Biện pháp quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” trườngTHCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
----------------------------

ĐINH THỊ ĐIỆP LAN

BIỆN PHÁP QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ
“GIÁO DỤC NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN MINH
CHO HỌC SINH HÀ NỘI” TRƯỜNG THCS PHÚC XÁ,
BA ĐÌNH, HÀ NỘI

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60 14 01 01

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. LÊ THỊ TUYẾT HẠNH

HÀ NỘI - 2014


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, tôi xin cảm ơn các thầy cô là giảng viên Học
viện Quản lý giáo dục đã trực tiếp giảng dạy, tư vấn, tạo điều kiện giúp đỡ tôi
trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Lê Thị Tuyết
Hạnh, giảng viên Học viện Quản lý giáo dục, người đã trực tiếp hướng dẫn tôi
trong suốt quá trình thực hiện luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu trường THCS Phúc Xá, các
bạn đồng nghiệp, các em học sinh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi học
tập, nghiên cứu khoa học, cung cấp số liệu, tham gia ý kiến giúp đỡ để tôi

hoàn thành luận văn theo đúng tiến độ.
Do điều kiện thời gian và phạm vi nghiên cứu có hạn, nên luận văn
không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý
của các nhà khoa học, quý thầy cô và các bạn bè đồng nghiệp.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 15 tháng 5 năm 2014
Tác giả luận văn

Đinh Thị Điệp Lan


DANH MỤC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
THCS

Trung học cơ sở

GD & ĐT

Giáo dục và đào tạo

CBQL

Cán bộ quản lý

GVBM

Giáo viên bộ môn

GVCN

Giáo viên chủ nhiệm

GV TPT

Giáo viên tổng phụ trách

Đội TNTP

Đội Thiếu niên tiền phong

HĐNGLL

Hoạt động ngoài giờ lên lớp

BGH

Ban giám hiệu

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

SL

Số lượng

BP

Biện pháp


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU................................................................................................................................................... 1
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
4. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
5. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
7. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
8. CẤU TRÚC CỦA LUẬN VĂN

1
3
3
3
4
4
4
5

CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ “GIÁO DỤC NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN
MINH CHO HỌC SINH HÀ NỘI” CẤP THCS.................................................................................................. 6
1.1. SƠ LƯỢC LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
7
1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI

8
1.2.1. Quản lý...........................................................................................................................................8
1.2.2. Biện pháp.......................................................................................................................................9
1.2.3. Thanh lịch, văn minh......................................................................................................................9
1.2.4. Nét đẹp của người Hà Nội............................................................................................................10
1.2.5. Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh......................................................................................12
1.3. CHUYÊN ĐỀ “GIÁO DỤC NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN MINH CHO HS HÀ NỘI” CẤP THCS
13
1.3.1. Mục tiêu, nhiệm vụ của chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà
Nội” cấp THCS........................................................................................................................................13
1.3.2. Nội dung chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” cấp THCS. 14
1.3.3. Phương pháp thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội” cấp
THCS.......................................................................................................................................................15
1.3.4. Hình thức thực hiện chuyên đề: “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội”
cấp THCS.................................................................................................................................................17
1.4. QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ “GIÁO DỤC NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN MINH CHO HỌC SINH HÀ NỘI” CẤP THCS 18
1.4.1. Xây dựng kế hoạch thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh
Hà Nội” ở trường THCS..........................................................................................................................18
1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch triển khai chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho
học sinh Hà Nội” cấp THCS.....................................................................................................................20
1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch triển khai chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho
học sinh Hà Nội” cấp THCS.....................................................................................................................20
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch triển khai chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn
minh cho học sinh Hà Nội” cấp THCS.....................................................................................................21
1.5. NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ “GIÁO DỤC NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN MINH CHO
HỌC SINH HÀ NỘI” CẤP THCS
23
1.5.1. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi..............................................................................................................23
1.5.2. Yếu tố giáo dục gia đình...............................................................................................................24
1.5.3. Yếu tố giáo dục nhà trường..........................................................................................................24

1.5.4. Yếu tố giáo dục xã hội..................................................................................................................25
1.5.5. Yếu tố giáo dục tự thân................................................................................................................25
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1............................................................................................................................... 25
CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ “GIÁO DỤC NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN
MINH CHO HỌC SINH HÀ NỘI ” TẠI TRƯỜNG THCS PHÚC XÁ, BA ĐÌNH, HÀ NỘI.......................................27
2.1. VÀI NÉT KHÁI QUÁT VỀ TRƯỜNG THCS PHÚC XÁ, BA ĐÌNH, HÀ NỘI
27
2.1.1. Vài nét khái quát về phường Phúc Xá thuộc quận Ba Đình, Hà Nội............................................27
2.1.2. Đôi nét về trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội.......................................................................27


2.2. THỰC TRẠNG VỀ NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN MINH CỦA HỌC SINH TRƯỜNG THCS PHÚC XÁ, QUẬN BA ĐÌNH, HÀ NỘI
31
2.2.1. Nhận thức của học sinh về nếp sống thanh lịch, văn minh..........................................................31
2.2.2. Thực trạng lối sống, nếp sống của học sinh trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội..................33
2.2.3. Nguyên nhân thực trạng lối sống, nếp sống của học sinh trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội
................................................................................................................................................................39
2.3. THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ “GIÁO DỤC NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN MINH CHO HỌC SINH HÀ
NỘI” CỦA TRƯỜNG THCS PHÚC XÁ, QUẬN BA ĐÌNH, HÀ NỘI
43
2.3.1. Nhận thức của GV về việc thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho
học sinh Hà Nội” ở trường THCS Phúc Xá, quận Ba Đình, Hà Nội..........................................................43
2.3.2. Thực trạng công tác xây dựng kế hoạch quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh
lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá, quận Ba Đình, Hà Nội...............................45
2.3.3. Thực trạng công tác tổ chức thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho
học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá, quận Ba Đình, Hà Nội.............................................................47
2.3.4. Thực trạng công tác chỉ đạo thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho
học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá, quận Ba Đình, Hà Nội.............................................................52
2.3.5. Thực trạng công tác quản lý kiểm tra- đánh giá kết quả thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp
sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá, quận Ba Đình, Hà Nội............62

2.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ “GIÁO DỤC NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN MINH CHO
HỌC SINH HÀ NỘI” TRƯỜNG THCS PHÚC XÁ, QUẬN BA ĐÌNH, HÀ NỘI
63
2.4.1. Hạn chế........................................................................................................................................64
2.4.2. Nguyên nhân................................................................................................................................65
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2............................................................................................................................... 66
CHƯƠNG 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ “GIÁO DỤC NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN MINH
CHO HỌC SINH........................................................................................................................................ 67
HÀ NỘI” TẠI TRƯỜNG THCS PHÚC XÁ, BA ĐÌNH, HÀ NỘI.........................................................................67
3.1. NHỮNG ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI VÀ CÁC NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP
67
3.1.1. Những định hướng cho việc thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho
HS Hà Nội” cấp THCS..............................................................................................................................67
3.1.2. Những nguyên tắc đề xuất biện pháp..........................................................................................68
3.2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP ĐỀ XUẤT
71
3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên, nhân viên và cha mẹ học sinh về sự cần
thiết của chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” cấp THCS...........71
3.2.2. Biện pháp 2: Kết hợp giữa nhà trường- gia đình- xã hội trong việc thực hiện chuyên đề “Giáo
dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội”...............................................................................73
3.2.3. Biện pháp 3: Tăng cường đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm việc tổ chức
thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội”...................................78
3.2.4. Biện pháp 4: Dạy tích hợp chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà
Nội” trong dạy học các bộ môn, đặc biệt là các môn khoa học xã hội và môn Ngữ văn.......................81
3.2.5. Biện pháp 5: Lồng ghép chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà
Nội” trong các tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp....................................................................................83
3.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC BIỆN PHÁP
86
3.4. KHẢO NGHIỆM TÍNH CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC BIỆN PHÁP ĐỀ XUẤT
88

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm.................................................................................................................88
3.4.2. Tiến trình khảo nghiệm................................................................................................................88
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3............................................................................................................................... 94
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.................................................................................................................... 95
1. KẾT LUẬN
2. KHUYẾN NGHỊ

95
97

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................................... 99



DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Kết quả xếp loại hai mặt giáo dục của học sinh trong hai năm học 2011- 2012; 2012- 2013 và
học kỳ I, năm học 2013- 2014....................................................................................................................30
Bảng 2.2. Nhận thức của học sinh trường THCS Phúc Xá về nếp sống thanh lịch, văn minh......................31
Bảng 2.3. Thực trạng lối sống, nếp sống của học sinh trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội..................34
Bảng 2.4. Nguyên nhân thực trạng lối sống, nếp sống của học sinh trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội
(điều tra từ phía GV)..................................................................................................................................39
Bảng 2.5. Nguyên nhân thực trạng lối sống, nếp sống của học sinh trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội
(điều tra từ phía HS)..................................................................................................................................40
Bảng 2.6. Nhận thức của GV về sự cần thiết đối với những cách thức thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp
sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” ở trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội.......................43
Bảng 2.7. Thực trạng công tác xây dựng kế hoạch quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh
lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá, quận Ba Đình, Hà Nội....................................46
Bảng 2.8. Nhận thức của CBQL và GV về vai trò của GVCN trong việc thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp
sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội..........................47
Bảng 2.9. Nhận thức của CBQL và GV về vai trò của Tổng phụ trách trong việc thực hiện chuyên đề “Giáo

dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội.............48
Bảng 2.10. Thực trạng của việc quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho
học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội..........................................................................49
Bảng 2.11. Sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong quá trình thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp
sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá- Ba Đình- Hà Nội như thế nào?....52
Bảng 2.12. Nội dung thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội”
trường THCS Phúc Xá, quận Ba Đình, Hà Nội.............................................................................................56
Bảng 2.13. Hình thức thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội”
trường THCS Phúc Xá, quận Ba Đình, Hà Nội.............................................................................................59
Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp quản lý được đề xuất.......................................89
Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý được đề xuất...........................................91

DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1: Các chức năng và chu trình quản lý....................................................................................23
Sơ đồ 2.1: Học sinh với các môi trường giáp dục.................................................................................43
Sơ đồ 3.1: Mối quan hệ giữa các biện pháp........................................................................................88

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Kết quả khảo sát đánh giá tính cần thiết của các biện pháp đề xuất trong việc quản lý
thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội” trường THCS Phúc
Xá..................................................................................................................................................90
Biểu đồ 3.2: Kết quả khảo sát đánh giá tính khả thi của các biện pháp đề xuất trong việc quản lý
thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội” trường THCS Phúc
Xá..................................................................................................................................................92


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

1.1. Mục tiêu của giáo dục là giúp cho người học phát triển toàn diện,
hình thành kiến thức, kỹ năng sống để có thể chủ động, tự tin trong mọi hoàn
cảnh. Nhờ giáo dục, con người đã tiếp thu những tinh hoa của nhân loại cho
bản thân, rồi tiếp tục sáng tạo làm thăng tiến bản thân để trở thành con người
tiến bộ về: thể chất- tri thức- tinh thần.
1.2. Văn hóa nhà trường là một dạng văn hóa tổ chức, là sự tổng hợp
các giá trị nhân văn, các chuẩn mực, các niềm tin và hành vi ứng xử của các
thành viên trong nhà trường. Từ lâu, vấn đề xây dựng nhà trường văn hóa
(văn hoá học đường) phải được coi là trọng tâm, quan trọng nhất. Đó là môi
trường quan trọng và cần thiết để rèn luyện nhân cách và giáo dục thế hệ trẻ
sống có hoài bão, có lý tưởng tốt đẹp. Vì vậy, môi trường giáo dục lành mạnh
là điều kiện tiên quyết để đào tạo thế hệ trẻ trở thành những công dân tốt có
tài năng, đạo đức.
1.3. Hội nghị lần thứ 8 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI
ban hành Nghị quyết về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Đại
hội XI của Đảng khẳng định: “Bồi dưỡng các giá trị văn hóa trong thanh
niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí
tuệ, đạo đức và bản lĩnh con người Việt Nam”. Giáo dục Việt Nam trong
những năm gần đây có nhiều yếu kém, bất cập, như đánh giá của Đảng trong
các kì Đại hội IX, X và Đại hội XI: giáo dục- đào tạo chưa thực sự là quốc
sách hàng đầu; nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục còn lạc hậu;
chất lượng giáo dục có mặt bị buông lỏng, giảm sút, nhất là giáo dục đạo
đức, lối sống…
1.4. Nhắc đến người Hà Nội là nhắc đến những nét văn minh - thanh
lịch, từ cử chỉ, lời ăn tiếng nói đến phong cách ứng xử. Phó Chủ tịch UBND
Thành phố Hà Nội Ngô Thị Thanh Hằng đã khẳng định: nét thanh lịch vốn là


2

một tính cách rất Hà Nội, phải làm sao cho người dân có ý thức gìn giữ và
phát huy tính cách thanh lịch như một tài sản quý của Thủ đô. Tuy nhiên,
trước những tác động của đời sống kinh tế hiện nay, nhiều nét văn hóa tinh tế
của người Hà Nội đang mai một dần, nhất là trong lớp trẻ.
Nhằm góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa, truyền thống Thủ
đô, giáo dục cho học sinh lòng tự hào về Thăng Long - Hà Nội, chuyên đề
“Giáo dục nếp sống thanh lịch,văn minh cho học sinh Hà Nội” đã được vào
triển khai tại các trường học trên địa bàn thành phố Hà Nội từ Học kỳ II năm
học 2011- 2012. Tính cần thiết của chương trình đã được khẳng định, không
chỉ cần cho việc học của học sinh mà còn có tác dụng với toàn xã hội trong
việc xây dựng nếp sống có văn hóa. Chuyên đề đã thể hiện quyết tâm giáo
dục đạo đức, lối sống cho học sinh thủ đô; giúp học sinh có những thay đổi về
nhận thức để có những hành động văn minh, góp phần tô đẹp thêm hình ảnh
người Hà Nội.
Đứng ở góc độ tâm- sinh lý lứa tuổi thì độ tuổi học sinh của cấp THCS
từ 11- 14 tuổi là thời kỳ có nhiều biến động, không ổn định nhất. Giáo viên
dạy ở cấp học này gặp nhiều khó khăn trong việc “rèn chữ, dạy người”. Cùng
với môn Giáo dục công dân, phong trào “Trường học thân thiện, học sinh tích
cực”, và các tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp… thì chuyên đề “Giáo dục nếp
sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” như một “phương thuốc” hữu
hiệu góp phần cải biến, xây dựng nếp sống đẹp cho thế hệ trẻ của thành phố
Hà Nội nói chung cũng như cho học sinh trường THCS Phúc Xá, Ba Đình nói
riêng, hướng tới thực hiện mục tiêu giáo dục một cách hiệu quả.
1.5. Trải qua ba năm thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh
lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội”, trường THCS Phúc Xá, Ba Đình bước
đầu đã có những chuyển biến tích cực về nhận thức, lối sống, ứng xử, giao
tiếp… không chỉ ở học sinh mà còn ở bản thân giáo viên cũng như các bậc
phụ huynh… Tuy nhiên, là người trực tiếp thực hiện chuyên đề, bản thân có
cơ sở thực tế để đánh giá, đúc kết và đề xuất những biện pháp giúp cho việc

3

thực hiện chuyên đề giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà
Nội của trường THCS Phúc Xá, Ba Đình đạt được hiệu quả cao hơn.
Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn trên, chúng tôi chọn đề tài: Biện
pháp quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn
minh cho học sinh Hà Nội” trườngTHCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội nhằm
góp phần giải quyết những bất cập, hạn chế trong việc định hướng, chỉ đạo, từ
đó nâng cao chất lượng thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch,
văn minh cho học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số giải pháp giúp nhà trường trong công tác quản lý thực
hiện có hiệu quả chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho
học sinh Hà Nội” góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nếp sống thanh
lịch văn minh cho học sinh trường THCS Phúc Xá, Ba Đình nói riêng, HS
Hà Nội nói chung.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận cho quản lý hoạt động giáo dục nếp sống
thanh lịch, văn minh cho học sinh THCS.
- Đánh giá thực trạng công tác quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục
nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá,
Ba Đình, Hà Nội.
- Đề xuất một số biện pháp quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp
sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá, Ba
Đình, Hà Nội.
- Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Hoạt động quản lí và thực hiện chuyên đề
“Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” tại trường

THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội.


4

- Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý của Hiệu trưởng và hoạt
động giảng dạy chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học
sinh Hà Nội” của giáo viên trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội.
5. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi khảo sát: Hoạt động quản lý và thực hiện chuyên đề “Giáo
dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” trong thời gian từ
học kì II năm học 2011- 2012 đến hết học kỳ I năm học 2013- 2014, tại
trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội.
- Đối tượng khảo sát: Cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh và học sinh
trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội.
6. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lý việc thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh
lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội
mặc dù bước đầu đã có những chuyển biến tích cực song còn nhiều hạn chế,
chưa thực sự hiệu quả. Nếu nghiên cứu đề xuất được các biện pháp quản lý
trong việc hướng dẫn thực hiện chuyên đề này phù hợp với đối tượng và tình
hình thực tế của trường sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nếp sống
thanh lịch, văn minh cho học sinh trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận
Nghiên cứu các văn bản, chỉ thị, nghị quyết, sách báo, tạp chí, các công
trình khoa học có liên quan đến đề tài nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, phân
loại, hệ thống hóa các tài liệu nhằm xác định cơ sở lý luận của đề tài.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát

Quan sát các cử chỉ, hành vi, thái độ của học sinh khi tổ chức thực hiện
các tiết dạy chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh


5

Hà Nội” và các biểu hiện về lối sống, ứng xử trong giao tiếp của học sinh,
giáo viên trước và sau khi thực hiện chương trình.
7.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi
Tìm hiểu thực trạng giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh và quản lý
các hoạt động giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh của
trường THCS Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội; sử dụng hệ thống các câu hỏi đóng
và mở để hỏi các đối tượng đa dạng như: Ban Giám hiệu, tổ trưởng chuyên
môn, Ban phụ trách Đội, giáo viên chủ nhiệm, học sinh.
7.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tổng kết những kinh nghiệm rút ra từ những thành công và chưa thành
công trong công tác quản lý chỉ đạo, định hướng thực hiện chuyên đề “Giáo
dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” của trường THCS
Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội.
7.2.4. Phương pháp tọa đàm
Trò chuyện, trao đổi với học sinh, giáo viên, đại diện phụ huynh học
sinh, để đánh giá nhận thức, hành vi thái độ của học sinh, đánh giá công tác
giảng dạy chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh
Hà Nội”, tổ chức các hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh và ảnh hưởng
của nó tới việc hình thành nếp sống thanh lịch, văn minh học sinh.
7.2.5. Phương pháp phỏng vấn
Phỏng vấn các giáo viên chủ nhiệm lớp, các chuyên gia, cán bộ quản
lý về hoạt động quản lý và triển khai thực hiện “Giáo dục nếp sống thanh lịch,
văn minh cho học sinh Hà Nội” trường THCS Phúc Xá.
7.3. Phương pháp hỗ trợ

Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí các số liệu từ điều tra
thực trạng vấn đề nghiên cứu, khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các
biện pháp đề xuất.
8. Cấu trúc của luận văn


6

Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ
lục, nội dung luận văn được trình bày trong 3 chương:
- Chương 1:

Cơ sở lý luận về quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp
sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” cấpTHCS.

- Chương 2:

Thực trạng quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống
thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” tại trường THCS
Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội.

- Chương 3:

Biện pháp quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống
thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” tại trường THCS
Phúc Xá, Ba Đình, Hà Nội.

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THỰC HIỆN CHUYÊN ĐỀ

7

“GIÁO DỤC NẾP SỐNG THANH LỊCH, VĂN MINH
CHO HỌC SINH HÀ NỘI” CẤP THCS
1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Đã có nhiều đề tài, bài viết, công trình nghiên cứu đề cập đến các vấn
đề đạo đức, lối sống- nếp sống, về văn hóa nhà trường, về các giá trị văn minh
thanh lịch ngàn năm của Thăng Long- Hà Nội… và là những tài liệu có giá
trị, có tính thực tiễn lớn góp phần vào việc giáo dục hiệu quả nhân cách thế hệ
trẻ Hà Nội, như:
- GS.TS. Đặng Cảnh Khanh (Chủ biên) với “Tuổi trẻ Thăng Long- Hà
Nội những nét đẹp truyền thống và hiện đại”.
- PGS.TSKH. Nguyễn Hải Kế (Chủ trì) với “Thăng Long- Hà Nội
tuyển tập công trình nghiên cứu văn hóa”.
- PGS.TSKH. Nguyễn Hải Kế (Chủ biên) với “Ngàn năm lịch sử văn
hóa Thăng Long- Hà Nội”.
- GS.TS. Phạm Tất Dong (Chủ biên) với “Những phẩm chất nhân cách
đặc trưng của người Thăng Long- Hà Nội”.
1.1.2. Chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà
Nội” như một món quà ý nghĩa hướng tới kỉ niệm 1000 năm Thăng Long- Hà
Nội. Chuyên đề được thiết kế dưới dạng đồng tâm ở cả 3 cấp học (Tiểu học,
THCS, PTTH) xoay quanh các nội dung chính: ăn, mặc, ở, giao tiếp và ứng
xử. Học kì II, năm học 2010- 2011 Hà Nội bắt đầu triển khai dạy đại trà cho
cả 3 cấp học trên toàn thành phố Hà Nội. Tính đến hết năm học 2012- 2013,
theo thống kê của Sở giáo dục, Hà Nội đã có 49 sáng kiến kinh nghiệm của
giáo viên 3 cấp (Tiểu học, THCS, PTTH) viết xoay quanh vấn đề làm thế nào
để nâng cao chất lượng giảng dạy chuyên đề giáo dục nếp sống thanh lịch,
văn minh cho học sinh Hà Nội.

8

Tuy nhiên, chưa có đề tài nào nghiên cứu chi tiết, cụ thể về biện pháp
quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học
sinh Hà Nội” trên địa bàn thành phố. Có lẽ vì chương trình mới đưa vào thực
hiện nên chưa thu hút được sự quan tâm nghiên cứu của nhiều học giả. Đề tài
mong muốn đi sâu tìm hiểu, ngõ hầu tìm ra những biện pháp hữu hiệu hơn
trong việc thực hiện chuyên đề này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nếp
sống thanh lịch, văn minh nói riêng và hướng tới mục tiêu giáo dục toàn diện
của trường THCS Phúc Xá nói riêng cũng như của quận Ba Đình nói chung.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý
Về nguồn gốc hình thành và phát triển của khái niệm “quản lý”, đã
được C.Mac khẳng định, chính là từ nhu cầu quản lý lao động xã hội: “Tất cả
mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô
tương đối lớn, thì ít nhiều cũng đều cần một sự chỉ đạo để điều hòa những
hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận
động của toàn bộ cơ thể sản xuất khác với sự vận động của những khí quan
độc lập của nó. Một người độc tấu vĩ cầm điều khiển lấy mình, còn một dàn
nhạc thì cần phải có nhạc trưởng”. [9.tr326]
Có nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm quản lý, dưới đây là một
số quan điểm chính:
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý là những tác động của chủ thể quản
lý trong việc huy động phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều phối các
nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài nước (chủ yếu là nội lực)
một cách tối ưu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao nhất”
[17.tr8].
Theo tác giả Trần Khánh Đức: “Quản lý là hoạt động có ý thức của con
người nhằm định hướng, tổ chức, sử dụng các nguồn lực và phối hợp hành

9

động của một nhóm người hay một cộng đồng người để đạt được các mục tiêu
đề ra một cách hiệu quả nhất”.
Khái quát hơn, các tác giả Nguyễn Quý Đức và Nguyễn Thị Mỹ Lộc đã
đưa ra khái niệm: “Quản lý là sự tác động có chủ đích của chủ thể quản lý đến
đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức” [26.tr1]
Từ những cách hiểu trên về khái niệm quản lý, chúng tôi cho rằng:
Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý
nhằm chỉ huy, điều hành, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi của
cá nhân hướng đến mục đích hoạt động chung và phù hợp với quy luật
khách quan.
1.2.2. Biện pháp
Theo Từ điển Tiếng Việt thông dụng, 2003, NXB Thanh Niên, khái
niệm “Biện pháp” được hiểu là: cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể
[36.tr43]
1.2.3. Thanh lịch, văn minh
* Về khái niệm thanh lịch
“Thanh lịch” là thanh nhã và lịch sự. Trong đó, “thanh nhã” là vẻ đẹp
trong sáng, thanh cao, không thô tục, có vẻ đẹp bên ngoài kết hợp hài hòa với
vẻ đẹp bên trong; “lịch sự” là vẻ đẹp trong giao tiếp, ứng xử của người từng
trải, đi nhiều, hiểu rộng, vừa có thái độ nhã nhặn, lễ độ khi tiếp xúc, phù hợp
với quan niệm và phép xã giao của xã hội, vừa là đẹp một cách trang nhã.
* Về khái niệm “văn minh”
Theo GS.Vũ Khiêu, nói đến “văn minh” chủ yếu là nói đến sự phát
triển của lực lượng sản xuất và cơ sở sản xuất xã hội; là xuất phát của thành
tựu vật chất mà liên hệ tới sự phát triển về mặt tinh thần.
Khi nói về văn minh của người Hà Nội thì phần lớn các tác giả không

đi sâu vào các định nghĩa mang tính khoa học về “văn minh” mà thường cho
rằng “văn minh” là phong cách, lối sống văn hóa, là những nét tích cực của


10

người Hà Nội phù hợp với sự phát triển và các giá trị của cuộc sống hiện đại
của đất nước và thế giới. Với những nét tính cách chính, đó là:


Có tinh thần dân chủ xã hội và ý thức cộng đồng: sẵn sàng đóng

góp xây dựng pháp luật, nếp sống công cộng, chống các thói xấu và tệ nạn xã
hội; sẵn sàng giúp đỡ và chia sẻ với cộng đồng (Theo GS.Vũ Khiêu).


Có tinh thần lao động, lao động với năng suất cao, lao động sáng

tạo để có mức sống cao, làm giàu cho mình và cho xã hội (Theo tác giả Lưu
Minh Trị).


Có tác phong công nghiệp, ý thức kỷ luật và tuân thủ pháp luật

(Theo tác giả Giang Quân).


Có tinh thần thời đại, không ngừng học tập, nâng cao trí thức, sáng

tạo (Theo GS. Vũ Khiêu).



Có tinh thần dân chủ, ý thức về tự do, trí tuệ, khoa học, bình đẳng,

năng động, cầu tiến bộ (Theo một số tác giả khác).
Có nhiều cách hiểu khác nhau, nhưng tựu chung lại thanh lịch, văn
minh có thể hiểu là nét đẹp văn hóa của con người có hiểu biết và có tâm
hồn trong sáng, phù hợp với sự phát triển của thời đại, xu thế tiến bộ của
xã hội.
Người thanh lịch, văn minh là người có hành vi đẹp trong sinh hoạt
(ăn, mặc, ở, nói năng, đi lại...), giao tiếp, ứng xử lịch sự, nhã nhặn ở mọi hoàn
cảnh, mọi lúc, mọi nơi.
1.2.4. Nét đẹp của người Hà Nội
Thanh lịch, văn minh là nét đẹp rất riêng, rất đặc trưng của người Hà Nội.
Nói về phẩm chất thanh lịch của người Hà Nội, tác giả Vũ Ngọc
Khánh đã nhấn mạnh qua bài viết “Hà Thành thanh lịch” như sau: “Gọi đất
Thăng Long là một miền thanh lịch có lẽ là đúng cả hai mặt chủ quan và
khách quan, cũng đúng với cả cuộc sống vật chất và cuộc sống tinh thần. Ta


11

không quá lời khi nhận định như thế, mà nhận định với cả sự khiêm tốn chân
thành. Thăng Long quả là một miền thanh lịch”.
Cũng theo tác giả Vũ Ngọc Khánh, “muốn tìm hiểu cái thanh lịch của
người Hà Nội thì phải tìm ngay ở trong con người Hà Nội... Người Hà Nội là
tất cả bà con người Việt khắp cả nước đổ về... Địa bàn, môi trường, cảnh sắc
ở Hà Nội chắc chắn phải có những đặc điểm nào đó để cho con người nhập cư
Hà Nội, sớm chiều đã có phong cách Hà Nội rất đậm đà. Con người Hà Nội
có cái duyên, cái tươi đẹp. Ai đến Hà Nội là học tập ngay được cái kiểu cách

và phong thái này. Con người Hà Nội rất nhã nhặn, hào hoa, rất anh hùng mà
cũng rất khiêm tốn. Vì đó là bản chất của người Việt, nên người Việt nào đến
Hà Nội cũng có thể mang được tính cách này. Đó là điều ta có thể nhận ra qua
cách nhìn đồng đại cũng như lịch đại”
Theo tác giả Lê Văn Ba (Gieo mầm thanh lịch từ mỗi gia đình), trong
nội dung “thanh lịch” đã hàm chứa đạo đức, văn hóa; là “cái gì đó” nói lên cái
cốt cách, cái chất, cái hồn của Hà Nội, khó có thể giải mã hay nắm bắt cụ thể,
nhưng đã ăn sâu vào tác phong của người Hà Nội.
Các tác giả còn đề cập tới các biểu hiện cụ thể của thanh lịch qua tính
cách người Hà Nội. Trong giao tiếp ứng xử, thanh lịch biểu hiện qua “ngôn
ngữ trong sáng”; qua “cử chỉ, thái độ hòa nhã, mực thước”; qua sự “tôn trọng
người khác và tôn trọng chính mình”. Trong cung cách làm ăn, thanh lịch là
“khéo tay hay nghề”. Trong sinh hoạt văn hóa, thanh lịch là “sành ăn, khéo
mặc”, là tinh tế, chuộng cái đẹp, có những thú vui tao nhã, có nhiều lễ hội dân
gian đặc sắc thể hiện trình độ sinh hoạt văn hóa cao. Trong lối sống, thanh
lịch là giản dị, thanh đạm, thuần hậu, nền nếp. Ngoài ra, thanh lịch còn được
thể hiện bằng chất hào hoa phong nhã, phong thái nghệ sỹ; bằng sự hiếu học,
trọng đạo lý, ham hiểu biết... Có thể đây chưa phải là tất cả các biểu hiện cụ
thể về phẩm chất thanh lịch của người Hà Nội, song cũng là những nét tiêu


12

biểu, những đặc điểm nổi bật, chứng minh cho nét đẹp truyền thống của người
dân thủ đô ngàn năm văn hiến.
Hầu hết các học giả nghiên cứu và quan tâm đến Hà Nội đều nhận định
rằng thanh lịch là đặc trưng nổi trội của người Hà Nội được đúc kết qua hàng
ngàn năm lịch sử. Người dân ở các địa phương khác cũng có nét thanh lịch
nhưng vẫn có thể khẳng định rằng thanh lịch ở Hà Nội là “chuẩn mực” nhất.
Vì vậy, người Hà Nội luôn tự hào về nét thanh lịch của mình và coi đó như

một hình ảnh đặc trưng riêng của con người đất Kinh Kỳ.
Trong Hội thảo khoa học “Người Hà Nội thanh lịch, văn minh”, Phó
Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội Ngô Thị Thanh Hằng đã khẳng định:
“Lòng tự trọng, tính trung thực, thẳng thắn, giàu nghĩa khí; coi trọng trí tuệ và
đạo đức hơn tiền bạc và danh lợi; lịch sự, tinh tế trong cách ứng xử và giao
tiếp; mềm mại, uyển chuyển... nét thanh lịch đó vốn là một tính cách rất Hà
Nội, phải làm sao cho người dân có ý thức gìn giữ và phát huy tính cách thanh
lịch như một tài sản quý của Thủ đô”.
1.2.5. Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh
- Giáo dục: theo Linh mục Thái Nguyên (Con người toàn diện) giáo
dục là “nhằm truyền thụ những tri thức và kinh nghiệm, rèn luyện kỹ năng và
lối sống, bồi dưỡng tư tưởng và đạo đức cần thiết cho đối tượng, giúp hình
thành và phát triển năng lực, phẩm chất, nhân cách phù hợp với mục đích,
mục tiêu chuẩn bị cho đối tượng tham gia lao động sản xuất và đời sống xã
hội”. Đường hướng và vai trò của giáo dục là nhằm giúp cho từng người phát
huy hết mức khả năng thiên phú của mình, với tính cách đạo đức, nhằm góp
phần lợi ích tối đa cho xã hội loài người.
- Nếp sống là những hành vi, cử chỉ của các cá nhân, được thể hiện ra
hàng ngày (thường xuyên lặp đi, lặp lại) và trở thành thói quen.
- Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh là giúp học sinh có được
nét văn hóa tinh tế của người Hà Nội trong từng cử chỉ, lời ăn tiếng nói,


13

phong cách ứng xử...; cũng là nhằm góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc
văn hóa, truyền thống Thủ đô, giáo dục cho học sinh lòng tự hào về Thăng
Long - Hà Nội.
1.3. Chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội”
cấp THCS

1.3.1. Mục tiêu, nhiệm vụ của chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch,
văn minh cho học sinh Hà Nội” cấp THCS
Hơn lúc nào hết, công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối
sống cho HS trong giai đoạn hiện nay vừa là trách nhiệm chung của toàn xã
hội, vừa là một lĩnh vực giáo dục quan trọng đối với nhà trường. Sự góp mặt
của chuyên đề “giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội”
vào mục tiêu giáo dục toàn diện là cần thiết. Mục tiêu chung của giáo dục nếp
sống thanh lịch, văn minh là xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, là
nhân lên những nét đẹp chuẩn mực. Vì vậy, chuyên đề này giáo dục cho học
sinh về các mặt sau:
- Về kiến thức: giúp học sinh nhận biết và phân biệt được những chuẩn
mực hành vi cơ bản của nếp sống thanh lịch, văn minh trong sinh hoạt và giao tiếp
ứng xử; sự cần thiết thực hiện những chuẩn mực hành vi thanh lịch, văn minh.
- Về thái độ, tình cảm: Trân trọng kế thừa, phát huy truyền thống thanh
lịch, văn minh; mong muốn chủ động, tự giác thực hiện hành vi thanh lịch,
văn minh.
- Về kỹ năng, hành vi: Học sinh tự nhận xét hành vi bản thân, nhận xét
hành vi người khác; biết thực hiện các chuẩn mực hành vi cơ bản.
* Nhiệm vụ giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS trong nhà
trường THCS là:
- Khơi dậy niềm tự hào của các thế hệ học sinh ngày nay và kế thừa,
gìn giữ truyền thống thanh lịch, văn minh- nét văn hóa đặc trưng của người
Hà Nội.


14

- Giáo dục, nâng cao nhận thức về vai trò, trách nhiệm của học sinh
trong việc xây dựng nếp sống thanh lịch, văn minh thủ đô.
- Tạo sự chuyển biến từng bước về nhận thức, hành vi cho học sinh

trong sinh hoạt và trong đời sống, góp phần đào tạo, xây dựng các thế hệ
người Hà Nội ngày càng thanh lịch, văn minh, góp phần xây dựng Thủ đô và
đất nước phồn vinh, giàu đẹp.
1.3.2. Nội dung chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho
học sinh Hà Nội” cấp THCS
Ngay từ những năm đầu thập kỷ cuối cùng của thế kỷ 20, UNESCO đã
khuyến cáo về bốn trụ cột của học tập thế kỷ XXI là: “Học để biết; Học để
làm; Học để cùng chung sống; Học để làm người”. Người lao động ở thế kỷ
XXI không phải chỉ học để biết, để làm mà quan trọng hơn là phải học để
cùng chung sống và tự khẳng định mình trong xã hội đầy biến động và đóng
góp sức mình xây dựng xã hội ngày càng tốt đẹp hơn.
Ở Việt Nam, hai năm gần đây Bộ GD&ĐT đã chỉ đạo các trường học
phải tiến hành giáo dục kỹ năng sống cho lớp trẻ. Sở GD&ĐT Hà Nội triển
khai bộ tài liệu chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS
Hà Nội” cũng vì lẽ đó. Nội dung của chuyên đề hướng tới việc giáo dục cho
HS những kỹ năng, thói quen tốt về ăn, mặc, ở, giao tiếp ứng xử, tác phong…
Ở cấp THCS, theo từng khối lớp, bộ tài liệu đã tập trung xoay quanh những
nội dung cụ thể sau:
- Lớp 6: Nét đẹp của người Hà Nội trong cách ăn uống, trong trang
phục, trong nơi ở.
- Lớp 7: Nét đẹp của người Hà Nội trong lời nói, giao tiếp ứng xử với
gia đình và giao tiếp ứng xử trong trường học.
- Lớp 8: Nét đẹp của người Hà Nội trong tác phong, trong giao tiếp ứng
xử ngoài xã hội, trong ứng xử với môi trường tự nhiên, trong ứng xử khi tham
gia giao thông, ứng xử với các di tích, danh thắng.


15

- Lớp 9: Ôn tập, hệ thống hóa kiến thức đã học của lớp 6,7,8.

Rõ ràng giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội là nhu
cầu bức thiết của thời đại, phù hợp của sự phát triển xã hội. Thực hiện chậm,
hình thức, không khoa học, không chất lượng là một thiệt thòi lớn cho thế hệ
trẻ Việt Nam nói chung và thế hệ trẻ của Thủ đô Hà Nội nói riêng.
1.3.3. Phương pháp thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch,
văn minh cho HS Hà Nội” cấp THCS
- Phương pháp thuyết trình:
Là phương pháp dạy học bằng lời nói sinh động của giáo viên để trình
bày một tài liệu mới hoặc tổng kết những tri thức mà học sinh đã thu lượm
được một cách có hệ thống. Phương pháp thuyết trình thể hiện dưới hình thức
giảng giải, giảng thuật và diễn giảng phổ thông.
- Phương pháp xử lý tình huống:
Là tổng hợp những biện pháp, cách thức đối nhân xử thế mà người GV
dùng để ứng phó, xử lý với các tình huống nảy sinh trong quá trình dạy học,
nhằm điều khiển các hoạt động và quan hệ trở lại trạng thái ổn định, tiếp tục
phát triển hướng tới thực hiện mục tiêu giáo dục như mong muốn. Để ứng xử
các tình huống, hoàn cảnh có vấn đề chứa nhiều mâu thuẫn, bức xúc, GV phải
biết lựa chọn cách ứng xử và nâng lên thành nghệ thuật ứng xử.
- Phương pháp đàm thoại (vấn đáp):
Là phương pháp GV khéo léo đặt hệ thống câu hỏi để HS trả lời nhằm
gợi mở cho HS sáng tỏ những vấn đề mới; tự khai phá những tri thức mới
bằng sự tái hiện những tài liệu đã học hoặc từ những kinh nghiêm đã tích lũy
được trong cuộc sống, nhằm giúp HS củng cố, mở rộng, đào sâu, tổng kết, hệ
thống hóa tri thức đã tiếp thu được nhằm mục đích kiểm tra, đánh giá và giúp
HS tự kiểm tra, tự đánh giá việc lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ xảo trong quá
trình dạy học.
- Phương pháp thảo luận nhóm:


16

Là một trong những phương pháp có sự tham gia tích cực của người
học. Thảo luận nhóm còn là phương tiện học hỏi có tính cách dân chủ, mọi cá
nhân được tự do bày tỏ quan điểm, tạo thói quen sinh hoạt bình đẳng, biết đón
nhân quan điểm bất đồng, hình thành quan điểm cá nhân giúp học sinh rèn
luyện kỹ năng giải quyết vấn đề khó khăn. Thảo luận nhóm có thể thực hiện
dưới hai hình thức là: Thảo luận nhóm lớn và thảo luận nhóm nhỏ (5-7
người). Trong phạm vi một lớp học, sử dụng nhóm nhỏ (tính ưu việt) đối với
việc giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh nói riêng cũng như với công tác
giáo dục nói chung.
- Phương pháp sắm vai:
Sắm vai là hoạt động diễn tả bằng hành động và lời thoại tình huống có
vấn đề trong cuộc sống. Sắm vai là phương pháp giáo dục truyền thông đặc
biệt cần thiết nhằm chuẩn bị cho người học có khả năng ứng phó với hoàn
cảnh, rèn luyện kỹ năng, củng cố thái độ trước một vấn đề.
Hoạt động sắm vai thông thường gồm hai bước: Bước 1- người sắm vai
nhận tình huống và sắm vai. Những người còn lại quan sát và tìm cách giải
quyết vấn đề của tình huống đó; Bước 2- GV hướng dẫn mọi người thảo luận
để đánh giá, rút ra bài học kinh nghiệm trong việc giải quyết tình huống.
- Phương pháp nêu vấn đề:
Là phương pháp GV không trình bày tri thức theo một trình tự có sẵn
mà có sự sắp xếp tài liệu để đặt thành những tình huống có vấn đề, những
mâu thuẫn kích thích người học phải suy nghĩ, phải tìm cách giải quyết. Qua
đó giúp HS nắm được các hoạt động của nhận thức và lĩnh hội tri thức mới.
Phương pháp này dựa trên nền tảng của ý tưởng dạy học phát triển, trong quá
trình học tập, HS phải độc lập nhận biết kiến thức dưới sự hướng dẫn của giáo
viên. Quá trình dạy học, giáo viên hình thành được ở học sinh phương pháp
nhận thức, còn HS phải sáng tạo, phát hiện các biện pháp, thủ thuật để hình
thành kiến thức mới.

17
- Phương pháp trò chơi:

Là một phương pháp giảng dạy tích cực, là sự lựa chọn của rất nhiều
thầy cô trước áp lực thay đổi phương pháp dạy học để thu hút học sinh và đạt
mục tiêu bài giảng. Nó là chiếc cầu nối đắc lực, hữu hiệu và tự nhiên giữa GV
và HS. Thông qua trò chơi, ý nghĩa của nội dung bài học được truyền tải đến
người nghe một cách nhẹ nhàng nhưng đầy sâu sắc dễ hiểu.
Bản chất của phương pháp sử dụng trò chơi học tập là dạy học thông
qua việc tổ chức hoạt động cho học sinh. Dưới sự hướng dẫn của GV, HS
được hoạt động bằng cách tự chơi trò chơi trong đó mục đích của trò chơi
chuyển tải mục tiêu của bài học. Luật chơi (cách chơi) thể hiện nội dung và
phương pháp học, đặc biệt là phương pháp học tập có sự hợp tác và sự tự
đánh giá.
Sử dụng trò chơi học tập để hình thành kiến thức, kỹ năng mới hoặc
củng cố kiến thức, kỹ năng đã học. Trong thực tế dạy học, GV thường tổ chức
trò chơi học tập để củng cố kiến thức, kỹ năng. Tuy nhiên việc tổ chức cho
học sinh chơi các trò chơi để hình thành kiến thức, kỹ năng mới là rất cần để
tạo hứng thú học tập cho học sinh ngay từ khi bắt đầu bài học mới.
1.3.4. Hình thức thực hiện chuyên đề: “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn
minh cho học sinh Hà Nội” cấp THCS
- Thông qua tiết học trên lớp theo phân phối chương trình (6 tiết/ năm
học) về giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội cấp
THCS.
- Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh thông qua tích
hợp các môn học.
- Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh thông qua các
tiết hoạt động ngoài giờ lên lớp, các buổi ngoại khóa, tham quan, dã ngoại;
đồng thời định hướng cho HS thực hành trong chính cuộc sống hàng ngày, ở

nhà và ở trường.


18

1.4. Quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn
minh cho học sinh Hà Nội” cấp THCS
1.4.1. Xây dựng kế hoạch thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh
lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” ở trường THCS
Xây dựng kế hoạch là việc đưa toàn bộ các hoạt động quản lý của nhà
trường vào kế hoạch, quyết định xem việc gì cần phải làm, làm như thế nào,
khi nào làm và ai sẽ làm việc đó.
1.4.1.1. Xây dựng kế hoạch thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh
lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” cấp THCS cần thực hiện các nhiệm
vụ sau
- Nghiên cứu, phân tích thực trạng thực hiện chuyên đề “giáo dục nếp
sống thanh lịch, văn minh cho HS Hà Nội” của năm học trước với những ưu
điểm, nhược điểm, từ đó xếp hạng ưu tiên các vấn đề cần. Đồng thời nghiên
cứu, phân tích kế hoạch, nhiệm vụ năm học của ngành Giáo dục, từ đó định
hướng nhiệm vụ quản lí thực hiện chuyên đề “giáo dục nếp sống thanh lịch,
văn minh cho học sinh Hà Nội” của nhà trường THCS.
- Tìm hiểu đặc điểm kinh tế, văn hóa, xã hội của địa phương vì quá
trình giáo dục đạo đức, nếp sống thanh lịch, văn minh là thống nhất với quá
trình xã hội, với môi trường sống.
- Xác định các điều kiện giáo dục như cơ sở vật chất, tài chính, quỹ thời
gian, sự phối hợp với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường.
Từ đó xác định những mục tiêu cần đạt được, xác định những biện
pháp có tính khả thi (phù hợp với quan điểm, đường lối giáo dục và phù hợp
với thực tế giáo dục của nhà trường và phù hợp với các điều kiện kinh tế ở địa
phương).

1.4.1.2. Để thực hiện được kế hoạch đề ra cần xác định rõ nội dung của kế
hoạch quản lý thực hiện chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn
minh cho học sinh Hà Nội” như sau