NGHIÊN cứu các yếu tố ẢNH HƯỞNG đến THU NHẬP lãi cận BIÊN của NGÂN HÀNG THƯƠNG mại cổ PHẦN VIỆT NAM

BỘ TÀI CHÍNH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI CHÍNH-MARKETING

---------------

NGUYỄN THỊ NGỌC HƯƠNG

ĐỀ TÀI:
NGHIÊN CỨU CÁC YẾU TỐ
ẢNH HƯỞNG ĐẾN THU NHẬP
LÃI CẬN BIÊN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ
PHẦN VIỆT NAM
Chuyên ngành: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
Mã số: 60.34.02.01

GVHD : TS. Nguyễn Thị Mỹ Linh

TP. HCM, tháng 05/2015


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN

............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................

............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
Tp. HCM, ngày …… tháng …… năm 201…
Giáo viên hướng dẫn


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn
khoa học của TS. Nguyễn Thị Mỹ Linh. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề
tài này là trung thực và chưa công bố bất kỳ hình thức nào trước đây. Những số liệu
trong các bảng biểu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả
thu thập từ các nguồn khác nhau có ghi rõ trong phần tài liệu tham khảo.
Ngoài ra, trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu
của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc.
Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội
dung luận văn của mình. Trường đại học Tài chính – Marketing không liên quan đến
những vi phạm tác quyền, bản quyền do tôi gây ra trong quá trình thực hiện (nếu có).
TP.HCM, ngày 04 tháng 05 năm 2015
Tác giả

Nguyễn Thị Ngọc Hương

i


LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Tiến sĩ Nguyễn Thị Mỹ Linh vì sự quan tâm, đầu tư
thời gian và tâm huyết trong suốt quá trình nghiên cứu, nhắc nhở và cho những lời
khuyên vô cùng quý báu để giúp tôi có thể hoàn thành luận văn của mình.
Trong quá trình thực hiện, mặc dù đã trao đổi, tiếp thu các ý kiến đóng góp của
Quý thầy cô và bạn bè, tham khảo nhiều tài liệu và hết sức cố gắng để hoàn thiện luận
văn, song không thể tránh khỏi sai sót. Rất mong nhận được những thông tin đóng
góp, phản hồi từ quý thầy cô và bạn đọc.

Xin chân thành cám ơn.

TP.HCM, ngày 04 tháng 05 năm 2015
Tác giả

Nguyễn Thị Ngọc Hương

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ ii
MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .................................................................................. v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .............................................................................. vi
TÓM TẮT ..................................................................................................................... ix
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU .................................................................. 1
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ...................................................................... 1
1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI ................................................................ 2
1.3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI ........................................................ 2

1.4. PHẠM VI, ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU.......................................................... 3
1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................................................................... 3
1.6. Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI .................................................................................... 3
1.7. BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN ............................................................................... 4
CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ LUẬN ....................................................................... 6
2.1. TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG VÀ CÁC DỊCH VỤ NGÂN HÀNG ........... 6
2.1.1. Ngân hàng là gì? .......................................................................................... 6
2.1.2. Các dịch vụ truyền thống của ngân hàng ..................................................... 6
2.1.3. Những dịch vụ ngân hàng mới phát triển gần đây ....................................... 8
2.1.4. Các khuynh hướng ảnh hưởng tới hoạt động ngân hàng ........................... 10
2.2. HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG VÀ THU NHẬP LÃI CẬN BIÊN
.................................................................................................................................. 11
2.2.1. Các chỉ tiêu đo lường hiệu quả hoạt động ngân hàng ................................ 12
2.2.2. Thu nhập lãi cận biên (NIM)...................................................................... 12
2.3. CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC VỀ THU NHẬP LÃI CẬN BIÊN ................... 13
CHƯƠNG 3: MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU .................................................................... 25
3.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU ........................................................................... 25
3.2. MÔ TẢ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ................................................................... 25
3.3. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ............................................................................... 26
3.4. ĐO LƯỜNG CÁC BIẾN TRONG MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ....................... 26
3.4.1. Thu nhập lãi cận biên (NIM)...................................................................... 26
3.4.2. Quy mô ngân hàng (SIZE) ......................................................................... 27
3.4.3. Quy mô hoạt động cho vay (LAR)............................................................. 27
3.4.4. Rủi ro tín dụng (CR) .................................................................................. 28
3.4.5. Quy mô vốn chủ sở hữu (CAP).................................................................. 29
3.4.6. Tỷ lệ dư nợ cho vay trên vốn huy động (LDR) ......................................... 29
3.4.7. Hiệu quả quản lý (CTI) .............................................................................. 30
3.4.8. Tỷ lệ lãi suất (IR) ....................................................................................... 30
3.4.9. Tăng trưởng GDP (GDP) ........................................................................... 31
3.5. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ SỐ LIỆU ................................................................. 33

3.6. CÁC BƯỚC KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ................................... 34
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ ............................................................. 38
THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................. 38
4.1. THỐNG KÊ MÔ TẢ CÁC BIẾN NGHIÊN CỨU ........................................... 38

iii


4.2. PHÂN TÍCH MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA CÁC BIẾN .................................. 39
4.3. KẾT QUẢ HỒI QUY VÀ CÁC KIỂM ĐỊNH ................................................. 41
4.3.1. Kiểm định việc lựa chọn mô hình .............................................................. 42
4.3.2. Kiểm định các vi phạm giả thuyết của mô hình......................................... 43
4.3.3. Kiểm định tính phù hợp của mô hình hồi quy ........................................... 43
4.4. KIỂM ĐỊNH CÁC GIẢ THUYẾT VÀ GIẢI THÍCH KẾT QUẢ ................... 44
4.4.1. Giả thuyết H1 về quy mô ngân hàng (SIZE) ............................................. 44
4.4.2. Giả thuyết H2 về quy mô hoạt động cho vay (LAR) .................................. 44
4.4.3. Giả thuyết H3 về rủi ro tín dụng (CR) ........................................................ 45
4.4.4. Giả thuyết H4 về quy mô vốn chủ sở hữu (CAP) ....................................... 45
4.4.5. Giả thuyết H5 về tỷ lệ dư nợ cho vay trên vốn huy động (LDR) ............... 46
4.4.6. Giả thuyết H6 về hiệu quả quản lý (CTI) ................................................... 47
4.4.7. Giả thuyết H7 về tỷ lệ lãi suất (IR) ............................................................. 47
4.4.8. Giả thuyết H8 về tỷ lệ GDP (GDP) ............................................................ 48
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................... 50
5.1. KẾT LUẬN ....................................................................................................... 50
5.2. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ...................................................................................... 51
5.2.1. Vấn đề mở rộng quy mô ngân hàng ........................................................... 51
5.2.2. Vấn đề mở rộng quy mô hoạt động cho vay .............................................. 51
5.2.3. Vấn đề rủi ro tín dụng ................................................................................ 51
5.2.4. Tăng quy mô vốn chủ sở hữu ..................................................................... 52
5.2.5. Nâng cao hiệu quả quản lý của các ngân hàng TMCP .............................. 52

5.2.6. Vấn đề lãi suất ............................................................................................ 53
5.2.7. Vấn đề tăng trưởng GDP ............................................................................ 53
5.3. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO ............ 54
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ .................. 59
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................ 60
TIẾNG VIỆT ............................................................................................................ 60
TIẾNG ANH ............................................................................................................ 60
PHỤ LỤC ..................................................................................................................... 63
PHỤ LỤC 1: TỔNG HỢP CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ......................................... 63
PHỤ LỤC 2: SỐ LIỆU 27 NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGHIÊN CỨU
...................................................................................................................................... 65
PHỤ LỤC 3: DANH SÁCH NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẾN
31/12/2013.................................................................................................................... 71
PHỤ LỤC 4: CÁC BẢNG KẾT QUẢ HỒI QUY ....................................................... 76
PHỤ LỤC 4.1. THỐNG KÊ MÔ TẢ CÁC BIẾN ................................................... 76
PHỤ LỤC 4.2. MA TRẬN TƯƠNG QUAN GIỮA CÁC BIẾN ĐỘC LẬP .......... 76
PHỤ LỤC 4.3. KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH ĐA CỘNG TUYẾN ............................... 76
PHỤ LỤC 4.4. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH HỒI QUY ............................................... 77
PHỤ LỤC 4.5. KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH HAUSMAN TEST ................................. 78
PHỤ LỤC 4.6. KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH PHƯƠNG SAI THAY ĐỔI ................... 78
PHỤ LỤC 4.7. KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH TỰ TƯƠNG QUAN............................... 79

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Tổng hợp và so sánh kết quả các nghiên cứu trước ................................. 26
Bảng 3.1: Mô tả các biến được sử dụng trong mô hình hồi quy ............................... 37
Bảng 4.1: Bảng thống kê mô tả các biến nghiên cứu ................................................ 42
Bảng 4.2: Mối tương quan giữa các biến .................................................................. 44

Bảng 4.3: Kết quả phân tích hồi quy ......................................................................... 45
Bảng 4.4: Kiểm định F và Hausmman ...................................................................... 46
Bảng 4.5: Kiểm định phương sai của sai số không đổi và tự tương quan ................ 47
Bảng 5.1: Bảng tóm tắt kết quả nghiên cứu .............................................................. 53

v


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Viết tắt

Tên tiếng Việt

ABB

Ngân hàng TMCP An Bình

ACB

Ngân hàng TMCP Á Châu

ADB

Ngân hàng phát triển Châu Á

BANVIET

Ngân hàng TMCP Bản Việt

BIDV

Ngân hàng TMCP Đầu tư và

Tên tiếng Anh

Asian Development Bank

phát triển Việt Nam
CAP

Quy mô vốn chủ sở hữu

Equity to Asset ratio

CTI

Hiệu quả quản lý

Cost to Income ratio

CR

Rủi ro tín dụng

Credit risk

EAB

Ngân hàng TMCP Đông Á

EXIM

Ngân hàng TMCP Xuất nhập
khẩu Việt Nam

GDP

Tăng trưởng GDP

HDB

Ngân hàng TMCP Phát triển
TP.HCM

IMF

Quỹ tiền tệ quốc tế

International Monetary
Fund

IR

Tỷ lệ lãi suất

Interest rate

INFL

Tỷ lệ lạm phát

Inflation rate

KLB

Ngân hàng TMCP Kiên Long

LAR

Quy mô hoạt động cho vay

Loan to Asset ratio

LDR

Tỷ lệ cho vay trên vốn huy

Loan to Deposit ratio

vi


động
LVPB

Ngân hàng TMCP Bưu điện
Liên Việt

MB

Ngân hàng TMCP Quân đội

MDB

Ngân hàng TMCP Phát triển
Mê Kông

MHB

Ngân hàng Phát triển nhà
Đồng Bằng Sông Cửu Long

MSB

Ngân hàng TMCP Hàng Hải
Việt Nam

NAB

Ngân hàng TMCP Nam Á

NHNN

Ngân hàng Nhà nước

NHTMCP

Ngân hàng thương mại cổ
phần

NHTMCPVN

Ngân hàng thương mại cổ
phần Việt Nam

NIM

Thu nhập lãi cận biên

NVB

Ngân hàng TMCP Nam Việt

OCB

Ngân hàng TMCP Phương

Net Interest Margins

Đông
OCEAN

Ngân hàng TMCP Đại Dương

OECD

Tổ chức hợp tác và phát triển

Organisation for Economic

kinh tế các quốc gia phát triển

Co-operation and
Development

PGB

Ngân hàng TMCP Xăng dầu
Petrolimex

vii


PNB

Ngân hàng TMCP Phương
Nam

SAIGON

Ngân hàng TMCP Sài Gòn
Công Thương

SEA

Ngân hàng TMCP Đông Nam
Á

SIZE

Quy mô ngân hàng

STB

Ngân hàng TMCP Sài Gòn
Thương Tín

TCB

Ngân hàng TMCP Kỹ Thương
Việt Nam

TMCP

Thương mại cổ phần

VAB

Ngân hàng TMCP Việt Á

VCB

Ngân hàng TMCP Ngoại
thương Việt Nam

VIB

Ngân hàng TMCP Quốc Tế

VietinBank

Ngân hàng TMCP Công
thương Việt Nam

VPB

Ngân hàng TMCP Việt Nam
Thịnh Vượng

viii

Bank size


TÓM TẮT
Đề tài này nghiên cứu thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng thương mại cổ
phần Việt Nam giai đoạn từ 2008 đến 2013 và tìm hiểu tác động của các biến quy mô
ngân hàng (SIZE), quy mô hoạt động cho vay (LAR), rủi ro tín dụng (CR), quy mô
vốn chủ sở hữu (CAP), tỷ lệ cho vay trên vốn huy động (LDR), hiệu quả quản lý
(CTI), tỷ lệ lãi suất (IR) và tỷ lệ tăng trưởng GDP (GDP) lên thu nhập lãi cận biên
(NIM).
Nghiên cứu sử dụng kỹ thuật hồi quy bảng (Panel Regression) để phân tích các
yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên (NIM) của 27 ngân hàng thương mại cổ
phần giai đoạn 2008 đến 2013.
Thông qua việc tổng hợp các nghiên cứu ở các quốc gia khác nhau, luận văn đã
lựa chọn ra mô hình phù hợp cho Việt Nam với 7 yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi
cận biên. Nghiên cứu đã đóng góp vào kho lý thuyết bằng việc điều chỉnh và kiểm
định các biến trong mô hình với hoàn cảnh một nước đang phát triển thông qua dữ
liệu thực nghiệm tại Việt Nam.
Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng quy mô ngân hàng (SIZE), quy mô hoạt động cho

vay (LAR), rủi ro tín dụng (CR), quy mô vốn chủ sở hữu (CAP) và tỷ lệ lãi suất (IR)
có tác động cùng chiều với thu nhập lãi cận biên của ngân hàng. Đồng thời, hiệu quả
quản lý (CTI) và tăng trưởng GDP (GDP) của các NHTMCP Việt Nam có tác động
ngược chiều đối với thu nhập lãi cận biên.
Dựa vào kết quả nghiên cứu, luận văn đã đưa ra các kiến nghị đối với các ngân
hàng thương mại cổ phần và Ngân hàng Nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động
của hệ thống ngân hàng.

ix


CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Đối với bất cứ quốc gia nào, hoạt động ngân hàng luôn là huyết mạch của nền
kinh tế. Việt Nam cũng không ngoại lệ. Trong các nền kinh tế đang phát triển, thị
trường vốn chưa phát triển thì các tổ chức ngân hàng đóng một vai trò quan trọng
trong tăng trưởng kinh tế. Thứ nhất, tín dụng ngân hàng đã đóng góp tích cực cho việc
duy trì sự tăng trưởng kinh tế với nhịp độ cao trong nhiều năm liên tục. Với dư nợ cho
vay nền kinh tế chiếm từ 35-37% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và mỗi năm ngành
ngân hàng đóng góp không nhỏ vào tổng mức tăng trưởng kinh tế của cả nước. Thứ
hai, góp phần thúc đẩy hoạt động đầu tư, phát triển sản xuất kinh doanh và hoạt động
xuất nhập khẩu. Đây là kết quả tác động nhiều mặt của đổi mới hoạt động ngân hàng,
nhất là những cố gắng của ngành ngân hàng trong việc huy động các nguồn vốn trong
nước cho đầu tư phát triển, trong việc đổi mới chính sách cho vay và cơ cấu tín dụng
theo hướng căn cứ chủ yếu vào tính khả thi và hiệu quả của từng dự án, từng lĩnh vực
ngành nghề để quyết định cho vay. Dịch vụ ngân hàng cũng phát triển cả về chất
lượng và chủng loại, góp phần thúc đẩy sản xuất kinh doanh. Ngoài ra, ngành ngân
hàng đã hỗ trợ hiệu quả trong việc tạo việc làm mới, thu hút lao động có trình độ cao.
Xét trên cấp độ vĩ mô, một hệ thống ngân hàng tốt, kinh doanh có hiệu quả
đóng góp tích cực vào sự ổn định của hệ thống tài chính quốc gia là mục tiêu chung

trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của cả nước.
Quá trình nhận tiền gửi và cho vay tạo ra một chi phí sử dụng vốn là lãi suất
cho người gửi tiền cũng như cho khách hàng vay. Lãi suất trả cho người gửi tiền và lãi
suất tính trên khoản vay tạo ra một chênh lệch được gọi là biên độ lãi suất cho các
ngân hàng, lý tưởng nhất là các ngân hàng trả lãi suất thấp hơn cho người gửi tiền và
tính lãi suất cao hơn cho khách hàng vay. Trong ý nghĩa này, thu nhập lãi cận biên là
khái niệm được xác định bằng sự khác biệt giữa thu nhập lãi và chi phí lãi của một
ngân hàng chia cho tổng tài sản của mình.
Thu nhập lãi cận biên là thước đo tính hiệu quả cũng như khả năng sinh lời.
Chúng chỉ ra năng lực của hội đồng quản trị

1


và nhân viên ngân hàng trong việc duy trì sự tăng trưởng của các nguồn thu
(chủ yếu là thu từ các khoản cho vay, đầu tư và phí dịch vụ) so với mức tăng của chi
phí (chủ yếu là chi phí trả lãi cho tiền gửi, những khoản vay trên thị trường tiền tệ).
(Rose [15])
Chính vì các lý do trên, nên việc tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng thu nhập lãi
cận biên (NIM) của ngân hàng là hết sức cần thiết. Nó cho chúng ta một bằng chứng
khoa học cụ thể để có những biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ
thống ngân hàng thương mại, qua đó góp phần phát triển kinh tế đất nước. Hiện nay, ở
Việt Nam chưa tìm thấy các nghiên cứu riêng về các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập
lãi cận biên. Vì vậy tác giả chọn đề tài: “Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến thu
nhập lãi cận biên (NIM) của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam
(NHTMCPVN)” để nghiên cứu.
1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
Nghiên cứu này tập trung thu thập dữ liệu, phân tích và đưa ra kết luận về các
yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên (NIM) của 27 ngân hàng thương mại cổ
phần Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2013.

Số liệu được lấy từ các báo cáo tài chính đã được kiểm toán, báo cáo thường
niên của 27 ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam, báo cáo chỉ số khu vực Châu
Á – Thái Bình Dương trong khoảng thời gian từ 2008-2013 và không phân tích các
ngân hàng có quá trình sáp nhập, hợp nhất.
Nghiên cứu tập trung vào các biến nội tại bên trong ngân hàng: Quy mô ngân
hàng, quy mô hoạt động cho vay, rủi ro tín dụng, quy mô vốn chủ sở hữu, tỷ lệ dư nợ
cho vay trên vốn huy động, hiệu quả quản lý và tỷ lệ lãi suất; và các yếu tố kinh tế vĩ
mô: tăng trưởng GDP.
1.3. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI
Đề tài cần đạt được các mục tiêu sau:
-

Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên (NIM) của các
ngân hàng thương mại.

-

Đánh giá mức độ tác động của các yếu tố đến thu nhập lãi cận biên (NIM)
của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam.

2


-

Đề xuất các kiến nghị nhằm nâng cao thu nhập lãi cận biên của các ngân
hàng thương mại cổ phần Việt Nam.

Câu hỏi nghiên cứu:
Để giải quyết mục tiêu nghiên cứu nêu trên, luận văn trả lời các câu hỏi nghiên cứu

sau:
-

Câu hỏi đầu tiên, các yếu tố nào ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên
(NIM) của các ngân hàng thương mại?

-

Thứ hai, mức độ tác động của các yếu tố đến thu nhập lãi cận biên (NIM)
của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam?

-

Thứ ba, các giải pháp nào để nâng cao thu nhập lãi cận biên của các ngân
hàng thương mại cổ phần Việt Nam?

1.4. PHẠM VI, ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu là thu nhập lãi cận biên và các yếu tố ảnh hưởng đến
Thu nhập lãi cận biên của 27 Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam trong giai
đoạn 2008 – 2013
1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định lượng. Cụ thể là phân tích
hồi quy dữ liệu bảng (Panel regression) để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến thu
nhập lãi cận biên (NIM) của các NHTMCPVN, với mô hình hồi quy Pooled
regression, mô hình Fixed effects (FEM) và mô hình Random effects (REM).
Bên cạnh đó, đề tài cũng sử dụng phương pháp định tính nhằm so sánh số liệu
thực tế, tìm ra nguyên nhân, đánh giá, phân tích đảm bảo sự đúng đắn của mô hình
được sử dụng trong nghiên cứu. Từ đó làm cơ sở đề xuất các giải pháp, kiến nghị
trong chương 5.
1.6. Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI

Việc nghiên cứu và kết quả nghiên cứu của đề tài này có ý nghĩa quan trọng về
mặt khoa học cũng như việc ứng dụng trong thực tiễn.
- Về mặt khoa học: Đề tài đóng góp về mặt khoa học trong việc xác định các
yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng TMCP Việt Nam. Kết

3


quả nghiên cứu cũng là tài liệu tham khảo hữu ích cho sinh viên và những nhà nghiên
cứu quan tâm đến lĩnh vực này.
- Về mặt thực tiễn: Kết quả nghiên cứu thực nghiệm của đề tài giúp cho các
nhà quản trị ngân hàng có thể đưa ra các quyết định hợp lý, mang lại hiệu quả cao cho
ngân hàng của mình.
1.7. BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN
Ngoài phần mục lục, phụ lục, tóm tắt, đề tài nghiên cứu này bao gồm 5 chương
với những nội dung chính của các chương như sau:
Chương 1: Tổng quan
Chương này giới thiệu tổng quan về đề tài nghiên cứu, trong đó trình bày: lý
do chọn đề tài nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu,
phương pháp nghiên cứu, giới hạn của đề tài nghiên cứu, ý nghĩa về mặt khoa học
cũng như ứng dụng thực tiễn của đề tài nghiên cứu.
Chương 2: Cơ sở lý luận
Trong chương này, luận văn trình bày cơ sở lý thuyết nghiên cứu bao gồm: lý
thuyết thu nhập lãi cận biên và các nghiên cứu thực nghiệm của các tác giả ở các
nước phát triển cũng như thị trường mới nổi trên thế giới. Trên cơ sở lý thuyết đó,
chương này đưa ra các giả thuyết nghiên cứu.
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu
Dựa trên đối tượng và phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu đã nêu
trong chương 1, cơ sở lý thuyết và các giả thuyết nghiên cứu đã nêu trong chương
2, chương 3 này sẽ trình bày thiết kế nghiên cứu bao gồm việc xây dựng mô hình

nghiên cứu, cách thức thiết lập và tính toán các yếu tố trong mô hình nghiên cứu,
mô tả dữ liệu, cách thức thu thập dữ liệu và nêu các phương pháp phân tích dữ liệu
nghiên cứu.
Chương 4: Kết quả nghiên cứu và phân tích
Với mô hình và dữ liệu của các yếu tố đã được xây dựng trong chương 3,
bằng phần mềm Stata 12, chương 4 này sẽ trình bày kết quả nghiên cứu bao gồm kết

4


quả phân tích ma trận tương quan của các yếu tố giải thích, kiểm định các hiện
tượng đa cộng tuyến, hiện tượng tự tương quan, kiểm định phương sai của sai số
không đổi. Từ đó, chương này sẽ phân tích hồi qui tuyến tính, thiết lập và kiểm định
tính phù hợp của hàm hồi qui, kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. Dựa trên các
kết quả đó, chương này sẽ trình bày các phân tích, đánh giá về mối tương quan giữa
các biến trong mô hình nghiên cứu.
Chương 5: Kết luận và kiến nghị
Trong chương này, tác giả sẽ đưa ra những kết luận chính, kiến nghị đồng thời
cũng nêu lên những hạn chế của đề tài nghiên cứu và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp
theo.

5


CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ LUẬN
2.1. TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG VÀ CÁC DỊCH VỤ NGÂN HÀNG
2.1.1. Ngân hàng là gì?
Theo Commercial Bank Management (Peter S.Rose) – 2001, Ngân hàng là một
loại hình tổ chức có vai trò quan trọng đối với nền kinh tế nói chung và đối với từng
cộng đồng địa phương nói riêng. Ngân hàng là loại hình tổ chức tài chính cung cấp

một danh mục và dịch vụ tài chính đa dạng nhất – đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và
dịch vụ thanh toán – và thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ
chức kinh doanh nào trong nền kinh tế.
Các ngân hàng có thể được định nghĩa qua chức năng (các dịch vụ) mà chúng
thực hiện trong nền kinh tế. Vấn đề là ở chỗ không chỉ chức năng của các ngân hàng
đang thay đổi mà chức năng của các đối thủ cạnh tranh chính sách của ngân hàng
cũng không ngừng thay đổi. Trên thực tế rất nhiều tổ chức tài chính – bao gồm cả các
công ty kinh doanh chứng khoán, công ty môi giới chứng khoán, quỹ tương hỗ và
công ty bảo hiểm hàng đầu đều đang cố gắng cung cấp các dịch vụ của ngân hàng.
Ngược lại, ngân hàng cũng mở rộng phạm vi cung cấp dịch vụ, hướng về lĩnh vực bất
động sản và môi giới chứng khoán, tham gia hoạt động bảo hiểm, đầu tư vào quĩ
tương hỗ và thực hiện nhiều dịch vụ mới khác.
2.1.2. Các dịch vụ truyền thống của ngân hàng
2.1.2.1. Thực hiện trao đổi ngoại tệ
Lịch sử cho thấy rằng một trong những dịch vụ ngân hàng đầu tiên được thực
hiện là trao đổi ngoại tệ – một nhà ngân hàng đứng ra mua, bán một loại tiền này,
chẳng hạn USD lấy một lại tiền khác, chẳng hạn Franc hay Pesos và hưởng phí dịch
vụ. Sự trao đổi đó rất quan trọng đối với khách du lịch vì họ sẽ cảm thấy thuận tiện và
thoải mái hơn khi có trong tay đồng bản tệ của quốc gia hay thành phố họ đến. Trong
thị trường tài chính ngày nay, mua bán ngoại tệ thường chỉ do các ngân hàng thực
hiện bởi vì những giao dịch như vậy có mức độ rủi ro cao, đồng thời yêu cầu phải có
trình độ chuyên môn cao.

6


2.1.2.2. Chiết khấu thương phiếu và cho vay thương mại
Ngay ở thời kỳ đầu, các ngân hàng đã chiết khấu thương phiếu mà thực tế là
cho vay đối với các các khoản nợ (khoản phải thu) của doanh nghiệp cho ngân hàng
để lấy tiền mặt. Đây là bước chuyển tiếp từ chiết khấu thương phiếu sang cho vay trực

tiếp đối với các khách hàng, giúp họ có vốn để mua hàng dự trữ hoặc xây dựng văn
phòng và thiết bị sản xuất.
2.1.2.3. Nhận tiền gửi
Cho vay được coi là hoạt động sinh lời cao, do đó các ngân hàng đã tìm kiếm
mọi cách để huy động nguồn vốn cho vay. Một trong những nguồn vốn quan trọng là
các khoản tiền gửi tiết kiệm của khách hàng – một quỹ sinhlợi được gửi tại ngân hàng
trong khoảng thời gian nhiều tuần, nhiều tháng, nhiều năm, đôi khi được hưởng mức
lãi suất tương đối cao.
2.1.2.4. Bảo quản vật có giá trị
Ngay từ thời Trung Cổ, các ngân hàng đã bắt đầu thực hiện việc lưu giữ vàng
và các vật có giá khác cho khách hàng trong kho bảo quản. Một điều hấp hẫn là các
giấy chứng nhận do ngân hàng ký phát cho khách hàng (ghi nhận về các tài sản đang
được lưu giữ) có thể được lưu hành như tiền – đó là hình thức đầu tiên của séc và thẻ
tín dụng. Ngày nay, nghiệp vụ bảo quản vật có giá trị cho khách hàng thường do
phòng “Ngân quỹ” của ngân hàng thực hiện.
2.1.2.5. Tài trợ các hoạt động của Chính phủ
Trong thời kỳ Trung Cổ và vào những năm đầu cách mạng Công nghiệp, khả
năng huy động và cho vay với khối lượng lớn của ngân hàng đã trở thành trọng tâm
chú ý của các Chính phủ. Thông thường, ngân hàng được cấp giấy phép thành lập với
điều kiện là họ phải mua trái phiếu Chính phủ theo một tỷ lệ nhất định trên tổng lượng
tiền gửi mà ngân hàng huy động được.
2.1.2.6. Cung cấp các tài khoản giao dịch
Cuộc cách mạng công nghiệp ở Châu Âu và Châu Mỹ đã đánh dấu sự ra đời
những hoạt động và dịch vụ ngân hàng mới. Một dịch vụ mới, quan trong nhất được
phát triển trong thời kỳ này là tài khoản tiền gửi giao dịch (demand deposit) – một tài

7


khoản tiền gửi cho phép người gửi tiền viết séc thanh toán cho việc mua hàng hóa và

dịch vụ. Việc đưa ra loại tài khỏan tiền gửi mới này được xem là một trong những
bước đi quan trọng nhất trong công nghiệp ngân hàng bởi vì nó cải thiện đáng kể hiệu
quả của quá trình thanh toán, làm cho các giao dịch kinh doanh trở nên dễ dàng hơn,
nhanh chóng hơn và an toàn hơn.
2.1.2.7. Cung cấp dịch vụ ủy thác
Từ nhiều năm nay, các ngân hàng đã thực hiện việc quản lý tài sản và quản lý
hoạt động tài chính cho cá nhân và doanh nghiệp. Theo đó ngân hàng sẽ thu phí trên
cơ sở giá trị của tài sản hay quy mô họ quản lý. Chức năng quản lý tài sản này được
gọi là dịch vụ ủy thác (trust service). Hầu hết các ngân hàng đều cung cấp cả hai loại:
dịch vụ ủy thác thông thường cho cá nhân, hộ gia đình; và ủy thác thương mại cho các
doanh nghiệp.
2.1.3. Những dịch vụ ngân hàng mới phát triển gần đây
2.1.3.1. Cho vay tiêu dùng
Trong lịch sử, hầu hết các ngân hàng không tích cực cho vay đối với cá nhân và
hộ gia đình bởi vì họ tin rằng các khoản cho vay tiêu dùng nói chung có quy mô rất
nhỏ với rủi ro vỡ nợ tương đối cao và do đó làm cho chúng trở nên có mức sinh lời
thấp. Sự cạnh tranh khốc liệt trong việc giành giật tiền gửi và cho vay khách hàng
doanh nghiệp đã buộc các ngân hàng phải hướng tới người tiêu dùng như là một khách
hàng trung thành tiềm năng. Tín dụng tiêu dùng trở thành một trong những loại hình
tín dụng có mức tăng trưởng nhanh nhất. Mặc dầu vậy, tốc độ tăng trưởng gần đây đã
chậm lại do cạnh tranh về tín dụng tiêu dùng ngày càng trở nên gay gắt trong khi nền
kinh tế đã phát triển chậm lại. Tuy nhiên, người tiêu dùng vẫn tiếp tục là nguồn vốn
chủ yếu của ngân hàng và tạo ra một trong số những nguồn thu quan trọng nhất.
2.1.3.2. Tư vấn tài chính
Các ngân hàng từ lâu đã được khách hàng yêu cầu thực hiện hoạt động tư vấn
tài chính, đặc biệt là về tiết kiệm và đầu tư. Ngân hàng ngày nay cung cấp nhiều dịch
vụ tư vấn tài chính đa dạng, từ chuẩn bị về thuế và kế hoạch tài chính cho các cá nhân

8

đến tư nhân về các cơ hội thị trường trong nước và ngoài nước cho các khách hàng
kinh doanh của họ.
2.1.3.3. Dịch vụ thuê mua thiết bị
Rất nhiều ngân hàng tích cực cho khách hàng doanh nghiệp quyền lựa chọn
mua các thiết bị, máy móc cần thiết thông qua hợp đồng thuê mua, trong đó ngân hàng
mua thiết bị và cho khách hàng thuê. Ban đầu các qui định yêu cầu khách hàng sử
dụng dịch vụ thuê mua thiết bị phải trả tiền thuê (mà cuối cùng sẽ đủ để trang trải chi
phí mua thiết bị) đồng thời phải chịu chi phí sửa chữa và thuế.
2.1.3.4. Cho vay tài trợ dự án
Các ngân hàng ngày càng trở nên năng động trong việc tài trợ cho các dự án, ví
dụ như chi phí xây dựng nhà máy, đặc biệt là trong các ngành công nghệ cao. Do rủi
ro trong loại hình tín dụng này cao nên chúng thường được thực hiện qua một công ty
đầu tư, là thành viên của công ty sở hữu ngân hàng, cùng với sự tham gia của các nhà
thầu, là thành viên của công ty sở hữu ngân hàng, cùng với sự tham gia của các nhà
đầu tư khác để chia sẻ rủi ro.
2.1.3.5. Bán các dịch vụ bảo hiểm
Từ nhiều năm nay, các ngân hàng đã bán bảo hiểm tín dụng cho khách hàng,
điều đó bảo đảm việc hoàn trả trong trường hợp khách hàng vay vốn bị chết hay bị tàn
phế. Hiện nay, ngân hàng thường bảo hiểm cho khách hàng thông qua các liên doanh
hoặc các thỏa thuận đại lý kinh doanh độc quyền. Theo đó ngân hàng sẽ nhận một
phần thu nhập từ các dịch vụ này.
2.1.3.6. Cung cấp các kế hoạch hưu trí
Phòng ủy thác ngân hàng rất năng động trong việc quản lý kế hoạch hưu trí mà
hầu hết các doanh nghiệp lập cho người lao động, đầu tư vốn và phát lương hưu cho
những người đã nghỉ hưu hoặc tàn phế. Ngân hàng cũng bán các kế hoạch tiền gửi
hưu trí cho các cá nhân và giữ nguồn tiền gửi cho đến khi người sở hữu các kế hoạch
này cần đến.
2.1.3.7. Cung cấp các dịch vụ môi giới đầu tư chứng khoán

9


Trên thị trường tài chính hiện nay, nhiều ngân hàng đang phấn đấu để trở thành
một “bách hóa tài chính” thực sự, cung cấp đủ các dịch vụ tài chính cho phép khách
hàng thỏa mãn mọi nhu cầu tại một địa điểm. Đây là một trong những lý do chính
khiến các ngân hàng bắt đầu bán các dịch vụ môi giới chứng khoán, cung cấp cho
khách hàng cơ hội mua cổ phiếu, trái phiếu và các chứng khoán khác mà không phải
nhờ đến công ty môi giới chứng khoán.
2.1.4. Các khuynh hướng ảnh hưởng tới hoạt động ngân hàng
-

Sự gia tăng nhanh chóng trong danh mục dịch vụ
Hiện này, các ngân hàng đang mở rộng danh mục dịch vụ tài chính mà họ

cung cấp cho khách hàng. Qúa trình mở rộng danh mục dịch vụ đã tăng tốc trong
những năm gần đây dưới áp lực cạnh tranh gia tăng từ các tổ chức tài chính khác, từ
sự hiểu biết và đòi hỏi cao hơn của khách hàng, và từ sự thay đổi công nghệ. Nó cũng
làm tăng chi phí của ngân hàng và dẫn đến rủi ro phá sản cao hơn. Các dịch vụ mới đã
có ảnh hưởng tốt đến ngành công nghiệp này thông qua việc tạo ra những nguồn thu
mới cho ngân hàng – các khoản lệ phí của dịch vụ ngoài lãi
-

Sự gia tăng cạnh tranh
Sự cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ tài chính đang ngày càng trở lên quyết liệt

khi ngân hàng và các đối thủ cạnh tranh mở rộng danh mục dịch vụ. Các ngân hàng
địa phương cung cấp tín dụng, kế hoạch tiết kiệm, kế hoạch hưu trí, dịch vụ tư vấn tài
chính cho các doanh nghiệp và người tiêu dùng. Đây là những dịch vụ đang phải đối
mặt với sự cạnh tranh trực tiếp từ các ngân hàng khác, các hiệp hội tín dụng, các công

ty kinh doanh chứng khoán. Áp lực cạnh tranh đóng vai trò như một lực đẩy tạo ra sự
phát triển dịch vụ cho tương lai.
-

Cách mạng trong công nghệ ngân hàng
Đối mặt với chi phí hoạt động cao hơn, từ nhiều năm gần đây các ngân hàng đã

và đang chuyển sang sử dụng hệ thống hoạt động tự động và điện tử thay thế cho hệ
thống dựa trên lao động thủ công, đặc biệt là trong công việc nhận tiền gửi, thanh toán
bù trừ và cấp tín dụng. Những ví dụ nổi bật nhất bao gồm các máy rút tiền tự động
ATM cho phép khách hàng truy nhập tài khoản tiền gửi của họ 24/24 giờ; Máy thanh

10


toán tiền POS được lắp đặt ở các bách hóa và trung tâm bán hàng thay thế cho các
phương tiện thanh toán hàng hóa dịch vụ bằng giấy; và hệ thống máy vi tính hiện đại
xử lý hàng ngàn giao dịch một cách nhanh chóng trên toàn thế giới. Do đó, ngân hàng
đang trở thành ngành sử dụng nhiều vốn và chi phí cố định; sử dụng ít lao động và chi
phí biến đổi. Tuy nhiên, những kinh nghiệm gần đây gợi ý rằng một ngành ngân hàng
hoàn toàn tự động có thể vẫn còn là điều xa vời. Một tỷ lệ lớn khách hàng vẫn ưa
chuộng các dịch vụ của con người và những cơ hội để nhận được sự tư vấn cá nhân về
các vấn đề tài chính.
-

Sự củng cố và mở rộng hoạt động về mặt địa lý
Sử dụng có hiệu quả quá trình tự động hóa và những đổi mới công nghệ đòi hỏi

các hoạt động ngân hàng phải có qui mô lớn. Vì vậy, ngân hàng cần phải mở rộng cơ
sở khách hàng bằng cách vươn tới các thị trường mới, xa hơn và gia tăng số lượng tài

khoản. Kết quả là hoạt động mở chi nhánh ngân hàng diễn ra. Mô hình công ty sở hữu
ngân hàng mua lại các ngân hàng nhỏ và đưa chúng trở thành bộ phận của các tổ chức
ngân hàng đa trụ sở đã ngày càng phổ biến. Hiện nay ngân hàng đang tìm mọi cách để
đạt được sự đa dạng hóa và ngân hàng không còn muốn duy trì mô hình ngân hàng cổ
điển và nhấn mạnh vai trò của nó như là các tổ chức tài chính năng động, đổi mới và
hướng về khách hàng.
Với sự phát triển của tự động hóa, ngày càng nhiều ngân hàng mở chi nhánh ở
những vùng xa với các thiết bị viễn thông và máy rút tiền tự động – một phương pháp
mở rộng qui mô thị trường hơn là xây dựng các cơ sở vật chất mới. Trong nhiều
trường hợp, hệ thống thiết bị vệ tinh cung cấp dịch vụ hữu hạn sẽ thay thế các văn
phòng chi nhánh đa năng của ngân hàng.
2.2. HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG VÀ THU NHẬP LÃI CẬN BIÊN
Trong quá trình hoạt động, các ngân hàng ngày nay đang phải chịu những sức
ép rất lớn: một mặt phải đáp ứng các mục tiêu của cổ đông, nhân viên, người gửi tiền
và các khách hàng vay vốn; mặt khác lại phải đảm bảo yêu cầu của các nhà lập pháp
về sự lành mạnh của danh mục cho vay, đầu tư cũng như của chính sách hoạt động mà
ngân hàng đề ra. Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của các tổ chức
ngân hàng, ngày càng có nhiều ngân hàng phải viện tới thị trường tiền tệ và thị trường

11


vốn để tăng cường khả năng huy động vốn thông qua việc bán cố phiếu, trái phiếu và
các công cụ nợ ngắn hạn, trong nhiều trường hợp huy động tiền gửi ở thị trường 1
không cung cấp đủ vốn để đáp ứng các yêu cầu ngày càng tăng của khách hàng về tín
dụng và các dịch vụ mới.
Bên cạnh xu hướng trên, sự cạnh tranh đối với các khoản cho vay truyền thống
của ngân hàng và tiền gửi của khách hàng cũng gia tăng một cách mạnh mẽ. Các công
ty bảo hiểm, công ty tài chính đang tranh giành một phần lớn thị trường tiền gửi và thị
trường tín dụng, lĩnh vực vốn theo truyền thống vẫn được các ngân hàng phục vụ. Các

ngân hàng buộc phải thường xuyên đánh giá lại chính sách huy động vốn và cho vay,
xem xét lại các kế hoạch mở rộng và tăng trưởng, đánh giá mối quan hệ giữa thu nhập
và rủi ro trong môi trường cạnh tranh mới này (Rose [15]).
2.2.1. Các chỉ tiêu đo lường hiệu quả hoạt động ngân hàng
Tỷ lệ thu nhập trên tổng tài sản (ROA) là một thông số chủ yếu về tính hiệu
quả quản lý. Nó chỉ ra khả năng của hội đồng quản trị ngân hàng trong quá trình
chuyển tài sản của ngân hàng thành thu nhập ròng. Ngược lại, tỷ lệ thu nhập trên vốn
chủ sở hữu (ROE) là một chỉ tiêu đo lường tỷ lệ thu nhập cho các cổ đông của ngân
hàng. Nó thể hiện thu nhập mà các cổ đông nhận được từ việc đầu tư vào ngân hàng
(tức là đầu tư chấp nhận rủi ro để hy vọng có được thu nhập ở mức hợp lý).
Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM) là thước đo tính hiệu quả cũng như khả năng
sinh lời. Chúng chỉ ra năng lực của hội đồng quản trị và nhân viên ngân hàng trong
việc duy trì sự tăng trưởng của các nguồn thu (chủ yếu là thu từ các khoản cho vay,
đầu tư và phí dịch vụ) so với mức tăng của chi phí (chủ yếu là chi phí trả lãi cho tiền
gửi, những khoản vay trên thị trường tiền tệ, tiền lương nhân viên và phúc lợi) (Rose
[15]).
2.2.2. Thu nhập lãi cận biên (NIM)
Hiệu quả hoạt động của một ngân hàng thường được phân tích bằng các tỷ số
như lợi nhuận trên vốn cổ phần, lợi nhuận trên tài sản, thu nhập lãi cận biên và chênh
lệch lãi suất (Rose [15]). Thu nhập lãi cận biên rất hữu ích trong việc đo lường những

12


thay đổi và xu hướng trong biên độ lãi suất và so sánh thu nhập lãi giữa các ngân
hàng.
Thu nhập lãi cận biên là một trong những thước đo quan trọng để đo lường
hiệu quả tài chính trong một định chế nhận tiền gửi. Như vậy, thu nhập lãi cận biên là
tỷ số rất cần thiết để chúng ta tìm hiểu cách đo lường và các yếu tố ảnh hưởng bởi hai
quyết định bên trong và bên ngoài như thế nào. Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của các

ngân hàng được định nghĩa là chênh lệch giữa thu nhập lãi và chi phí lãi chia cho tổng
tài sản của ngân hàng. Biên độ được tính cho một khoảng thời gian, một quý hoặc một
năm, và được thể hiện bằng một tỷ lệ phần trăm.
2.3. CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC VỀ THU NHẬP LÃI CẬN BIÊN
Ở Việt Nam hiện nay tác giả chưa tìm thấy các nghiên cứu riêng về các yếu tố
ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng. Tuy nhiên, trên thế giới đã có
nhiều công trình nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến thu nhập lãi cận biên của
ngân hàng. Trong khi một vài nghiên cứu tập trung vào việc tìm hiểu thu nhập lãi cận
biên của các ngân hàng ở một khu vực, một nhóm các quốc gia (Ví dụ như: nghiên
cứu của Doliente [6] ở các nước Đông Nam Á, Hawtrey & Liang [11] ở các nước
OECD1, Maudos & Guevara [13] ở Châu Âu, Saunders & Schumacher [17] ở Châu
Âu và Mỹ,…) thì các nghiên cứu khác lại tập trung vào một quốc gia cụ thể (Ví dụ
như: nghiên cứu của Hamadi & Awdeh [10] ở Lebanon, Ugur & Erkus [19] ở Thổ Nhĩ
Kỳ, Zhou & Wong [20] ở Trung Quốc,…)
Trong nghiên cứu này, tác giả chủ yếu nghiên cứu các lý thuyết theo hướng các
yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ở các ngân hàng thương mại cổ phần
và theo trình tự thời gian từ những nghiên cứu trước đây đến hiện tại.
Saunders & Schumacher [17], nghiên cứu các yếu tố quyết định thu nhập lãi
cận biên của ngân hàng (NIM) trong sáu quốc gia châu Âu được lựa chọn và Mỹ trong
giai đoạn 1988-1995 cho một mẫu gồm 614 ngân hàng. Nghiên cứu này sử dụng mô
hình của Ho & Saunders (1981) cho trường hợp đa quốc gia. Kết quả thực nghiệm cho
thấy một sự đánh đổi chính sách quan trọng giữa khả năng đảm bảo thanh toán của
ngân hàng, khi tỷ lệ vốn trên tài sản cao và giảm chi phí sử dụng dịch vụ tài chính cho
1

OECD (Organization for Economic Co-operation and Development): Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế

13

người tiêu dùng thì tỷ lệ NIM thấp. Hơn nữa, việc hạn chế mở rộng hệ thống ngân
hàng và quy mô hoạt động lớn gần như là độc quyền thì chệnh lệch lãi suất sẽ cao
hơn. Biến động lãi suất vĩ mô đã được tìm thấy có một tác động đáng kể vào tỷ lệ
NIM của ngân hàng, điều này cho thấy rằng các chính sách vĩ mô phù hợp với biến
động lãi suất giảm có thể có một tác động cùng chiều trong việc giảm tỷ suất lợi
nhuận ngân hàng.
Maudos & Guevara [13], phân tích thu nhập lãi biên trong lĩnh vực ngân hàng
ở châu Âu (Đức, Pháp, Anh, Ý và Tây Ban Nha) trong giai đoạn 1993-2000 sử dụng
dữ liệu bảng của 1.826 ngân hàng, xác định các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến lợi
nhuận này. Họ sử dụng các phép đo trực tiếp sức mạnh thị trường (chỉ số Lerner, LI)
thay vì các chỉ số cấu trúc của đối thủ cạnh tranh (các chỉ số thị trường tập trung). Kết
quả cho thấy LI (chỉ số Lerner), AOC (chi phí hoạt động trung bình), RA (mức độ e
ngại rủi ro), IRR (rủi ro lãi suất), CR (rủi ro tín dụng), IIP (thanh toán lãi suất ngầm),
OCRR (chi phí cơ hội của dự trữ bắt buộc) và QM (chất lượng quản lý) tất cả có mối
quan hệ cùng chiều đến tỷ lệ NIM, mặt khác, chất lượng quản lý và quy mô của các
giao dịch có quan hệ nghịch chiều với tỷ lệ NIM.
Doliente [6], phân tích các yếu tố quyết định đến thu nhập lãi cận biên (NIM)
của các ngân hàng trong bốn quốc gia Đông Nam Á (Indonesia, Malaysia, Philippines,
Thailand) trong giai đoạn từ năm 1994 đến 2001, sử dụng mô hình đại lý (Ho &
Saunders (1981)) và chạy một hồi quy kết hợp với hai bước. Kết quả hồi quy đầu tiên
chỉ ra rằng tỷ lệ NIM của khu vực được giải thích một phần bởi các yếu tố ngân hàng
cụ thể là chi phí hoạt động, vốn, chất lượng tín dụng, tài sản thế chấp và tài sản lưu
động. Kết quả hồi quy bước thứ hai cho thấy trong khi tỷ lệ NIM biểu hiện nhạy cảm
với những thay đổi về lãi suất ngắn hạn, thì nó vẫn chủ yếu được giải thích bởi cấu
trúc không cạnh tranh của hệ thống ngân hàng của khu vực. Cuối cùng, tác giả tìm
thấy bằng chứng cho thấy tỷ lệ NIM giảm sau năm 1997 do đó phản ánh sức ép lợi
nhuận mong đợi của các ngân hàng trong khu vực do cho vay tiền rộng rãi trong
những hậu quả của cuộc khủng hoảng tiền tệ và ngân hàng châu Á.
Hawtrey & Liang [11], nghiên cứu các yếu tố quyết định thu nhập lãi ngân
hàng cho một nhóm các nước OECD trong giai đoạn 1987-2001. Nghiên cứu sử dụng

14