc tạp bao gồm
n h i ề u diều k h o ả n , q u y tắc, vì v ậ y h ầu h ết p h á p luật c á c 1UÍỔC đ ề u q u y đ ị n h h ì n h thức

họ p đồ n g phải thể hiện dưổi d ạ ng văn bản. Hoạt đ ộ n g hảo hiểm đũộc thực hiện trên
cơ sỏ quy luật lay số đông bù số ít, do dó so lượng hộp dồn g thưòng rất lổn, rất
nhiều sản phẩm bảo hiểm có thể dược triển khai cho một dối tượng hảo hiểm nên
họp dồ n g bảo hiểm rất đa dạng. Bên cạnh đó, hộp đ ồ n g bảo hiểm thưòn g m a n g tính
khu ôn mẫ u và gia nhập, da số các họp dồ n g hảo hiểm gốc dược tái hảo hiểm nên
hình thức của hộp dồ ng chỉ có thể là văn bản moi có thể quản lý và làm cờ sỏ cho
hoạt dộn g nhượno, tái bảo hiểm .
Theo 1Liât kinh do an h hảo hiểm "H ọ p dona biỉo hiểm p h ả i dược lập thành

văn bản . B ằ n s chứns QÌao k é t h ọp ổồnn hảo hiểm lả QÌấv chiíim nlìận bảo h iể m ,
dơn bảo h iể m , diện báo , telex , ta x và các hình thức khác do pháp lu ậ t q u y d ịn h "

(Đi ều 14). N h ữ vậy luật kinh do an h bảo hiểm c ũng nhú quy định tại Điều 574 của
B ộ luật dân sự đều quy định hình thức của họp d ồ n g hảo hiểm phải bằng văn bản "
H ọ p dồng bảo hiểm p h ả i được lập thảnh văn bản. G iấ y c ln ĩim nhận hảo hiểm hoặc
Đ ơ n bảo h iể m lủ bằng chứng g ia o k é t hợp dồna bảo hiểm

T r o n g thực tế họp đ ồ n g bảo hiểm có hình thức rắt phức tạp. Mỗi sản
p h ẩ m bảo hiểm được soạn thảo sẵn thành nh ung quy tắc, dieu khoản hảo hiểm
(Điều kh oả n là bộ phận hoặc phần bổ sunc. của quy lắc, k hô nu dộc lập mà chỉ là sản
Hoàn 2 Trọn2 H uv - Khoa / 999 - 2002


I.uận \ iin Thạc sì khoa học Luật

p hẩ m phụ có thể kèm theo một sản phẩm bảo hiểm chính. Ví dụ :Diều khoản hảo
hiểm ch iến tranh dinh c ôn g chỉ dược bảo hiếm kèm theo dơn bảo hiể m hàn g lioá
hoặc thân làu ...) trong đó ghi nhận gần như dầy đủ các nội du ng liên qua n đến sản
phẩ m bảo h iể m dó, bên mua bảo hiểm trên có sỏ khuôn mẫ u dó chắp thu ận hoặc lựa
c họn m ộ t tr o n g các diều kiện đã nêu sẵn dế giao kết hộp dồ ng . Các t h ô n g tin về bên
m u a bảo hiểm, dối tượng bảo hiểm, só tiền bảo hiểm, thời hạn hiệu lực bảo hiểm và
các lựa ch ọn, b ổ sung dược ghi nhận trên mẫu yê u cầu bảo hiểm. Do lính chắt phải
trả liền của họp đồn g bảo hiểm mà doanh nghiệp bảo hiểm có thê ký m ộ t văn bản
c hấ p nhậ n bảo hiểm ghi nhận hiệu lực thoả thuận tạm thời trong thòi gian chò bên
m ua bảo h iế m
hi ểm

trả phí bảo hiểm đ ể cấp giấy chứng nhận bảo hiểm hoặc đơn bảo

ch ín h thức. Do an h nghiệp bảo hiểm

c ũn g có thê cắp giấy c h ứ n g nhận bảo

h iể m hoặc đ ơ n bảo hiểm ngay trên cơ sỏ sự tín nhiệm hoặc bản ca m kết trả phí của
bên m u a bả o hiểm. Giấy chứng nhận bảo hiểm hoặc đơn bảo hiểm được x e m là b ằ n g
c h ứ n g của việc giao kết hợp đồng, hoặc Irong một điều kiện nào dó các diện báo ,
telex, fax, về yê u cầu bảo hiểm và ch ấp nhận bảo hiểm cũ ng được x e m là b ằ n g
c h ứ n g giao kết . Các giấy tờ nêu trên chỉ là b ằ n g c h ứ n g giao kết hộp d o n e chứ hản
thân nó c h ú a phải là hợp đồng. V ạy như thế nào là hợp đồ n g hảo hiểm ? đ ể trả lời
câu hỏi này trước hết cần tìm hiểu về các văn bản đặc thù của hợp d ồ n g bảo hiểm
đó là dơn hảo hiểm

và

giấy chứ ng

nhận

bảo hiểm .

Khá i niệm và sự khác nhau giữa giấy chứng nhận bảọ-tiũểm và dơn hảo
.»
‘*«7*4 • •
hiểm hiện nay chúa có sự phân hiệt m a n g lính pháp lý, rải rác trong các văn bản
phá p luật có đề cập đến :
" ỉ ) Theo yêu cẩu của n s ư à i dược bảo hiểm , ngư ờ i hảo hiểm c ó n a h ĩiì vụ
cắp dơn bảo hiểm cho người dược Ixỉo hiểm . D án bảo hiểm hì bằn lì d u ĩn a về việc
Hoảng Trọn2 H uy ■Khoá / 999 - 2002

1^

\L ư
L

~ • ---------------------

.

/ỵ ( ĩ3

ị

.

Ị


Luận vãn Thạc sĩ khoa học Luật

k ý két họp d ô n g . 2 ) Trước k h i cấp đơn bảo h iể m , n g ú ỏ i bảo hiểm có nsỉù a vụ cấp
cho n m íỏ i cỉúọc bảo hiểm g iấ y chứng nhận vé việc k ý két họp dune, nêu n m iỏ i d ó c ó
yêu cảu

(D iề u 203 Bộ luật hàn g hải Việt nam 1990)
T h a m khảo một số tài liệu và ch u yê n gia bảo hiểm có thế hiếu sự phân

biệt dó như sau :
Vào thủa sơ k h a i của bảo hiểm , n s ú ò i ta p h ả i viết la v m ồ i dơn bảo hiểm
riê n g ỉẻ và cấp cho ngư ờ i dược bảo hiểm , c ù n g v ố i th ò i n i an, D ie u n ày ng ày càns

trổ nôn kcm thực tô , do đ ó dơn bảo hiểm tiêu chuẩn dược in sần. N hững dơn n à y c ó
n hũng c h ỗ trô n e dô n gư ờ i bảo hiểm diền vào những c h i tiế t của họp done, ỉ lìn h thức
dơn bảo h iể m m ang tính liệ t kê n ả y c u ố i cùng đ ã lạo ra phương thức cho lo ạ i dơn ta
sứ dụ na n g à y n a y , đ ó lả bảng tóm tắt lìỢp cỉổim bảo hiểm . [ I ; 7 1]

Nlni vậy, đơn bảo hiểm là bản tóm tắl họp đồ n g bảo hiểm khu ôn mẫ u in
s ẵ n cá c đ i ể m c h í n h c ủ a h ợp đồ n g , q u y tắc d ư ợc áp dụ n g , p h ẩ n q u a n trọ n g n h ấ t của
đơn bảo h iể m lả các diều k litìả n chính. Phần n ả y q u y đ ịn h phạm v i bảo hiểm .... nêu
m ộ t Ciích chính xác những s ì công ty bảo hiểm cam k ế t thực hiện [ l;74j. Ngoài ra

tr o n g dơn còn nêu r ỗ rằng c ó các d iể n i lo ạ i tr ù và diễn dạt c h ú HQ trong những dieu
khoản dơn g iả n và các ghi nhớ n g ư ò i đ iiọ c bảo hiểm p h ả i tuân theo m ọ i d iề u khoản
của dơn bảo hiểm . P hải k h a i báo cho cône tv bảo hiểm bât cứ nhũng thay đ ổ i quan
trọ n g nào vê r ủ i ro. T lu ỉ tục áp dụng k h i c ó k h iê u nại.... Đôn hảo hiểm (Insurance

Policy) chỉ có ch ữ ký đơn phương của doa nh nghiệp bảo hiểm là một bộ phận của
h ợ p đồ n g bảo hiểm và chỉ có giá trị khi kè m theo giáy yêu cầu bảo hiểm có c hữ ký
c ủa hên m u a bảo hiểm (Sỏ dĩ k h ô n g sử dụ n g tiêu ngu họp đồn g hảo hiểm
( I ns ura nc e Cont rac t) là do văn bản dó k h ổ n g có đủ chữ ký của cả hai bên ), vì vậy
n g a y tù dầu m ố i dơn bảo
Hoàn ° Trọn 2 Huy

hiểm

Khod Ị 999 - 2002

đểu c ó m ộ t đoạn văn dược s ọ i lả phẩn m ổ dầu , về
18