Xây dựng và sử dụng lược đồ trong dạy học lịch sử Việt Nam (1954 1975) ở lớp 12 trường THPT (chương trình chuẩn)

B GIO DC V O TO
TRNG I HC VINH

PHAN TRUNG KIấN

xây dựng và sử dụng lợc đồ trong dạy học lịch sử
việt nam (1954 - 1975) ở lớp 12 trờng thpt
(chơng trình chuẩn)
CHUYÊN NGàNH: Lý LUậN Và PPDH Bộ MÔN LịCH Sử
Mã Số: 60.14.10

LUN VN THC S KHOA HC GIO DC

Ngi hng dn khoa hc:

PGS. TS. TRN VIT TH

NGH AN - 2012


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số
liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, được
các đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong
bất kỳ một công trình nào khác.
Vinh, tháng 9 năm 2012
Tác giả
Phan Trung Kiên


LỜI CẢM ƠN

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến lãnh đạo trường Đại Học Vinh,
phòng đào tạo Sau Đại học Vinh, các thầy cô giáo Khoa Lịch sử Trường Đại
Học Vinh đã tận tình dạy dỗ và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập cao học
tại Trường Đại Học Vinh.
Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và kính trọng đối với
PGS.TS. Trần Viết Thụ đã tận tình hướng dẫn cho tôi một cách tỉ mĩ và chu
đáo trong quá trình thực hiện đề tài này.
Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Trường THPT Lê Hữu Trác 2 và
Ban Giám hiệu Trường THPT Lê Hữu Trác 1, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà
Tĩnh đã giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra, khảo sát và thực nghiệm sư
phạm về tính khả thi của đề tài.
Xin trân trọng cảm ơn gia đình, đồng nghiệp và bạn bè đã giúp đỡ động
viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài.
Dù rất cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những hạn chế thiếu sót,
kính mong quý thầy cô và đồng nghiệp vui lòng góp ý, chỉ dẫn để đề tài được
hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Vinh, tháng 9 năm 2012
Tác giả

Phan Trung Kiên


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CNXH:

Chủ nghĩa xã hội

CNH, HĐH:

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

SGK:

Sách giáo khoa

QLVNCH:

Quân lực Việt Nam cộng hòa

VNCH:

Việt Nam cộng hòa

XHCN:

Xã hội chủ nghĩa

THCS:

Trung học cơ sở

THPT:

Trung học phổ thông


MỤC LỤC
Trang

MỞ ĐẦU...........................................................................................................
1.

Lý do chọn đề tài...................................................................................

2.

Lịch sử vấn đề.......................................................................................

3.

Phạm vi và đối tượng nghiên cứu..........................................................

4.

Mục đích nghiên cứu.............................................................................

5.

Nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................

6.

Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu..........................

7.

Giả thuyết khoa học của đề tài nghiên cứu...........................................

8.

Đóng góp của luận văn..........................................................................

9.

Cấu tạo của luận văn...........................................................................

NỘI DUNG...................................................................................................
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG
VÀ SỬ DỤNG LƯỢC ĐỒ TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ
VIỆT NAM (1954 - 1975) Ở LỚP TRƯỜNG THPT
(CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN).......................................................

1.1.

Cơ sở lý luận.......................................................................................

1.1.1. Đồ dùng trực quan và cách phân loại..................................................
1.1.2. Đồ dùng trực quan quy ước và cách phân loại....................................
1.2.

Cơ sở thực tiễn của việc xây dựng và sử dụng lược đồ trong dạy
học lịch sử...........................................................................................

1.2.1. Mục đích điều tra khảo sát..................................................................
1.2.2. Nội dung điều tra.................................................................................
1.2.3. Kết quả điều tra...................................................................................
Chương 2. XÂY DỰNG LƯỢC ĐỒ TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT
NAM GIAI ĐOẠN (1954 - 1975) Ở LỚP 12 - TRƯỜNG
THPT (CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)............................................

2.1.

Cơ sở để xây dựng lược đồ trong dạy học lịch sử Việt Nam giai
đoạn (1954 - 1975) ở trường THPT (Chương trình chuẩn).................


2.1.1. Dựa vào vị trí và mục tiêu của khóa trình lịch sử Việt Nam giai
đoạn (1954 - 1975) ở trường THPT (Chương trình chuẩn).................
2.1.2. Dựa vào nội dung kiến thức cơ bản của khóa trình lịch sử Việt
Nam giai đoạn 1954 - 1975 ở trường THPT (Chương trình
chuẩn)..................................................................................................
2.1.3. Dựa vào trình độ nhận thức và đặc điểm tâm lí của học sinh trung
học phổ thông......................................................................................
2.1.4. Dựa vào điều kiện cơ sở vật chất của trường trung học phổ thông
...........................................................................................................
2.2.

Những yêu cầu đối với xây dựng lược đồ trong dạy học lịch sử
Việt Nam giai đoạn 1954 - 1975 ở lớp 12 trường THPT(chương
trình chuẩn).........................................................................................

2.2.1. Xây dựng lược đồ phải căn cứ vào mục tiêu đào tạo, chương
trình cấp học và nội dung sách giáo khoa...........................................
2.2.2. Xây dựng lược đồ trong dạy học lịch sử phải đảm bảo tính Đảng
.............................................................................................................
2.2.3. Xây dựng lược đồ trong dạy học lịch sử phải đảm bảo tính khoa học
.............................................................................................................
2.2.4. Xây dựng lược đồ trong dạy học lịch sử phải đảm bảo tính thẩm
mĩ và hiện đại......................................................................................

2.2.5. Xây dựng lược đồ trong dạy học lịch sử phải đảm bảo yêu cầu giáo
dục tư tưởng, tình cảm đạo đức và phát triển nhân cách học sinh..........
2.2.6. Xây dựng lược đồ trong dạy học lịch sử phải phát huy tính tích
cực của học sinh..................................................................................
2.3.

Hệ thống các lược đồ cần xây dựng trong khóa trình lịch sử Việt
Nam (1954 - 1945) ở lớp 12 - Trường THPT (Chương trình chuẩn)
.............................................................................................................


2.4.

Quy trình xây dựng lược đồ trong dạy học lịch sử ở trường trung
học phổ thông......................................................................................

2.4.1. Những nguyên tắc cơ bản khi xây dựng lược đồ giáo khoa lịch sử
.............................................................................................................
2.4.2. Các bước xây dựng lược đồ giáo khoa lịch sử....................................
Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG LƯỢC ĐỒ TRONG DẠY
HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN (1954 - 1975) Ở
LỚP 12 - TRƯỜNG THPT (CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)...........

3.1.

Những yêu cầu khi sử dụng lược đồ trong dạy học lịch sử ở
trường trung học phổ thông.................................................................

3.1.1. Phải nắm vững nội dung, ý nghĩa của lược đồ khi sử dụng................
3.1.2. Phải xác định đúng thời điểm, địa điểm để sử dụng lược đồ..............

3.1.3. Phải sử dụng lược đồ theo hướng mở nhằm phát huy tính tích cực
của học sinh.........................................................................................
3.2.

Các biện pháp sư phạm sử dụng lược đồ trong dạy học lịch sử Việt
Nam (1954- 1975) lớp 12 ở trường THPT (Chương trình chuẩn)..........

3.2.1. Sử dụng lược đồ phải kết hợp với câu hỏi nhận thức và hệ thống
câu hỏi gợi mở.....................................................................................
3.2.2. Sử dụng lược đồ phải kết hợp với bài tường thuật, miêu tả................
3.2.3. Sử dụng lược đồ phải kết hợp với việc sử dụng đồ dùng hiện vật
lịch sử..................................................................................................
3.2.4. Sử dụng lược đồ phải kết hợp với tranh ảnh lịch sử...........................
3.2.5. Sử dụng lược đồ phải kết hợp với việc ứng dụng công nghệ
thông tin..............................................................................................
3.3.

Thực nghiệm sư phạm.........................................................................

3.3.1. Mục đích thực nghiệm.........................................................................
3.3.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm......................................................
3.3.3. Nội dung tiến hành thực nghiệm.........................................................
3.3.4. Phương pháp thực nghiệm...................................................................


3.3.5. Kết quả thực nghiệm...........................................................................
KẾT LUẬN.....................................................................................................
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................
PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Trong dạy học lịch sử nguyên tắc trực quan là một nguyên tắc quan
trọng, nhằm tạo cho học sinh những biểu tượng và hình thành các khái niệm
trên cơ sở trực tiếp quan sát hiện vật hay đồ dùng trực quan minh họa cho sự
vật.
V.I.Lê-nin có một mệnh đề rất nổi tiếng “Từ trực quan sinh động đến tư
duy trừu tượng, và từ tư duy trừu tượng tới thực tiễn - đó là con đường biện
chứng của sự nhận thức chân lý, của sự nhận thức thực tại khách quan”. Việc
nhận thức lịch sử cũng diễn ra theo con đường biện chứng như V.I.Lê-nin đã
nêu, tuy nhiên “trực quan sinh động” trong nhận thức lịch sử không thể bắt
đầu từ cảm giác trực tiếp về hiện thực lịch sử đã qua, mà từ những biểu tượng
được tạo nên trên cơ sở tiếp thu, tìm hiểu kiến thức qua tài liệu và bản đồ giáo
khoa. Từ biểu tượng mới xây dựng, tạo nên khái niệm lịch sử, có nội dung
khoa học phong phú. Trong cuốn "Phương pháp dạy học lịch sử" của GS
Phan Ngọc Liên, PGS Trần Văn Trị (chủ biên), các tác giả khẳng định "Do
đặc điểm của dạy học lịch sử, không trực tiếp quan sát các sự kiện. Trong
dạy học lịch sử, phương pháp trực quan, góp phần quan trọng tạo biểu tượng
cho học sinh, cụ thể hóa các sự kiện và khắc phục tình trạng“hiện đại hóa”
lịch sử của học sinh” [48, 43]. Đồ dùng trực quan nói chung và lược đồ nói
riêng là chổ dựa để giúp học sinh hiểu biết sâu sắc bản chất của sự kiện, hình
thành các khái niệm lịch sử, nắm vững các quy luật của sự phát triển xã hội,
nhớ kĩ, hiểu sâu những hình ảnh, những kiến thức lịch sử. Hình ảnh được giữ
lại đặc biệt vững chắc trong trí nhớ của chúng ta là hình ảnh mà chúng ta thu
nhận được bằng trực quan. Cùng với việc góp phần tạo biểu tượng và hình
thành khái niệm lịch sử, đồ dùng trực quan còn phát triển khả năng quan sát,
trí tưởng tượng, tư duy và ngôn ngữ cho học sinh, giáo dục cho học sinh lòng

1

yêu mến lãnh tụ, những anh hùng chiến sĩ cách mạng, lòng quý trọng lao
động, sự căm thù bọn xâm lược và chiến tranh.
Với tất cả ý nghĩa giáo dưỡng, giáo dục và phát triển nêu trên, đồ dùng
trực quan nói chung và lược đồ nói riêng góp phần to lớn nâng cao chất lượng
dạy học lịch sử, gây hứng thú học tập cho học sinh. Nó là chiếc“cầu nối”giữa
quá khứ với hiện tại.
1.2. Trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay, do nhu cầu đổi
mới về phương pháp dạy học, sự thay đổi về chương trình, sách giáo khoa cho
phù hợp với mục tiêu đào tạo đã có tác động rất lớn đến đội ngũ giáo viên. Đa
số các thầy cô giáo đã có ý thức xây dựng và sử dụng lược đồ trong bài giảng
của mình. Các phòng học bộ môn được nâng cấp, tu bổ, xây dựng ngày càng
khang trang; đồ dùng trực quan được trang bị ngày càng nhiều, việc ứng dụng
công nghệ thông tin trong xây dựng và sử dụng lược đồ ngày càng phổ biến.
Tuy nhiên bên cạnh đó trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông vấn đề xây
dựng và sử dụng lược đồ vẫn còn có những bất cập sau:
- Việc xây dựng và sử dụng lược đồ ít được chú trọng, một số giáo viên
sử dụng còn mang tính hình thức, đối phó, chỉ thỉnh thoảng sử dụng trong các
tiết thao giảng, thanh tra, kiểm tra.
- Nhiều giáo viên còn ngại khó trong việc xây dựng và sử dụng lược đồ
vì nó đòi hỏi sự công phu và mất nhiều thời gian, việc sử dụng mang tính
khuyến khích chứ chưa trở thành nội dung bắt buộc thật sự.
- Không ít giáo viên khi sử dụng chưa nắm vững nội dung, xuất xứ và ý
nghĩa của lược đồ. Giáo viên ở một số trường chưa được tổ chức bồi dưỡng,
tập huấn mang tính chuyên đề về xây dựng và sử dụng lược đồ nên họ chưa
nắm chắc nghiệp vụ trong xây dựng và sử dụng.
Những hạn chế trên dẫn đến tình trạng chất lượng dạy học bộ môn lịch
sử ở trường phổ thông chưa cao, chưa phát huy được tính tích cực, chủ động,
sáng tạo của học sinh trong học tập.

2


1.3. Khóa trình lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 là một thời
kì quan trọng của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân ta, đây là
giai đoạn diễn ra cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước với nhiều sự kiện về
kinh tế, chính trị, quân sự và ngoại giao. Đồng thời đây cũng là giai đoạn thể
hiện cao độ truyền thống yêu nước, ý chí anh hùng bất khuất của nhân dân ta
trong công cuộc xây dựng XHCN ở miền Bắc, đấu trang giải phóng miền
Nam, thống nhất nước nhà. Từ những nội dung của khoá trình lịch sử Việt
Nam giai đoạn 1954 - 1975, rất cần thiết phải xây dựng và sử dụng lược đồ để
phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử, góp phần nâng cao
chất lượng dạy học bộ môn.
Tuy nhiên, vì nhiều lí do khách quan, chủ quan mà vấn đề xây dựng và
sử dụng lược đồ trong dạy học lịch sử ở giai đoạn này chưa được chú trọng và
quan tâm đúng mức nên đã làm ảnh hưởng lớn đến việc nâng cao chất lượng
dạy học bộ môn.
Vì những lý do cụ thể như vậy, tôi đã chọn đề tài "Xây dựng và sử dựng
lược đồ trong dạy học lịch sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp 12 trường
THPT (chương trình Chuẩn)" làm luận văn cao học, vừa có ý nghĩa về mặt
khoa học, bổ sung cho lí luận dạy học lịch sử, nhất là việc xây dựng và sử
dụng lược đồ trong dạy học lịch, vừa có ý nghĩa thực tiễn, góp phần nâng cao
chất lượng dạy học bộ môn hiện nay.
2. Lịch sử vấn đề
Việc xây dựng và sử dụng lược đồ trong dạy học lịch sử đã thu hút được
sự quan tâm của nhiều nhà khoa học, nghiên cứu lí luận dạy học, giáo dục,
giáo dục địa lí và giáo dục lịch sử. Cho đến nay đã có nhiều bài viết, công
trình nghiên cứu của các nhà khoa học, nghiên cứu giáo dục, quản lý giáo dục
và các nhà sử học đề cập đến vấn đề này ở các khía cạnh và mức độ khác

nhau.
2.1. Ở nước ngoài

3


Xtrabôn (63TCN - 21 SCN) trong 17 cuốn sách viết về địa lí học, ông đã
dành nhiều phần nói về bản đồ. Ông đã xây dựng phép chiếu hình trụ giữ đều
khoảng cách và đưa ra cách thể hiện đối tượng địa lí (Ngôn ngữ bản đồ).
Nhà bác học người Trung Quốc Bùi Tú (234 - 271) đã thành lập bản đồ
lãnh thổ Trung Quốc và đề ra 6 nguyên tắc đo vẽ bản đồ là Phân xuất (tỉ lệ );
Chuẩn vọng (phương hướng); Đạo lí (khoảng cách ); Cao hạ (cao thấp);
Phương tà (góc độ); và Vu trực (cong thẳng). Những nguyên tắc này có ý
nghĩa thực tiễn rất lớn, đặc biệt đối với việc đo vẽ bình đồ.
Nhà bản đồ học người Hà Lan G.Mercator (thế kỉ XVI), ông đã cải tiến
chữ viết, đưa kiểu chữ in nghiêng vào bản đồ thay thế kiểu chữ gôtích. Đặc
biệt ông đã đưa toán học vào Bản đồ học, chuyển mạng lưới kinh, vĩ tuyến từ
mặt hình cầu qủa đất sang mặt phẳng bản đồ và thành lập tập bản đồ. Tiêu
biểu cho những công trình này là: Bản đồ hàng hải thế giới (1569), vẽ theo
phép chiếu hình trụ thẳng đồng góc, đảm bảo vẽ các đường tà hành là đường
thẳng. Ông được coi như người sáng lập ra ngành Bản đồ học hiện đại.
John Loocke (1632 - 1704) - nhà giáo dục học người Anh - được xem là
người đi đầu trong việc nhận thấy tầm quan trọng của trực quan trong dạy
học. Trong các tác phẩm của mình, ông đã đề xuất quan niệm giảng dạy bằng
sự vật và bằng sự quan sát trực tiếp.
J.J.Roueau (1712 - 1775) đã phát triển hơn nữa quan điểm của John
Loocke; ông cho rằng cần phải nêu cao việc cho học sinh trực tiếp nhìn,
ngắm, sờ, mó để rút ra hiểu biết cho bản thân.
Nhà giáo dục người Tiệp Khắc (cũ) Cômenxki trong tác phẩm “Lý luận
dạy học vĩ đại”(xuất bản năm 1863). Trong tác phẩm này ông cho rằng “tính

trực quan” sẽ có khả năng làm cho lớp học sinh động, dạy học sinh hiểu biết
và nghiên cứu thực tế hiệu quả.
Viện sĩ N.G. Đairi trong cuốn "Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào?"
đã đề cập đến phương pháp trực quan. Theo ông, “hơn tất cả các cách thức,
cách hỏi bằng phương pháp cho lập bảng giúp học sinh so sánh và trên cơ sở

4


đó mà đánh giá các biến cố, các quá trình, các hình thái phát triển kinh tế xã
hội” hoặc“việc hỏi và cách cho lập sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước… cho
phép tái hiện sự hiểu biết vấn đề tốt hơn là hỏi cách khác” [ 19; 16].
Nhìn chung, các tác phẩm mà chúng tôi đã điểm qua ở trên đã đề cập đến
những nội dung, kĩ năng, hình thức xây dựng bản đồ; nhấn mạnh tầm quan
trọng của nguyên tắc trực quan trong dạy học.
2.2.Ở trong nước
Có nhiều tác phẩm, công trình nghiên cứu khoa học, sách, báo, luận văn,
luận án đề cập đến lý luận và phương pháp sử dụng đồ dùng trực nhằm phát
huy tính tích cực của học sinh. Tiêu biểu như các công trình sau:
- Giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử tập tập 2” của Phan Ngọc Liên
(chủ biên), Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi (xuất bản năm 2002) đã trình
bày một số vấn đề lý luận về phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan trong
dạy học lịch sử ở trường phổ thông, vị trí, ý nghĩa của sử dụng đồ dùng trực
quan trong dạy học và cho rằng: “nguyên tắc trực quan là một trong những
nguyên tắc cơ bản của lí luận dạy học, nhằm tạo biểu tượng cho học sinh và
hình thành các khái niệm trên cơ sở trực tiếp quan sát hiện vật đang học hay
đồ dùng trực quan minh họa cho sự vật. Trong dạy học lịch sử, phương pháp
trực quan góp phần quan trọng tạo biểu tượng cho học sinh, cụ thể hóa các
sự kiện và khắc phục tình trạng“hiện đại hóa” lịch sử của học sinh” [48; 43].
. - Trong cuốn "Phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở

trường THCS" của Phan Ngọc Liên và Trịnh Đình Tùng, các tác giả đã nhấn
mạnh việc đổi mới phương pháp dạy học lịch sử lấy học sinh làm trung tâm
trong dạy học, đề xuất nhiều biện pháp sư phạm, trong đó đề cập đến vấn đề
sử dụng đồ dùng trực quan, sử dụng đồ dùng trực quan quy ước.
- Cuốn "Kênh hình trong dạy học lịch sử ở trường THPT" và cuốn
"Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong sách giáo khoa THCS" (phần lịch sử
Việt Nam) của Nguyễn Thị Côi; cuốn "Hướng dẫn sử dụng kênh hình trong
sách giáo khoa lịch sử THCS" (phần lịch sử Thế giới) của Trịnh Đình Tùng,

5


các tác giả đã hướng dẫn sử dụng các loại tranh, ảnh, lược đồ… kết hợp với
câu hỏi nhận thức nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch
sử.
- Cuốn "Rèn kĩ năng nghiệp vụ sư phạm môn Lịch sử" của Nguyễn Thị
Côi (chủ biên), Trịnh Đình Tùng, Trần Viết Thụ, Nguyễn Mạnh Hưởng, Đoàn
Văn Hưng, Nguyễn Thị Thế Bình (xuất bản năm 2009), trong chương IV, các
tác giả đã đề cập đến việc rèn luyện kĩ năng xây dựng và sử dụng các loại đồ
dùng trực quan trong dạy - học Lịch sử ở trường phổ thông.
Cuốn“Đồ dùng trực quan trong việc dạy, học lịch sử ở trường phổ thông
cấp II” của Phan Ngọc Liên - Phạm Kì Tá; cuốn "Bản đồ giáo khoa" của Lâm
Quang Dốc, các công trình nghiên cứu này đã trình bày một cách có hệ thống
về sử dụng đồ dùng trực quan và vấn đề kỹ thuật để thiết kế đồ dùng trực
quan, thiết kế lược đồ trong dạy học lịch sử.
Ngoài ra còn có nhiều luận văn Thạc sĩ liên quan đến đề tài đã được bảo
vệ như "Rèn luyện kĩ năng xây dựng và sử dụng đồ dùng trực quan quy ước
cho học sinh trong dạy học lịch sử thế giới hiện đại ở trường THPT" của
Nguyễn Thị Hoa Khôi; "Xây dựng và sử dụng đồ dùng trực quan quy ước
trong dạy học lịch sử thế giới cổ trung đại ở trường THPT" của Nguyễn Kim

Anh; "Xây dựng và sử dụng đồ dùng trực quan quy ước để phát huy tính tích
cực của học sinh trong dạy học lịch sử thế giới cận đại ở trường THPT" của
Nguyễn Ngọc Hương; "Xây dựng và sử dụng đồ dùng trực quan quy ước
trong dạy học lịch sử thế hiện đại (1917 - 1945) ở lớp 11 trường THPT
(chương trình Chuẩn) của Trương Thị Thu Hằng…
Hầu hết các công trình nghiên cứu trên đã có những đóng góp thiết thực
về lí luận, kỹ thuật và phương pháp để xây dựng, sử dụng đồ dùng trực quan
nói chung và lược đồ nói riêng trong dạy học lịch sử. Tuy nhiên chưa có công
trình nghiên cứu khoa học nào đề cập cụ thể đến vấn đề "Xây dựng và sử
dụng lược đồ trong dạy học lịch sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp12 trường

6


THPT (chương trình Chuẩn)". Đó là nhiệm vụ mà luận văn của tôi cần phải
giải quyết.
3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài
Là quá trình xây dựng và sử dụng lược đồ trong dạy học lịch sử phần
Lịch sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp 12 trường THPT (chương trình Chuẩn).
3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Từ xác định đối tượng nghiên cứu như đã nêu ở trên, luận văn không đi
sâu nghiên cứu lý luận về đồ dùng trực quan mà chủ yếu vận dụng những
thành tựu lý luận dạy học để xây dựng và sử dụng lược đồ trong dạy học Lịch
sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp 12 trường THPT (chương trình Chuẩn).
Các biện pháp sư phạm sử dụng lược đồ trong dạy học ở trường phổ thông
được tiến hành trong nhiều hình thức khác nhau của quá trình dạy học; đó là
trong hình thành kiến thức mới cho học sinh, trong củng cố hệ thống hóa kiến
thức, trong công tác ngoại khóa, trong tự học ở nhà của học sinh và trong
kiểm tra đánh giá.

Tuy nhiên trong khôn khổ của luận văn này chúng tôi chỉ đi sâu nghiên
cứu vấn đề xây dựng và sử dụng lược đồ trong dạy học bài hình thành kiến
thức mới cho học sinh.
Để xác định tính khả thi của các biện pháp nêu ra, chúng tôi tiến hành
thực nghiệm sư phạm ở các trường Trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh Hà
Tĩnh. Trên cơ sở đó, chúng tôi rút ra kết luận của đề tài theo phương pháp từ
“điểm” suy ra “diện”.
4. Mục đích nghiên cứu
Từ việc nghiên cứu cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng của việc xây dựng
và sử dụng lược đồ trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông. Qua
đó đề xuất quy trình xây dựng và sử dụng lược đồ trong dạy học lịch sử lịch
sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp 12 trường THPT (chương trình Chuẩn) theo

7


hướng phát huy tính tích cực của học sinh, góp phần vào việc nâng cao hiệu
quả dạy học lịch sử ở trường THPT.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luận về việc xây dựng và sử dụng lược đồ trong dạy học
lịch sử ở trường THPT.
- Nghiên cứu chương trình nội dung sách giáo khoa, sách giáo viên, tài
liệu chuẩn kiến thức kĩ năng lịch sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp 12 trường
THPT (chương trình Chuẩn) và xác định nội dung cần xây dựng và sử dụng
lược đồ trong dạy học.
- Khảo sát tình hình dạy học lịch sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp 12
trường THPT (chương trình Chuẩn) ở tỉnh Hà Tĩnh; đặc biệt là thực trạng của
việc xây dựng và sử dụng lược đồ trong dạy học lịch sử Việt Nam (1954 1975). Từ đó rút ra những khó khăn tồn tại cần khắc phục và những ưu điểm
cần phát huy.
- Đề xuất các biện pháp sư phạm để sử dụng lược đồ trong quá trình hình

thành kiến thức mới cho học sinh thông qua các bài học lịch sử Việt Nam
(1954 - 1975) ở lớp 12 trường THPT (chương trình Chuẩn) có hiệu quả.
- Thực nghiệm sư phạm về các hình thức, biện pháp sử dụng trên tại một
số trường trung học phổ thông ở Hà Tĩnh, để làm cơ sở cho việc rút ra những
kết luận khoa học, những đề xuất kiến nghị nhằm xây dựng và sử dụng có
hiệu quả lược đồ trong dạy học lịch sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp 12
trường THPT (chương trình Chuẩn).
6. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
6.1. Cơ sở phương pháp luận
Quán triệt lý luận chủ nghĩa Mác - Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan
điểm đường lối của Đảng và Nhà nước về lịch sử, văn hóa, giáo dục và lý
luận dạy học bộ môn Lịch sử.
6.2. Phương pháp nghiên cứu
Chủ yếu vận dụng các phương pháp nghiên cứu của khoa học giáo dục:

8


- Nghiên cứu lý thuyết, nghiên cứu các tài liệu, văn kiện của Đảng, lý
luận dạy học bộ môn, tâm lí học, giáo dục học, chương trình sách giáo khoa
Lịch sử lớp 12 ở trường THPT và các tài liệu liên quan khác.
- Điều tra thực tế việc xây dựng và sử dụng lược đồ trong dạy học lịch sử
ở các trường THPT nói chung, lịch sử Việt Nam giai đoạn (1954 - 1975) nói
riêng bằng phỏng vấn, quan sát, phiếu điều tra, dự giờ, thăm lớp, kiểm tra
đánh giá học sinh để có kết luận chính xác về thực trạng việc xây dựng và sử
dụng lược đồ trong dạy học lịch sử.
- Thực nghiệm sư phạm: Thực nghiệm từng phần các hình thức và biện
pháp sử dụng sử dụng lược đồ trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn
(1954 - 1975), đối với lớp thực nghiệm và đối chứng đối ở các trường THPT
tỉnh Hà Tĩnh để minh chứng cho tính đúng đắn, khả thi của biện pháp sư

phạm đề ra, khẳng định vị trí, ý nghĩa của việc xây dựng và sử dụng lược đồ
trong dạy học lịch sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp 12 trường THPT (chương
trình Chuẩn).
- Phương pháp toán học thống kê: Sử dụng các công cụ toán học để xử lí
kết quả điều tra và thực nghiệm sư phạm.
7. Giả thuyết khoa học của đề tài nghiên cứu
Dựa trên cơ sở nội dung sách giáo khoa lịch sử Việt Nam (1954 - 1975)
ở lớp 12 trường THPT (chương trình Chuẩn). Nếu tổ chức dạy học theo
hướng xây dựng và sử dụng lược đồ một cách hợp lý, thực hiện đúng quy
trình và biện pháp theo đề xuất của luận văn sẽ góp phần nâng cao chất lượng
dạy học lịch sử ở trường THPT, phát huy tốt năng lực và trí tuệ của học sinh.
8. Đóng góp của luận văn
- Làm rõ thực trạng của việc xây dựng và sử dụng lược đồ trong trong
dạy học lịch sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp 12 trường THPT (chương trình
Chuẩn).

9


- Xác định nội dung kiến thức lịch sử cơ bản chi phối việc xây dựng và
sử dụng lược đồ trong trong dạy học lịch sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp 12
trường THPT (chương trình Chuẩn).
- Xây dựng các lược đồ cần thiết để giảng dạy phần lịch sử Việt Nam
(1954 - 1975) ở lớp 12 trường THPT (chương trình Chuẩn).
- Đề xuất những nguyên tắc chung và biện pháp sư phạm về xây dựng và
sử dụng lược đồ trong dạy phần lịch sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp 12
trường THPT (chương trình Chuẩn) nhằm nâng cao hiệu quả bài học lịch sử.
9. Cấu tạo của luận văn
Ngoài phẩn Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung
chính của luận văn được trình bày trong ba chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc xây dựng và sử dụng lược
đồ trong dạy học lịch sử Việt Nam (1954 - 1975) ở lớp 12 trường THPT
(chương trình Chuẩn).
Chương 2: Xây dựng lược đồ trong dạy học lịch sử Việt Nam (1954 1975) ở lớp 12 trường THPT (chương trình Chuẩn).
Chương 3: Một số biện pháp sử dụng lược đồ trong dạy học lịch sử Việt
Nam (1954 - 1975) ở lớp 12 trường THPT (chương trình Chuẩn).

10


NỘI DUNG
Chương 1:
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG VÀ SỬ
DỤNG LƯỢC ĐỒ TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM (1954 1975) Ở LỚP 12 TRƯỜNG THPT (CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Đồ dùng trực quan và cách phân loại
Mỗi môn học có những đặc trưng riêng vì vậy phương pháp dạy học
cũng có những đặc trưng riêng phù hợp với từng môn học. Trong lý luận dạy
học nguyên tắc trực quan là một nguyên tắc quan trọng: "Ý nghĩa cơ bản và
hợp lý của nguyên tắc đó là ở chỗ nó đối lập với việc truyền thụ bằng lời một
cách giáo điều. Nguyên tắc này giúp học sinh, bằng kinh nghiệm của bản
thân, nhìn thấy được tri thức cụ thể làm nền tảng cho tư duy" [44; 30].
Trong dạy học lịch sử nguyên tắc trực quan là một nguyên tắc cơ bản của
lí luận dạy học, nhằm tạo cho học sinh những biểu tượng và hình thành khái
niệm trên cơ sở quan sát hiện vật đang học hay đồ dùng trực quan minh họa
về sự vật. K.Đ.U-sin-xki cho rằng "nguyên tắc trực quan là cách học không
chỉ dựa vào lời nói, mà còn dựa vào những hình ảnh cụ thể mà học sinh trực
tiếp thu nhận được" [34; 5].
Lý luận dạy học lịch sử quan niệm đồ dùng trực quan gồm 3 dạng:
- Đồ dùng trực quan hiện vật: Là những hiện vật do lịch sử để lại chứ

không do bàn tay con người tái tạo, xây dựng lại. Ví như: cọc gỗ Bach Đằng,
công cụ đá cũ núi Đọ, trống đồng Đông Sơn…
- Đồ dùng trực quan tạo hình: Bao gồm những gì thuộc về quá khứ lịch sử,
có khả năng khôi phục lại và được bàn tay con người tái tạo, xây dựng lại gần
giống với lịch sử một cách cụ thể, sinh động. Ví như: hình vẽ, phim ảnh lịch
sử, sa bàn…
- Trực quan bằng lời nói: là phương pháp dùng lời nói sinh động mang tính
hình ảnh để miêu tả lại các sự kiện, hiện tượng, quy luật lịch sử…

11


Một số nhà nghiên cứu giáo dục học và các nhà nghiên cứu phương pháp
dạy học lịch sử chia đồ dùng trực quan thành 3 nhóm:
- Đồ dùng hiện vật (các di vật của nền văn hóa còn lưu lại)
- Đồ dùng tạo hình (tranh ảnh, phim nhựa, phim đèn chiếu, video, đồ phục
chế….)
- Đồ dùng quy ước (bản đồ, sơ đồ, đồ thị, niên biểu…)
Có người lại chia làm 6 loại:
- Hiện vật quá khứ
- Đồ dùng tạo hình và minh họa có tính chất tư liệu (ảnh, phim tài liệu..)
- Đồ dùng tạo hình nghệ thuật (tranh lịch sử, phim truyện, chân dung
nghệ thuật…)
- Biếm họa
- Bản đồ
- Sơ đồ, biểu đồ, đồ thị…
Cũng có ý kiến chia đồ dùng trực quan trong dạy học lịch sử ra các loại:
- Hiện vật
- Loại hình khối (mô hình, sa bàn..)
- Loại đồ dùng trực quan quy ước

- Loại tranh ảnh
Dù có những quan niệm khác nhau trong việc phân loại đồ dùng trực
quan, song về cơ bản chúng ta có thể chia ra thành ba nhóm lớn thường được
sử dụng trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông:
- Nhóm thứ nhất: Đồ dùng trực quan hiện vật gồm những di tích lịch sử
và cách mạng (như thành nhà Hồ, hang Pác Bó, nhà số 5D Hàm Long...),
những di vật khảo cổ và di vật thuộc các thời đại lịch sử (như công cụ đồ đá
cũ núi Đọ, trống đồng Đông Sơn, cọc gỗ Bạch Đằng, trống và cờ trong thời
kỳ Xô viết Nghệ - Tĩnh, truyền đơn cách mạng…)
- Nhóm thứ hai: Đồ dùng trực quan tạo hình, bao gồm các loại phục chế,
mô hình, sa bàn, tranh ảnh lịch sử… Nó có khả năng khôi phục lại hình ảnh

12


của con người, đồ vật, biến cố, sự kiện lịch sử một cách cụ thể, sinh động và
khá xác thực bằng các phương tiện của nghệ thuật tạo hình.
- Nhóm thứ ba: Đồ dùng trực quan quy ước là các loại bản đồ lịch sử, đồ
thị, sơ đồ, niên biểu… Loại đồ dùng trực quan này tạo cho học sinh những
hình ảnh tượng trưng, khi phản ánh những mặt chất lượng và số lượng của
quá trình lịch sử, đặc trưng khuynh hướng phát triển của hiện tượng kinh tế,
chính trị - xã hội của đời sống. Nó không chỉ là phương tiện để cụ thể hóa sự
kiện lich sử mà còn là cơ sở để hình thành khái niệm cho học sinh.
1.1.2. Đồ dùng trực quan quy ước và cách phân loại
1.1.2.1. Đồ dùng trực quan quy ước
"Đồ dùng trực quan quy ước là những bản đồ, ký hiệu hình học đơn giản
được sử dụng trong dạy học lịch sử, loại đồ dùng này là đồ dùng mà giữa
người thiết kế đồ dùng, người sử dụng và người học có một quy ước ngầm
nào đó (về màu sắc, kí hiệu hình học và tỉ lệ xích)" [27;13].
Đồ dùng trực quan quy ước tạo cho học sinh những hình ảnh tượng

trưng, khi phản ánh những mặt chất lượng và số lượng của quá trình lịch sử,
đặc trưng khuynh hướng phát triển của hiện tượng kinh tế, chính trị - xã hội
của đời sống con người.
Đồ dùng trực quan quy ước luôn thể hiện trong không gian, thời gian, địa
điểm, cùng một yếu tố địa lí nhất định. Thông qua quan sát đồ dùng trực quan
quy ước, đọc kí hiệu, nội dung lịch sử được biểu hiện. Việc sử dụng đồ dùng
trực quan quy ước trong dạy học lịch sử còn góp phát triển khả năng quan sát,
trí tưởng tượng, tư duy và ngôn ngữ, đặc biệt là kĩ năng đọc bản đồ. Trong
dạy học lịch sử ở trường phổ thông, đồ dùng trực quan quy ước không chỉ là
phương tiện để cụ thể hóa sự kiện, hiện tượng lịch sử mà còn là cơ sở để hình
thành khái niệm cho học sinh. Phát triển năng lực tư duy, khả năng thực hành
cho học sinh.
1.1.2.2. Các loại đồ dùng trực quan quy ước

13


Trong dạy học lịch sử ở trường THPT, giáo viên thường sử dụng các loại
đồ dùng trực quan quy ước sau:
a. Niên biểu: Là hệ thống hoá các sự kiện quan trọng được sắp xếp theo
thứ tự thời gian, đồng thời nêu lên mối liên hệ giữa các sự kiện cơ bản của
một nước hay nhiều nước trong một thời kỳ.
Tuỳ vào từng nội dung của bài học lịch sử, có thể chia niên biểu ra mấy
loại sau:
- Niên biểu tổng hợp: Là bảng liệt kê những sự kiện lớn xảy ra trong một
thời gian dài. Loại niên biểu này giúp học sinh không những ghi nhớ những
sự kiện lớn mà còn nắm chắc các mốc thời gian, đánh dấu mối quan hệ các sự
kiện quan trọng.
- Niên biểu chuyên đề: Là loại niên biểu nhằm đi sâu trình bày nội dung
vấn đề quan trọng nổi bật nào đó của một thời kỳ nhất định, nhằm giúp học

sinh hiểu được bản chất của sự kiện, hiện tượng lịch sử một cách đầy đủ và
toàn diện. Niên biểu chuyên đề chỉ ghi những sự kiện kiện cơ bản, nêu được
nội dung chủ yếu của mỗi giai đoạn song lại vừa khôi phục đúng bức tranh
lịch sử quá khứ, vừa thấy rõ sự phát triển lôgíc của lịch sử.
- Niên biểu so sánh: Dùng để đối chiếu các sự kiện, so sánh các sự kiện
xảy ra cùng một lúc trong lịch sử, nhằm làm nổi bật bản chất đặc trưng của
các sự kiện ấy, hoặc để rút ra một kết luận khái quát có tính chất nguyên lý.
b. Sơ đồ, biểu đồ
- Sơ đồ là đồ dùng trực quan quy ước nhằm cụ thể hóa nội dung sự kiện
bằng những hình học đơn giản, diễn tả một tổ chức cơ cấu xã hội, một chế độ
chính trị, mối quan hệ giữa các sự kiện lịch sử.
- Biểu đồ là sự biểu hiện tổng giá trị của hiện tượng trên một đơn vị lãnh
thổ được lấy theo ranh giới hành chính bằng cách dùng các biểu đồ với kích
thước tương ứng, với tổng giá trị sản lượng của chúng bố trí trên phạm vi lãnh
thổ. Việc sử dụng biểu đồ giúp học sinh dễ xác định được giá trị của các hiện
tượng và mối quan hệ giữa chúng.

14


c. Đồ thị
Dùng để diễn tả quá trình phát triển, sự vận động của một sự kiện lịch sử,
trên cơ sở nội dung số liệu, tài liệu thống kê trong bài học. Đồ thị có thể biểu
diễn bằng một mũi tên để minh hoạ sự vận động đi lên, sự phát triển của một
sự kiện, hiện tượng lịch sử và được biểu diễn trên các trục hoành (ghi thời
gian) và trục tung (ghi sự kiện). Đồ thị có thể chia làm 2 loại:
- Đồ thị đơn giản: Phản ánh sự kiện, hiện tượng lịch sử đơn giản nhất.
- Đồ thị phức tạp: Phản ánh nội dung của nhiều sự kiện, hiện tượng lịch sử.
d. Hình vẽ bằng phấn trên bảng đen
Là các hình vẽ nhằm minh hoạ những sự kiện đang được trình bày miệng

và không cần sử dụng một loại đồ dùng trực quan nào khác. Sử dụng loại
phương tiện trực quan này đòi hỏi người giáo viên không chỉ có trình độ
chuyên môn sâu mà còn cả nghệ thuật sư phạm trong việc xử lý viên phấn
trên bảng đen để đem lại kết quả tốt nhất.
e. Các phương tiện kỹ thuật trong dạy học lịch sử
Nhờ sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, kỹ thuật mà việc áp dụng các
phương tiện kĩ thuật vào dạy học lịch sử ngày càng tăng. Nói đến phương tiện
kĩ thuật giáo dục là trước hết nói đến các phương tiện dùng trong việc giảng
dạy như phim ảnh, máy ghi âm, máy phóng hình… Trong dạy học lịch sử, các
phương tiện kĩ thuật thường được sử dụng là màn ảnh nhỏ, rađiô, máy ghi
âm... Những phương tiện này cần có trong dạy học lịch sử, song không thể
nào thay thế cho các đồ dùng tực quan đã có, càng không thể thay thế giáo
viên ở trên lớp. Vì vậy vấn đề đặt ra là phối hợp thế nào các đồ dùng trực
quan vốn có và các phương tiện kỹ thuật hiện đại trong dạy học lịch sử và vai
trò của giáo viên sẽ như thế nào trong việc tổ chức dạy học có hiệu quả.
h. Bản đồ lịch sử
* Khái niệm: Do đặc điểm của việc học tập lịch sử (học sinh không trực
tiếp quan sát các sự kiện lịch sử), nên tính trực quan đóng vai trò rất quan
trọng. Bản đồ lịch sử là một loại đồ dùng trực quan quy ước mà trên đó phản

15


ánh các sự kiện lịch sử tồn tại độc lập tương ứng và có liên quan mật thiết với
nhau trong một giai đoạn lịch sử nhất định, phản ánh quá trình đấu tranh giai
cấp và phát triển xã hội loài người. Bản đồ góp phần tạo biểu tượng, cụ thể
hóa thời gian, không gian lịch sử và hình thành các khái niệm cho học sinh.
Đồng thời bản đồ lịch sử còn giúp học sinh suy nghĩ và giải thích các hiện
tượng lịch sử về mối liên hệ nhân quả, về tính quy luật và trình tự phát triển
của quá trình lịch sử, giúp các em củng cố, ghi nhớ những kiến thức đã học.

Những bản đồ địa lí biểu hiện các yếu tố tự nhiên, xã hội, biểu hiện các
sự kiện, các hiện tượng lịch sử của một quốc gia hay một khu vực có nội dung
và phương pháp thành lập đáp ứng yêu cầu chương trình địa lí và lịch sử phổ
thông và sách giáo khoa được dùng trong trường học. Nhờ chúng, học sinh có
thể hình dung vị trí địa lí cũng như phân bố không gian, sự phát triển theo
thời gian của đối tượng và hiện tượng tự nhiên và kinh tế - xã hội trên lãnh
thổ khác nhau trên bề mặt trái đất. Tất cả các loại bản đồ địa lí, bản đồ lịch sử
- quân sự, chính trị hay bản đồ về kinh tế - xã hội dùng trong nhà trường,
trong hệ thống giáo dục quốc dân thì đều được gọi chung là bản đồ giáo khoa.
Dựa vào mục tiêu sử dụng trong việc dạy học địa lí và lịch sử,
U.C.Bilích và A.C.Vasmuc đã định nghĩa bản đồ giáo khoa như sau: "Bản đồ
giáo khoa là những bản đồ được sử dụng trong mục đích giáo dục, chúng cần
thiết cho việc giảng dạy lịch sử của giáo viên và học tập của học sinh ở tất cả
các cơ sở giáo dục dưới mọi hình thức, tạo nên một hệ thống giáo dục cho tất
cả các từng lớp dân cư từ học sinh đến việc đào tạo các chuyên gia. Những
bản đồ đó cũng được sử dụng trong nhiều ngành khoa học, trước hết là địa lí
và lịch sử" [18;18].
Tuy nhiên về hình thức, bản đồ lịch sử không cần có nhiều chi tiết về
điều kiện thiên nhiên (khoáng sản, sông núi…) mà cần có những kí hiệu về
biên giới các quốc gia, sự phân bố dân cư, thành phố, các vùng kinh tế, địa
điểm xảy ra những biến cố quan trọng (các cuộc khởi nghĩa, cách mạng, chiến

16


dịch…).Vì vậy, thường dùng là "lược đồ" để chỉ các loại bản đồ. Các minh
họa trên lược đồ phải đẹp, chính xác, rõ ràng.
Lược đồ giáo khoa lịch sử là loại đồ dùng trực quan phục vụ việc dạy học lịch sử, phục vụ cho ngành giáo dục phổ thông, giáo dục chuyên nghiệp,
cao đẳng và đại học. Trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông có thể sử dụng
các loại lược đồ giáo khoa, như lược đồ treo tường, lược đồ trong sách giáo

khoa lịch sử, át lát lịch sử, bản đồ câm, bản đồ nổi…Lược đồ lịch sử là một
loại đồ dùng trực quan quy ước quan trọng, cần thiết nhằm giúp học sinh xác
định địa điểm của sự kiện trong thời gian và không gian nhất định. Đồng thời
lược đồ lịch sử còn giúp học sinh suy nghĩ và giải thích các hiện tượng lịch sử
về mối quan hệ nhân quả, về tính quy luật và trình tự phát triển của quá trình
lịch sử, giúp các em củng cố, ghi nhớ những kiến thức đã học.
* Phân loại
Hiện nay có nhiều tác giả trong và ngoài nước tiến hành phân loại lược
đồ lịch sử với nhiều tiêu chí khác nhau. Dựa trên những tài liệu đã công bố có
thể phân loại lược đồ giáo khoa lịch sử như sau:
+ Phân loại lược đồ lịch sử theo tỉ lệ
Nếu dựa theo chỉ tiêu phân loại là tỉ lệ, thì lược đồ lịch sử có thể chia làm
3 loại:
- Lược đồ tỉ lệ lớn: Trên 1: 200.000 (lược đồ một trận đánh).
- Lược đồ tỉ lệ trung bình: Trên 1: 200.000 - 1: 100.000 (lược đồ một chiến
dịch).
- Lược đồ tỉ lệ nhỏ: Dưới 1: 100.000 (lược đồ trình bày một giai đoạn lịch
sử).
+ Phân loại lược đồ lịch sử theo phạm vi biểu hiện
Nếu dựa theo sự bao trùm lãnh thổ, thì lược đồ lịch sử có thể chia ra:
- Lược đồ biểu hiện toàn thế giới.
- Lược đồ biểu hiện châu lục.
- Lược đồ biểu hiện khu vực.

17